Sprawa C-194/06
Staatssecretaris van Financiën
przeciwko
Orange European Smallcap Fund NV
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Hoge Raad der Nederlanden)
„Artykuły 56–58 WE — Swobodny przepływ kapitału — Opodatkowanie dywidend — Ulga podatkowa przyznawana przedsiębiorstwu zbiorowego inwestowania w rozumieniu przepisów podatkowych z tytułu podatków pobranych u źródła przez inne państwo od dywidend otrzymanych przez to przedsiębiorstwo — Ograniczenie tej ulgi podatkowej do kwoty, jaką akcjonariusz będący rezydentem państwa członkowskiego siedziby tego przedsiębiorstwa, który dokonał inwestycji bez pośrednictwa takiego przedsiębiorstwa, mógłby zaliczyć na poczet podatku dochodowego na mocy konwencji w sprawie unikania podwójnego opodatkowania — Ograniczenie tej ulgi podatkowej w stosunku do udziału w kapitale tego przedsiębiorstwa akcjonariuszy niebędących rezydentami”
Opinia rzecznika generalnego Y. Bota przedstawiona w dniu 3 lipca 2007 r. I - 3754
Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 20 maja 2008 r. I - 3786
Streszczenie wyroku
Swobodny przepływ kapitału – Ograniczenia – Przepisy podatkowe – Podatek dochodowy od osób prawnych – Opodatkowanie dywidend wypłacanych przedsiębiorstwom zbiorowego inwestowania
(art. 56 WE, 58 WE)
Swobodny przepływ kapitału – Ograniczenia – Przepisy podatkowe – Podatek dochodowy od osób prawnych – Opodatkowanie dywidend wypłacanych przedsiębiorstwom zbiorowego inwestowania
(art. 56 WE, 58 WE)
Swobodny przepływ kapitału – Ograniczenia – Pojęcie – Interpretacja identyczna w stosunkach z państwami trzecimi i wewnątrz Wspólnoty – Granice
(art. 56 ust. 1 WE)
Swobodny przepływ kapitału – Ograniczenia w przepływie kapitału do lub z państw trzecich – Ograniczenia w przepływie kapitału dotyczące inwestycji bezpośrednich istniejące w dniu 31 grudnia 1993 r. – Pojęcie »inwestycje bezpośrednie«
(art. 57 ust. 1 WE)
Artykuły 56 WE i 58 WE nie stoją na przeszkodzie stosowaniu przepisów państwa członkowskiego, zgodnie z którymi ulga podatkowa przyznawana na rzecz przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w rozumieniu przepisów podatkowych z siedzibą na terytorium tego państwa członkowskiego, mająca na celu uwzględnienie podatku pobranego u źródła przez inne państwo członkowskie od dywidend wypłaconych tym przedsiębiorstwom, jest ograniczona do kwoty, którą osoba fizyczna zamieszkała w tym pierwszym państwie członkowskim mogłaby zaliczyć na poczet podatku dochodowego, z tytułu podobnych podatków pobranych u źródła, na podstawie konwencji o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej z tym innym państwem członkowskim.
Wykluczając przyznanie ulgi podatkowej związanej z opodatkowaniem u źródła dywidend otrzymywanych za granicą w przypadku dywidend pochodzących z niektórych państw członkowskich, ustawodawstwo takie rzeczywiście ma ten skutek, iż inwestowanie w tych państwach członkowskich jest mniej atrakcyjne od inwestowania w państwach członkowskich, w przypadku których pobrany podatek od dywidend daje prawo do takiej ulgi. Ustawodawstwo takie może więc zniechęcać przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania do dokonywania inwestycji w państwach członkowskich, w przypadku których pobrany podatek od dywidend nie wiąże się z ulgą podatkową, co sprawia, że stanowi ono ograniczenie swobodnego przepływu kapitału zakazane co do zasady w art. 56 WE.
Tymczasem przewidując ulgę podatkową, przepisy takie zmierzają do zrównania, w jak największym stopniu, opodatkowania dywidend otrzymywanych przez akcjonariusza dokonującego inwestycji bezpośrednich i opodatkowania dywidend otrzymywanych przez akcjonariusza inwestującego za pośrednictwem przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania po to, by zapobiec postrzeganiu inwestycji zagranicznych dokonywanych przez takie przedsiębiorstwo jako mniej atrakcyjnych od inwestycji bezpośrednich. W świetle takich przepisów sytuacja przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania otrzymującego dywidendy pochodzące z państw członkowskich, z którymi państwo członkowskie, w którym przedsiębiorstwo ma siedzibę, zawarło konwencję przewidującą prawo do zaliczenia przez akcjonariuszy będących osobami fizycznymi podatku od dywidend pobranego przez te państwa członkowskie na poczet obciążającego ich podatku dochodowego w państwie członkowskim siedziby, jest różna od sytuacji, w której znajduje się to przedsiębiorstwo, gdy otrzymuje dywidendy pochodzące z państw członkowskich, z którymi nie zostały zawarte konwencje przewidujące takie prawo. Tylko bowiem w odniesieniu do inwestycji w państwach członkowskich, z którymi została zawarta tego rodzaju dwustronna konwencja podatkowa, w braku przewidzianej ulgi podatkowej, decyzja o dokonaniu inwestycji za pośrednictwem przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania mogłaby być dla akcjonariusza będącego osobą fizyczną mniej korzystna od inwestycji bezpośredniej. Natomiast jeśli chodzi o państwa członkowskie, z którymi państwo członkowskie, w którym siedzibę ma tego typu przedsiębiorstwo, nie zawarło takiej konwencji, decyzja osoby fizycznej o dokonaniu inwestycji za pośrednictwem przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania nie wiąże się z ryzykiem utraty korzyści, która by jej przysługiwała, gdyby wybrała bezpośredni sposób inwestowania w tych państwach członkowskich. W konsekwencji sytuacja ta nie jest obiektywnie porównywalna z sytuacją, w której państwo członkowskie siedziby tego przedsiębiorstwa zawarło konwencję podatkową.
Wynika z tego, że w przypadku przepisów, na mocy których, w celu zrównania w jak największym stopniu opodatkowania inwestycji bezpośrednich i inwestycji dokonywanych za pośrednictwem przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania, państwo członkowskie zdecydowało o przyznaniu tym przedsiębiorstwom ulgi podatkowej z tytułu podatków pobranych u źródła od dywidend pochodzących z państw członkowskich, wobec których zobowiązało się na mocy dwustronnej konwencji do umożliwienia osobom fizycznym zaliczenia podatków pobranych u źródła na poczet podatku dochodowego obciążającego je zgodnie z prawem krajowym, art. 56 WE i 58 WE nie stoją na przeszkodzie, by to państwo członkowskie wykluczyło stosowanie tej ulgi w odniesieniu do dywidend pochodzących z innych państw członkowskich, z którymi nie zawarło ono dwustronnej konwencji zawierającej tego rodzaju postanowienia, skoro nie są to sytuacje obiektywnie porównywalne.
(por. pkt 56, 60–65; pkt 1 sentencji)
Artykuły 56 WE i 58 WE stoją na przeszkodzie stosowaniu przepisów państwa członkowskiego, zgodnie z którymi ulga podatkowa przyznawana na rzecz przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w rozumieniu przepisów podatkowych z siedzibą na terytorium tego państwa członkowskiego, mająca na celu uwzględnienie podatków pobranych u źródła przez inne państwo członkowskie lub przez państwo trzecie od dywidend wypłaconych tym przedsiębiorstwom, jest ograniczona, jeżeli i w takim zakresie, w jakim ich akcjonariat składa się z osób fizycznych lub prawnych mających miejsce zamieszkania lub siedzibę w innych państwach członkowskich lub w państwach trzecich, skoro to ograniczenie, skutkujące zmniejszeniem się całkowitej kwota zysku przypadającego do podziału, jest niekorzystne dla wszystkich akcjonariuszy tych przedsiębiorstw bez różnicy.
Istotnie takie obniżenie ulgi podatkowej proporcjonalnie do części kapitału objętej przez akcjonariuszy mających miejsce zamieszkania lub siedzibę w innym państwie członkowskim stwarza ograniczenie swobodnego przepływu kapitału, zakazane co do zasady w art. 56 WE, w zakresie, w jakim może stanowić przeszkodę w gromadzeniu przez przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania kapitału w państwach członkowskich innych niż państwo jego siedziby, a także może zniechęcać inwestorów z owych innych państw członkowskich do nabywania udziałów kapitałowych w tym przedsiębiorstwie.
Wykonywanie przez państwo członkowskie przysługujących mu kompetencji podatkowych wobec dywidend wypłacanych przez przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania z siedzibą na jego terytorium, zarówno akcjonariuszom, którzy mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym państwie członkowskim, jak i akcjonariuszom mającym miejsce zamieszkania lub siedzibę w innych państwach członkowskich, uzasadnia — w sytuacji gdy taka ulga podatkowa jest przewidziana — konieczność rozszerzenia tej ulgi na przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania posiadające akcjonariuszy, którzy nie mają miejsca zamieszkania lub siedziby w tym państwie członkowskim.
W tym zakresie, gdyby nawet takie przepisy miały na celu wprowadzenie rozróżnienia pomiędzy akcjonariuszami przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zależności od tego, czy są oni rezydentami, czy nie, aby ulga podatkowa przyznana akcjonariuszom ze względu na wypłatę zysków przez te przedsiębiorstwa pozostawała w związku ze stawką podatku, która stosowana jest odpowiednio do tych akcjonariuszy w państwie członkowskim siedziby tych przedsiębiorstw, to należy podnieść, że obniżenie tej ulgi proporcjonalnie do części kapitału owych przedsiębiorstw objętego przez akcjonariuszy mających miejsce zamieszkania lub siedzibę w innych państwach członkowskich nie pozwala na osiągnięcie tego celu. Obniżenie to jest bowiem niekorzystne bez różnicy dla wszystkich akcjonariuszy przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania, ponieważ w jego wyniku zmniejsza się całkowita kwota zysku przypadającego do podziału.
Jeśli chodzi o obniżenie wpływów podatkowych związanych z dywidendami wypłacanym przez przedsiębiorstwa z siedzibą w innych państwach członkowskich, obniżenie to nie może być postrzegane jako nadrzędny wzgląd interesu ogólnego, na który można się powołać w celu uzasadnienia przepisu niezgodnego z jedną z podstawowych swobód.
Rozwiązanie w odniesieniu do sytuacji, w której akcjonariusze przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w innych państwach członkowskich, może również mieć zastosowanie do sytuacji, w których akcjonariusze przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwach trzecich.
W zakresie, w jakim, po pierwsze, państwo członkowskie obejmuje zakresem podatku dywidendy wypłacane przez przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania z siedzibą na jego terytorium na rzecz akcjonariuszy, którzy mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwach trzecich, w jakim, po drugie, ulga podatkowa przyznawana takiemu przedsiębiorstwu jest zmniejszana proporcjonalnie do części jego kapitału objętej przez tych akcjonariuszy, przy czym nie jest istotne w tym zakresie ich opodatkowanie w państwach trzecich, nie można powoływać się na konieczność zagwarantowania skuteczności kontroli podatkowych w celu uzasadnienia ograniczenia w przepływie kapitału do lub z państw trzecich.
Zakładając, że zapobieganie obniżeniu wpływów podatkowych może być powoływane w celu uzasadnienia ograniczenia przepływu kapitału do lub z państw trzecich, uzasadnienie takie nie może być uwzględnione w zakresie, w jakim to ograniczenie wywołuje skutki bez różnicy wobec wszystkich akcjonariuszy danego przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania, niezależnie od tego, czy mają oni miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwach członkowskich, czy w państwach trzecich.
W odniesieniu do takich przepisów nie ma znaczenia okoliczność, że zagraniczni akcjonariusze przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania w rozumieniu przepisów podatkowych mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie, z którym państwo siedziby tego przedsiębiorstwa zawarło konwencję przewidującą wzajemne zaliczenie podatku pobranego u źródła od dywidend.
(por. pkt 72, 74, 79, 82, 84, 92–97, 108, 113, 114; pkt 2 sentencji)
Pojęcie ograniczenia przepływu kapitału musi być interpretowane w taki sam sposób w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi a państwami trzecimi jak w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi. W istocie, nawet jeżeli liberalizacja przepływów kapitałowych z państwami trzecimi może oczywiście dążyć do osiągnięcia innych celów niż urzeczywistnienie rynku wewnętrznego, takich jak w szczególności zapewnienie wiarygodności jednej walucie wspólnotowej na światowych rynkach finansowych i utrzymanie w państwach członkowskich centrów finansowych o światowym zasięgu, gdy zasada swobodnego przepływu kapitału została rozciągnięta przez art. 56 ust. 1 WE na przepływ kapitału pomiędzy państwami trzecimi a państwami członkowskimi, państwa członkowskie opowiedziały się za ustanowieniem tej zasady w tym samym artykule i w ten sam sposób w odniesieniu do przepływów kapitału, które mają miejsce wewnątrz Wspólnoty, oraz tych, które dotyczą stosunków z państwami trzecimi.
Jednakże przepływ kapitału do lub z państw trzecich odbywa się w innym kontekście prawnym, niż przepływ następujący w obrębie Wspólnoty, bowiem z uwagi na stopień integracji systemów prawnych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, w szczególności z uwagi na istnienie wspólnotowych przepisów prawnych dotyczących współpracy między krajowymi organami podatkowymi, opodatkowanie przez państwo członkowskie działalności gospodarczej o charakterze transgranicznym prowadzonej w ramach Wspólnoty nie zawsze jest porównywalne z opodatkowaniem działalności gospodarczej obejmującej relacje między państwami członkowskimi i państwami trzecimi. Nie można też wykluczyć, że państwo członkowskie będzie w stanie wykazać, iż ograniczenie przepływu kapitału do lub z państw trzecich jest uzasadnione określonymi względami w okolicznościach, w których względy te nie mogłyby stanowić skutecznego uzasadnienia ograniczenia przepływu kapitału pomiędzy państwami członkowskimi.
(por. pkt 87–90)
Dane ograniczenie objęte jest zakresem art. 57 ust. 1 WE jako ograniczenie przepływu kapitału dotyczące inwestycji bezpośrednich, o ile dotyczy ono wszelkiego rodzaju inwestycji dokonywanych przez osoby fizyczne lub prawne, które służą ustanowieniu lub utrzymaniu trwałych i bezpośrednich powiązań między osobą, która wniosła kapitał, a przedsiębiorcą, któremu udostępnia ona kapitał w celu wykonywania działalności gospodarczej.
(por. pkt 102; pkt 3 sentencji)