Sprawa C‑336/02

Saatgut‑Treuhandverwaltungsgesellschaft mbH

przeciwko

Brangewitz GmbH

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Landgericht Düsseldorf)

Odmiany roślin – System ochrony – Artykuł 14 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 2100/94 i art. 9 rozporządzenia (WE) nr 1768/95 – Używanie przez rolników materiału ze zbioru – Świadczący usługi przygotowawcze – Obowiązek przekazania informacji posiadaczowi wspólnotowego prawa do ochrony

Streszczenie wyroku

Rolnictwo – Jednolite ustawodawstwo – Ochrona odmian roślin – Artykuł 14 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 2100/94 i art. 9 rozporządzenia (WE) nr 1768/95 – Uprawnienie posiadacza wspólnotowego prawa do ochrony odmiany roślin do żądania informacji w przypadku istnienia przesłanek świadczenia przez podmiot usług przygotowawczych do uprawy chronionego produktu

(rozporządzenie Rady nr 2100/94, art. 14 ust. 2 i 3; rozporządzenie Komisji nr 1768/95, art. 9)

Przepisy art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 w sprawie wspólnotowego systemu ochrony odmian roślin w związku z art. 9 rozporządzenia nr 1768/95 ustanawiającego przepisy wykonawcze w zakresie odstępstwa rolnego przewidzianego w art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 2100/94 uprawniają posiadacza wspólnotowego prawa do ochrony odmiany roślin do żądania od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze określonych informacji, które ten uzyskał w ramach normalnego wykonywania swych zadań, bez dodatkowych opłat ani kosztów, w sytuacji, gdy posiadacz nie dysponuje przesłankami wskazującymi, że ten ostatni przygotowywał lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolników z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany należącej do posiadacza i objętej wspólnotowym prawem do ochrony odmian roślin, ale nie będącej mieszańcem lub odmianą syntetyczną, i należącej do jednego z gatunków roślin uprawnych wymienionych w art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 2100/94.

W takim przypadku podmiot ten jest zobowiązany przekazać posiadaczowi wspólnotowego prawa istotne informacje dotyczące nie tylko rolników, co do których istnieją takie przesłanki, ale także informacje dotyczące innych rolników, na których rzecz świadczył lub zamierza świadczyć takie usługi, jeżeli odmiana ta została mu zgłoszona albo jeżeli uzyskał on informacje o niej z innych źródeł.

(por. pkt 54, 66 oraz pkt 1–2 sentencji)

WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)

z dnia 14 października 2004 r. (*)

W sprawie C‑336/02

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 234 WE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym,

złożony przez Landgericht Düsseldorf (Niemcy) postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2002 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 23 września 2002 r., w postępowaniu:

Saatgut‑Treuhandverwaltungsgesellschaft mbH

przeciwko

Brangewitz GmbH

TRYBUNAŁ (pierwsza izba),

w składzie: P. Jann, prezes izby, A. Rosas, R. Silva de Lapuerta, K. Lenaerts i S. von Bahr (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: D. Ruiz‑Jarabo Colomer,

sekretarz: M. Múgica Arzamendi, główny administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 8 stycznia 2004 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

– w imieniu Saatgut‑Treuhandverwaltungsgesellschaft mbH przez K. von Gierke, Rechtsanwalt,

– w imieniu Brangewitz GmbH przez M. Mierscha, Rechtsanwalt, wspieranego przez R. Wilhemsa, Patentanwalt i M. Timmermanna, Rechtsanwalt,

– w imieniu rządu niemieckiego przez W.‑D. Plessinga i A. Tiemann, działających w charakterze pełnomocników,

– w imieniu rządu niderlandzkiego przez S. Terstal, działającą w charakterze pełnomocnika,

– w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez G. Brauna, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez R. Bierwagena, Rechtsanwalt,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 17 lutego 2004 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia Rady (WE) nr 2100/94 z dnia 27 lipca 1994 r. w sprawie wspólnotowego systemu ochrony odmian roślin (Dz.U. L 227, str. 1) i art. 9 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1768/95 z dnia 24 lipca 1995 r. ustanawiającego przepisy wykonawcze w zakresie odstępstwa rolnego przewidzianego w art. 14 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 2100/94 (Dz.U. L 173, str. 14).

2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Saatgut‑Treuhandverwaltungsgesellschaft mbH (zwaną dalej „STV”) a Brangewitz GmbH (zwaną dalej „Brangewitz”) w przedmiocie informacji o działaniach dokonanych na materiałach ze zbioru odmian roślin chronionych na podstawie rozporządzenia nr 2100/94 lub na podstawie przepisów krajowych, jakie ta ostatnia, świadcząc usługi przygotowawcze, jest zobowiązana przekazać na żądanie STV.

Ramy prawne

Uregulowania wspólnotowe

3 Jak wynika z art. 1 rozporządzenia nr 2100/94, ustanawia ono wspólnotowy system ochrony odmian roślin, jako jedyną i wyłączną formę wspólnotowego prawa własności przemysłowej do odmian roślin.

4 Zgodnie z art. 11 ust. 1 wymienionego wyżej rozporządzenia osoba określona jako „hodowca”, „która wyhodowała lub odkryła i rozwinęła odmianę lub jej następca prawny”, uprawniona jest do wspólnotowej ochrony odmian roślin.

5 Artykuł 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 2100/94 stanowi:

„1. Wspólnotowe prawo do ochrony odmian roślin wywiera taki skutek, iż posiadaczowi lub posiadaczom wspólnotowego prawa do ochrony odmian roślin, zwanym dalej »posiadaczami«, przysługuje prawo do wykonywania działań wymienionych w ust. 2.

2. Bez uszczerbku dla przepisów art. 15 i 16 następujące działania w odniesieniu do składników odmiany lub materiału ze zbioru odmiany chronionej, zwanych dalej »materiałem«, wymagają upoważnienia posiadacza:

a) wytwarzanie lub rozmnażanie (reprodukcja);

b) przygotowanie do rozmnażania;

c) oferowanie do sprzedaży;

d) sprzedaż lub inne wprowadzenie do obrotu;

e) eksport ze Wspólnoty;

f) import do Wspólnoty;

g) przechowywanie do każdego z celów wymienionych w lit. a)–f).

Posiadacz może udzielić swojego upoważnienia na określonych warunkach i z ograniczeniami”.

6 Jednakże art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 2100/94 przewiduje, że:

„Nie naruszając przepisów art. 13 ust. 2 i w celu ochrony produkcji rolnej rolnicy są upoważnieni do używania do rozmnażania w uprawie polowej materiału ze zbioru uzyskanego w ich własnym gospodarstwie z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany chronionej wspólnotowym prawem do ochrony odmian roślin, ale nie będącej mieszańcem lub odmianą syntetyczną”.

7 Artykuł 14 ust. 2 rozporządzenia uściśla, że upoważnienie to, zwane potocznie „przywilejem rolników”, stosuje się wyłącznie do gatunków roślin uprawnych w nim wymienionych. Gatunki te są podzielone na cztery grupy, to jest: rośliny pastewne, zboża, ziemniaki oraz rośliny oleiste i włókniste.

8 Zgodnie z art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 2100/94 „[w]arunki mające na celu uregulowanie odstępstwa przewidzianego w ust. 1 i ochronę uzasadnionych interesów określonych hodowców i rolników zostaną ustanowione przed wejściem w życie niniejszego rozporządzenia w drodze przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 114 i w oparciu o” określone kryteria. Wśród kryteriów tych znajdują się: brak ograniczeń ilościowych w odniesieniu do gospodarstwa rolnego, prawo do przygotowania materiału ze zbioru do uprawy przez samego rolnika lub w ramach świadczonych mu usług, zobowiązanie rolników, z wyjątkiem prowadzących małe gospodarstwa, do zapłaty posiadaczowi godziwego wynagrodzenia, którego wysokość powinna być w rozsądnym stopniu niższa od wysokości wynagrodzenia pobieranego w przypadku umowy licencyjnej na produkcję materiału rozmnożeniowego tej samej odmiany na tym samym obszarze oraz wyłączna odpowiedzialność posiadaczy za monitorowanie stosowania art. 14.

9 Artykuł 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 zalicza do wyżej wymienionych kryteriów obowiązek informacji ze strony rolników i podmiotów świadczących usługi przygotowawcze; jego brzmienie jest następujące:

„[R]olnicy, a także świadczący usługi przygotowawcze, przekazują posiadaczom na ich żądanie istotne informacje; także organy urzędowe biorące udział w monitorowaniu produkcji rolnej mogą przekazywać istotne informacje, o ile zbiera się je w ramach normalnej działalności i nie jest to związane z dodatkowym obciążeniem lub kosztami. Niniejsze przepisy, w odniesieniu do danych osobowych, nie naruszają ustawodawstwa Wspólnoty i ustawodawstwa krajowego w odniesieniu do ochrony osób fizycznych przy przetwarzaniu i swobodnym przepływie danych osobowych”.

10 Z siedemnastego i osiemnastego motywu rozporządzenia nr 2100/94 wynika, że „wykonanie wspólnotowego prawa do ochrony odmian roślin powinno zostać poddane pewnym ograniczeniom ustanowionym w przepisach przyjętych w interesie publicznym”, że „obejmuje to ochronę produkcji rolnej” i że „w tym celu, pod pewnymi warunkami, rolnicy powinni zostać upoważnieni do używania materiału ze zbioru plonów do rozmnażania”.

11 Rozporządzenie nr 1768/95, zgodnie z jego art. 1, ustanawia przepisy wykonawcze w sprawie warunków korzystania z odstępstwa przewidzianego w art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 2100/94.

12 Artykuł 2 tego rozporządzenia stanowi:

„1. Warunki określone w art. 1 realizowane są przez posiadacza odmiany reprezentującego hodowcę oraz przez rolnika w sposób umożliwiający ochronę uzasadnionych interesów prawnych obu stron.

2. Uważa się, że uzasadnione interesy prawne stron nie są chronione, jeżeli dochodzi do sytuacji, w której są one poddane niekorzystnemu oddziaływaniu, bez uwzględnienia potrzeby utrzymania rozsądnej równowagi między nimi wszystkimi lub potrzeby zachowania zasady proporcjonalności między celem danego warunku a rzeczywistym skutkiem jego realizacji”.

13 Artykuł 9 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 1768/95 stanowi:

„1. Dane szczegółowe dotyczące istotnych informacji, które mają być dostarczane przez przetwórcę posiadaczowi odmiany, stosownie do art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia podstawowego, mogą stanowić przedmiot umowy między posiadaczem odmiany a zainteresowanym przetwórcą.

2. W przypadku gdy umowa taka nie została zawarta lub nie ma zastosowania, bez uszczerbku dla wymogów legislacji wspólnotowej lub ustawodawstwa Państw Członkowskich, przetwórca jest zobowiązany, na wniosek posiadacza odmiany, do złożenia posiadaczowi odmiany oświadczenia dotyczącego istotnych informacji. Poniższe kwestie uznawane są za istotne:

a) nazwisko przetwórcy, adres zamieszkania oraz zarejestrowane w celu prowadzenia działalności nazwa i adres przedsiębiorstwa,

b) fakt wykonania przez przetwórcę usługi przetwarzania materiału rozmnożeniowego ze zbioru należącego do jednej lub więcej odmian należących do posiadacza, w przypadku gdy odmiana lub odmiany zostały zgłoszone przetwórcy albo gdy przetwórca uzyskał informacje o nich z innych źródeł;

c) jeżeli przetwórca wykonał taką usługę, ilość materiału ze zbioru, zaliczanego do odmiany lub odmian należących do posiadacza, która została przetworzona na materiał rozmnożeniowy przez przetwórcę, oraz całkowita ilość otrzymana w wyniku przetworzenia;

d) daty i miejsca przetwórstwa określonego w lit. c); i

e) nazwisko i adres osoby lub osób, dla których wykonał usługę przetwarzania określoną w lit. c) oraz referencyjne ilości”.

Uregulowania krajowe

14 Artykuł 10a ust. 6 Sortenschutzgesetz 1985 (ustawy z 1985 r. o ochronie odmian roślin) (w brzmieniu z dnia 25 lipca 1997 r., BGBl. 1997 I, str. 3165), który ustanawia obowiązek podania informacji dotyczącej odmian roślin chronionych na mocy prawa niemieckiego, stanowi:

„Rolnicy korzystający z możliwości uprawy materiału ze zbioru, a także podmioty świadczące na ich zlecenie usługi przygotowawcze zobowiązani są informować posiadaczy prawa do ochrony odmian roślin o rozległości uprawy”.

Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

15 Sąd krajowy podaje, że STV jest organizacją posiadaczy odmian roślin.

16 STV zażądała od Brangewitz informacji za okres od sezonu 1997/1998 do 1999/2000, dotyczących świadczonych przez nią usług przygotowania do uprawy materiału ze zbiorów około 500 odmian roślin, z których część chroniona jest na mocy przepisów rozporządzenia nr 2100/94, a reszta przez prawo krajowe.

17 Nie otrzymawszy żądanych informacji, STV pozwała Brangewitz do Landgericht Düsseldorf.

18 Jak wynika z postanowienia sądu krajowego, STV przedstawiła na poparcie pozwu liczne oświadczenia o uprawie materiału ze zbiorów złożone przez klientów Brangewitz, a także „rachunki” i „wykazy dostaw” wystawione przez tę ostatnią. W rachunkach tych opłaty za czyszczenie, sortowanie i dezynfekcję naliczone zostały odpowiednio do ilości każdego rodzaju wymienionych zbóż. Rachunki zawierają też w części dane dotyczące przygotowywanych do uprawy odmian roślin.

19 Zgodnie z informacją sądu krajowego STV twierdzi, że z tych oświadczeń o uprawie, rachunków i wykazów dostaw wynika, iż Brangewitz przygotowywała przeznaczone do uprawy ziarna, stanowiące materiał ze zbioru co najmniej 71 odmian roślin, w odniesieniu do których prawo do ochrony przysługuje posiadaczom tych odmian lub posiadaczom licencji wyłącznej reprezentowanym przez STV w zakresie dochodzenia ich praw w tej sprawie. W związku z tym Brangewitz winna przekazać informacje dotyczące przygotowywania do uprawy ziaren stanowiących materiał ze zbiorów.

20 Brangewitz utrzymuje, że STV nie korzysta z generalnego prawa do informacji.

21 Sąd krajowy zauważa, że argumentacja STV wskazuje, iż w okresie od sezonu 1997/1998 do 1999/2000 Brangewitz świadczyła usługi przygotowania co najmniej 71 chronionych odmian roślin. Argumentacja ta nie wykazuje jednak, że Brangewitz przygotowywała wszystkie odmiany roślin, co do których powódka żądała informacji.

22 Tym niemniej, zgodnie z informacją sądu krajowego, STV twierdzi, że zgodnie z przepisami art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 w związku z art. 9 rozporządzenia nr 1768/95 nie musi ona wykazywać faktu przygotowywania przez Brangewitz wszystkich odmian roślin, co do których żąda informacji.

23 W tej kwestii sąd krajowy, odwołując się przy tym do opinii rzecznika generalnego Ruiza‑Jaraba Colomera przy wyroku z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie C‑305/00 Schulin, Rec. str. I‑3525, stawia, po pierwsze, pytanie, czy nie należy uznać podmiotów świadczących usługi przygotowawcze za zobowiązane do przekazywania informacji wyłącznie wtedy, gdy istnieją przesłanki wskazujące na przygotowywanie przez nie chronionych odmian roślin, których żądane informacje mają dotyczyć.

24 Po drugie, jeżeli wyłącznie podmioty świadczące usługi przygotowawcze, sortujące materiał rozmnożeniowy chronionej odmiany roślin są zobowiązane do informowania posiadacza o przygotowywaniu materiału ze zbioru do uprawy, sąd krajowy stawia pytanie, czy obowiązek informacyjny obejmuje wszystkich rolników, na których rzecz podmiot ten świadczył usługi przygotowania ziarna tej odmiany, czy też wyłącznie rolników znanych posiadaczowi i co do których wykazał on, że zlecali usługi przygotowywania chronionych odmian roślin.

25 W opisanych powyżej okolicznościach Landgericht Düsseldorf postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w następującej kwestii:

„1) Czy przepisy [art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 i art. 9 rozporządzenia nr 1768/95] należy interpretować w ten sposób, że posiadacz odmiany rośliny chronionej na mocy rozporządzenia nr 2100/94 może żądać informacji od podmiotu świadczącego […] usługi przygotowawcze niezależnie od tego, czy istnieją przesłanki wskazujące, iż […] podmiot ten przygotowywał tę chronioną odmianę?

2) W przypadku gdy istnieją przesłanki wskazujące na fakty, o których mowa w pytaniu 1: Czy podmiot świadczący […] usługi przygotowawcze ma obowiązek, na podstawie przepisów art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 w związku z art. 9 rozporządzenia nr 1768/95, przekazać informacje dotyczące wszystkich rolników, na których rzecz świadczy […] usługi przygotowawcze, czy wyłącznie dotyczące rolników, co do których posiadacz odmiany dysponuje przesłankami wskazującymi, że podmiot ten świadczył na ich rzecz usługi przygotowywania chronionych odmian roślin, o których mowa?”.

W przedmiocie pierwszego pytania

26 W pierwszym pytaniu sąd krajowy zapytuje w istocie, czy przepisy art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 w związku z art. 9 rozporządzenia nr 1768/95 należy interpretować w ten sposób, że pozwalają one posiadaczowi wspólnotowego prawa do ochrony odmiany roślin żądać od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze przekazania informacji, o których mowa w tych przepisach, w sytuacji, gdy posiadacz nie dysponuje przesłankami wskazującymi, że podmiot ten przygotowywał lub zamierza przygotowywać materiał ze zbiorów uzyskany przez rolników z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany innej niż mieszańce lub odmiany syntetyczne, należącej do posiadacza i objętej wspólnotowym prawem do ochrony, która należy do gatunków roślin wymienionych w art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 2100/94.

Uwagi przedstawione Trybunałowi

27 STV i rząd niemiecki podnoszą, że posiadacze korzystają, w stosunku do podmiotów świadczących usługi przygotowawcze, z poszerzonego prawa do informacji w odniesieniu do ich odmian roślin. Na poparcie tego twierdzenia przytaczają brzmienie i logikę przepisów art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 i art. 9 rozporządzenia nr 1768/94, ich przedmiot i cel, a także zasadę proporcjonalności.

28 Zdaniem STV i rządu niemieckiego, z litery i logiki rozporządzeń nr 2100/94 i 1768/95 wynika, że podmiot świadczący usługi przygotowawcze zobowiązany jest przekazać informacje o przygotowywaniu do uprawy ziarna stanowiącego materiał ze zbioru w każdym wypadku, gdy posiadacz tego żąda.

29 STV interpretuje przedmiotowe przepisy w ten sposób, że obowiązek przekazania informacji ciążący na podmiotach świadczących usługi przygotowawcze ma za przedmiot i cel kontrolę informacji przekazywanych przez rolników. Gdyby prawo do uzyskania przez posiadacza informacji od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze ograniczone było do rolników, którzy nabyli materiał rozmnożeniowy, nie byłoby możliwości kontroli rolników, którzy nie podali informacji, czy prowadzili uprawę materiału ze zbioru lub czy korzystali z usług przygotowania ziarna pochodzącego ze zbioru, a jeśli tak, to u którego przedsiębiorcy.

30 W odniesieniu do celu obu rozporządzeń rząd niemiecki podnosi, że prawo do informacji przysługujące posiadaczowi w stosunku do podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze nie jest prawem akcesoryjnym wobec prawa do wynagrodzenia, lecz jedynym, pierwotnym stosunkiem prawnym między tymi osobami. Gdyby prawo do informacji przysługujące posiadaczowi zależało od udowodnienia konkretnych operacji przygotowania do uprawy należących do niego chronionych odmian roślin, miałoby ono za jedyny cel potwierdzenie znanych już wiadomości i nie miałoby charakteru prawa do uzyskania informacji od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze.

31 W odniesieniu do zasady proporcjonalności STV zwraca uwagę, że dzięki możliwości przygotowywania bez upoważnienia ziarna pochodzącego ze zbioru uzyskanego z uprawy chronionych odmian roślin, którą daje rozporządzenie nr 2100/94, usługi przygotowawcze stanowią dochodową działalność, dającą znaczny zysk. Żądanie informacji nie powoduje szczególnych kosztów ani dysproporcjonalnych obciążeń dla usługodawców. Posiadacze natomiast znajdują się w znacznie gorszej sytuacji, gdyż nie otrzymując wynagrodzenia z tytułu licencji i uprawy materiału ze zbioru, nie mogliby prowadzić działalności.

32 Brangewitz uważa za przesadne branie pod uwagę samego charakteru podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze. Uważa, że usługodawca jest zobowiązany do przekazania informacji tylko w wypadku, gdy posiadacz wykaże fakt przygotowywania przez tego usługodawcę należącej do niego odmiany chronionej. Inaczej podmioty świadczące usługi przygotowawcze mogłyby otrzymywać nieskończenie wiele żądań przekazania informacji od różnych posiadaczy.

33 Rząd niderlandzki uważa, że u podstaw rozporządzenia nr 2100/94 leży generalna zasada równowagi między słusznym interesem rolników i podmiotów świadczących usługi przygotowawcze, z jednej strony, a interesami posiadaczy, z drugiej. Jego zdaniem, płynie stąd wniosek, że posiadacz powinien móc otrzymać od rolnika lub podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze informacje wtedy, gdy istnieją przesłanki pozwalające mu przypuszczać, że materiał rozmnożeniowy odmiany chronionej był używany lub przygotowywany do uprawy.

34 Komisja podnosi, że podmioty świadczące usługi przygotowawcze nie wchodzą w relację z posiadaczem ani jako kupujący ziarno, ani jako zobowiązani z tytułu wynagrodzenia. Prowadzą oni działalność jako świadczący usługi w rozumieniu przedmiotowych rozporządzeń wyłącznie w stosunku do rolników. W związku z tym grupa podmiotów świadczących usługi przygotowawcze wymienionych w art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 nie powinna być szersza niż grupa rolników wymienionych w tym samym przepisie, na rzecz których świadczą oni usługi.

35 Zdaniem Komisji, z art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 i art. 9, w szczególności ust. 2 lit. b), rozporządzenia nr 1768/95 wynika, że obowiązek przekazywania informacji spoczywa wyłącznie na podmiotach świadczących usługi przygotowawcze, które przygotowywały chronione odmiany roślin, i o tym wiedzą lub mogą wiedzieć. Osoba zainteresowana otrzymaniem informacji powinna zatem wykazać istnienie rzeczywistych przesłanek wskazujących, że usługodawca przygotowywał do uprawy ziarno odmiany chronionej.

Ocena Trybunału

36 Należy na wstępie przypomnieć, że zgodnie z art. 13 ust. 2 rozporządzenia nr 2100/94 wytwarzanie lub rozmnażanie (reprodukcja) i przygotowywanie do rozmnażania składników odmiany lub materiału ze zbioru odmiany chronionej wymaga upoważnienia posiadacza wspólnotowego prawa do ochrony.

37 Przepisy art. 14 rozporządzenia, przyjęte, jak wynika z jego siedemnastego i osiemnastego motywu, w interesie publicznym polegającym na ochronie produkcji rolnej, stanowią wyjątek od tej zasady (zob. ww. wyrok w sprawie Schulin, pkt 47).

38 Artykuł 14 ust. 1 upoważnia rolników do używania do rozmnażania w uprawie polowej materiału ze zbioru uzyskanego w ich własnym gospodarstwie z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany chronionej wspólnotowym prawem do ochrony odmian roślin, ale nie będącej mieszańcem lub odmianą syntetyczną, i należącej do jednego z gatunków roślin uprawnych wymienionych w ust. 2 tego artykułu (zwanej dalej „odmianą objętą przywilejem”).

39 Artykuł 14 ust. 3 rozporządzenia nr 2100/94 uściśla, że warunki mające na celu uregulowanie odstępstwa przewidzianego w ust. 1 i ochronę uzasadnionych interesów określonych hodowców i rolników zostaną ustanowione w drodze przepisów wykonawczych wydanych w oparciu o określone kryteria. Artykuł 14 ust. 3 tiret czwarte wymienia wśród tych kryteriów takie, że z wyjątkiem rolników prowadzących małe gospodarstwa „inni rolnicy obowiązani są do zapłaty godziwego wynagrodzenia posiadaczowi”, a w tiret szóstym stanowi, że „rolnicy, a także świadczący usługi przygotowawcze, przekazują posiadaczom na ich żądanie istotne informacje”.

40 Wbrew twierdzeniu STV z systematyki art. 14 rozporządzenia nr 2100/94, zatytułowanego „Odstępstwo od wspólnotowego prawa do ochrony odmian roślin”, a także z brzmienia art. 14 ust. 3 nie wynika, by przepis ten dotyczył wszystkich podmiotów świadczących usługi przygotowawcze.

41 Artykuł 14 ust. 3 rozporządzenia nr 2100/94, w którym przewidziano wyraźnie określenie w przepisach wykonawczych warunków stosowania odstępstwa ustanowionego w ust. 1, winien być bowiem interpretowany w świetle tegoż ust. 1, a więc nie może on dotyczyć wypadków, w których odstępstwo to nie ma zastosowania (zob. ww. wyrok w sprawie Schulin, pkt 52).

42 Z art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 2100/94 wynika zatem, po pierwsze, że odstępstwo to stosuje się wyłącznie do gatunków roślin uprawnych w nim wymienionych. Co za tym idzie, zgodnie ze stwierdzeniem rzecznika generalnego zawartym w pkt 29 jego opinii, tylko podmioty świadczące usługi przygotowania materiału ze zbioru uzyskanego z uprawy roślin wymienionych w art. 14 ust. 2 są objęte odstępstwem, ponieważ tylko do tych gatunków ma ono zastosowanie.

43 Należy, po drugie, przypomnieć, że zgodnie z art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 2100/94 uprawnienie rolników do uprawy bez uprzedniego upoważnienia posiadacza materiału ze zbioru uzyskanego z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany objętej przywilejem ma za przeciwwagę zobowiązanie rolników do przekazywania, na żądanie posiadacza, istotnych informacji oraz, z wyjątkiem rolników prowadzących małe gospodarstwa, do zapłaty godziwego wynagrodzenia. W ten sposób chronione są uzasadnione interesy rolników i posiadaczy w ich bezpośrednich stosunkach.

44 W odniesieniu natomiast do podmiotów świadczących usługi przygotowawcze art. 14 ust. 3 tiret drugie rozporządzenia nr 2100/94 stanowi, że materiał ze zbioru może zostać przygotowany do uprawy „przez samego rolnika lub w ramach świadczonych mu usług”. Zatem to rolnicy decydują, czy zwrócić się do podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze, czy przygotować samodzielnie materiał ze zbioru. Uprawnienie podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze do prowadzenia takiej działalności jest więc prawem pochodnym od uprawnienia, jakie przysługuje rolnikowi na mocy art. 14 ust. 1, do uprawy materiału ze zbioru uzyskanego z uprawy odmiany objętej wspólnotowym prawem do ochrony bez uprzedniego upoważnienia posiadacza tego prawa.

45 W związku z powyższym zobowiązanie podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze do przekazywania posiadaczowi informacji również zależne jest od tego, czy rolnik korzysta z odstępstwa ustanowionego w art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 2100/94 i od jego decyzji, by skorzystać z usług przygotowania materiału ze zbioru.

46 W rezultacie uprawnienie posiadacza do żądania istotnych informacji od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze uzależnione jest zasadniczo od tego, czy podmiot ten świadczy usługi przygotowania materiału ze zbioru na rzecz rolnika, który korzysta lub będzie korzystał z odstępstwa ustanowionego w art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 2100/94, czyli innymi słowy od tego, czy podmiot ten przygotowuje do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolnika z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany objętej przywilejem.

47 Należy w tym względzie uznać za pozbawione znaczenia, czy, jak utrzymują STV i rząd niemiecki, podmioty świadczące usługi przygotowawcze, we własnym interesie gospodarczym, przygotowują do uprawy ziarno stanowiące materiał ze zbioru wszystkich odmian dostarczonych przez rolników, w tym prawdopodobnie ziarno odmian objętych wspólnotowym prawem do ochrony odmian roślin, w przeciwieństwie do rolników dokonujących w sposób świadomy wyboru odmian i świadomie używających, lub nie, materiału ze zbioru, w zależności od umiejscowienia ich pól, warunków klimatycznych i możliwości zbytu.

48 W odniesieniu do interpretacji art. 9 ust. 2 rozporządzenia nr 1768/95 wystarczy stwierdzić, że ponieważ rozporządzenie to ustanawia przepisy wykonawcze określające warunki pozwalające na stosowanie odstępstwa, o którym mowa w art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 2100/94, jego przepisy w żadnym wypadku nie mogą nakładać na podmioty świadczące usługi przygotowawcze dalej idących zobowiązań, niż wynika to z rozporządzenia nr 2100/94 (zob. w odniesieniu do rolników ww. wyrok w sprawie Schulin, pkt 60).

49 Ponadto art. 9 ust. 1 rozporządzenia nr 1768/95 stanowi, że szczegóły informacji przekazywanych posiadaczowi odmiany przez podmiot świadczący usługi przygotowawcze mogą zostać ustalone w umowie między „posiadaczem odmiany a zainteresowanym przetwórcą [świadczącym usługi przygotowawcze]”. Stąd art. 9 ust. 2 zdanie pierwsze, mówiący, że gdy brak takiej umowy lub gdy nie ma ona zastosowania, „przetwórca [świadczący usługi przygotowawcze]” jest zobowiązany do złożenia „posiadaczowi odmiany”, na jego wniosek, oświadczenia dotyczącego istotnych informacji, należy uznać za dotyczący wyłącznie, tak jak ust. 1, zainteresowanego posiadacza i zainteresowanego podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze (zob. w odniesieniu do rolników ww. wyrok w sprawie Schulin, pkt 61).

50 Artykuł 9 ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 1768/95, który stanowi, że podmiot świadczący usługi przygotowawcze zobowiązany jest powiadomić na żądanie posiadacza odmiany o przygotowywaniu do uprawy materiału ze zbioru jednej lub kilku odmian należących do posiadacza „w przypadku gdy odmiana lub odmiany zostały zgłoszone przetwórcy [świadczącemu usługi przygotowawcze], albo gdy przetwórca [świadczący usługi przygotowawcze] uzyskał informacje o nich z innych źródeł”, opiera się na tej samej zasadzie. Przepis ten ze swej natury może dotyczyć wyłącznie podmiotów świadczących usługi przygotowania do uprawy materiału ze zbioru uzyskanego z uprawy odmiany należącej do posiadacza i objętej wspólnotowym prawem do ochrony.

51 Z powyższego wynika, że art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 2100/94 i art. 9 ust. 2 rozporządzenia nr 1768/95 nie można interpretować w ten sposób, że uprawniają one posiadaczy odmian roślin do żądania wszelkich istotnych informacji od wszystkich podmiotów świadczących usługi przygotowawcze.

52 Jednakże z art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 2100/94, szczególnie z tiret drugiego i szóstego wynika, że ciążące na podmiotach świadczących usługi przygotowawcze zobowiązanie do przekazywania posiadaczom informacji ma na celu umożliwienie tym ostatnim kontrolowania, czy rolnicy korzystają z odstępstwa ustanowionego w ust. 1 w odniesieniu do należących do nich chronionych odmian roślin, a jeżeli tak, to w jakich ilościach, przede wszystkim celem właściwego wyliczenia należnego wynagrodzenia. Z przepisów tych wynika także, że obowiązek ten oparty jest na fakcie współdziałania podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze z rolnikiem w sytuacji, gdy rolnik ten korzysta z uprawnienia przysługującego mu na mocy art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 2100/94.

53 Stąd, biorąc pod uwagę, po pierwsze, utrudnienia w dochodzeniu przez posiadaczy prawa do informacji od rolników, ze względu na niemożność określenia przy badaniu rośliny, czy uzyskano ją z materiału ze zbioru czy z zakupionego ziarna, a po drugie, wynikającą z art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 2100/94 i art. 2 rozporządzenia nr 1768/95 konieczność zabezpieczenia uzasadnionego interesu hodowców i rolników (zob. ww. wyrok w sprawie Schulin, pkt 63), posiadacz musi mieć możliwość żądania od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze informacji dotyczących należącej do niego odmiany objętej przywilejem, jeżeli dysponuje przesłankami wskazującymi, że ten ostatni przygotowuje lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany z uprawy materiału rozmnożeniowego tej odmiany. Należy przy tym dodać, że uprawnienie posiadaczy odmiany nie zależy od tego, czy odmiany zostały zgłoszone podmiotowi świadczącemu usługi przygotowawcze albo czy uzyskał on informacje o nich z innych źródeł.

54 Wobec powyższego należy na pierwsze pytanie odpowiedzieć, iż przepisów art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 w związku z art. 9 rozporządzenia nr 1768/95 nie można interpretować w ten sposób, że uprawniają one posiadacza wspólnotowego prawa do ochrony odmian roślin do żądania od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze informacji, o których mowa w tych przepisach w sytuacji, gdy posiadacz nie dysponuje przesłankami wskazującymi, że ten ostatni przygotowywał lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolników z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany objętej przywilejem.

W przedmiocie drugiego pytania

55 W drugim pytaniu sąd krajowy zapytuje w istocie, czy w sytuacji, gdy posiadacz dysponuje przesłankami wskazującymi, że podmiot świadczący usługi przygotowawcze przygotowywał lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolników z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany objętej przywilejem, przepisy art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 w związku z art. 9 rozporządzenia nr 1768/95 należy interpretować w ten sposób, że nakładają one na podmiot świadczący usługi przygotowawcze obowiązek przekazania posiadaczowi odmiany informacji dotyczących wszystkich rolników, na których rzecz świadczył on usługi przygotowawcze w odniesieniu do takiej odmiany, czy tylko informacje dotyczące rolników, do których odnoszą się przesłanki wskazujące na przygotowywanie przez niego do uprawy materiału ze zbioru odmiany chronionej należącej do posiadacza.

Uwagi przedstawione Trybunałowi

56 Brangewitz twierdzi, że ponieważ posiadacz odmiany ma wystarczające możliwości dochodzenia swoich praw wobec rolników używających należących do niego odmian chronionych, żądanie informacji od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze służyć może jedynie kontroli prawdziwości i kompletności danych dotyczących rolnika.

57 Gdyby posiadacze odmian mieli pełne prawo wypytywać podmioty świadczące usługi przygotowawcze, mogliby uzyskiwać informacje dotyczące rolników, których ci ostatni nie mają obowiązku udzielać nawet na żądanie i których zgodnie z art. 8 ust. 5 i 6 rozporządzenia nr 1768/95 nie wolno przekazywać bez upoważnienia udzielonego przez rolnika.

58 STV, rząd niemiecki i Komisja są zdania, że podmiot świadczący usługi przygotowywania do uprawy ziarna odmiany chronionej zobowiązany jest przekazać posiadaczowi tej odmiany informacje dotyczące wszystkich rolników, którzy zlecili mu przygotowanie ziarna tej odmiany, a nie tylko informacje dotyczące rolników, o których posiadacz powziął już wiadomość.

59 Rząd niderlandzki twierdzi, że obowiązek przekazania informacji ciążący na podmiotach świadczących usługi przygotowawcze dotyczyć powinien wszystkich rolników, co do których posiadacz dysponuje przesłankami wskazującymi, że zlecili oni przygotowanie do uprawy ziarna tej odmiany podmiotowi świadczącemu usługi przygotowawcze.

Ocena Trybunału

60 Należy przypomnieć, że, jak stwierdzono w pkt 46 niniejszego wyroku, uprawnienie posiadacza do żądania istotnych informacji od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze uzależnione jest zasadniczo od tego, czy podmiot ten przygotowuje do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolnika z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany objętej przywilejem.

61 Skoro zatem, jak to Trybunał stwierdził w pkt 53 niniejszego wyroku, posiadacz ma prawo żądania od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze informacji dotyczących należącej do niego odmiany objętej przywilejem, jeżeli dysponuje przesłankami wskazującymi, że ten ostatni przygotowuje lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany z uprawy materiału rozmnożeniowego tej odmiany, wynikać z tego musi obowiązek podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze przekazania mu istotnych informacji dotyczących wszystkich rolników, dla których przygotowywał do uprawy przedmiotową odmianę.

62 Jak to słusznie podniosła Komisja, obowiązek przekazania informacji, który ciąży na podmiocie świadczącym usługi przygotowawcze, jakkolwiek uzależniony od faktu korzystania przez rolnika z odstępstwa ustanowionego w art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 2100/94 i od jego decyzji o skorzystaniu z usług przygotowawczych, związany jest z przygotowywaną przez niego odmianą roślin, a nie z korzystającym z jego usług rolnikiem.

63 Interpretację tę wspiera art. 9 ust. 2 rozporządzenia nr 1768/95, zgodnie z którym podmiot świadczący usługi przygotowawcze jest zobowiązany, na wniosek posiadacza odmiany, do złożenia mu oświadczenia dotyczącego istotnych informacji, wśród których widnieje fakt wykonania przez ten podmiot usługi przygotowania do uprawy materiału rozmnożeniowego ze zbioru należącego do jednej lub więcej odmian należących do posiadacza, ilość materiału ze zbioru, zaliczanego do odmiany lub odmian należących do posiadacza, który został przygotowany do uprawy, data i miejsce wykonania usługi, a także nazwisko i adres osoby lub osób, na których rzecz wykonał usługę przygotowawczą. Informacje takie konieczne są w istocie, w przypadku gdy posiadacz dysponuje jedynie przesłankami wskazującymi, że podmiot świadczący usługi przygotowawcze przygotowuje lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolników z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany należącej do posiadacza (zob. podobnie, w zakresie obowiązku informacyjnego rolników, ww. wyrok w sprawie Schulin, pkt 64).

64 Rozporządzenie nr 2100/94 nie nakłada jednak na podmiot świadczący usługi przygotowawcze obowiązku zasięgania informacji o odmianie, do jakiej należy ziarno, które przygotowuje do uprawy. Stąd w odniesieniu do rolników, co do których posiadacz nie dysponuje przesłankami wskazującymi, że podmiot ten na ich rzecz przygotowywał lub zamierza przygotowywać do uprawy przedmiotową odmianę, ciążący na nim obowiązek przekazania posiadaczowi istotnych informacji znajduje zastosowanie tylko w wypadku, gdy odmiana lub odmiany zostały mu zgłoszone, albo gdy uzyskał on informacje o nich z innych źródeł zgodnie z art. 9 ust. 2 lit. b rozporządzenia nr 1768/95.

65 Zatem w sytuacji, gdy posiadacz dysponuje przesłankami wskazującymi, że podmiot świadczący usługi przygotowawcze przygotowywał lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolnika z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany należącej do posiadacza, podmiot ten jest zobowiązany przekazać istotne informacje dotyczące nie tylko rolników, co do których istnieją takie przesłanki, ale także informacje dotyczące innych rolników, na których rzecz świadczył lub zamierza świadczyć takie usługi, jeżeli odmiana ta została mu zgłoszona albo jeżeli uzyskał on informacje o niej z innych źródeł.

66 Należy zatem odpowiedzieć na drugie pytanie, iż przepisy art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 w związku z art. 9 rozporządzenia nr 1768/95 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy posiadacz dysponuje przesłankami wskazującymi, że podmiot świadczący usługi przygotowawcze przygotowywał lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolnika z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany należącej do posiadacza, podmiot ten jest zobowiązany przekazać istotne informacje dotyczące nie tylko rolników, co do których istnieją takie przesłanki, ale także informacje dotyczące innych rolników, na których rzecz świadczył lub zamierza świadczyć takie usługi, jeżeli odmiana ta została mu zgłoszona albo jeżeli uzyskał on informacje o niej z innych źródeł.

W przedmiocie kosztów

67 Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione celem przedstawienia Trybunałowi uwag, z wyjątkiem kosztów poniesionych przez wyżej wymienione strony, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

1) Przepisów art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia Rady (WE) nr 2100/94 z dnia 27 lipca 1994 r. w sprawie wspólnotowego systemu ochrony odmian roślin w związku z art. 9 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1768/95 z dnia 24 lipca 1995 r. ustanawiającego przepisy wykonawcze w zakresie odstępstwa rolnego przewidzianego w art. 14 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 2100/94 nie można interpretować w ten sposób, że uprawniają one posiadacza wspólnotowego prawa do ochrony odmiany roślin do żądania od podmiotu świadczącego usługi przygotowawcze informacji, o których mowa w tych przepisach, w sytuacji, gdy posiadacz nie dysponuje przesłankami wskazującymi, że ten ostatni przygotowywał lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolników z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany należącej do posiadacza i objętej wspólnotowym prawem do ochrony odmian roślin, ale nie będącej mieszańcem lub odmianą syntetyczną, i należącej do jednego z gatunków roślin uprawnych wymienionych w art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 2100/94.

2) Przepisy art. 14 ust. 3 tiret szóste rozporządzenia nr 2100/94 w związku z art. 9 rozporządzenia nr 1768/95 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji, gdy posiadacz dysponuje przesłankami wskazującymi, iż podmiot świadczący usługi przygotowawcze przygotowywał lub zamierza przygotowywać do uprawy materiał ze zbioru uzyskany przez rolników z uprawy materiału rozmnożeniowego odmiany należącej do posiadacza i objętej wspólnotowym prawem do ochrony odmian roślin, ale nie będącej mieszańcem lub odmianą syntetyczną, i należącej do jednego z gatunków roślin uprawnych wymienionych w art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 2100/94, podmiot ten jest zobowiązany przekazać istotne informacje dotyczące nie tylko rolników, co do których istnieją takie przesłanki, ale także informacje dotyczące innych rolników, na których rzecz świadczył lub zamierza świadczyć takie usługi, jeżeli odmiana ta została mu zgłoszona albo jeżeli uzyskał on informacje o niej z innych źródeł.

Podpisy

* Język postępowania: niemiecki.