—

w imieniu P. Mickelssona oraz J. Roosa przez P. Olofssona oraz H. Tiberga, advokater,

—

w imieniu rządu szwedzkiego przez A. Krusego, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu niemieckiego przez M. Lummę oraz U. Forsthoffa, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu austriackiego przez E. Riedla oraz G. Eberharda, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu norweskiego przez A. Eidego, F. Platou Amble oraz G. Hanssena, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez L. Ström van Lier oraz M. van Beeka, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy interpretacji art. 28 WE i art. 30 WE oraz dyrektywy 94/25/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 czerwca 1994 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do rekreacyjnych jednostek pływających (Dz.U. L 164, s. 15), zmienionej dyrektywą 2003/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 czerwca 2003 r. (Dz.U. L 214, s. 18 zwanej dalej „dyrektywą 94/25”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego wszczętego przez Åklagaren (prokuraturę) przeciwko P. Mickelssonowi i J. Roosowi w związku z naruszeniem przez nich zakazu użytkowania skuterów wodnych, przewidzianego w rozporządzeniu 1993:1053 w sprawie użytkowania skuterów wodnych [förordning (1993:1053) om användning av vattenskoter] zmienionym rozporządzeniem 2004:607 [förordning (2004:607), zwanym dalej „krajowym rozporządzeniem”].

3

Zgodnie z motywem drugim dyrektywy 94/25:

„[…] Obowiązujące w różnych państwach członkowskich przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne, odnoszące się do właściwości bezpieczeństwa rekreacyjnych jednostek pływających, różnią się zakresem i treścią; […] różnice te mogą powodować bariery w handlu i tworzyć nierówne warunki konkurencji w ramach rynku wewnętrznego”.

4

Motyw trzeci dyrektywy 94/25 przewiduje:

„[…] Harmonizacja ustawodawstwa krajowego jest jedynym sposobem na usunięcie przeszkód w wolnym handlu; […] cel ten nie może być osiągnięty na satysfakcjonującym poziomie przez poszczególne państwa członkowskie; […] niniejsza dyrektywa określa tylko wymagania niezbędne dla swobodnego przepływu rekreacyjnych jednostek pływających”.

5

Artykuł 1 dyrektywy 94/25 określa zakres zastosowania tej dyrektywy. Przepis ten zastąpiony został tekstem art. 1 dyrektywy 2003/44, który to w szczególności rozszerzył ów zakres zastosowania celem włączenia weń skuterów wodnych.

6

Artykuł 2 dyrektywy 94/25 zatytułowany „Wprowadzanie do obrotu i do użytkowania” stanowi:

„1.   Państwa członkowskie podejmą wszelkie odpowiednie środki w celu zapewnienia, aby produkty określone w art. 1 ust. 1 zostały wprowadzone do obrotu i do użytkowania zgodnie z ich przeznaczeniem tylko wtedy, gdy są właściwie skonstruowane i obsługiwane oraz gdy nie zagrażają bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi, mieniu i środowisku naturalnemu.

2.   Przepisy niniejszej dyrektywy nie stanowią przeszkody dla państw członkowskich w zakresie przyjmowania, zgodnie z przepisami traktatu, przepisów dotyczących żeglugi na niektórych akwenach w celu ochrony środowiska naturalnego, budowy dróg wodnych i zapewnienia na nich bezpieczeństwa, pod warunkiem że nie jest związane to z koniecznością modyfikacji jednostek pływających, spełniających wymagania niniejszej dyrektywy”.

7

Artykuł 4 ust. 1 dyrektywy 94/25 w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2003/44 stanowi:

„Państwa członkowskie nie będą na swoim terytorium zabraniać, ograniczać czy utrudniać wprowadzania do obrotu i do użytkowania produktów określonych w art. 1 ust. 1, noszących znak CE, określony w załączniku IV, świadczący o zgodności produktu z przepisami niniejszej dyrektywy i procedurami zgodności określonymi w rozdziale II”.

8

Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 2003/44 stanowi:

„Państwa członkowskie przyjmą i opublikują przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do spełnienia wymagań niniejszej dyrektywy do dnia 30 czerwca 2004 r. i niezwłocznie powiadomią o tym Komisję.

Państwa członkowskie zastosują tego rodzaju środki od dnia 1 stycznia 2005 r.”.

9

Rozporządzenie krajowe weszło w życie w dniu 15 lipca 2004 r.

10

Artykuł 1 tego rozporządzenia stanowi:

„W rozumieniu niniejszego rozporządzenia skuter wodny oznacza jednostkę pływającą o długości mniejszej od 4 m, 1) która jest wyposażona w silnik o spalaniu wewnętrznym mającym jako źródło podstawowe napędu napęd strugowodny, 2) obsługiwaną przez osobę lub osoby siedzące, stojące lub klęczące, raczej na kadłubie niż w jego wnętrzu”.

11

Artykuł 2 wspomnianego rozporządzenia przewiduje:

„Skutery wodne mogą być użytkowane jedynie na publicznych drogach wodnych oraz na akwenach wskazanych w art. 3 akapit pierwszy”.

12

Zgodnie z art. 3 rozporządzenia krajowego:

„Länsstyrelsen (prefektura) wyznacza znajdujące się w obrębie danej jednostki terytorialnej akweny, znajdujące się poza publicznymi drogami wodnymi, na których dozwolone jest użytkowanie skuterów wodnych. Jest ona zobowiązana do wydania określonych powyżej przepisów w zakresie:

W razie gdy jest to niezbędne w celu zapobiegania występowaniu uciążliwości lub ryzyka szkód, o których mowa w akapicie pierwszym pkt 3, länsstyrelsen może ponadto ograniczyć możliwość używania skuterów wodnych do części publicznych dróg wodnych oraz wydawać przepisy dotyczące wpływania na te drogi i ich opuszczania”.

13

Artykuł 5 rozporządzenia stanowi, że osoba sterująca skuterem wodnym z naruszeniem art. 2 lub 3 tego rozporządzenia lub przepisów wydanych na podstawie art. 3 podlega karze grzywny.

14

Åklagaren wszczęła przeciwko P. Mickelssonowi i J. Roosowi postępowanie przed Luleå tingsrätt, w związku z tym, że w dniu 8 sierpnia 2008 r. sterowali oni skuterami wodnymi na akwenach znajdujących się poza publicznymi drogami wodnymi, z naruszeniem krajowego rozporządzenia. Oskarżeni nie kwestionują okoliczności faktycznych, ale podnoszą, że zastosowanie owego rozporządzenia jest sprzeczne z art. 28 WE oraz z dyrektywą 94/25.

15

W tych okolicznościach Luleå tingsrätt postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z dwoma następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

16

Zwracając się z tymi pytaniami, które należy rozpatrywać łącznie, sąd krajowy zmierza w istocie do ustalenia, czy dyrektywę 94/25 lub art. 28 WE i art. 30 WE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie krajowemu uregulowaniu, jak to będące przedmiotem w postępowania przed sądem krajowym, zabraniającemu użytkowania skuterów wodnych poza wyznaczonymi drogami [wodnymi].

17

Zmieniając pierwotne brzmienie art. 1 dyrektywy 94/25, dyrektywa 2003/44 poszerzyła zakres zastosowania tej pierwszej, szczególnie w celu włączenia doń skuterów wodnych.

18

Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 2003/44 państwa członkowskie były zobowiązane przyjąć przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do spełnienia wymagań tej dyrektywy do dnia 30 czerwca 2004 r. Państwa członkowskie zobowiązane były stosować te przepisy, począwszy od 1 stycznia 2005 r.

19

Wynika z tego, że dyrektywa 2003/44 nie miała zastosowania w okresie wystąpienia okoliczności faktycznych sprawy przed sądem krajowym dotyczącej skuterów wodnych.

20

Artykuł 2 ust. 2 dyrektywy 94/25 uściśla ponadto, że jej przepisy nie stanowią przeszkody dla państw członkowskich w zakresie przyjmowania, zgodnie z przepisami traktatu, przepisów dotyczących żeglugi na niektórych akwenach w celu ochrony środowiska naturalnego, budowy dróg wodnych i zapewnienia na nich bezpieczeństwa, pod warunkiem że nie jest związane to z koniecznością modyfikacji jednostek pływających, spełniających wymagania niniejszej dyrektywy.

21

Zgodnie zatem z art. 2 ust. 2 dyrektywa ta nie stoi na przeszkodzie przepisom krajowym, które ze względów ochrony środowiska naturalnego zabraniają użytkowania skuterów wodnych na pewnych akwenach, o ile przepisy te nie naruszają postanowień traktatu.

22

Krajowe rozporządzenie będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym zalicza się do kategorii środków krajowych, które wskazuje ten ostatni przepis dyrektywy 94/25. Rozporządzenie to przewiduje bowiem ogólny zakaz użytkowania skuterów wodnych poza publicznymi drogami wodnymi. Zgodnie z art. 3 akapit pierwszy tego rozporządzenia länsstyrelsen może wyznaczyć znajdujące się w obrębie danej jednostki terytorialnej akweny znajdujące się poza publicznymi drogami wodnymi, na których dozwolone jest użytkowanie skuterów wodnych. Länsstyrelsen jest jednak zobowiązana wydać przepisy w tym zakresie dotyczące akwenów wskazanych w art. 3 pkt 1–3 tego rozporządzenia.

23

Należy w konsekwencji zbadać, czy art. 28 WE i art. 30 WE stoją na przeszkodzie uregulowaniom krajowym takim jak te będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym.

24

Należy przypomnieć, że za środki o „skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych w przywozie” w rozumieniu art. 28 WE należy uznać przyjęte przez państwo członkowskie środki, które mają na celu lub za skutek mniej korzystne traktowanie towarów pochodzących z innych państw członkowskich oraz przeszkody w swobodnym przepływie towarów wynikające, w braku harmonizacji ustawodawstw krajowych, z zastosowania do towarów pochodzących z innych państw członkowskich, w których są zgodnie z prawem produkowane i wprowadzane do obrotu, przepisów określających wymogi, które towary te muszą spełniać, nawet jeśli uregulowania te są stosowane bez rozróżnienia do wszystkich towarów (zob. podobnie wyroki: z dnia 20 lutego 1979 r. w sprawie 120/78 Rewe-Zentral, zwanej „Cassis de Dijon”, Rec. s. 649, pkt 6, 14 i 15; z dnia 26 czerwca 1997 r. w sprawie C-368/95 Familiapress, Rec. s. I-3689, pkt 8; z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie C-322/01 Deutscher Apothekerverband, Rec. s. I-14887, pkt 67). Do tego samego pojęcia należy każdy inny przepis stanowiący przeszkodę w dostępie do rynku jednego z państw członkowskich towarów pochodzących z innych państw członkowskich (zobacz wyrok z dnia 10 lutego 2009 r. w sprawie C-110/05 Komisja przeciwko Włochom, Zb.Orz., s. I-519, pkt 37).

25

Z akt sprawy przekazanych Trybunałowi wynika, że w okresie właściwym dla okoliczności faktycznych sprawy przed sądem krajowym nie został wyznaczony żaden żeglowny akwen otwarty dla skuterów wodnych, w związku z czym użytkowanie skuterów wodnych dozwolone było jedynie na publicznych drogach wodnych. Jednakże oskarżeni w postępowaniu przed sądem krajowym oraz Komisja Wspólnot Europejskich utrzymują, że drogi te przeznaczone są do ruchu handlowego jednostek o wysokim tonażu, co czyni użytkowanie skuterów wodnych niebezpiecznym, oraz że w każdym razie większość szwedzkich akwenów żeglownych znajduje się poza tymi drogami. Rzeczywiste możliwości użytkowania skuterów wodnych w Szwecji są w konsekwencji marginalne.

26

Nawet jeżeli to uregulowanie krajowe nie ma na celu ani za skutek mniej korzystnego traktowania towarów pochodzących z innych państw członkowskich, co podlega weryfikacji przez sąd krajowy, nałożone przez nie ograniczenie używania towaru na terytorium państwa członkowskiego może, zależnie od jego zakresu, mieć znaczny wpływ na zachowanie konsumentów, które z kolei może mieć wpływ na dostęp tego towaru do rynku danego państwa członkowskiego (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 56).

27

W rzeczywistości bowiem konsumenci mają niewielki interes w zakupie takiego towaru, wiedząc, że zakres używania dozwolony przez to uregulowanie jest bardzo ograniczony (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 57).

28

W tym względzie jeżeli przepisy krajowe wyznaczające akweny i drogi żeglowne skutkowałyby przeszkodą dla użytkowników skuterów wodnych w czynieniu z nich prawidłowego użytku właściwego tym towarom lub silnym ograniczeniem ich użytkowania, co podlega weryfikacji przez sąd krajowy, przepisy takie miałyby za skutek utrudnienie dostępu tych towarów do danego rynku krajowego, i stanowiłyby wówczas, z zastrzeżeniem uzasadnienia, o którym mowa w art. 30 WE lub nadrzędnych względów interesu ogólnego, środek o skutku równoważnym z ograniczeniami ilościowymi w przywozie zakazany przez art. 28 WE.

29

Ponadto zarówno w jednym, jak i w drugim przypadku krajowy przepis musi być odpowiedni dla zapewnienia realizacji założonego celu i nie wykraczać poza to, co niezbędne do jego osiągnięcia (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Włochom, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo).

30

Rząd szwedzki utrzymuje, że rozporządzenie krajowe uzasadnione jest celami ochrony środowiska naturalnego oraz celami, jakie realizuje art. 30 WE. Ograniczenie użytkowania skuterów wodnych do wyznaczonych akwenów pozwala w szczególności na uniknięcie niemożliwych do przyjęcia zakłóceń środowiska naturalnego. Użytkowanie skuterów wodnych ma bowiem negatywne konsekwencje dla zwierząt, szczególnie gdy skuter taki użytkowany jest przez długi czas na niewielkiej powierzchni lub prowadzony z dużą prędkością. Hałas przeszkadza ludziom i wywiera negatywny wpływ na zwierzęta, a przede wszystkim na pewne chronione gatunki ptactwa. Ponadto prosty transport skuterów wodnych ułatwia rozprzestrzenianie się chorób zwierzęcych.

31

W tym względzie należy wskazać, że zgodnie z art. 30 WE, art. 28 WE nie stanowi przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych uzasadnionych w szczególności względami ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrony roślin.

32

Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, cel ochrony środowiska naturalnego może uzasadniać krajowe środki mogące utrudniać handel wewnątrzwspólnotowy, o ile środki te są proporcjonalne do zamierzonego celu (zob. wyrok z dnia 11 grudnia 2008 r. w sprawie C-524/07 Komisja przeciwko Austrii, pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo).

33

Jako że ochrona środowiska naturalnego z jednej oraz ochrona zdrowia i życia ludzi i zwierząt oraz ochrona roślin z drugiej strony pozostają w tym przypadku celami ściśle powiązanymi, cele te należy rozpatrzyć łącznie, aby ocenić, czy uregulowanie takie jak to będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym ma uzasadnienie.

34

Nie ulega wątpliwości, że ograniczenie lub zakaz użytkowania skuterów wodnych są środkami odpowiednimi dla zapewnienia ochrony środowiska naturalnego. Aby jednakże można było uznać krajowe uregulowanie za uzasadnione, do władz krajowych należy wykazanie, że skutki ograniczające swobodny przepływ towarów nie wykraczają poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia wspomnianego celu.

35

Rząd szwedzki utrzymuje, że zakaz użytkowania skuterów wodnych pozostawia ich użytkownikom nie mniej niż 300 publicznych dróg wodnych na szwedzkim wybrzeżu i wielkich jeziorach, co stanowi bardzo szeroki obszar. Ponadto położenie geograficzne akwenów w Szwecji wyklucza stosowanie środków o zakresie innym aniżeli ten określony w przepisach zawartych w rozporządzeniu krajowym, którego dotyczy postępowanie przed sądem krajowym.

36

W tym względzie, o ile w niniejszym przypadku nie wyklucza się, że środki inne niż zakaz przewidziany w art. 2 krajowego rozporządzenia mogą zapewnić pewien poziom ochrony środowiska naturalnego, to jednak prawdą jest również, że nie można odmówić państwom członkowskim możliwości realizacji celu, takiego jak ochrona środowiska naturalnego, poprzez wprowadzenie ogólnych przepisów, niezbędnych z jednej strony z uwagi na szczególne cechy geograficzne danego państwa członkowskiego, a z drugiej łatwo zarządzanych i kontrolowanych przez władze krajowe (zob. analogicznie ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Włochom pkt 67).

37

Rozporządzenie krajowe przewiduje ogólny zakaz użytkowania skuterów wodnych poza publicznymi drogami wodnymi pod warunkiem wyznaczenia przez länsstyrelsen akwenów poza tymi drogami, na których można użytkować skutery wodne. W tym względzie länsstyrelsen, zgodnie z art. 3 rozporządzenia krajowego, zobowiązana jest przyjąć przepisy w tym zakresie według warunków określonych w tym artykule.

38

W odniesieniu do rzekomo niezbędnego charakteru środka należy zauważyć, że samo brzmienie rozporządzenia krajowego pozwala domniemywać, iż na akwenach, które muszą być w ten sposób wyznaczone w środkach wykonawczych, skutery wodne mogą być użytkowane bez wywoływania ryzyka lub szkód dla środowiska naturalnego uznawanych za niemożliwe do przyjęcia. Wynika z tego, że ogólny zakaz użytkowania takich towarów poza publicznymi drogami wodnymi stanowiłby środek wykraczający poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia celu ochrony środowiska naturalnego.

39

Uregulowanie jak to będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym może być uznane za proporcjonalne, pod warunkiem przede wszystkim że właściwe władze krajowe są zobowiązane do przyjęcia takich środków wykonawczych, następnie że władze te w rzeczywistości wykonały powierzoną im w tym względzie kompetencję i wyznaczyły akweny odpowiadające warunkom przewidzianym w krajowym rozporządzeniu, i wreszcie że środki takie zostały przyjęte w rozsądnym terminie po wejściu w życie tego rozporządzenia.

40

Wynika z tego, że krajowe uregulowanie jak to będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym może być uzasadnione celami ochrony środowiska naturalnego z zastrzeżeniem poszanowania wyżej wymienionych warunków. Weryfikacji przez sąd krajowy podlega, czy w toczącym się przed nim postępowaniu warunki te są spełnione.

41

Należy w tym względzie przypomnieć, że w ramach postępowania, o którym mowa w art. 234 WE, a u którego podstaw leży jasny podział ról między sądami krajowymi a Trybunałem, wszelka ocena okoliczności faktycznych leży w kompetencjach sądu krajowego (wyrok z dnia 14 lutego 2008 r. w sprawie C-450/06 Varec, Zb.Orz. s. I-581, pkt 23). Jednakże w celu udzielenia sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi Trybunał może w duchu współpracy z sądami krajowymi dostarczyć temu sądowi wszelkich wskazówek, które uzna za niezbędne (zob. w szczególności wyrok z dnia 1 lipca 2008 r. w sprawie C-49/07 MOTOE, Zb.Orz. s. I-4863, pkt 30).

42

Uregulowanie krajowe weszło w życie zaledwie trzy tygodnie przed chwilą popełnienia czynów będących przedmiotem postępowania przed sądem krajowym. Jednakże brak przyjęcia wspomnianych środków wykonujących to uregulowanie niedługo po tym, jak weszło ono w życie, niekoniecznie musiał wpłynąć na jego proporcjonalność, ponieważ właściwe władze nie mogły dysponować wystarczającą ilością czasu na przygotowanie rzeczonych środków, co podlega weryfikacji przez sąd krajowy.

43

Ponadto gdyby sąd krajowy stwierdził, że środki wykonawcze zostały przyjęte w rozsądnym terminie, aczkolwiek po popełnieniu czynów będących przedmiotem toczącego się przed nim postępowania, oraz że wyznaczają one jako żeglowne akweny, na których oskarżeni w postępowaniu przed nim sterowali skuterami wodnymi, w konsekwencji czego wszczęto przeciwko nim postępowanie, to aby środek krajowy mógł zachować proporcjonalność, a więc i uzasadnienie w świetle celu, jakim jest ochrona środowiska naturalnego, należy zezwolić na to, aby oskarżeni mogli powołać się na to wyznaczenie, co jest zresztą podyktowane również prawnowspólnotową zasadą ogólną retroaktywnego stosowania, w zależności od przypadku, względniejszej ustawy karnej i łagodniejszej kary (zob. podobnie wyrok z dnia 3 maja 2005 r. w sprawach połączonych C-387/02, C-391/02 i C-403/02 Berlusconi i in., Zb.Orz. s. I-3565, pkt 68).

44

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, na zadane pytania należy odpowiedzieć, że dyrektywa 94/25 zmieniona dyrektywą 2003/44 nie stoi na przeszkodzie krajowemu uregulowaniu, które ze względów ochrony środowiska naturalnego zabrania użytkowania skuterów wodnych poza wyznaczonymi drogami [wodnymi]. Artykuły 28 WE i 30 WE nie stoją na przeszkodzie takiemu uregulowaniu krajowemu, pod warunkiem że:

Weryfikacji przez sąd krajowy podlega, czy w toczącym się przed nim postępowaniu warunki te są spełnione.

45

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

Dyrektywa 94/25/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 czerwca 1994 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do rekreacyjnych jednostek pływających, zmieniona dyrektywą 2003/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 czerwca 2003 r., nie stoi na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które ze względów ochrony środowiska naturalnego zabrania użytkowania skuterów wodnych poza wyznaczonymi drogami [wodnymi].

Artykuły 28 WE i 30 WE nie stoją na przeszkodzie takiemu uregulowaniu krajowemu, pod warunkiem że:

Weryfikacji przez sąd krajowy podlega, czy w toczącym się przed nim postępowaniu warunki te są spełnione.