1. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Brak bezprawnego zachowania instytucji wspólnotowych – Roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia oparte na bezpodstawnym wzbogaceniu lub prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia
(art. 288 akapit drugi WE)
2. Prawo wspólnotowe – Zasady – Ochrona uzasadnionych oczekiwań
3. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Wystarczająco istotne naruszenie prawa wspólnotowego
(art. 288 akapit drugi WE)
1. Artykuł 288 akapit drugi WE dotyczący obowiązku naprawienia przez Wspólnotę szkód wyrządzonych przez jej instytucje nie ogranicza reżimu odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty wyłącznie do odpowiedzialności na zasadzie winy. W ten sposób, jeśli akt czy postępowanie instytucji wspólnotowej, nawet zgodne z prawem, wyrządza nienormalną i szczególną szkodę, Wspólnota jest zobowiązana ją naprawić.
Jednakże zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw państw członkowskich, na których opiera się obowiązek naprawienia szkody przez Wspólnotę, nie można wykonywać roszczeń o zwrot nienależnego świadczenia opartych na bezpodstawnym wzbogaceniu lub prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia, jeżeli korzyść po stronie wzbogaconego lub osoby, której sprawy są prowadzone, znajduje uzasadnienie na gruncie umowy lub zobowiązania wynikającego z przepisów prawa. Ponadto zgodnie z tymi zasadami roszczenia tego rodzaju mają charakter jedynie subsydiarny, to znaczy mogą służyć w przypadku, gdy osobie, która poniosła uszczerbek, nie przysługuje żadne inne roszczenie w celu uzyskania należnego jej świadczenia.
Zatem jeśli istnieją stosunki umowne pomiędzy Komisją a strona skarżącą, ewentualne wzbogacenie Komisji lub zubożenie skarżącej, jako znajdujące swe źródła w istniejącym uregulowaniu umownym, nie mogą być uznane za bezpodstawne. Analogiczne rozumowanie można zastosować dla wykluczenia stosowania zasad dochodzenia roszczeń z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia, które zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw państw członkowskich mogą służyć do pociągnięcia do odpowiedzialności organów publicznych jedynie w bardzo wyjątkowych przypadkach.
(por. pkt 93, 97, 99, 100)
2. Prawo do żądania ochrony uzasadnionych oczekiwań, które stanowi jedną z podstawowych zasad Wspólnoty, przysługuje wszystkim jednostkom znajdującym się w sytuacji, w której można stwierdzić, że administracja wspólnotowa, udzielając jej konkretnych zapewnień, wzbudziła u niej uzasadnione nadzieje. Zapewnieniami takimi są, niezależnie od formy, w jakiej zostały przekazane, dokładne, bezwarunkowe i spójne informacje pochodzące z uprawnionych i wiarygodnych źródeł. Naruszenie tej zasady może również rodzić odpowiedzialność po stronie Wspólnoty. Nie zmienia to kwestii, że podmioty gospodarcze muszą ponosić gospodarcze ryzyko związane ze swoją działalnością przy uwzględnieniu konkretnych okoliczności każdej sprawy.
Jest tak między innymi w przypadku podmiotu gospodarczego, którego nadzieje dotyczyły zapłaty przez Komisję za usługi świadczone na podstawie umowy na rzecz podmiotu trzeciego i który nie zdoła dostarczyć dowodu, że Komisja udzieliła mu konkretne zapewnienia, zobowiązując się do zapłaty wynagrodzenia za te usługi w taki sposób, że wzbudziłoby to po stronie tego podmiotu uzasadnione nadzieje.
(por. pkt 119, 120)
3. Powstanie odpowiedzialności pozaumownej Wspólnoty w rozumieniu art. 288 akapit drugi WE z tytułu bezprawnego zachowania jej organów jest podporządkowane kumulatywnemu spełnieniu następujących przesłanek: bezprawności postępowania zarzucanego instytucjom, rzeczywistego charakteru szkody oraz istnienia związku przyczynowego pomiędzy tym postępowaniem a szkodą. W odniesieniu do przesłanki bezprawności postępowania zarzucanego instytucji orzecznictwo wymaga ustalenia, że nastąpiło wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej jednostkom uprawnienia.
Jeśli zarzucanym Komisji postępowaniem jest niedochowanie należytej staranności w celu zapewnienia, aby dokonując zawieszenia płatności za usługi wykonane przez stronę skarżącą w ramach umów zawartych z tą instytucją, ta ostatnia nie wyrządzała szkody osobom trzecim i ewentualnie, aby naprawić wyrządzoną w ten sposób szkodę, powołanie się we wniosku o odszkodowanie w sposób bardzo nieprecyzyjny na ogólne zasady odpowiedzialności pozaumownej z tytułu winy obowiązujące w systemach prawa cywilnego i odpowiedzialności deliktowej z tytułu niedochowania należytej staranności obowiązujące w systemach anglosaskich nie pozwala na wykazanie istnienia takiego obowiązku uwzględniania interesów osób trzecich, a w związku z tym i wystarczająco istotnego naruszenia normy prawnej.
(por. pkt 59, 61, 140, 141)