Sprawa C-487/06 P
British Aggregates Association
przeciwko
Komisji Wspólnot Europejskich
„Odwołanie — Pomoc państwa — Opłata środowiskowa od wydobycia kruszywa w Zjednoczonym Królestwie”
Opinia rzecznika generalnego P. Mengozziego przedstawiona w dniu 17 lipca 2008 r. I ‐ 10521
Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 22 grudnia 2008 r. I ‐ 10555
Streszczenie wyroku
Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie
(art. 88 ust. 2, 3 WE, art. 230 akapit czwarty WE)
Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie
(art. 88 WE, art. 230 akapit czwarty WE)
Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Charakter selektywny środka – Podatek ekologiczny obciążający obrót kruszywem
(art. 87 ust. 1 WE)
Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Charakter prawny – Interpretacja w oparciu o elementy obiektywne – Kontrola sądowa
(art. 87 ust. 1 WE)
Odwołanie – Zarzuty – Zwykłe powtórzenie zarzutów i argumentów podniesionych przed Sądem – Niedopuszczalność – Zakwestionowanie wykładni lub zastosowania prawa wspólnotowego dokonanych przez Sąd – Dopuszczalność
(art. 225 WE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58 akapit pierwszy; regulamin Trybunału, art. 112 § 1 lit. c))
Skarga o stwierdzenie nieważności – Właściwość sądu wspólnotowego – Wykładnia uzasadnienia aktu administracyjnego – Granice
(art. 230 WE, 231 WE)
W ramach postępowania kontrolnego w sprawie pomocy państwa ustanowionego w art. 88 WE należy odróżnić, po pierwsze, wstępną fazę badania pomocy ustanowioną w ust. 3 tego artykułu, mającą na celu jedynie umożliwienie Komisji sformułowania wstępnej opinii w sprawie częściowej lub całkowitej zgodności danej pomocy, i po drugie, fazę badania, o której mowa w ust. 2 tego artykułu. Tylko w ramach tej ostatniej wspomnianej fazy, która ma umożliwić Komisji uzyskanie kompletnych informacji o całości danych w sprawie, traktat nakłada na Komisję obowiązek wezwania zainteresowanych stron do przedstawienia uwag.
W sytuacji, gdy bez wszczynania formalnego postępowania wyjaśniającego ustanowionego w art. 88 ust. 2 WE Komisja stwierdzi, w drodze decyzji wydanej na podstawie ust. 3 tego artykułu, iż pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem, beneficjenci gwarancji proceduralnych zawartych w ust. 2 mogą wymusić ich poszanowanie tylko wtedy, gdy mają możliwość zakwestionowania tej decyzji przed sądem wspólnotowym. Z tych względów sąd wspólnotowy uznaje za dopuszczalną skargę o stwierdzenie nieważności takiej decyzji, wniesioną przez zainteresowanego w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE, jeżeli strona skarżąca poprzez wniesienie skargi zmierza do poszanowania praw procesowych przyznanych mu w tym postanowieniu. Tymczasem zainteresowanymi stronami w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE, którzy mogą również zgodnie z art. 230 akapit czwarty WE wnosić skargi o stwierdzenie nieważności, są osoby, przedsiębiorstwa oraz stowarzyszenia, których interesy może naruszać przyznana pomoc, czyli w szczególności konkurencyjne wobec beneficjentów tej pomocy przedsiębiorstwa oraz organizacje zawodowe.
Natomiast jeżeli skarżący kwestionuje zasadność samej decyzji w sprawie pomocy, sam fakt, że może on być postrzegany jako zainteresowana strona w rozumieniu art. 88 ust. 2 WE, nie może wystarczać do uznania dopuszczalności skargi. Zainteresowane strony muszą zatem wykazać, niezależnie od tego, czy dana pomoc ma charakter indywidualny, czy generalny, że posiadają status szczególny, to znaczy, że decyzja ma wpływ na ich sytuację ze względu na szczególne dla nich cechy charakterystyczne lub na sytuację faktyczną, która odróżnia je od wszelkich innych osób, i w związku z tym indywidualizuje w sposób podobny jak adresata decyzji. Jest tak między innymi w sytuacji, gdy pomoc będąca przedmiotem danej decyzji ma istotny wpływ na pozycję skarżącego na rynku. Okoliczność, że dany akt ma charakter generalny, albowiem znajduje zastosowanie do ogółu zainteresowanych podmiotów gospodarczych, nie wyklucza, by akt ten mógł dotyczyć w sposób indywidualny niektórych spośród nich.
Skarga stowarzyszenia przedsiębiorców, działającego w miejsce jednego lub kilku jego członków, którym przysługiwałaby legitymacja czynna do wniesienia własnej skargi, jest dopuszczalna, kwestionując zasadność decyzji Komisji o niewnoszeniu po zakończeniu fazy wstępnego badania zastrzeżeń wobec środka wprowadzonego przez państwo, gdy środek ten może w istotny sposób wpłynąć na sytuację konkurencyjną przynajmniej jednego z członków stowarzyszenia.
(por. pkt 26–30, 32, 33, 35, 39, 55)
Sama okoliczność, że decyzja Komisji stwierdzająca zgodność pomocy ze wspólnym rynkiem jest w stanie wywrzeć pewien wpływ na stosunki konkurencji panujące na danym rynku i że przedsiębiorstwo znajduje się w jakimkolwiek stosunku konkurencji wobec beneficjenta tego aktu, w żadnym razie nie może być wystarczająca do stwierdzenia, że wspomniany akt może dotyczyć tego przedsiębiorstwa indywidualnie. Przedsiębiorstwo nie może więc powoływać się jedynie na okoliczność, że jest konkurentem przedsiębiorstwa będącego beneficjentem pomocy, lecz musi ono ponadto udowodnić, że znajduje się w sytuacji faktycznej, która indywidualizuje je w sposób analogiczny do adresata decyzji.
W tym względzie przyznanie pomocy może naruszać sytuację konkurencyjną podmiotu, w szczególności powodując utratę zysku lub rozwój mniej korzystny niż w przypadku braku takiej pomocy. Podobnie stopień tego naruszenia może się różnić w zależności od wielu czynników, jak w szczególności struktura danego rynku lub charakter spornej pomocy. Wykazanie istotnego naruszenia pozycji danego konkurenta na rynku nie może być więc ograniczone do obecności pewnych elementów wskazujących na spadek jego wyników handlowych lub finansowych.
(por. pkt 47, 48, 53)
W celu oceny selektywności danego środka wprowadzonego przez państwo należy zbadać, czy w ramach danego systemu prawnego środek ten stanowi korzyść dla niektórych przedsiębiorstw w porównaniu z innymi, znajdującymi się w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. Jednakże pojęcie pomocy państwa nie obejmuje środków różnicujących przedsiębiorstwa, w zakresie obciążeń, w wypadku gdy różnicowanie to wynika z charakteru lub struktury systemu danych środków. Ponadto cel realizowany przez interwencje państwa nie wystarcza, aby wykluczyć je od razu z możliwości zakwalifikowania ich jako „pomocy” w rozumieniu art. 87 WE. Artykuł 87 ust. 1 WE nie dokonuje bowiem rozróżnienia interwencji państwa według przyczyn lub celów, lecz definiuje je ze względu na ich skutki.
W konsekwencji Sąd narusza ten przepis, stwierdzając, że państwa członkowskie mają swobodę, wyważając różne istniejące interesy, w określaniu swych priorytetów w dziedzinie ochrony środowiska oraz w konsekwencji w określaniu towarów lub usług, które postanowiły obciążyć podatkiem ekologicznym, z takim skutkiem, że okoliczność, iż podobny podatek nie ma zastosowania do wszelkiej podobnej działalności mającej porównywalny wpływ na środowisko, nie pozwala na uznanie, że w przypadku podobnej działalności, niepodlegającej owemu podatkowi ekologicznemu, powstaje korzyść o charakterze selektywnym. Podejście takie — oparte na uwzględnieniu jedynie realizowanego celu związanego z ochroną środowiska — wyklucza a priori jakąkolwiek możliwość zakwalifikowania jako korzyści selektywnej braku opodatkowania niektórych podmiotów znajdujących się w podobnej sytuacji pod względem realizowanego celu, niezależnie od skutków wywoływanych przez dany środek podatkowy.
Chociaż ochrona środowiska stanowi jeden z podstawowych celów Wspólnoty, konieczność uwzględnienia wymogów związanych z ową ochroną nie uzasadnia wyłączenia środków selektywnych, choćby były specyficzne tak jak podatki ekologiczne, z zakresu zastosowania art. 87 ust. 1 WE, ponieważ uwzględnienia celów ochrony środowiska można dokonać w odpowiedni sposób w ramach badania zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem zgodnie z art. 87 ust. 3 WE.
(por. pkt 82–87, 91, 92)
Pojęcie pomocy państwa określone w traktacie ma charakter prawny i powinno być interpretowane w oparciu o elementy obiektywne. Z tego powodu sąd wspólnotowy powinien zasadniczo przeprowadzić pełną kontrolę w kwestii ustalenia, czy dany środek wchodzi w zakres stosowania art. 87 ust. 1 WE, biorąc pod uwagę zarówno konkretne okoliczności rozpatrywanej przezeń sprawy, jak i techniczny lub złożony charakter ocen przeprowadzonych przez Komisję. W istocie nic nie uzasadnia, aby przyjmując decyzję na podstawie art. 88 ust. 3 WE, Komisja dysponowała „szerokim zakresem uznania” w odniesieniu do zakwalifikowania danego środka jako „pomocy państwa” w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, który miałby powodować, że kontrola sądowa ocen Komisji nie musi być co do zasady kompleksowa. Jest tak tym bardziej, że jeżeli Komisja nie może uzyskać przekonania w następstwie pierwszego badania w ramach procedury przewidzianej w art. 88 ust. 3 WE, że dany środek wprowadzony przez państwo albo nie stanowi pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, albo — jeżeli jest zakwalifikowany jako pomoc — jest zgodny z traktatem, lub jeżeli procedura ta nie pozwoliła jej na przezwyciężenie trudności spowodowanych oceną zgodności rozpatrywanego środka, instytucja ta ma obowiązek wszczęcia procedury przewidzianej w art. 88 ust. 2 WE, „nie dysponując w tym kontekście zakresem uznania”. Ponadto o ile kontrola sądowa jest ograniczona, jeżeli chodzi o to, czy dany środek wchodzi w zakres stosowania art. 87 ust. 1 WE, jeżeli oceny przeprowadzone przez Komisję mają techniczny lub złożony charakter, Sąd musi to ostatnie w danym przypadku stwierdzić.
(por. pkt 111–114, 185, 186)
Wymogom uzasadnienia wynikającym z art. 225 WE, art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości i art. 112 § 1 lit. c) regulaminu Trybunału nie odpowiada odwołanie ograniczające się do powtórzenia lub dosłownego zacytowania zarzutów i argumentów przedstawionych przed Sądem, w tym opartych na okolicznościach faktycznych wyraźnie nieuwzględnionych przez Sąd. W istocie odwołanie takie stanowi w rzeczywistości wniosek o zwykłe ponowne rozpoznanie skargi wniesionej do Sądu, co nie należy do kompetencji Trybunału.
Jednakże w sytuacji gdy wnoszący odwołanie kwestionuje interpretację lub zastosowanie przez Sąd prawa wspólnotowego, okoliczności prawne rozpatrywane w pierwszej instancji mogą ponownie stanowić przedmiot sporu w ramach odwołania. W istocie gdyby wnoszący odwołanie nie mógł z tego powodu oprzeć odwołania na zarzutach i argumentach podniesionych przed Sądem, postępowanie odwoławcze pozbawione byłoby częściowo sensu.
(por. pkt 122, 123)
W ramach kontroli legalności, o której mowa w art. 230 WE, Trybunał i Sąd są właściwe w zakresie skarg podnoszących zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, naruszenia traktatu bądź jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem lub nadużycia władzy. Artykuł 231 WE stanowi, że jeśli skarga jest zasadna, stwierdza się nieważność kwestionowanego aktu. Trybunał i Sąd nie mogą zatem, w jakimkolwiek przypadku, zastępować uzasadnienia autora zaskarżonego aktu swoim własnym uzasadnieniem.
Jeżeli w ramach skargi o stwierdzenie nieważności Sąd może interpretować uzasadnienie zaskarżonego aktu odmiennie niż jego autor, a nawet w pewnych okolicznościach odrzucić uzasadnienie formalne przyjęte przez autora, to nie jest to dopuszczalne, jeśli nie przemawiają za tym żadne elementy faktyczne.
Sąd dokonuje zatem błędnej wykładni, gdy zastępuje swoją własną wykładnią wykładnię wynikającą bezpośrednio ze spornej decyzji, choć nie uzasadniał tego żaden element faktyczny.
(por. pkt 141, 142, 144)