1. Umowy międzynarodowe – Umowy zawarte przez Wspólnotę – Konwencja o prawie morza
(art. 175 ust. 1 WE i 176 WE)
2. Umowy międzynarodowe – Umowy zawarte przez Wspólnotę – Konwencja o prawie morza
(art. 220 WE, 227 WE i 292 WE)
3. Państwa członkowskie – Zobowiązania
(art. 227 WE i 292 WE; art. 142 EWEA i 193 EWEA)
4. Państwa członkowskie – Zobowiązania – Ogólny obowiązek wynikający z art. 10 WE
(art. 10 WE i 292 WE)
5. Państwa członkowskie – Zobowiązania – Obowiązek współpracy
(art. 10 WE; art. 192 EWEA)
1. Artykuł 175 ust. 1 WE stanowi właściwą podstawę prawną zawierania w imieniu Wspólnoty umów międzynarodowych w dziedzinie ochrony środowiska. Jak wynika z art. 176 WE, kompetencja Wspólnoty w sprawach zewnętrznych w dziedzinie ochrony środowiska nie jest kompetencją wyłączną, lecz co do zasady wspólną z państwami członkowskimi. Tym niemniej odpowiedź na pytanie, czy konkretne postanowienie umowy mieszanej należy do zakresu kompetencji Wspólnoty, dotyczy powierzenia, a więc samego istnienia tej kompetencji zewnętrznej Wspólnoty w danej dziedzinie, a nie jej wyłącznego lub wspólnego charakteru. Wynika stąd, że istnienie kompetencji Wspólnoty w sprawach zewnętrznych w dziedzinie ochrony środowiska morskiego nie jest co do zasady uzależnione od wydania aktów prawa wtórnego regulujących omawianą dziedzinę, które mogłyby zostać naruszone w razie uczestniczenia państw członkowskich w procedurze zawierania przedmiotowej umowy. Wspólnota może bowiem zawierać umowy w dziedzinie ochrony środowiska, nawet jeżeli szczególne kwestie objęte tymi umowami nie zostały jeszcze – lub zostały w niewielkiej części – unormowane aktami prawa wspólnotowego, które z tego względu nie mogą zostać naruszone.
Jednak w specyficznym kontekście Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza stwierdzenie przekazania kompetencji wspólnych Wspólnocie uzależnione jest od istnienia w dziedzinach objętych zakresem właściwych postanowień tej konwencji przepisów wspólnotowych, niezależnie od ich zakresu i charakteru. Dziedziny objęte postanowieniami konwencji dotyczące zapobiegania zanieczyszczeniu morza, a w szczególności art. 123, 192, 193, 194, 197, 206, 207, 211 i 213 tej konwencji, zostały w znacznej mierze uregulowane aktami wspólnotowymi, z których wiele zostało ponadto wymienionych w dodatku do deklaracji kompetencji Wspólnoty załączonej do decyzji Rady 98/392, którą konwencja została zatwierdzona w imieniu Wspólnoty. Wynika z tego, że wskazane postanowienia konwencji należą do zakresu kompetencji Wspólnoty, którą ta postanowiła wykonać, przystępując do tej konwencji, co oznacza, że stanowią one część wspólnotowego porządku prawnego. Stąd Trybunał jest kompetentny do rozpatrywania sporów dotyczących wykładni i stosowania tych postanowień oraz do oceny ich poszanowania przez państwo członkowskie.
(por. pkt 90, 92–95, 108, 110, 120, 121)
2. Umowa międzynarodowa, taka jak Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, nie może naruszać struktury kompetencyjnej określonej w traktatach, a więc niezależności wspólnotowego systemu prawnego, nad przestrzeganiem której czuwa Trybunał, zgodnie z art. 220 WE. Tę wyłączną kompetencję Trybunału potwierdza art. 292 WE, zgodnie z którym państwa członkowskie zobowiązują się nie poddawać sporów dotyczących wykładni lub stosowania traktatu WE procedurze innej niż w nim przewidziana. Ponadto omawiana konwencja pozwala uniknąć tego rodzaju naruszenia kompetencji wyłącznej Trybunału i zachować tym samym niezależność wspólnotowego systemu prawnego. Z art. 282 konwencji prawa morza wynika bowiem, że mechanizm rozstrzygania sporów zawarty w traktacie WE, oparty na procedurach prowadzących do wydania wiążących orzeczeń rozstrzygających spory między państwami członkowskimi, ma co do zasady pierwszeństwo przed mechanizmem ustanowionym w części XV tej konwencji.
Wynika z tego, że art. 220 WE i 292 WE sprzeciwiają się wniesieniu sprawy do sądu arbitrażowego ustanowionego na podstawie załącznika VII do konwencji prawa morza w celu rozstrzygania sporów dotyczących wykładni lub stosowania postanowienia konwencji prawa morza należącego do kompetencji Wspólnoty, którą wykonała ona, przystępując do tej konwencji, w związku z czym postanowienia stanowią integralną część wspólnotowego porządku prawnego. Ponadto spór między dwoma państwami członkowskimi w przedmiocie zarzucanego nieprzestrzegania zobowiązań o charakterze prawnowspólnotowym wynikających tej konwencji podlega w sposób oczywisty jednemu z mechanizmów rozstrzygania sporów ustanowionych w traktacie WE w rozumieniu art. 292 WE, a mianowicie procedurze z art. 227 WE.
(por. pkt 123–126, 128, 133)
3. Poddanie przez państwo członkowskie aktów prawa wspólnotowego wchodzących w zakres stosowania traktatu WE lub traktatu EWEA sądowi innemu niż Trybunał, takiemu jak trybunał arbitrażowy utworzony zgodnie z załącznikiem VII Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza, w celu ich interpretacji i zastosowania w ramach procedury mającej na celu stwierdzenie naruszenia przepisów tych aktów przez inne państwo członkowskie jest sprzeczne z ciążącym na państwach członkowskich na podstawie art. 292 WE i 193 EWEA obowiązkiem poszanowania wyłącznego charakteru kompetencji Trybunału do rozpatrywania sporów dotyczących wykładni i stosowania przepisów prawa wspólnotowego, w szczególności poprzez odwołanie się, w celu stwierdzenia naruszenia tych przepisów przez inne państwo członkowskie, do procedur ustanowionych w art. 227 WE i 142 EWEA. Ponadto w takich okolicznościach wszczęcie i prowadzenie postępowania przed sądem arbitrażowym wiąże się z oczywistym niebezpieczeństwem naruszenia struktury kompetencyjnej określonej w traktatach, a w związku z tym niezależności wspólnotowego porządku prawnego.
(zob. pkt 151, 152, 154)
4. Przewidziane w art. 292 WE zobowiązanie państw członkowskich do odwołania się do sądownictwa wspólnotowego i do poszanowania wyłącznej kompetencji Trybunału, która jest jego podstawową cechą, należy rozumieć jako szczególny wyraz ich generalnego zobowiązania do lojalności wynikającego z art. 10 WE. Nie ma więc konieczności stwierdzać uchybienia zobowiązaniom ogólnym zawartym w postanowieniach art. 10 WE, jeśli stwierdzono już uchybienie bardziej szczegółowym zobowiązaniom wspólnotowym, które ciążą na państwie członkowskim na mocy art. 292 WE.
(por. pkt 169, 171)
5. Państwa członkowskie i instytucje wspólnotowe są zobowiązane ściśle współpracować w wywiązywaniu się ze zobowiązań, jakie wykonują w ramach wspólnej kompetencji do zawarcia umowy mieszanej. Jest tak w szczególności w przypadku sporu, który dotyczy przede wszystkim zobowiązań wynikających z umowy mieszanej w dziedzinie, w której kompetencje Wspólnoty i państw członkowskich mogą być ściśle powiązane. Poddanie tego rodzaju sporu takiemu organowi jak sąd arbitrażowy utworzony zgodnie z załącznikiem VII Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza stwarza niebezpieczeństwo orzeczenia przez sąd inny niż Trybunał o zakresie zobowiązań nałożonych na państwa członkowskie na mocy prawa wspólnotowego.
W związku z tym zobowiązanie do ścisłej współpracy w ramach umowy mieszanej powoduje powstanie po stronie państwa członkowskiego obowiązku poinformowania i skonsultowania się z właściwymi instytucjami wspólnotowymi przed wszczęciem postępowania w sprawie rozstrzygnięcia sporu w ramach konwencji prawa morza.
(por. pkt 175–177, 179)