1.

Wiadomości, jakie nabyto w niektórych krajach i jakich nabędzie się w innych, co do najpewniejszych prawideł w sądownictwie kryminalnym, ważniejsze są dla rodzaju ludzkiego niż co bądź w świecie ( 2 ).

2.

Belgijski Arbitragehof (sąd zajmujący się kontrolą zgodności ustaw z konstytucją) zwrócił się do Trybunału, na podstawie art. 35 UE ( 3 ), aby wypowiedział się na temat ważności decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi ( 4 ).

3.

Belgijski Arbitragehof żywi wątpliwości co do zgodności tej decyzji z Traktatem o Unii Europejskiej z dwóch względów, formalnego i materialnego. W odniesieniu do pierwszego aspektu, który wpisuje się w kontekst art. 34 ust. 2 lit. b) UE, zastanawia się on nad podstawą prawną, na jaką powołała się Rada Unii Europejskiej, i zadaje sobie pytanie, czy wybrała ona stosowny instrument.

4.

Przedstawienie tej wątpliwości zobowiązuje Trybunał do zbadania źródeł trzeciego filaru Unii i przeanalizowania decyzji ramowych stanowiących odpowiedniki dyrektyw przyjmowanych w ramach filaru wspólnotowego. Odpowiednim punktem wyjścia dla przeprowadzenia tej analizy jest wyrok w sprawie Pupino ( 5 ).

5.

W odniesieniu do drugiego aspektu, czyli aspektu materialnego, sąd krajowy podważa jedną, być może najistotniejszą, z nowości tej metody współpracy między państwami członkowskimi w dziedzinie aresztowania i przekazywania osób, czyli znajdujący zastosowanie w niektórych przypadkach zakaz uzależniania wykonania europejskiego nakazu aresztowania od warunku, aby czyny, na podstawie których został on wydany, stanowiły przestępstwo także w państwie, w którym jest od wykonywany. Arbitragehof pragnie się dowiedzieć, czy taka innowacja jest zgodna z zasadą równości i zasadą ustawowej określoności w zakresie prawa karnego, a w związku z tym czy jest ona zgodna z art. 6 ust. 2 UE.

6.

W celu rozwiązania tego problemu należy niewątpliwie zbadać, jaką rolę odgrywają prawa podstawowe w obszarze tak wrażliwym jak współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych od momentu proklamowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej ( 6 ).

7.

Wyzwanie to nie jest bez znaczenia, ponieważ w niektórych państwach członkowskich stwierdzono nieważność ustaw dokonujących transpozycji decyzji ramowej z uwagi na fakt, że naruszały one pewne gwarancje obywatelskie. W Polsce Trybunał Konstytucyjny, do kompetencji którego należy badanie zgodności ustaw zwykłych z ustawą zasadniczą, stwierdził w wyroku wydanym w dniu 27 kwietnia 2005 r. ( 7 ) że art. 607t ust. 1 kodeksu postępowania karnego jest niezgodny z art. 55 ust. 1 konstytucji ( 8 ), ponieważ umożliwia on przekazanie obywatela polskiego władzom innego państwa członkowskiego na postawie europejskiego nakazu aresztowania. Zaledwie trzy miesiące później, z podobnych względów ( 9 ), Bundesverfassungsgericht (federalny trybunał konstytucyjny) wypowiedział się w analogiczny sposób ( 10 ) o ustawie wdrażającej decyzję ramową ( 11 ). Anato Dikastiriotis Kypriakis Dimokratios (sąd najwyższy Cypru) uczynił to samo ( 12 ), ponieważ art. 11 konstytucji nie przewiduje aresztowania w celu wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Natomiast w wyroku wydanym w dniu 3 maja 2006 r. ( 13 ) Ústavní soud (czeski trybunał konstytucyjny) odrzucił złożoną przez posłów i senatorów skargę o stwierdzenie niezgodności z konstytucją ustawy wdrażającej decyzję ramową. Ustawie tej zarzucano, że narusza ona konstytucję, ponieważ umożliwia przekazywanie obywateli oraz zniesienie weryfikacji pod kątem podwójnej odpowiedzialności karnej.

8.

Chodzi zatem o szeroko zakrojoną debatę na temat ewentualnych kolizji pomiędzy konstytucjami a prawem wspólnotowym. W debacie tej powinien uczestniczyć Trybunał, odgrywając właściwą dla niego rolę, w celu dokonania wykładni wartości i zasad, które rządzą porządkiem prawnym Unii, przy pomocy parametrów porównywalnych do tych, których używa się w przypadku struktur krajowych ( 14 ).

9.

Unia, która wyznacza nowy etap w procesie integracji zmierzającym do zacieśnienia więzi między narodami Europy, jest zakorzeniona we Wspólnotach, które wyposaża w polityki i formy współpracy ustanowione w samym traktacie (art. 1 UE). Cementują ją wspólne dla Europejczyków wartości, takie jak wolność, demokracja, rządy prawa, a także poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności (art. 6 ust. 1 UE).

10.

Dokładniej, prawa uznane przez europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (zwaną dalej „konwencją rzymską”) zgodnie z tradycjami konstytucyjnymi wspólnymi dla państw członkowskich zostały podniesione do rangi ogólnych zasad wspólnotowego porządku prawnego, których ochrona w zakresie objętym traktatami ustanawiającymi Wspólnoty Europejskie i Traktatem o Unii Europejskiej spoczywa na Trybunale [art. 6 ust. 2 UE w związku z art. 46 lit. d) UE].

11.

Celem Unii jest między innymi jej utrzymanie i rozwijanie jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w której zagwarantowania jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do zapobiegania i zwalczania przestępczości (art. 2 tiret czwarte UE) w ramach tego, co przyjęło się nazywać trzecim filarem obejmującym współpracę policyjną i sądową w sprawach karnych (tytuł VI UE).

12.

Ten trzeci filar ma na celu zagwarantowanie obywatelom wysokiego poziomu bezpieczeństwa poprzez opracowanie polityki zapobiegania i zwalczania przestępczości na drodze ściślejszej współpracy między organami sądowymi oraz zbliżenia, w razie konieczności, krajowych przepisów karnych (art. 31 UE i 32 UE).

13.

Działania wchodzące w zakres obszaru sądowego zmierzają, na przykład a) do zintensyfikowania wzajemnej pomocy w rozpatrywaniu spraw oraz wykonywaniu decyzji, b) do ułatwienia ekstradycji, c) do zapewnienia zgodności norm stosowanych w państwach członkowskich, d) do zapobiegania sporom o właściwość oraz e) do stopniowego przyjmowania środków ustanawiających minimalne normy dotyczące znamion przestępstw i kar w dziedzinach przestępczości zorganizowanej, terroryzmu i handlu narkotykami (art. 31 ust. 1 UE).

14.

W tym celu Rada może, stanowiąc jednomyślnie [art. 34 ust. 2 lit. a), b) i c) UE]:

15.

Rada może także sporządzać konwencje, zalecając przystąpienie do nich państwom członkowskim; konwencje te wchodzą w życie z chwilą ich ratyfikowania przez co najmniej połowę z nich [art. 34 ust. 2 lit. d) UE].

16.

Decyzja ta została wydana na podstawie art. 31 ust. 1 lit. a) i b) oraz art. 34 ust. 2 lit. b) UE w celu zniesienia formalnej procedury ekstradycji w Unii ( 15 ) i zastąpienia jej uproszczonym systemem przekazywania między organami sądowymi osób skazanych lub podejrzanych w celach wykonania wyroku lub wszczęcia postępowania karnego (motyw 1 i 5). Zgodnie z tym zamierzeniem zastępuje ona, w stosunkach między państwami członkowskimi, instrumenty międzynarodowe (art. 31 ust. 1) ( 16 ), wcześniejsze lub późniejsze, które jednakże nadal znajdują zastosowanie w zakresie, w jakim pozwalają na szersze i głębsze traktowanie celów decyzji ramowej i służą upraszczaniu i ułatwianiu procedur przekazywania osób podlegających europejskim nakazom aresztowania (art. 31 ust. 2).

17.

Decyzja ramowa odchodzi zatem od systemu pomocy między państwami członkowskimi, aby zastąpić go systemem swobodnego przepływu decyzji sądowych, opartym na wzajemnym zaufaniu i uznawaniu (motywy 5, 6 i 10, art. 1 ust. 2).

18.

Rada Unii przyjęła decyzję ramową zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności i w trosce o poszanowanie praw podstawowych i art. 6 traktatu UE (motywy 7 i 11; art. 1 ust. 3) do tego stopnia, że wniosek o wydanie danej osoby powinien być odrzucony ( 17 ), w przypadku gdy istnieją, oparte o obiektywne przesłanki, podstawy do przypuszczania, że nakaz aresztowania został wydany w celu ścigania lub ukarania osoby ze względu na jej płeć, rasę, religię, pochodzenie etniczne, obywatelstwo, język, poglądy polityczne lub orientację seksualną lub jeśli istnieje poważne ryzyko, że zostanie ona skazana na karę śmierci, poddana torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karze. Ponadto decyzja ramowa zachęca państwa członkowskie do stosowania norm konstytucyjnych dotyczących poszanowania prawa do rzetelnego procesu ( 18 ), wolności zrzeszania się, wolności prasy i wolności wypowiedzi (motywy 12 i 13). Rada zobowiązała się do ochrony danych osobowych przetwarzanych w kontekście wykonania decyzji ramowej (motyw 14).

19.

Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną przez państwo członkowskie w celu aresztowania i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego (art. 1 ust. 1).

20.

Europejski nakaz aresztowania ma ściśle sądowy charakter i jest instrumentem współpracy między organami sądowymi (art. 1 i art. 3–6), z zastrzeżeniem pomocy, o charakterze czysto praktycznym i administracyjnym, jakiej może udzielić władza wykonawcza (motyw 9 i art. 7).

21.

Europejski nakaz aresztowania może zostać wydany w przypadku czynów, które w świetle prawa obowiązującego w wydającym nakaz państwie członkowskim zagrożone są karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o maksymalnym wymiarze co najmniej 12 miesięcy [której górna granica wynosi przynajmniej 12 miesięcy] albo w przypadku gdy zapadł wyrok lub wydano środek zabezpieczający o wymiarze co najmniej czterech miesięcy (art. 2 ust. 1). Państwo członkowskie wykonujące nakaz może uzależnić przekazanie od spełnienia warunku, aby czyny, za które wydaje się europejski nakaz aresztowania, stanowiły także przestępstwo w rozumieniu jego prawa (art. 2 ust. 4)

22.

Zgodnie z art. 2 ust. 2 zasada ta, zwana zasadą „podwójnej odpowiedzialności karnej”, nie ma zastosowania w przypadku 32 typów zachowań, jeśli w wydającym nakaz państwie członkowskim zagrożone są one karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym, których górna granica wynosi przynajmniej 3 lata. Chodzi o następujące czyny:

23.

Artykuł 3 wymienia trzy powody obligatoryjnej odmowy wykonania nakazu aresztowania, a art. 4 wymienia siedem innych przyczyn odmowy fakultatywnej. Do tej grupy przyczyn należą przypadki, gdy wykonujące nakaz państwo członkowskie, którego obywatelem jest osoba, której dotyczy wniosek, lub w którym osoba taka stale przebywa, zobowiązuje się zapewnić wykonanie kary pozbawienia wolności lub środek zabezpieczający zgodnie z jego prawem krajowym (art. 4 pkt 6). W tym samym kontekście art. 5 pkt 3 umożliwia w podobnym przypadku, gdy nakaz ma na celu umożliwienie ścigania, aby przekazanie następowało, pod warunkiem że po rozprawie osoba jest przekazywana swemu państwu w celu odbycia tam kary, która mogłaby być jej wymierzona.

24.

W toku postępowania, które jest prowadzone w trybie przewidzianym dla spraw niecierpiących zwłoki i jest zabezpieczone terminami prekluzyjnymi (art. 17 i 23), osoba, której dotyczy wniosek, ma prawo do sądowego przesłuchania (art. 14 i 19), korzystania z pomocy prawnej i z pomocy tłumacza (art. 11 ust. 2) oraz z gwarancji właściwych dla sytuacji osoby aresztowanej. W stosownym przypadku ma ona prawo do tymczasowego zwolnienia zgodnie z prawem krajowym wykonującego nakaz państwa członkowskiego (art. 12).

25.

Nakaz zawiera konieczne informacje, w szczególności te dotyczące tożsamości osoby, której dotyczy wniosek, charakteru i kwalifikacji prawnej przestępstwa (art. 8 ust. 1). Wszelkie trudności, jakie mogą pojawić się w toku postępowania, rozwiązuje się w drodze bezpośrednich kontaktów między zaangażowanymi organami sądowymi lub, gdy sytuacja tego wymaga, przy zaangażowaniu organów centralnych państw członkowskich (art. 10 ust. 5).

26.

Termin wykonania decyzji ramowej upłynął w dniu 31 grudnia 2003 r. (art. 34 ust. 1).

27.

Stowarzyszenie o celach niezarobkowych Advocaten voor de Wereld VZW (zwane dalej „Advocaten voor de Wereld”) złożyło do Arbitragehof skargę o stwierdzenie niezgodności ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o europejskim nakazie aresztowania ( 19 ), dokonującej transpozycji przepisów decyzji ramowej do belgijskiego prawa krajowego, z art. 10 i 11 w związku z art. 36, 167 ust. 2 i 168 Grondwet (belgijskiej ustawy zasadniczej). Stowarzyszenie to utrzymuje, że materia europejskiego nakazu aresztowania powinna była zostać uregulowana w drodze konwencji międzynarodowej i że art. 5 ust. 5 ustawy, dokonujący transpozycji art. 2 ust. 2 decyzji ramowej do prawa belgijskiego, narusza zasadę równości oraz wymóg legis certae w sprawach karnych.

28.

Biorąc pod uwagę charakter sporu, sąd ten postanowił zawiesić postępowanie ( 20 ) i skierować do Trybunału następujące pytania prejudycjalne:

29.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Arbitragehof został zarejestrowany w sekretariacie Trybunału w dniu 2 sierpnia 2005 r. Uwagi na piśmie przedstawili Advocaten voor de Wereld, Komisja Wspólnot Europejskich, Rada, a także rządy belgijski, czeski, hiszpański, francuski, łotewski, litewski, niderlandzki, polski, fiński i rząd Wielkiej Brytanii. Na rozprawie przeprowadzonej w dniu 11 lipca 2006 r. w celu przedstawienia uwag ustnych stawili się przedstawiciele Advocaten voor de Wereld, pełnomocnicy rządów belgijskiego, czeskiego, hiszpańskiego, francuskiego, niderlandzkiego i Zjednoczonego Królestwa, a także pełnomocnicy Rady i Komisji.

30.

Nikt nie poddaje w wątpliwość faktu, że decyzja ramowa dotyczy kwestii wchodzącej w zakres trzeciego filaru Unii Europejskiej ani w konsekwencji, że Rada jest upoważniona do ustanawiania regulujących tę kwestię przepisów ( 21 ). Polemika odnosi się do zastosowanego źródła prawa. W trakcie postępowania przed sądem krajowym zostały bowiem wyrażone wątpliwości co do kwestii, czy decyzja ramowa jest odpowiednim instrumentem. Wątpliwości te wynikają z dwóch powodów: po pierwsze dlatego, że nie chodzi o zbliżanie istniejących wcześniej przepisów krajowych, ponieważ europejski nakaz aresztowania jest nowo stworzonym środkiem, a po drugie dlatego, że na mocy decyzji ramowej nie można czynić odstępstwa od wcześniejszych konwencji międzynarodowych o ekstradycji.

31.

Z uwagi na to, że debata jest osadzona w takim kontekście, należy najpierw określić istotę europejskiego nakazu aresztowania w celu zbadania jego charakteru oraz zweryfikowania, czy zasady dotyczące zbliżenia, które są właściwe dla decyzji ramowej, mogą mieć do niego zastosowanie. W przypadku odpowiedzi twierdzącej, należało będzie zbadać, czy dozwolone było uregulowanie tej kwestii za pomocą takiej kategorii aktu, na mocy zasady contrarius actus (aktu przeciwnego), z uwzględnieniem faktu, że w przeszłości była ona już objęta aktami międzynarodowymi.

32.

Przed przystąpieniem do tej analizy należy jednak zaproponować rozwiązanie dotyczące zarzutu niedopuszczalności pytania pierwszego podniesionego przez rząd czeski.

33.

Rząd czeski twierdzi, że w celu zbadania możności regulowania w drodze decyzji ramowej materii europejskiego nakazu aresztowania Trybunał powinien przeanalizować postanowienie prawa wspólnotowego [art. 34 ust. 2 lit. b) UE], „które wymyka się spod jego kontroli”, a w związku z tym nie jest on uprawniony do wypowiadania się w tej kwestii. Stanowisko to jest bezpodstawne, ponieważ jednym z głównych uprawnień Trybunału jest właśnie dokonywanie wykładni traktatów i zapewnienie im ochrony wobec prawa wtórnego. Zadanie to ma charakter w dużym stopniu konstytucyjny ( 22 ).

34.

Wszystkie uprawnienia Unii są powiązane i podlegają zasadom ustanowionym przez „prawodawcę europejskiego”. Trybunał powinien ponadto zachować ich integralność i zapewnić ich skuteczność, chroniąc je przed błędnymi działaniami, jakie mogą być podejmowane przez inne podmioty wspólnotowe. Pytanie skierowane przez Arbitragehof nie stanowi nic nadzwyczajnego, gdyż zwraca się on do Trybunału jedynie o wykonanie jego uprawnień, czyli dokonanie oceny, czy przepis ustanowiony przez prawodawcę europejskiego jest zgodny z zasadami traktatowymi ( 23 ). Dokonując tej oceny, Trybunał powinien przede wszystkim dokonać wykładni normy wzorcowej i ustalić jej zakres, a jest to zadanie, od wykonania którego nie może się on uchylić.

35.

Rząd czeski podkreśla jednakże fakt, że pierwsze pytanie jest niedopuszczalne i utrzymuje, że postanowienie odsyłające jest niejasne w zakresie dotyczącym przyczyn leżących u podstaw stwierdzenia nieważności decyzji ramowej. Wyjaśnia on, że w zakresie, w jakim stowarzyszenie skarżące domaga się stwierdzenia niezgodności z konstytucją belgijskiej ustawy wdrażającej z uwagi na fakt, że decyzja ramowa nie jest odpowiednim instrumentem, aby dokonać zbliżenia regulacji krajowych, powinno ono oprzeć swe żądanie na konkretnych argumentach oraz że sąd krajowy powinien ująć te argumenty w decyzji.

36.

Informacje przekazane przez sądy krajowe powinny umożliwiać uczestnikom postępowania w trybie prejudycjalnym przedstawienie uwag, które dostarczą Trybunałowi elementów umożliwiających udzielenie przez niego użytecznych odpowiedzi ( 24 ). Cel ten został w niniejszym przypadku osiągnięty, ponieważ jest jasne, że wątpliwości dotyczą możliwości regulowania za pomocą decyzji ramowej materii europejskiego nakazu aresztowania poprzez zbliżenie wewnętrznych porządków prawnych. Pozostałych 12 podmiotów, które przedstawiły uwagi w tym postępowaniu z zakresu współpracy sądowej, zrozumiało to pytanie w taki sposób, tak samo zresztą jak sam rząd czeski, który pomimo że ubolewa nad brakiem jasności orzeczenia Arbitragehof, bez przeszkód zajął stanowisko w sprawie ( 25 ).

37.

Po przetarciu drogi do istoty sprawy należy zatem przedstawić analizę tego nowego instrumentu współpracy w sprawach karnych między państwami członkowskimi.

38.

Niektórzy bronią koncepcji, że europejski nakaz aresztowania jest podkategorią ekstradycji. Doktryna zakwalifikowała decyzję ramową jako próbę „ułatwienia” ekstradycji między państwami członkowskimi ( 26 ), ekstradycję w wersji nowoczesnej ( 27 ), sui generis ( 28 ), o innej nazwie ( 29 ). Sam prawodawca wspólnotowy, powołując się na art. 31 ust. 1 lit. b) UE, przyczynił się skądinąd do powstania tej niejasności. Również niektóre sądy krajowe wysokiego szczebla przyczyniły się do tej niejednoznaczności, między innymi Trybunał Konstytucyjny, który zakwalifikował przekazanie w celu wykonania europejskiego nakazu aresztowania jako wariant ekstradycji, nawet jeśli uczynił to w trosce o poddanie europejskiego nakazu aresztowania tym samym wymogom, jakim podlega ekstradycja z punktu widzenia ochrony praw podstawowych gwarantowanych przez konstytucję polską ( 30 ). Bundesverfassungsgericht uczynił to samo, utożsamiając w sposób dorozumiany te dwa instrumenty ( 31 ).

39.

Niemniej jednak podkreślano również różnice, zarówno na płaszczyźnie legislacyjnej ( 32 ), jak i w doktrynie ( 33 ) i orzecznictwie ( 34 ).

40.

Stanowiska nie są jednak tak rozbieżne, zależą one bowiem od przyjętego punktu widzenia. W przypadku gdy zwraca się uwagę na wynik, podobieństwa są liczne, różnice natomiast uwidaczniają się podczas analizy podstaw tego sposobu współpracy oraz formy, w jakiej się ona rozwija.

41.

Przejście od ekstradycji do europejskiego nakazu aresztowania oznacza przewrót kopernikański. Oczywiste jest, że oba instrumenty służą temu samemu celowi, jakim jest przekazanie oskarżonego lub skazanego organom innego państwa członkowskiego w celu osądzenia go lub odbycia przez niego kary, jednak na tym podobieństwa się kończą.

42.

Przy ekstradycyji kontakt nawiązują dwa suwerenne państwa — państwo wzywające i państwo wezwane — które działają z niezależnych pozycji: pierwsze składa wniosek o współpracę ze strony drugiego, które podejmuje decyzję o jej udzieleniu indywidualnie w każdym przypadku, biorąc pod uwagę względy, które wykraczają poza materię ściśle prawną i wchodzą w zakres stosunków międzynarodowych, gdzie znaczącą rolę odgrywa zasada oportunizmu. Jest to powód, dla którego ostateczny wpływ decyzji politycznych oraz kryteriów takich jak wzajemność i zasada podwójnej odpowiedzialności karnej są uzasadnione, ponieważ pochodzą one z różnych sfer.

43.

Sytuacja jest odmienna, w przypadku gdy pomocy żąda się i jest ona przyznawana w ramach ponadnarodowego systemu prawnego integracji, w którym państwa zrzekają się częściowo swej suwerenności i przekazują swe kompetencje instytucjom zewnątrznym, wyposażonym w uprawnienia normatywne. To właściwe dla pierwszego filaru Unii zbliżenie ( 35 ) dokonuje się także w trzecim filarze, międzyrządowym, ale posiadającym także oczywisty wymiar „wspólnotowy”, jak tego dowodzi wyrok w sprawie Pupino ( 36 ), przenoszący na decyzje ramowe pewne aspekty pierwszego filaru oraz niektóre właściwości charakterystyczne dla dyrektyw ( 37 ).

44.

Stosunki nie są nawiązywane między ściśle oddzielonymi obszarami, gdzie potrzebne jest tam potwierdzenie ad casum w celu zweryfikowania, czy pomoc nie jest niezgodna z podstawami organizacji społecznej. Przeciwnie, chodzi o udzielenie wsparcia podmiotowi, z którym dzieli się zasady, wartości i zobowiązania ( 38 ), oraz stworzenie struktury instytucjonalnej wraz ze specjalnymi źródłami prawa o zróżnicowanej mocy, ale w ostatecznym rozrachunku wiążącymi, w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości w jednolitym obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, a zatem struktury instytucjonalnej ułatwiającej współpracę między państwami i harmonizującej ich ustawodawstwa karne.

45.

W tym kontekście, opartym na wzajemnym zaufaniu, poparcie dla współpracy nie wynika ze zgodności woli pochodzących z różnych źródeł, ale ze wspólnej normy — decyzji ramowej — w której opisane są zachowania mogące uruchomić współpracę. Stanowiska, zgodnie z którymi konieczna jest indywidualna kontrola w celu zapewnienia wzajemności ( 39 ), lub koncepcje nadające bezwzględne znaczenie zasadzie podwójnej odpowiedzialności karnej są zatem przeżytkiem, ponieważ dla ewentualnych podmiotów uczestniczących w procedurze zachowanie będące przyczyną skierowania wniosku jest jednakowo karygodne i wniosek wystosowany w przeciwnym kierunku także byłby uwzględniony. W tym duchu jakiekolwiek rozpatrywanie stosowności okazuje się pozbawione znaczenia, ponieważ kontrola ogranicza się do aspektu ściśle prawnego. Innymi słowy, władze polityczne powinny przekazać uprawnienia władzom sądowym, a szczegółowa ocena każdego przypadku powinna ustąpić pierwszeństwa ocenie o charakterze ogólnym, ponieważ ta wspólna norma jest oparta na uprawnieniu sądów krajowych do ścigania przestępstw, które ona wylicza. Reasumując, nie istnieją już suwerenne państwa, które byłyby uprawnione do współpracy w indywidualnych przypadkach, ale członkowie Unii Europejskiej zobowiązani do udzielania wzajemnej pomocy w każdym przypadku, gdy popełnione zostały przestępstwa, które naruszają wspólny interes ( 40 ).

46.

Z tego właśnie powodu uważam, że ekstradycja i europejski nakaz aresztowania odpowiadają schematom aksjologicznym, które są zbieżne jedynie co do ich celu. Decyzja ramowa, znosząc ekstradycję i zastępując ją systemem przekazywania między organami sądowymi opartym na wzajemnym uznawaniu ( 41 ) i swobodnym przepływie ich decyzji, będącym rezultatem wysokiego stopnia zaufania między państwami członkowskimi (motywy 1, 5 i 10), mieści się w tych ramach. Zakłada ona zatem wzajemność i podwójną odpowiedzialność karną w odniesieniu do pewnych zachowań, które należą do kategorii najbardziej karygodnych, oraz ogranicza powody odmowy udzielenia pomocy bez pozostawienia władzy politycznej najmniejszego zakresu uprawnień dyskrecjonalnych (art. 3 i 4) ( 42 ).

47.

Rozwiązanie to wydaje się potwierdzać stanowisko przyjmowane przez tych, którzy twierdzą, że w związku z tym, iż chodzi o nowy sposób postępowania, nie istniały żadne przepisy, które mogłyby podlegać harmonizacji, a zatem materia europejskiego nakazu aresztowania nie może być uregulowana za pomocą decyzji ramowej. Wnioskowanie to, z uwagi na jego nadmierne uproszczenie, pomija jednak charakter tego źródła prawa i istotę tego mechanizmu.

48.

Stanowisko takie jest skazane na porażkę z uwagi na jego podstawowe założenie, ponieważ fakt, że europejski nakaz aresztowania, pomijając jego cel, odróżnia się od ekstradycji nie oznacza, że nakaz wyłania się z próżni i nie poprzedzają go w krajowych porządkach prawnych rozwiązania, które należy ze sobą pogodzić.

49.

Nakaz europejski, który jest środkiem niezbędnym do stworzenia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (art. 2 i 29 UE), jest przejawem pomocy sądowej. Chodzi o decyzję wydaną przez sąd w celu aresztowania i przekazania osoby przez zagraniczny organ sądowy w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary (art. 1 ust. 1 decyzji ramowej). Europejski nakaz aresztowania jest zatem decyzją podlegającą przepisom prawa procesowego przekazującego państwa członkowskiego, która zgodnie z zasadą wzajemnego uznawania jest utożsamiana w innych państwach członkowskich z orzeczeniami krajowymi, tak że uzgodnienia normatywne okazują się niezbędne. Nakazy aresztowania wpisują się w tradycję krajowych kodeksów postępowania karnego, a decyzja ramowa przyznaje im, w pewnych okolicznościach i pod pewnymi warunkami, skuteczność ponad granicami, ale wymaga do tego celu zgodności systemów krajowych. Przepisy decyzji ramowej służą tej koncepcji, ponieważ zbliżają formy i treść decyzji, sposoby i terminy przekazania i wykonania, przyczyny odmowy wykonania oraz gwarancje, które chronią aresztowanego w toku całej procedury, a także skutki przekazania.

50.

Decyzja ramowa nie tworzy zatem instytucji, która nie istniała wcześniej i nie zbliża różnych regulacji dotyczących ekstradycji; harmonizuje ona przepisy dotyczące aresztowania i przekazania obowiązujące w każdym państwie członkowskim w celu rozwijania współpracy między organami sądowymi ( 43 ).

51.

Niniejsze odesłanie prejudycjalne nie dotyczy potencjału harmonizacyjnego decyzji ramowej, lecz jej potencjału twórczego. Tu jednak również kryje się pewna dwuznaczność, ponieważ, jak wskazałem, europejski nakaz aresztowania, mimo że odróżnia się od ekstradycji, nie jest nowatorskim rozwiązaniem, nieposiadającym porównywalnych poprzedników w prawodawstwach krajowych ( 44 ). W każdym razie nawet jeśli niektórzy tak uważają, nic nie stoi na przeszkodzie — w związku z potrzebą zbliżenia ustawodawstw — odwołaniu się do tego rodzaju normy, ponieważ traktat UE nie zakazuje stosowania jej w podobnych okolicznościach.

52.

Artykuł 32 ust. 2 UE wymienia cztery źródła prawa z zakresu trzeciego filaru oraz, jak zauważają Rada, Komisja, Królestwo Niderlandów i Królestwo Belgii, nie ustanawia żadnej hierarchii lub podziałów pomiędzy nimi, zastrzegając określoną materię dla każdego rodzaju norm. Każde z tych źródeł dotyczy zasadniczo całej materii z zastrzeżeniem przestrzegania granic nałożonych przez charakter instrumentu i wskazany cel. W tych granicach prawodawca ma pełną swobodę wyboru.

53.

Ten zakres swobody jest zwolniony z kontroli sądowej, tak że decyzja, która nie wykracza poza jej ramy, niezależnie od jej treści, jest poprawna pod względem prawnym.

54.

W niniejszym przypadku Rada wybrała decyzję ramową. Należałoby zatem rozpocząć analizę od zbadania, czy w świetle zamierzonego celu oraz sposobu jego realizacji możliwe było odwołanie się do innej kategorii norm. Wspólnego stanowiska nie nie można brać pod uwagę. Takie stanowiska, użyteczne w ramach stosunków międzynarodowych Unii i państw członkowskich w celu wyrażenia ich opinii w danej sprawie (art. 37 UE), służą naturalnie rozwijaniu ich potencjału także w ramach drugiego filaru, w połączeniu ze wspólnymi działaniami (art. 12 UE) ( 45 ).

55.

Inne źródła — decyzje ramowe, decyzje i konwencje — są instrumentami stosownymi w przypadku środków wymagających transpozycji do krajowych porządków prawnych ( 46 ), ale w niniejszym przypadku niemożliwe jest branie pod uwagę decyzji, o których mowa w art. 34 ust. 2 lit. c) UE, ponieważ wykluczają one wszelką ideę harmonizacji, niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania nakazu europejskiego.

56.

Dlatego też jedynym instrumentem, który mógł być wybrany zamiast decyzji ramowej jest konwencja. Zakres uprawnień dyskrecjonalnych prawodawcy jest najszerszy przy wyborze jednego z tych dwóch aktów, tak że należy odrzucić tezę, zgodnie z którą materia nakazu europejskiego, który jest następcą ekstradycji, powinna być uregulowana za pomocą umów międzynarodowych, ponieważ tradycyjnie ekstradycja między państwami członkowskimi zawsze była regulowana w ten sposób. Obrońcy tej koncepcji powołują się na tak zwane zamrożenie rangi aktu na podstawie zasady contrarius actus.

57.

Zasada, zgodnie z którą materia, która już została uregulowana w danej formie normatywnej, musi zawsze być regulowana za pomocą norm o tej samej randze, bez możliwości zastosowania normy o niższej randze, nie ma charakteru absolutnego, ponieważ stanowi ona gwarancję obywatelską w relacjach pomiędzy jedną suwerenną władzą — władzą ustawodawczą — a inną władzą — władzą wykonawczą — zasadniczo jej podlegającą, oraz wydawanymi przez nie aktami, czyli odpowiednio ustawą i rozporządzeniem. W przypadku gdy parlament reguluje daną materię, rząd powinien pozostać z boku i może interweniować tylko w zakresie, w jakim parlament do tego go upoważni w celu uzupełnienia lub wdrożenia decyzji parlamentu, przy czym żaden akt rządowy nie może w te decyzje ingerować ani zastępować woli „organu dzierżącego władzę”, chyba że wskutek wyłączenia spod regulacji ustawowych parlament upoważni rząd do tego i pod warunkiem że nie istnieje zastrzeżenie konstytucyjne, iż dana materia musi być regulowana na poziomie ustawowym ( 47 ).

58.

Debata na ten temat jest zatem pozbawiona znaczenia, ponieważ oba źródła mają identyczne pochodzenie i przyjmowane są w ten sam sposób, niezależnie od tego, czy chodzi o decyzje ramowe, czy o konwencje międzynarodowe, które są zatwierdzane jednogłośnie przez Radę na wniosek państwa członkowskiego lub Komisji po konsultacji z Parlamentem (art. 34 ust. 2 UE w związku z art. 39 ust. 1 UE) ( 48 ).

59.

Praktyka potwierdza analizę prawną, ponieważ państwa członkowskie często zastępowały środki o charakterze konwencyjnym innymi środkami właściwymi dla struktur integracji. Typowym przykładem jest konwencja z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych ( 49 ), szerzej znana pod nazwą „konwencja brukselska”, która została zastąpiona rozporządzeniem Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. ( 50 ) (art. 68).

60.

W tych okolicznościach należy zastanowić się, czy formuła konwencji międzynarodowej ułatwia przestrzeganie zasad pomocniczości i proporcjonalności oraz czy prawodawca wspólnotowy jest zobowiązany do jej zastosowania.

61.

Te dwie zasady, ustanowione w art. 5 UE, znajdują zastosowanie w ramach trzeciego filaru: zasada pomocniczości na mocy art. 2 UE in fine, a zasada proporcjonalności jako narzędzie służące pomocniczości ( 51 ).

62.

W motywie 7 decyzji ramowej prawodawca deklaruje przestrzeganie tych zasad i czyni to słusznie, ponieważ w odniesieniu do wykonywania zagranicznych nakazów aresztowania na terytorium krajowym, we wspólnej przestrzeni opartej na wzajemnym zaufaniu i uznawaniu orzeczeń sądowych, bardziej stosowne jest podjęcie się tego zadania z uwzględnieniem całości w oparciu o struktury Unii niż pozostawienie w kompetencji każdego państwa członkowskiego kwestii wprowadzenia odrębnej regulacji, nawet jeśli miałyby one tego dokonać we współpracy z innymi. Narzucała się zatem potrzeba interwencji na szczeblu wspólnotowym. Zasada pomocniczości była zatem przestrzegana.

63.

Tak byłoby również w przypadku, gdyby Rada wybrała umowę międzynarodową, jednak uprawnienia dyskrecjonalne prawodawcy Unii umożliwiają jej odwołanie się do decyzji ramowej. Konieczność zachowania proporcjonalności nie zobowiązywała jej do wybrania innej formuły, ponieważ — jak to szerzej przedstawię — za wyborem określonego sposobu postępowania przemawiały wnioski wyciągnięte z niepowodzenia umów zawartych w przeszłości. O ile dostosowanie środków do celów wymaga, aby Unia interweniowała tylko w zamiarze osiągnięcia zadeklarowanych celów, odwołanie się do instrumentu zobowiązującego państwa członkowskie do uzyskania rezultatów w określonym terminie wydaje się absolutnie konieczne.

64.

Oznacza to, że ani tak zwane zamrożenie rangi aktu, któremu tradycyjnie podlegało przekazanie obywatela przez jedno państwo drugiemu w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary, ani zasada proporcjonalności nie zmniejszają zakresu swobody działania prawodawcy europejskiego. Przeciwnie, nawet zakładając występowanie jakiekolwiek ograniczenia tego zakresu swobody, decyzja ramowa jest stosownym środkiem na mocy wielokrotnie wspominanej zasady proporcjonalności i zasady effet utile prawa wspólnotowego, które mają zastosowanie także w trzecim filarze, co można wywnioskować z wyżej przywoływanego wyroku w sprawie Pupino.

65.

Kontrowersyjna decyzja ramowa nie jest pierwszą próbą poprawy współpracy sądowej w sprawach karnych w Unii. Konwencje z 1995 r. i 1996 r. były jej bezpośrednimi poprzednikami, nawet jeśli spotkały się z niepowodzeniem. Obydwie zostały zatwierdzone na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej, jednak obecnie nie są jeszcze stosowane we wszystkich państwach członkowskich, ponieważ niektóre z nich dotychczas ich nie ratyfikowały ( 52 ).

66.

To właśnie nierozerwalnie związane z umowami międzynarodowymi ograniczenia wsparły wpisanie do katalogu źródeł prawa nowej kategorii umożliwiającej pominięcie trudności wiążących się ze swobodą, jaka posiadają państwa członkowskie w zakresie ratyfikacji ( 53 ). Na szczycie Rady w Tampere szczegółowo wyjaśniono projekt przekształcenia Unii w przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, „wykorzystując w pełni możliwości, jakie daje traktat z Amsterdamu” ( 54 ). Znacząca okazuje się propozycja Komisji, ponieważ wskazuje, że ze względów związanych ze skutecznością skłaniała się ku decyzji ramowej, biorąc pod uwagę mizerne rezultaty wcześniejszych konwencji ( 55 ).

67.

Państwa członkowskie i instytucje powinny dążyć do realizacji celów określonych w art. 2 UE i w związku z tym utworzyć i rozwijać przywoływaną już często przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Aby tego dokonać zobowiązane są do stosowania najbardziej odpowiednich instrumentów. Mają one obowiązek zapewnić pełną skuteczność prawa wspólnotowego w ogólności ( 56 ), a w szczególności skuteczności prawa Unii ( 57 ). Dlatego też Rada nie tylko mogła, ale nawet musiała ustanowić mechanizm europejskiego nakazu aresztowania za pomocą decyzji ramowej ( 58 ). Nie można zatem zarzucać jej, że obrała złą drogę ( 59 ).

68.

Z powyższych względów proponuję Trybunałowi, aby na pierwsze pytanie prejudycjalne odpowiedział w ten sposób, iż decyzja ramowa 2002/584 nie narusza art. 34 ust. 2 lit. b) UE.

69.

W decyzji ramowej prawodawca przewidział gwarancje, z jakich powinna korzystać osoba, której dotyczy nakaz aresztowania, i wyraźnie przedstawił swój zamiar ochrony praw podstawowych. W pkt 18 i 24 niniejszej opinii, powtórzyłem tę aspirację, która dowodzi zastosowania podejścia opartego na współpracy w sprawach karnych wykraczającej poza zwykłą dwustronną relację między państwami i zyskuje trzeci wymiar odnoszący się do praw nieodłącznie związanych z osobą, której dotyczy nakaz ( 60 ).

70.

Artykuł 1 ust. 3 zawiera uroczystą deklarację na ten temat, która w przypadku braku zawarcia jej na piśmie, istniałaby w formie dorozumianej, ponieważ poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności jest jednym ze spoiw, które łączą Unię (art. 6 ust. 1 UE), a te prawa i wolności są zakorzenione w zasadach prawa wspólnotowego zagwarantowanych w konwencji rzymskiej i tradycjach konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich (art. 6 ust. 2 UE) ( 61 ).

71.

Stwierdzanie to prowadzi do rozważań na temat ochrony praw człowieka i roli, jaką odgrywa w tym zakresie Trybunał.

72.

Fakt, że pierwotne traktaty nie zawierały żadnego katalogu praw podstawowych nie oznaczał, że zostały one wykluczone ze wspólnotowego porządku prawnego. Wspólnoty, które są owocem umowy między państwami charakteryzującymi się ustrojem demokratycznym, zostały utworzone jako organizacje podlegające prawu. Na żyznym gruncie zostało zasiane ziarno i dopiero w miarę upływu czasu nastąpił rozkwit podstawowych praw podmiotowych dzięki orzecznictwu Trybunału.

73.

Ta prawnicza praca wydała owoce w formie wyraźnie uznanych praw, takich jak ustanowiony w obecnym art. 141 WE zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć ( 62 ), ale także przysłużyła się innym prawom, które nie są w sposób bezpośredni zakotwiczone w reżimie wspólnotowym, jak nienaruszalność mieszkania ( 63 ), wolność słowa ( 64 ) lub w dziedzinie bliższej przedmiotowi niniejszego odesłania, zasada nullum crimen, nulla poena sine lege ( 65 ).

74.

Trybunał posłużył się prostym i logicznym sylogizmem: zasady wspólne prawodawstwom krajowym są zasadami ogólnymi wspólnotowego porządku prawnego i jako takie zasługują na poszanowanie, a zatem prawa podstawowe, które stanowią gwarancje wspólne dla wszystkich, są częścią tych zasad i powinny być chronione ( 66 ). Wydaje się, że nie można podważać zasadności misji intergracyjnej w tej dziedzinie, która to misja znajduje oparcie w źródła zewnętrznych dla prawa wspólnotowego ( 67 ): ogólnych zasadach wspólnych dla państw członkowskich ( 68 ), elementach wspólnych dla ich tradycji konstytucyjnych ( 69 ) i instrumentach międzynarodowych z zakresu ochrony praw człowieka ( 70 ), w szczególności konwencji rzymskiej ( 71 ).

75.

Prawodawca wspólnotowy przejął pałeczkę i począwszy od traktatu z Amsterdamu, włączył to orzecznictwo do art. 6 UE oraz przyznał Trybunałowi kompetencje do ochrony praw podstawowych [art. 46, lit. d) UE].

76.

W 2000 r. doszło do wydarzenia, które trudno przemilczeć, czyli proklamowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Dokument ten pozbawiony jest mocy wiążącej, ponieważ brak jest jakiegokolwiek skutecznego aktu przejmującego jego treść ( 72 ). Proklamacja ta jest jedynie zwykłą deklaracją polityczną, pozbawioną jakiejkolwiek wartości prawnej ( 73 ).

77.

Takie stwierdzenie nie powinno jednak prowadzić nas do wniosku, że nic się nie zmieniło, jak gdyby karta była tylko martwą literą. Po pierwsze, nie wyłoniła się ona z próżni ani spoza wszelkiego kontekstu; przeciwnie, wpisuje się ona w etap przedstawionego przeze mnie procesu ewolucyjnego, ponieważ kodyfikuje i potwierdza, jak to zadeklarowali jej autorzy w preambule ( 74 ), pewne prawa, które wywodzą się ze wspólnego dziedzictwa państw członkowskich na płaszczyźnie zarówno krajowej, jak i międzynarodowej ( 75 ), tak że na mocy postanowień art. 6 i 46 lit. d) UE Unia powinna ich przestrzegać, a Trybunał chronić, niezależnie do charakteru i skutków prawnych dokumentu przyjętego w grudniu 2000 r. ( 76 ).

78.

Po drugie, kartę odnajdujemy w orzecznictwie Trybunału, ponieważ rzecznicy generalni dokonywali jej wykładni, wykraczając poza jej wymiar czysto programowy i deklaratywny ( 77 ). Również Sąd Pierwszej Instancji w niektórych orzeczeniach odwołał się do karty ( 78 ). Mimo to w orzeczeniach Trybunału karta pojawia się rzadko ( 79 ), chyba że do celów odrzucenia stanowiska rzeczników generalnych. Dopiero ostatnio, zaledwie dwa miesiące temu, zapadł wyrok w sprawie Parlament przeciwko Komisji ( 80 ) zapowiadający zmianę linii orzecznictwa. Trybunał orzekł, że o ile karta nie jest wiążącym aktem prawnym, należy jednak podkreślić jej znaczenie (pkt 38).

79.

Należy zatem wreszcie wyraźnie powiedzieć, że karta stanowi główne narzędzie interpretacji w zakresie ochrony gwarancji obywatelskich, które są częścią dziedzictwa państw członkowskich. Wyzwanie to należy podjąć ostrożnie, ale energicznie, żywiąc pełne przekonanie, że o ile ochrona praw podstawowych jest niezbędna w filarze wspólnotowym, niemożliwe jest także wyrzeczenie się jej w ramach trzeciego filaru, ponieważ poprzez samą naturę treści, które niesie, może ona mieć wpływ na samą istotę wolności osobistej, która warunkuje wszystkie inne prawa.

80.

Większa otwartość umożliwi być może uniknięcie ponownych nieporozumień ciążących na stosunkach z organami krajowymi, które nie były do końca przekonane co do zdolności instytucji wspólnotowych do ochrony praw podstawowych ( 81 ).

81.

Zadanie ochrony praw podstawowych jest wykonywane na trzech poziomach ( 82 ), czyli na poziomie krajowym, poziomie Rady Europy i poziomie Unii Europejskiej. Te różne poziomy częściowo współistnieją oraz, co najważniejsze, są oparte na identycznych wartościach. Mają one wiele punktów stycznych i mogą czasami się pokrywać, lecz nie zawierają żadnej przeszkody nie do pokonania, o ile przestrzegane będą cudze kompetencje w przekonaniu, że każdy podmiot wykonuje swe własne, z zachowaniem pełnych i zupełnych gwarancji dotyczących systemu współistnienia. Dialog pomiędzy najwyższymi instancjami europejskimi zajmującymi się wykładnią konstytucji pozwala na stworzenie podstaw dla wspólnego dyskursu.

82.

Trybunał zatem, orzekając w sprawie mu przedłożonej, powinien działać zgodnie z duchem art. 20 i 49 karty, które proklamują odpowiednio zasadę równości wobec prawa i zasadę ustawowej określoności czynów zabronionych i kar. Zasady te są szeroko uznawane w konstytucjach państw członkowskich. W razie konieczności Trybunał powinien odwołać się do orzecznictwa państw członkowskich i wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach dotyczących naruszenia art. 14 i 7 konwencji rzymskiej.

83.

Arbitragehof zmierza do ustalenia, czy jest zgodny z tym prawem podstawowym przepis, zgodnie z którym do wykonania europejskiego nakazu aresztowania w przypadkach zachowań wymienionych w art. 2 ust. 2 decyzji ramowej — inaczej niż w przypadku pozostałych przestępstw — nie jest konieczne zweryfikowanie, czy są one traktowane jak przestępstwa w obu państwach członkowskich zaangażowanych w tę procedurę.

84.

W celu dokonania analizy tego aspektu postanowienia odsyłającego należy uważnie zbadać strukturę art. 2 decyzji ramowej w celu rozwiania wątpliwości, które powstają zarówno w kontekście samego postanowienia, jak i niektórych uwag, które zostały przedstawione w toku niniejszego postępowania. Aby europejski nakaz aresztowana mógł funkcjonować, wystarczy, aby dany czyn podlegał w wydającym nakaz państwie członkowskim karze o określonej wysokości (ust. 1), nawet jeżeli możliwe jest uzależnienie przekazania od tego, by czyn ten był uważany za przestępstwo w państwie członkowskim wykonującym nakaz. (ust. 4). Taka możliwość jednak nie istnieje w przypadku 32 rodzajów zachowań wymienionych w ust. 2 ( 83 ).

85.

W związku z tym uważam za niepoprawne stwierdzenie, że z wyjątkiem czynów wymienionych w art. 2 ust. 2 system europejskiego nakazu aresztowania jest oparty na zasadzie podwójnej odpowiedzialności karnej. Przeciwnie, jedyny warunek polega na tym, aby czyny podlegały ściganiu w państwie składającym wniosek, nawet jeżeli istnieje zgoda, by państwa członkowskie — przy transpozycji decyzji ramowej ( 84 ) lub ich sądy — przy wykonywaniu one danego nakazu aresztowania ( 85 ), mogły uzależnić wykonanie nakazu od spełnienia warunku, aby ścigane czyny były traktowane jako przestępstwo przez ich porządek prawny, przy czym nie mają one takiej możliwości w przypadku przestępstw kilkakrotnie już wymienionych w ust. 2 ( 86 ).

86.

W tych okolicznościach, pytanie Arbitragehof skierowane jest do niewłaściwego organu, ponieważ nierównego traktowania, na jakie się ono powołuje, nie można przypisać prawodawcy Unii, ale — w zależności od okoliczności — regulacjom krajowym lub orzeczeniom sądów krajowych, których kontrola nie należy do kompetencji Trybunału.

87.

Nawet przyjmując, że odległą przyczyną naruszenia jest decyzja ramowa, ponieważ ustanawia ona różne systemy w zależności od charakteru czynów, pytanie nadal pozbawione byłoby logiki.

88.

Sformułowana w ten sposób wątpliwość wpisuje się w abstrakcyjną równość wobec prawa, która na razie pozostaje poza dyskusją, podobnie jak zakaz wszelkich form dyskryminacji związanych z warunkami osobistymi lub społecznymi ( 87 ).

89.

Prawo powinno traktować obywateli w sposób jednakowy i nie może traktować sytuacji porównywalnych w sposób odmienny ani poddawać identycznym reżimom sytuacji, które są różne. Prawodawca dysponuje jednak szerokim wachlarzem możliwości, które zezwalają mu na traktowanie w sposób odmienny sytuacji podobnych pod warunkiem dostarczenia obiektywnego i starannego uzasadnienia. Uzasadnienie takie będzie posiadać te cechy, jeśli cel i skutki, do których się dąży, są zgodne z prawem i jeśli istnieje między nimi odpowiedni stosunek proporcjonalności zapobiegający powstaniu szczególnie poważnych i nieproporcjonalnych konsekwencji ( 88 ).

90.

Tymczasem uważam, że sytuacje zestawione w niniejszym przypadku nie są porównywalne. Z jednej strony chodzi tutaj o czyny, a uwaga skupia się na naturze przestępstwa, a nie cechach osobistych, dlatego brak jest dyskryminacji podmiotowej. Z drugiej strony nie istnieje porównywalność, z perspektywy ścigania karnego, osób, które dopuściły się różnych czynów o niejednakowym ciężarze lub o różnym stopniu zawinienia; różnice w zakresie ciężaru przestępstw uniemożliwiają zrównanie ich sprawców.

91.

Moje stanowisko nie ulega zmianie, w przypadku gdy oceniając konsekwencje wykonania europejskiego nakazu aresztowania (aresztowanie, przekazanie, postępowanie karne, wykonanie wyroku), dochodzimy do przekonania, że osoby, których dotyczy nakaz, znajdują się w podobnej sytuacji, niezależnie od przestępstwa, które było przyczyną pozbawienia ich wolności. Zróżnicowanie okazuje się bowiem obiektywne, rozsądne, słuszne i proporcjonalne.

92.

Jest ono obiektywne, ponieważ spełnia samodzielne kryteria, niezależne od osoby, które to kryteria można zmierzyć za pomocą abstrakcyjnych i ogólnych parametrów wykluczających wszelką wybiórczość, takich jak charakter przestępstwa i kara za nie przewidziana.

93.

Jest ono także rozsądne i uzasadnione, ponieważ wpisuje się w realizację celów Unii Europejskiej: walki z przestępczością w przestrzeni bezpieczeństwa, sprawiedliwości i wolności (art. 2 tiret czwarte w związku z art. 29 UE). Lista zamieszczona w art. 2 ust. 2 decyzji ramowej wylicza przestępstwa, które — jak zauważył rząd hiszpański w swych znakomitych uwagach na piśmie (pkt 121) — naruszają w poważnym stopniu dobra prawne wymagające szczególnej ochrony w Europie, co sprawia, że w państwie członkowskim wydającym nakaz aresztowania powinny one podlegać karze o pewnej dolegliwości ( 89 ). Chodzi o zachowania, w przypadku których stwierdzanie podwójnej odpowiedzialności okazuje się zbędne, ponieważ są one potępiane we wszystkich państwach członkowskich ( 90 ).

94.

Wreszcie proporcjonalność środka jest bezsprzeczna, ponieważ odrębność systemu polega jedynie na tym, że zapewnia on przekazanie osoby ściganej lub skazanej za poważne przestępstwo władzom działającym w ramach systemu sądowego porównywalnego do systemu państwa, które wydaje nakaz, systemu, który jest zgodny z zasadami państwa prawa i gwarantuje osobie, której dotyczy nakaz, poszanowanie jego praw podstawowych, w tym praw, na które może się powoływać w toku postępowania karnego.

95.

Niniejszy rozdział mojej opinii zakończę w miejscu, w którym stowarzyszenie skarżące w postępowaniu przed sądem krajowym rozpoczyna prezentację swych uwag i przywołuje przypadki, rzeczywiście skrajne ( 91 ), w których państwo członkowskie, na podstawie art. 2 ust. 2 decyzji ramowej, przekazuje daną osobę za zachowanie niepodlegające karze na jego terytorium ( 92 ). Taka sytuacja nie wchodzi w zakres zastosowania zasady równości, ponieważ nie istnieje dyskryminacja wobec tej osoby. Należy przypomnieć, że do celów stosowania tej zasady każdy europejski nakaz aresztowania wydany w celu aresztowania osoby podejrzanej lub skazanej w państwie członkowskim Unii za jedno z przestępstw wymienionych w art. 2 ust. 2 i zagrożone karą o wymiarze wymaganym przez ten przepis jest wykonywany w oderwaniu od warunków osobistych i społecznych właściwych dla tej osoby.

96.

Postanowienie odsyłające przedstawia inny aspekt tego zarzutu, podkreślając, że istnieje ryzyko błędnej interpretacji art. 2 ust. 2 decyzji ramowej z uwagi na nieprecyzyjność zawartych w niej definicji.

97.

Jeśli stawia się takie pytanie, wydaje się oczywiste, że ta ewentualność nie może podważyć poprawności normy, która nie odpowiada za przyszłą i hipotetyczną dyskryminację w trakcie jej stosowania. Dochodzi tutaj do zasadniczego pomieszania równości w ustawie z równością na etapie jej wykonania. Pierwsza, która ma charakter materialny i zmierza do zagwarantowania równości traktowania równych sobie podmiotów, jest naruszona, w przypadku gdy norma, bez racjonalnej podstawy, poddaje je odmiennym reżimom, podczas gdy druga, posiadająca charakter formalny, jest naruszona, w przypadku gdy organ powołany do wykonywania ustawy interpretuje ją w danym przypadku w sposób odmienny niż czynił to wcześniej w podobnych sytuacjach. Brak jest zatem nierówności w stosowaniu ustawy, w przypadku gdy odmienne decyzje pochodzą od różnych sądów działających w ramach wykonywania ich przewidzianych ustawą uprawnień do orzekania; przestrzeganie zasady równości nie wymaga, aby niezależne organy utrzymywały hermeneutyczną zbieżność orzeczeń. Sarkazmem byłoby zarzucanie ustawie, że ma charakter dyskryminujący z tego powodu, że może być przedmiotem odmiennych wykładni, możliwych do ujednolicenia w wyniku odpowiednich środków odwoławczych.

98.

W każdym razie należy najpierw ustalić, czy wspomniane rozbieżności występują pomimo środków ostrożności, jakie system ustanawia w celu ich uniknięcia. Sama decyzja ramowa dostarcza w tym zakresie użytecznych narzędzi, ponieważ przewiduje konieczną wymianę informacji i bezpośrednie konsultacje pomiędzy zaangażowanymi sądami ( 93 ). Ponadto o ile istnieje wątpliwość co do znaczenia pojęć zastosowanych w art. 2 ust. 2 decyzji ramowej, pytanie prejudycjalne postawione na podstawie art. 35 UE otwiera właściwą drogę do jednolitego ich rozumienia na obszarze Unii.

99.

Przepowiadane ryzyko, które jest przeszkodą na drodze do harmonizacji krajowych ustawodawstw karnych, nie dotyczy zasady równości i wiąże się z wymogiem pewności w stosunkach prawnych, w szczególności w tych, które zostają ustanowione w sposób przymusowy między władzą publicznymi i obywatelami. Stwierdzenie to prowadzi do kolejnego aspektu drugiego pytania prejudycjalnego.

100.

Zasada ta ( 94 ), wyrażona w łacińskiej sentencji nullum crimen, nulla poena sine lege i skonkretyzowana w art. 7 ust. 1 konwencji rzymskiej, a także w art. 49 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, niesie, zgodnie z klasycznym już sformułowaniem hiszpańskiego Tribunal Constitucional ( 95 ), podwójną gwarancję: pierwsza, o charakterze materialnym i bezwarunkowym, przekłada się na bezwzględny wymóg wcześniejszego określenia niezgodnych z prawem zachowań oraz sankcji, które mają do nich zastosowanie; druga, o charakterze formalnym, dotyczy rangi norm, które kodyfikują te zachowania i ustanawiają kary, normy, które w systemie hiszpańskim ( 96 ), podobnie jak w większości systemów państw członkowskich, są równoważne z ustawą, a zatem są przyjmowane przez władzę ustawodawczą, depozytariusza suwerenności narodowej.

101.

Powtarzając tezę stowarzyszenia skarżącego w postępowaniu przed sądem krajowym, Arbitragehof pragnie wyjaśnić kwestię, czy z uwagi na swe niejednoznaczne sformułowanie i brak precyzji lista zachowań znajdująca się w art. 2 ust. 2 decyzji ramowej jest zgodna z gwarancją materialną.

102.

Gwarancja ta jest odzwierciedleniem pewności prawa w zakresie prawa karnego ( 97 ) i uzyskuje większe znaczenie w zakresie, w jakim dotyczy wartości podstawowych, takich jak wolność osobista. Ma ona na celu spowodowanie, by obywatele zawczasu mieli świadomość, od jakich czynów powinni się powstrzymywać oraz do jakich konsekwencji prowadzi ich popełnienie (lex previa) ( 98 ), co w konsekwencji oznacza, że zachowania przestępne są definiowane w sposób ścisły i jednoznaczny (lex certa), tak aby w oparciu o ich definicję oraz ewentualnie z pomocą sądów ( 99 ) obywatele mogli zidentyfikować, z rozsądnym stopniem przewidywalności, działania lub zaniechania, które prowadzą do pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej, z wyłączeniem wykładni per analogiam oraz rozszerzającej in peius, a także działania prawa wstecz ( 100 ).

103.

Zasada ustawowej określoności czynów zabronionych i kar wkracza zatem w zakres prawa karnego materialnego w formie upoważnienia skierowanego do ustawodawcy, który opisuje przestępstwa i kary, a także do sędziego, który dokonuje analizy i stosowania ustawy w ramach postępowania karnego ( 101 ). Innymi słowy, przejawia się ona w wykonywaniu ius puniendi państwa lub wykonywaniu orzeczeń o rzeczywistym znaczeniu represyjnym, tak że decyzja ramowa nie może już jej naruszyć, ponieważ nie ustanawia ona żadnej kary ( 102 ) ani nawet nie zmierza do zharmonizowania systemów karnych państw członkowskich; ogranicza się ona do w rzeczywistości do ustrukturyzowania mechanizmu wzajemnej pomocy w ramach postępowania między sądami różnych państw, w przypadku gdy chodzi zidentyfikowanie sprawcy przestępstwa lub w przypadku gdy chodzi o zapewnienie wykonania wyroku skazującego. Ten instrument współpracy jest obwarowany pewnymi warunkami, ponieważ kary i środki, które mogą być nałożone, powinny charakteryzować się pewną dolegliwością, a ponadto może być postawiony wymóg, aby były one skodyfikowane w państwie, w którym orzeka sędzia udzielający pomocy „w taki sposób, w jaki są one określone w ustawodawstwie państwa członkowskiego wydającego nakaz”, z wyjątkiem przypadków zachowań wymienionych w art. 2 ust. 2.

104.

W tym stanie rzeczy pewności, jakiej wymaga ta zasada, należy oczekiwać od prawa karnego materialnego państwa wydającego nakaz, a w konsekwencji od jego ustawodawcy i sądu przy wszczynaniu postępowań karnych i ewentualnym kończeniu ich wyrokami skazującymi. Oczywiste jest, że prawidłowo wydany europejski nakaz aresztowania oparty jest na czynach uznawanych przez ustawodawstwo tego państwa za przestępne. Aparatowi karnemu państwa wykonującego nakaz pozostaje jedynie udzielenie żądanej pomocy oraz — jeśli ustawodawstwo dokonujące transpozycji decyzji ramowej także to przewiduje — uzależnienie przekazania od warunku, aby zachowania te były także skodyfikowane w jego własnym ustawodawstwie karnym, z zastrzeżeniem art. 2 ust. 2, w przypadku którego przestrzeganie zasady ustawowej określoności czynów zabronionych i kar także je obowiązuje.

105.

Niezależnie od powyższych rozważań należy dodać, że wykonane na podstawie nakazu europejskiego aresztowanie i przekazanie do dyspozycji nie są karami. Sąd, do którego skierowany jest wniosek, bada, czy spełnione są warunki umożliwiające mu przekazanie osoby, przebywającej na obszarze jego właściwości, sądowi, który wydał nakaz, ale powinien powstrzymać się od rozpoznania istoty sprawy poza zakres konieczny do przeprowadzenia procedury przekazania, a także od oceny dowodów i wypowiadania się na temat winy. W ten sposób kwestę tę rozumiała również Europejska Komisja Praw Człowieka, wyłączając ekstradycję z zakresu pojęcia skazania, które figuruje w art. 7 konwencji rzymskiej ( 103 ).

106.

Zasada ustawowej określoności czynów zabronionych i kar nie zainspirowała pytania skierowanego do Arbitragehof w takim stopniu jak obawa, że pojęciom znajdującym się w art. 2 ust. 2 decyzji ramowej zostanie nadane odmienne znaczenie w każdym państwie członkowskim, co może doprowadzić do rozbieżności w stosowaniu. Do takiej ewentualności, nieodłącznie związanej z charakerem każdego przepisu normatywnego, abstrakcyjnego i ogólnego, ustosunkowałem się w pkt 96–99 niniejszej opinii. W tym miejscu pozostaje mi jedynie dodać, że jeśli po odwołaniu się do środków wprowadzonych na mocy decyzji ramowej w celu rozwiązania problemów i po uzyskaniu jednolitej wykładni na drodze wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym, sąd zobowiązany do wykonania europejskiego nakazu aresztowania żywi jeszcze wątpliwości dotyczące kwalifikacji prawnej uzasadniających go czynów oraz ich przynależności do jednego z 32 rodzajów zachowań wyliczonych w art. 2 ust. 2, powinien odwołać się do przepisów ust. 1 i 4 tegoż art. 2.

107.

Reasumując, stwierdzam, że art. 2 ust. 2 decyzji ramowej nie narusza art. 6 ust. 2 UE, ponieważ jest zgodny z zasadami równości i ustawowej określoności czynów zabronionych i kar.

108.

W związku powyższym proponuję, aby Trybunał udzielił następujących odpowiedzi na pytania, z którymi zwrócił się Arbitragehof: