1. Trybunał Sprawiedliwości – Organizacja – Przydzielenie spraw wielkiej izbie
(statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 16 akapit trzeci; regulamin Trybunału, art. 44 § 4)
2. Rolnictwo – Wspólna polityka rolna – Bawełna – Pomoc produkcyjna
(akt o przystąpieniu Republiki Greckiej, protokół nr 4; rozporządzenia Rady nr 1782/2003 i nr 864/2004, art. 1)
3. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres
(art. 253 WE; rozporządzenie Rady nr 864/2004)
4. Skarga o stwierdzenie nieważności – Zarzuty – Nadużycie władzy
5. Prawo wspólnotowe – Zasady – Ochrona uzasadnionych oczekiwań – Granice
(rozporządzenie Rady nr 864/2004)
6. Rolnictwo – Wspólna polityka rolna – Bawełna – Pomoc produkcyjna
(akt o przystąpieniu Republiki Greckiej, protokół nr 4 ust. 2; rozporządzenie Rady nr 864/2004)
7. Skarga o stwierdzenie nieważności – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki
(art. 231 WE; rozporządzenia Rady: nr 1782/2003, rozdział 10a tytuł IV i art. 156 ust. 2 lit. g) i nr 864/2004)
1. O ile art. 16 akapit trzeci statutu Trybunału Sprawiedliwości zobowiązuje Trybunał do orzekania w składzie wielkiej izby, jeżeli tego rodzaju żądanie zostaje przedstawione w szczególności przez instytucję Wspólnoty będącą stroną postępowania, o tyle przekazanie sprawy do Trybunału w celu jej ponownego przydzielenia składowi złożonemu z większej liczby sędziów w rozumieniu art. 44 § 4 regulaminu jest czynnością, o której przeprowadzeniu skład orzekający, któremu przydzielono sprawę, orzeka z urzędu i na podstawie swojego uznania. Jednak dopuszczenie do tego, aby wniosek został złożony na podstawie art. 16 akapit trzeci w zaawansowanym stadium postępowania, jak w przypadku wniosku złożonego po zamknięciu procedury ustnej, a zatem na etapie narady, może spowodować poważne opóźnienia w przebiegu postępowania, a tym samym wywołać skutki w oczywisty sposób sprzeczne z nakazem prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości, który wymaga, by w każdej sprawie wniesionej do Trybunału mógł on zapewnić wydanie orzeczenia po przeprowadzeniu w rozsądnym terminie postępowania odznaczającego się efektywnością.
(por. pkt 22, 23)
2. Pojęcie systemu wsparcia z tytułu produkcji bawełny użyte w ust. 3 protokołu nr 4 załączonego do aktu o przystąpieniu Republiki Greckiej nie wyklucza warunku kwalifikacji do specjalnej pomocy przewidzianego w rozporządzeniu nr 1782/2003 ustanawiającym wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników, wprowadzonego przez art. 1 pkt 20 rozporządzenia nr 864/2004 i polegającego na zobowiązaniu do utrzymania powierzchni upraw do momentu otwarcia torebki nasiennej.
W istocie wobec braku definicji pojęcia produkcji w protokole nr 4 żaden czynnik wynikający z tekstu lub kontekstu właściwy temu aktowi nie wskazuje, by w przywołanym protokole pojęcie produkcji miało znaczenie inne niż wynikające z jego potocznego rozumienia, które odnosi się do procesu składającego się z wielu etapów. W tym względzie wzmianka w preambule do protokołu nr 4 o znaczeniu bawełny jako surowca nie oznacza, że protokół ten dotyczy wyłącznie bawełny zebranej, lecz jeśli rozpatrywać ją w kontekście całego tekstu preambuły, którego stanowi ona część, należy rozumieć jako uwypuklającą fakt, że z powodu tego znaczenia system wsparcia z tytułu produkcji bawełny nie powinien mieć negatywnych skutków dla wymiany z państwami trzecimi. Ponadto uszczegółowienie wprowadzone w art. 1 rozporządzenia nr 4006/87 zmieniającego protokół nr 4 dotyczący bawełny, że protokół nr 4 dotyczy bawełny, z wyjątkiem bawełny zgrzebnej lub czesanej, objętej pozycją 5201 00 Nomenklatury Scalonej, nie wyłącza w żaden sposób bawełny w postaci, jaką ma ona w momencie otwarcia torebki nasiennej. Na tym etapie bowiem, tak zresztą jak na późniejszym etapie zbioru, z samej definicji bawełna nie jest ani zgrzebna, ani czesana.
(por. pkt 41–45, 49)
3. Uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być dostosowane do charakteru aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, umożliwiając zainteresowanym poznanie podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonanie jej kontroli. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 253 WE, winna nie tylko opierać się na jego brzmieniu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również ogół przepisów prawa regulującego daną dziedzinę. Gdy chodzi o akt, który ma mieć charakter generalny, uzasadnienie może się ograniczać do wskazania, po pierwsze całościowej sytuacji, która doprowadziła do jego wydania, a po drugie generalnych celów, jakim ma on służyć. Ponadto byłoby nadmiernym żądanie szczegółowego uzasadnienia każdej decyzji technicznej, jeżeli z aktu o charakterze generalnym wynikają istotne cele, do których osiągnięcia zmierza instytucja.
Spełnia te warunki rozporządzenie nr 864/2004 zmieniające rozporządzenie nr 1782/2003 ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników. W tym zakresie preambuła do tego rozporządzenia podsumowuje w sposób przejrzysty i jasny ogólną sytuację, która skłoniła prawodawcę wspólnotowego do wydania tego aktu, jak i jego ogólne cele. Ponadto z ogółu motywów piątego i szóstego wynika istota zamierzonego celu w zakresie, w jakim ustanawia on nowy system pomocy z tytułu produkcji bawełny. Tym samym prawodawca wspólnotowy nie był zobowiązany do szczegółowego uzasadnienia każdej decyzji technicznej, takiej jak uzależnienie przyznania pomocy specjalnej z tytułu produkcji bawełny od spełnienia warunku utrzymania uprawy bawełny aż do momentu etapu otwarcia torebki nasiennej.
(por. pkt 57–60, 64, 65)
4. Akt stanowi nadużycie władzy jedynie wtedy, gdy na podstawie obiektywnych, istotnych i spójnych przesłanek okaże się, że został on wydany wyłącznie lub przede wszystkim w celu osiągnięcia innych celów niż wskazane albo w celu obejścia szczególnej procedury przewidzianej w traktacie w okolicznościach danego przypadku.
(por. pkt 69)
5. Jeśli rozsądny i przezorny podmiot gospodarczy jest w stanie przewidzieć wydanie przepisów wspólnotowych mogących wpłynąć na jego interesy, nie może on powoływać się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań w razie wydania takich przepisów. Co więcej, jakkolwiek zasada ta należy do podstawowych zasad Wspólnoty, podmioty gospodarcze nie mogą w sposób uzasadniony oczekiwać, że utrzymana zostanie istniejąca sytuacja, która może zostać zmieniona w ramach swobodnego uznania przyznanego instytucjom wspólnotowym, zwłaszcza w takiej dziedzinie jak wspólna organizacja rynku, której cel niesie z sobą konieczność ciągłego dostosowywania przepisów, podyktowaną zmianami sytuacji gospodarczej.
W tym kontekście rozsądny i przezorny podmiot gospodarczy był w stanie przewidzieć wydanie rozporządzenia nr 864/2004 zmieniającego rozporządzenie nr 1782/2003 ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników, i reformę wsparcia z tytułu produkcji bawełny, której ono dotyczy. W istocie reforma ta wpisuje się w szersze ramy fundamentalnej reformy, dyskutowanej na szczeblu politycznym od 1992 r., która została poza tym szczegółowo ujęta w komunikacie Komisji wydanym w 2003 r., zawierającym projekt zmiany rozporządzenia nr 1782/2003 i opublikowanym w Dzienniku Urzędowym. Ponadto system pomocy w sektorze bawełny był przedmiotem wielu istotnych reform w przeszłości.
(por. pkt 81, 83, 84)
6. W kontekście szerokiego zakresu uznania, którym dysponuje prawodawca wspólnotowy w dziedzinie wspólnej polityki rolnej, jedynie oczywiście nieodpowiedni w odniesieniu do celów, jakie właściwa instytucja zamierza osiągnąć, charakter działania podjętego w tej materii może mieć wpływ na jego zgodność z prawem. Uznanie to przy ograniczonej kontroli sądowej jego wykonania znajduje zastosowanie nie tylko do charakteru i zakresu wydawanych przepisów, ale również w pewnym zakresie do ustalenia danych będących ich podstawą. Niemniej jednak kontrola sądowa, nawet o ograniczonym zakresie, wymaga, by instytucje Wspólnoty były w stanie wykazać przed Trybunałem, iż akt został wydany w ramach faktycznego wykonywania ich uprawnień dyskrecjonalnych, które zakładają uwzględnienie wszelkich istotnych elementów i okoliczności sytuacji, którą akt ten ma regulować.
Koszty pracy mające charakter stały, takie jak koszt siły roboczej rolników i ich rodzin, nie były kalkulowane, a tym samym nie zostały uwzględnione w badaniach porównawczych opracowanych przez Komisję, dotyczących przewidywalnej rentowności uprawy bawełny pod rządami systemu wsparcia z tytułu produkcji bawełny wprowadzonego rozporządzeniem nr 864/2004 zmieniającym rozporządzenie nr 1782/2003 ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników, które służyły jako podstawa do określenia kwoty specjalnej pomocy z tytułu produkcji bawełny. Jednak znaczenie omawianych kosztów pracy dla obliczenia kosztów produkcji bawełny i przewidywalnej rentowności jej uprawy wydaje się samo w sobie być trudne do zakwestionowania.
Ponadto potencjalny wpływ reformy systemu pomocy z tytułu produkcji bawełny na sytuację ekonomiczną przedsiębiorstw odziarniających nie został zbadany. Produkcja bawełny jest tymczasem niemożliwa z gospodarczego punktu widzenia bez obecności w sąsiedztwie regionów produkcyjnych tego rodzaju rentownych przedsiębiorstw, ponieważ bawełna przed przerobem nie ma wartości handlowej i nie może być transportowana na długich dystansach. Produkcja bawełny i jej przetwarzanie przez przedsiębiorstwa odziarniające wydają się być zatem nierozłącznie powiązane. Tym samym potencjalny wpływ reformy systemu pomocy z tytułu produkcji bawełny na rentowność przedsiębiorstw odziarniających stanowi podstawową informację, która winna być uwzględniona przy ocenie opłacalności uprawy bawełny.
W tym zakresie Rada, która wydała rozporządzenie nr 864/2004, nie wykazała przed Trybunałem, że nowy system pomocy z tytułu produkcji bawełny ustanowiony tym rozporządzeniem został przyjęty w ramach faktycznego wykonywania jej uprawnień dyskrecjonalnych. Wynika stąd, iż dane przedstawione przez instytucje wspólnotowe nie pozwalają Trybunałowi na stwierdzenie, czy prawodawca wspólnotowy mógł, nie przekraczając znacznego zakresu uznania, jakim dysponuje w tej dziedzinie, dojść do wniosku, iż ustalenie kwoty specjalnej pomocy z tytułu produkcji bawełny na poziomie 35% całości pomocy istniejącej pod rządami poprzedniego systemu wsparcia wystarcza do zagwarantowania realizacji celu wyrażonego w motywie piątym rozporządzenia nr 864/2004, którym jest zapewnienie rentowności i w związku z tym dalszego prowadzenia upraw bawełny, który to cel odzwierciedla cel określony w ust. 2 protokołu nr 4 załączonego do aktu o przystąpieniu Republiki Greckiej. W konsekwencji naruszona została zasada proporcjonalności.
(por. pkt 98, 117, 121, 122, 124, 126, 128, 131–135)
7. Zgodnie z art. 156 ust. 2 lit. g) rozporządzenia nr 1782/2003 ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników, dodanym przez art. 1 pkt 28 rozporządzenia nr 864/2004, nowy system pomocy z tytułu produkcji bawełny przewidziany w rozdziale 10a w tytule IV rozporządzenia nr 1782/2003 stosuje się od dnia 1 stycznia 2006 r. do bawełny wysianej począwszy od tej daty. Tym samym rolnicy zainteresowanych państw członkowskich mogli podjąć pewne kroki w celu dostosowania się do tego systemu, aby móc skorzystać z pomocy, którą on przewiduje, lub co najmniej winni podjąć tego rodzaju kroki w najbliższym czasie. Poza tym właściwe władze tych państw członkowskich mogły wprowadzić przepisy konieczne w celu wdrożenia rzeczonego systemu lub powinny uczynić to wkrótce. Mając na względzie te informacje, a w szczególności w celu uniknięcia braku pewności prawa w odniesieniu do systemu znajdującego zastosowanie do pomocy w sektorze bawełny w następstwie stwierdzenia nieważności tego rozdziału 10a tytułu IV rozporządzenia nr 1782/2003, należy zawiesić skutki rzeczonej nieważności do momentu wydania, w rozsądnym terminie, nowego rozporządzenia.
(por. pkt 139–141)