—

w imieniu S. Gysen przez adwokata N. Sluse,

—

w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez J. Curralla oraz D. Martina, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sformułowany przez tribunal du travail de Bruxelles (sąd pracy w Brukseli), a dotyczący rozporządzenia Rady (EWG, Euratom, EWWiS) nr 259/68 z dnia 29 lutego 1968 r. ustanawiającego Regulamin pracowniczy urzędników Wspólnot Europejskich oraz Warunki zatrudnienia innych pracowników Wspólnot, jak też szczególne przepisy znajdujące czasowo zastosowanie w stosunku do urzędników Komisji (Dz.U. L 56, s. 1), zmienionego rozporządzeniem Rady (EWG, Euratom, EWWiS) nr 2074/83 z dnia 21 lipca 1983 r. (Dz.U. L 203, s. 1) (zwanego dalej „regulaminem pracowniczym”) został przedstawiony w ramach sporu pomiędzy S. Gysen a Groupe S-Caisse d’Assurances sociales pour indépendants (zakładem ubezpieczeń dla osób prowadzących działalność na własny rachunek, zwanym dalej „zakładem ubezpieczeń”) w przedmiocie określenia kolejności dzieci S. Gysen dla celów ustalenia wysokości belgijskich zasiłków rodzinnych.

2

Zgodnie z art. 11 akapit drugi regulaminu pracowniczego rozporządzenie to „wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich”.

3

Zgodnie z art. 67 ust. 1 regulaminu pracowniczego dodatki rodzinne obejmują dodatek na gospodarstwo domowe, dodatek na dziecko pozostające na utrzymaniu oraz dodatek edukacyjny.

4

Na podstawie art. 67 ust. 2 regulaminu pracowniczego urzędnicy pobierający dodatki rodzinne przewidziane w tym artykule zgłaszają dodatki podobnego rodzaju wypłacane im z innych źródeł, a kwotę takich dodatków odlicza się od kwoty dodatków wypłacanych na podstawie art. 1–3 załącznika VII do regulaminu pracowniczego.

5

Zgodnie z art. 2 ust. 7 załącznika VII do regulaminu pracowniczego jeżeli opieka nad dzieckiem pozostającym na utrzymaniu powierzona została z mocy prawa, na podstawie wyroku sądu lub decyzji właściwego organu administracyjnego, innej osobie, dodatek na dziecko pozostające na utrzymaniu wypłacany jest tej osobie w imieniu i na rachunek urzędnika.

6

Na podstawie dekretu królewskiego z dnia 8 kwietnia 1976 r. konstytuującego system świadczeń rodzinnych na rzecz osób prowadzących działalność na własny rachunek (Moniteur belge z dnia 6 maja 1976 r.) wysokość zasiłku na dzieci wzrasta wraz z liczbą dzieci.

7

Artykuł 16 ust. 1 akapit pierwszy tego dekretu królewskiego, w brzmieniu obowiązującym w czasie, gdy miały miejsce okoliczności faktyczne rozpatrywane przed sądem krajowym, określa kolejność dzieci z uwzględnieniem chronologii narodzin dzieci, na które przysługuje zasiłek na mocy tego dekretu królewskiego, skoordynowanych przepisów dotyczących świadczeń rodzinnych dla pracowników najemnych, dekretu królewskiego z dnia 26 marca 1965 r. w sprawie świadczeń rodzinnych przyznawanych pewnym kategoriom personelu zatrudnionym w instytucjach państwowych, ustawy z dnia 20 lipca 1971 r. ustanawiającej gwarantowane świadczenia rodzinne oraz konwencji międzynarodowych z zakresu zabezpieczenia społecznego obowiązujących w Belgii.

8

S. Gysen, obywatelka belgijska, prowadzi w Belgii działalność zawodową na własny rachunek. Wyszła za mąż w dniu 1 lutego 1986 r. Z tego małżeństwa w dniu 20 października 1989 r. narodziło się dziecko. Para rozwiodła się w czerwcu 1993 r.

9

S. Gysen ponownie wyszła za mąż w grudniu 1993 r. Z tego małżeństwa narodziła się dwójka dzieci: w dniu 5 maja 1994 r. oraz w dniu 17 września 1996 r. Para rozwiodła się w 2000 r.

10

Najstarszy syn S. Gysen zamieszkuje ze swoją matką od dnia 17 stycznia 2001 r. Jeśli chodzi o dwójkę młodszych dzieci, na mocy orzeczenia sądowego z dnia 13 lutego 2001 r. rodzice łącznie sprawują nad nimi opiekę rodzicielską oraz zarządzają ich dobrami, a S. Gysen otrzymuje zasiłki rodzinne.

11

W dniu 1 grudnia 2001 r. ojciec dziecka urodzonego w 1989 r. został zatrudniony w Komisji Wspólnot Europejskich. Odtąd służby Komisji wypłacają S. Gysen wszystkie dodatki rodzinne na najstarszego syna w imieniu i na rachunek ojca dziecka.

12

Pismem z dnia 22 lutego 2002 r. S. Gysen poinformowała zakład ubezpieczeń o tej sytuacji i odtąd zakład przestał wypłacać zasiłki rodzinne na najstarszego syna S. Gysen, lecz wciąż wypłacał zasiłki na dwójkę młodszych dzieci.

13

Następnie uznawszy, że zasiłki zostały nienależnie wypłacone, zakład ubezpieczeń od marca 2003 r. odjął kwotę 2284,84 EUR od miesięcznych zasiłków. Kwota ta odpowiada różnicy pomiędzy zasiłkami wypłacanymi na młodsze dzieci jako na dzieci drugie i trzecie w kolejności a kwotą, jaka według zakładu ubezpieczeń powinna była zostać wypłacona na te dzieci jako pierwsze i drugie w kolejności.

14

Uznawszy, że decyzje administracyjne zakładu ubezpieczeń dotyczące potrąceń zostały wydane w oparciu o niezgodne z prawem ustalenie kolejności dzieci i w rezultacie powinna zostać stwierdzona ich nieważność, S. Gysen zwróciła się do sądu krajowego.

15

W tych okolicznościach tribunal du travail de Bruxelles postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy [regulamin pracowniczy] oraz załącznik VII do [niego], zatytułowany »Wynagrodzenia […]«, sekcja 1 »Dodatki rodzinne«, art. 67 ust. 1, które obejmują: […] dodatek na gospodarstwo domowe; […] dodatek na dziecko pozostające na utrzymaniu; […] dodatek edukacyjny, mogą lub muszą być uznane za »konwencję międzynarodową z zakresu zabezpieczenia społecznego, obowiązującą w Belgii«, jak zostało to określone w tekście spornych przepisów krajowych?”.

16

W celu udzielenia sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi rozwiązanie zawisłego przed nim sporu, należy zbadać charakter i moc prawną regulaminu pracowniczego.

17

W ramach systemu współpracy sądowej ustanowionej na mocy art. 234 WE do Trybunału należy wykładnia przepisów prawa wspólnotowego. Jeśli chodzi natomiast o przepisy krajowe, trzeba przypomnieć, że w ramach tego systemu ich wykładnia należy do sądów krajowych (zob. wyrok z dnia 12 października 1993 r. w sprawie C-37/92 Vanacker i Lesage, Rec. s. I-4947, pkt 7).

18

Z przedstawionych przez sąd krajowy ram prawnych toczącego się przed nim sporu wynika, że w prawie belgijskim, dziecko osoby prowadzącej działalność na własny rachunek, na które przysługuje zasiłek wypłacany z tytułu współmałżonka lub byłego współmałżonka przez zakłady zabezpieczenia społecznego innego państwa członkowskiego na podstawie konwencji międzynarodowej, uwzględnia się przy określaniu kolejności dzieci tej osoby prowadzącej działalność na własny rachunek dla celów ustalenia wysokości belgijskich zasiłków rodzinnych, które osoba ta pobiera z uwagi na to, że przysługują jej na pozostałe dzieci.

19

Z postanowienia odsyłającego wynika również, że spór przed sądem krajowym zrodził się w związku z odmową uwzględnienia przez zakład ubezpieczeń dziecka, na które przysługuje dodatek wypłacany wyłącznie na podstawie regulaminu pracowniczego w imieniu i na rachunek jego ojca, urzędnika wspólnotowego, przy określaniu kolejności dzieci matki, osoby prowadzącej działalność na własny rachunek, dla celów ustalenia wysokości zasiłków rodzinnych, które matka pobiera z uwagi na to, że przysługują jej na pozostałe dzieci.

20

Z akt sprawy wynika, że różne traktowanie obu tych przypadków przez zakład ubezpieczeń wynika ze specyfiki podstawy prawnej dodatku przyznawanego na podstawie regulaminu pracowniczego wypłacanego na dziecko S. Gysen urodzone w 1989 r.

21

Zakład ubezpieczeń podnosi przed sądem krajowym, że regulamin pracowniczy przyznaje urzędnikom wspólnotowym uprawnienia, na które ci mogą się powoływać względem swego pracodawcy, jak również w odpowiednim przypadku prawo do odwoływania się do sądów wspólnotowych, lecz te same uprawnienia nie mogą mieć natychmiastowego i bezpośredniego zastosowania w krajowych porządkach prawnych.

22

Trzeba stwierdzić, że teza ta jest sprzeczna z charakterem i mocą prawną regulaminu pracowniczego.

23

Jest bezsporne, że rozporządzenie nr 259/68, uchwalające regulamin pracowniczy, nie może być zrównane z konwencją międzynarodową, ponieważ zostało przyjęte nie przez państwa członkowskie działające zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego, ale przez Radę jako instytucję Wspólnoty Europejskiej działającej w sposób autonomiczny (zob. podobnie wyroki z dnia 18 lutego 1970 r. w sprawie 38/69 Komisja przeciwko Włochom, Rec. s. 47, pkt 11, i z dnia 18 marca 1980 r. w sprawie 91/79 Komisja przeciwko Włochom, Rec. s. 1099, pkt 7), tak jak i traktat WE, w oparciu o który zostało wydane rozporządzenie, nie mogą być zrównane z konwencją międzynarodową w zakresie zabezpieczenia społecznego. Jednakże należy przypomnieć, że na podstawie art. 249 akapit drugi WE rozporządzenie to ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich (zob. wyroki z dnia 20 października 1981 r. w sprawie 137/80 Komisja przeciwko Belgii, Rec. s. 2393, pkt 7, i z dnia 7 maja 1987 r. w sprawie 186/85 Komisja przeciwko Belgii, Rec. s. 2029, pkt 21). Ponadto, jak zauważa S. Gysen, art. 11 akapit drugi regulaminu pracowniczego przewiduje wyraźnie jego wiążący charakter w całości i bezpośrednie stosowanie we wszystkich państwach członkowskich.

24

Zważywszy na bezpośrednie stosowanie rozporządzenia nr 259/68 w porządku prawnym państw członkowskich, sąd krajowy jest zobowiązany je stosować celem zapewnienia przestrzegania zasady niedyskryminacji. Powinien on zatem zapewnić równe traktowanie osób mających dziecko, na które przysługują dodatki rodzinne na podstawie regulaminu pracowniczego, oraz osób mających dziecko, na które przysługują takie zasiłki na podstawie prawa wewnętrznego lub konwencji międzynarodowej w zakresie zabezpieczenia społecznego obowiązującej w danym państwie członkowskim.

25

Biorąc pod uwagę powyższe, na postawione pytanie należy odpowiedzieć w ten sposób, że po pierwsze, regulamin pracowniczy ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowany we wszystkich państwach członkowskich, a po drugie, zważywszy na bezpośrednie stosowanie rozporządzenia nr 259/68 w porządku prawnym państw członkowskich, dziecko, na które przysługują dodatki rodzinne na podstawie regulaminu pracowniczego, powinno być traktowane tak samo jak dziecko, na które przysługują takie zasiłki na podstawie prawa wewnętrznego lub konwencji międzynarodowej w zakresie zabezpieczenia społecznego obowiązującej w danym państwie członkowskim.

26

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:

Rozporządzenie Rady (EWG, Euratom, EWWiS) nr 259/68 z dnia 29 lutego 1968 r. ustanawiające Regulamin pracowniczy urzędników Wspólnot Europejskich oraz Warunki zatrudnienia innych pracowników Wspólnot, jak też szczególne przepisy znajdujące czasowo zastosowanie w stosunku do urzędników Komisji, zmienionego rozporządzeniem Rady (EWG, Euratom, EWWiS) nr 2074/83 z dnia 21 lipca 1983 r., ma zasięg ogólny, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Zważywszy na bezpośrednie stosowanie tego rozporządzenia w porządku prawnym państw członkowskich, dziecko, na które przysługują dodatki rodzinne na podstawie Regulaminu pracowniczego urzędników Wspólnot Europejskich, powinno być traktowane tak samo jak dziecko, na które przysługują takie zasiłki na podstawie prawa wewnętrznego lub konwencji międzynarodowej w zakresie zabezpieczenia społecznego obowiązującej w danym państwie członkowskim.