Sprawa C-104/02

Komisja Wspólnot Europejskich

przeciwko

Republice Federalnej Niemiec

Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Rozporządzenia (EWG) nr 2913/92 i 2454/93 – Wspólnotowy tranzyt zewnętrzny – Organy celne – Procedury dotyczące poboru należności celnych przywozowych – Terminy – Uchybienie – Środki własne Wspólnot – Udostępnienie – Termin – Uchybienie – Odsetki za opóźnienie – Dane państwo członkowskie – Brak zapłaty

Opinia rzecznika generalnego C. Stix-Hackl przedstawiona w dniu 13 lipca 2004 r.  I‑0000

Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 14 kwietnia 2005 r.   I‑0000

Streszczenie wyroku

1.     Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – Przedmiot – Żądanie zmierzające do nakazania państwu członkowskiemu podjęcia określonych środków – Niedopuszczalność

(art. 226 WE)

2.     Swobodny przepływ towarów – Tranzyt wspólnotowy – Wspólnotowy tranzyt zewnętrzny – Naruszenia lub nieprawidłowości – Obowiązki państw członkowskich – Uchybienie terminom ustalonym w ramach procedur dotyczących poboru należności celnych przywozowych – Opóźnienie w ustaleniu i udostępnieniu środków własnych – Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego

(rozporządzenia Rady nr 1552/89, art. 2, i nr 2913/92, art. 218 ust. 3 i art. 221 ust. 1)

1.     Skarga wniesiona na podstawie art. 226 WE ma na celu stwierdzenie uchybienia przez państwo członkowskie jego wspólnotowym zobowiązaniom. Stwierdzenie takiego uchybienia, zgodnie z brzmieniem art. 228 WE, zobowiązuje dane państwo członkowskie do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości. Z drugiej strony Trybunał nie może nakazać temu państwu podjęcia określonych środków.

W rezultacie w ramach skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom Trybunał nie jest władny wypowiadać się w przedmiocie zarzutów związanych z żądaniami zmierzającymi do nakazania państwu członkowskiemu zapłaty odsetek za opóźnienie. Takie żądania należy uznać za niedopuszczalne.

(por. pkt 49–51)

2.     W przypadku długów celnych powstałych na skutek nieprawidłowości popełnionych w ramach procedury wspólnotowego tranzytu zewnętrznego z przepisów art. 379 ust. 2 zdanie trzecie rozporządzenia nr 2454/93 ustanawiającego przepisy w celu wykonania rozporządzenia nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy kodeks celny wynika, że państwa członkowskie są zobowiązane rozpocząć procedurę odzyskiwania po upływie trzymiesięcznego terminu określonego w tym przepisie od momentu przekazania przez urząd wyjścia powiadomienia, zgodnie z którym przesyłka nie została przedstawiona urzędowi przeznaczenia w terminie. Taka wykładnia nasuwa się również dla celów zagwarantowania starannego i jednolitego stosowania przez właściwe władze przepisów dotyczących odzyskiwania długu celnego w celu skutecznego i szybkiego udostępnienia środków własnych Wspólnot.

Opóźnienie w powiadomieniu głównego zobowiązanego o kwocie długu przez państwo członkowskie z naruszeniem art. 218 ust. 3 i art. 221, ust. 1 rozporządzenia nr 2913/92 powoduje nieuchronnie opóźnienie w ustaleniu tytułu Wspólnot do środków własnych w rozumieniu art. 2 rozporządzenia nr 1552/89 wykonującego decyzję 88/376 w sprawie systemu środków własnych Wspólnot.

(por. pkt 78, 89, 91 oraz pkt 1 sentencji)

WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)

z dnia 14 kwietnia 2005 r.(*)

Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Rozporządzenia (EWG) nr 2913/92 i 2454/93 – Wspólnotowy tranzyt zewnętrzny – Organy celne – Procedury dotyczące poboru należności przywozowych – Terminy – Uchybienie – Środki własne Wspólnot – Udostępnienie – Termin – Uchybienie – Odsetki za opóźnienie – Dane państwo członkowskie – Brak zapłaty

W sprawie C‑104/02

mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie, na podstawie art. 226 WE, uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, wniesioną w dniu 20 marca 2002 r.,

Komisja Wspólnot Europejskich, reprezentowana przez G. Wilmsa, działającego w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

strona skarżąca,

przeciwko

Republice Federalnej Niemiec, reprezentowanej przez W.‑D. Plessinga oraz R. Stüwe, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez D. Sellnera, Rechtsanwalt,

strona pozwana,

popieranej przez

Królestwo Belgii, reprezentowane przez A. Snoecx, działającą w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

interwenient,

TRYBUNAŁ (druga izba),

w składzie: C. W. A. Timmermans, prezes izby, R. Schintgen i J. N. Cunha Rodrigues (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: C. Stix-Hackl,

sekretarz: M.‑F. Contet, główny administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 27 maja 2004 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 13 lipca 2004 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1       Swoją skargą Komisja Wspólnot Europejskich wnosi do Trybunału o stwierdzenie, że:

–       udostępniając z opóźnieniem środki własne Wspólnocie, Republika Federalna Niemiec uchybiła swoim zobowiązaniom wynikającym z art. 49 rozporządzenia Komisji (EWG) nr 1214/92 z dnia 21 kwietnia 1992 r. w sprawie przepisów w celu wykonania procedury tranzytu wspólnotowego i niektórych uproszczeń tej procedury (Dz.U. L 132, str. 1) oraz z art. 379 rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiającego przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy kodeks celny (Dz.U. L 253, str. 1), zwanego dalej „rozporządzeniem wykonawczym”, w związku z art. 2 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG, Euratom) nr 1552/89 z dnia 29 maja 1989 r. wykonującego decyzję 88/376/EWG, Euratom w sprawie systemu środków własnych Wspólnot (Dz.U. L 155, str. 1),

–       Republika Federalna Niemiec jest zobowiązana wpłacić do budżetu wspólnotowego odsetki należne w przypadkach opóźnień w zapisaniu na rachunek za okres do dnia 31 maja 2000 r. zgodnie z art. 11 rozporządzenia nr 1552/89 i za okres po dniu 31 maja 2000 r. zgodnie z art. 11 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1150/2000 z dnia 22 maja 2000 r. wykonującego decyzję 94/728/WE, Euratom w sprawie systemu środków własnych Wspólnot (Dz.U. L 130, str. 1).

 Ramy prawne

 Wspólnotowe prawo celne

2       W okresie od dnia 1 stycznia 1993 r. do dnia 31 grudnia 1996 r., którego dotyczy niniejsza skarga, obowiązywały kolejno różne rozporządzenia, zawierające przepisy o identycznej treści.

3       Odnośnie do wspólnotowej procedury tranzytowej w 1993 r. miało zastosowanie rozporządzenie Rady (EWG) nr 2726/90 z dnia 17 września 1990 r. w sprawie tranzytu wspólnotowego (Dz.U. L 262, str. 1) oraz rozporządzenie nr 1214/92, zmienione rozporządzeniem Komisji (EWG) nr 3712/92 z dnia 21 grudnia 1992 r. (Dz.U. L 378, str. 15), zwane dalej „rozporządzeniem nr 1214/92”.

4       Odnośnie do długu celnego w 1993 r. miało zastosowanie rozporządzenie Rady (EWG) nr 2144/87 z dnia 13 lipca 1987 r. w sprawie długu celnego (Dz.U. L 201, str. 15), zmienione rozporządzeniem Rady (EWG) nr 4108/88 z dnia 21 grudnia 1988 r. (Dz.U. L 361, str. 2), zwane dalej „rozporządzeniem nr 2144/87”, oraz rozporządzenie Komisji (EWG) 597/89 z dnia 8 marca 1989 r. ustanawiające przepisy w celu wykonania rozporządzenia nr 2144/87 (Dz.U. L 65, str. 11).

5       W zakresie księgowania i odzyskiwania długu celnego w 1993 r. miało zastosowanie rozporządzenie Rady (EWG) nr 1854/89 z dnia 14 czerwca 1989 r. dotyczące zaksięgowania i warunków zapłaty kwot należności przywozowych lub wywozowych wynikających z długu celnego (Dz.U. L 186, str. 1).

6       Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy kodeks celny (Dz.U. L 302, str. 1, zwane dalej „kodeksem”) rozpoczęło kodyfikację przepisów obowiązujących w obszarze wspólnotowego prawa celnego. Przepisy wykonawcze do kodeksu zostały zawarte w rozporządzeniu wykonawczym. Rozporządzenia te weszły w życie w dniu 1 stycznia 1994 r.

7       Biorąc pod uwagę tożsamość różnych procedur prawa celnego obowiązujących kolejno w trakcie okresu, którego dotyczy niniejsza skarga, strony odwołują się w swoich argumentacjach przed Trybunałem jedynie do przepisów obowiązujących od dnia 1 stycznia 1994 r., czyli do kodeksu i rozporządzenia wykonawczego. Z tego względu poniższa tabela zawiera proste zestawienie przepisów obowiązujących kolejno w trakcie spornego okresu. Natomiast brzmienie przepisów kodeksu i rozporządzenia wykonawczego zostało przytoczone pod tabelą.

 Kodeks

8       Na podstawie art. 91 ust. 1 lit. a) oraz ust. 2 lit. a) kodeksu:

„1.      Procedura tranzytu zewnętrznego pozwala na przemieszczanie z jednego do drugiego miejsca znajdującego się na obszarze celnym Wspólnoty:

a)      towarów niewspólnotowych, niepodlegających w tym czasie należnościom celnym przywozowym i innym opłatom ani środkom polityki handlowej;

[…]

2.      Przemieszczanie określone w ust. 1 odbywa się:

[…] z zastosowaniem procedury zewnętrznego tranzytu wspólnotowego;

[…]”.

9       Na podstawie art. 96 ust. 1 lit. a) i b) kodeksu:

„Główny zobowiązany jest osobą uprawnioną do korzystania z procedury wspólnotowego tranzytu zewnętrznego. Jest on odpowiedzialny za:

a)      przedstawienie w wyznaczonym terminie w urzędzie celnym przeznaczenia towarów w nienaruszonym stanie i z zachowaniem środków zastosowanych przez organy celne w celu zapewnienia tożsamości towarów;

b)      przestrzeganie przepisów procedury tranzytu wspólnotowego”.

10     Na podstawie art. 203 kodeksu:

„1.      Dług celny w przywozie powstaje w wyniku:

–       usunięcia spod dozoru celnego towaru podlegającego należnościom przywozowym.

2.      Dług celny powstaje z chwilą usunięcia towaru spod dozoru celnego.

3.      Dłużnikami są:

–       osoba, która usunęła towar spod dozoru celnego,

–       osoby, które uczestniczyły w tym usunięciu i które jednocześnie wiedziały lub powinny były wiedzieć, że towar zostaje usunięty spod dozoru celnego,

–       osoby, które nabyły lub posiadały towar i które w chwili jego nabycia lub wejścia w jego posiadanie wiedziały bądź powinny były wiedzieć, że jest to towar usunięty spod dozoru celnego,

i

–       odpowiednio osoba zobowiązana do wykonania obowiązków wynikających z czasowego składowania towaru lub wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar ten został objęty”.

11     Na podstawie art. 204 kodeksu:

„1.      Dług celny w przywozie powstaje w wyniku:

a)      niewykonania jednego z obowiązków wynikających z czasowego składowania towaru podlegającego należnościom przywozowym lub ze stosowania procedury celnej, którą towar ten został objęty

lub

b)      niedopełnienia jednego z warunków wymaganych do objęcia towaru procedurą lub do zastosowania obniżonych bądź zerowych stawek należności celnych przywozowych ze względu na przeznaczenie towaru,

w przypadkach innych niż te określone w art. 203, chyba że zostanie potwierdzone, iż uchybienia te nie miały rzeczywistego wpływu na prawidłowe przeprowadzenie składowania czasowego lub odpowiedniej procedury celnej.

2.      Dług celny powstaje w chwili zaprzestania spełniania obowiązku, którego niewykonanie powoduje powstanie długu celnego, bądź w chwili objęcia towaru odpowiednią procedurą, jeżeli zostało później stwierdzone, że nie dopełniono jednego z warunków wymaganych dla objęcia towaru tą procedurą bądź dla zastosowania obniżonych lub zerowych stawek należności celnych przywozowych ze względu na jego przeznaczenie.

3.      Dłużnikiem jest osoba zobowiązana do wykonania obowiązków wynikających z czasowego składowania towaru podlegającego należnościom przywozowym lub, w zależności od przypadku, wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar został objęty, bądź osoba zobowiązana do przestrzegania warunków wymaganych dla objęcia towaru tą procedurą”.

12     Artykuł 215 kodeksu stanowi:

„1.      Dług celny powstaje w miejscu, w którym nastąpiły zdarzenia powodujące jego powstanie.

2.      Jeżeli nie można ustalić miejsca określonego w ust. 1, uważa się, że dług celny powstał w miejscu, w którym znajdował się towar w chwili stwierdzenia przez organy celne, że znajduje się on w sytuacji powodującej powstanie długu celnego.

3.      Jeżeli procedura celna nie jest zakończona w odniesieniu do towaru, uważa się, że dług celny powstał:

–       w miejscu, w którym towar został objęty procedurą, lub

–       w miejscu, w którym towar został wprowadzony do Wspólnoty pod odpowiednią procedurą.

4.      Jeżeli informacje, którymi dysponują organy celne, pozwalają na stwierdzenie, że dług celny powstał już wtedy, gdy towar znajdował się wcześniej w innym miejscu, uważa się, że dług celny powstał w miejscu, co do którego można stwierdzić, że towar znajdował się tam w najwcześniejszej chwili pozwalającej na stwierdzenie istnienia długu celnego”.

13     Artykuł 217 ust. 1 kodeksu ma następujące brzmienie:

„Każda kwota należności celnych przywozowych lub należności celnych wywozowych wynikających z długu celnego, zwana dalej »kwotą należności«, obliczana jest przez organy celne, z chwilą gdy znajdą się one w posiadaniu niezbędnych informacji, oraz zostaje wpisana do rejestru lub zaewidencjonowana w inny równoważny sposób (zaksięgowanie)”.

14     Na podstawie art. 218 ust. 3 kodeksu:

„W przypadku powstania długu celnego na warunkach innych niż te określone w ust. 1 zaksięgowania odpowiedniej kwoty należności należy dokonać w terminie dwóch dni, licząc od dnia, w którym organy celne miały możliwość:

a)      obliczyć kwotę tych należności;

i

b)      określić dłużnika”.

15     Zgodnie z art. 219 kodeksu:

„1.      Terminy zaksięgowania określone w art. 218 mogą zostać przedłużone:

a)      z przyczyn związanych z organizacją administracji państw członkowskich, w szczególności gdy prowadzona jest centralna rachunkowość lub

b)      w przypadku gdy szczególne okoliczności uniemożliwiają organom celnym dotrzymanie tych terminów.

Przedłużony termin nie może przekraczać czternastu dni.

2.      Terminy określone w ust. 1 nie mają zastosowania w przypadku zaistnienia nieprzewidzianych okoliczności lub działania siły wyższej”.

16     Na podstawie art. 221 ust. 1 i 3 kodeksu:

„1.      Niezwłocznie po dokonaniu zaksięgowania dłużnik zostaje powiadomiony o kwocie należności zgodnie z odpowiednią procedurą.

[…]

3.      Powiadomienie dłużnika nie może nastąpić po upływie trzech lat, licząc od dnia [później niż w ciągu trzech lat od dnia] powstania długu celnego. Jednakże gdy przyczyną tego, że organy celne nie mogły określić dokładnej kwoty opłat prawnie należnych, był czyn podlegający postępowaniu sądowemu w sprawach karnych, dłużnika można powiadomić po upływie wspomnianego trzyletniego terminu, o ile przewidują to obowiązujące przepisy”.

17     Artykuł 236 ust. 1 kodeksu stanowi:

„Należności celne przywozowe lub wywozowe podlegają zwrotowi, gdy okaże się, że w chwili uiszczenia kwota tych należności nie była prawnie należna lub że kwota ta została zaksięgowana niezgodnie z art. 220 ust. 2.

Należności celne przywozowe lub wywozowe podlegają umorzeniu, gdy okaże się, że w chwili zaksięgowania kwota tych należności nie była prawnie należna lub że kwota ta została zaksięgowana niezgodnie z art. 220 ust. 2.

Należności nie podlegają zwrotowi ani umorzeniu, w przypadku gdy fakty, które doprowadziły do zapłacenia lub zaksięgowania kwoty prawnie nienależnej, są wynikiem świadomego działania osoby zainteresowanej”.

 Rozporządzenie wykonawcze

18     Zgodnie z art. 356 ust. 1 i 5 rozporządzenia wykonawczego:

„1.      Towary i zgłoszenie tranzytowe T1 przedstawiane są w urzędzie przeznaczenia.

[…]

5.      Jeżeli towary przedstawione są w urzędzie przeznaczenia po upływie terminu wyznaczonego przez urząd wyjścia, termin uważa się za dotrzymany, o ile zostało uwiarygodnione wobec urzędu przeznaczenia, że niedotrzymanie terminu nastąpiło z powodu okoliczności niezawinionych przez przewoźnika lub głównego zobowiązanego”.

19     Artykuł 378 rozporządzenia wykonawczego ma następujące brzmienie:

„1.      Bez uszczerbku dla art. 215 kodeksu, jeżeli przesyłka nie została przedstawiona w urzędzie przeznaczenia i nie może zostać ustalone miejsce naruszenia lub nieprawidłowości, uważa się, że takie naruszenie lub nieprawidłowość miały miejsce:

–        w państwie członkowskim, do którego należy urząd wyjścia,

lub

–       w państwie członkowskim, do którego należy urząd tranzytowy w miejscu wprowadzenia do Wspólnoty, w którym zostało oddane świadectwo przekroczenia granicy,

chyba że w terminie ustanowionym w art. 379 ust. 2, który ma zostać określony, zgodnie z wymogami organów celnych dostarczony jest dowód na zgodność procedury tranzytowej z przepisami lub zostanie ustalone miejsce, w którym naruszenie lub nieprawidłowość faktycznie miały miejsce.

2.      Jeżeli taki dowód nie został dostarczony, a uważa się że wspomniane naruszenie lub nieprawidłowość miały miejsce w państwie członkowskim wyjścia lub państwie członkowskim wprowadzenia, jak określono w akapicie pierwszym tiret drugie, cła i inne opłaty odnoszące się do danych towarów pobierane są przez to państwo członkowskie, zgodnie z przepisami wspólnotowymi lub krajowymi.

3.      Jeżeli przed upływem terminu trzech lat, licząc od daty zarejestrowania zgłoszenia tranzytowego T1, zostanie ustalone państwo członkowskie, w którym naruszenie lub nieprawidłowość faktycznie miały miejsce, to państwo członkowskie, zgodnie przepisami wspólnotowymi lub krajowymi, przystępuje do pobrania ceł i innych opłat (z wyjątkiem już pobranych, zgodnie z drugim akapitem jako środki własne Wspólnoty) za dane towary. W tym przypadku, po dostarczeniu dowodu takiego uiszczenia, cła i inne pierwotnie nałożone opłaty (z wyjątkiem nałożonych tytułem środków własnych Wspólnoty) zostają zwrócone.

4.      Zabezpieczenie obejmujące czynność tranzytu zwalniane jest dopiero po upływie uprzednio wymienionego trzyletniego okresu lub po uiszczeniu ceł i innych opłat mających zastosowanie w państwie członkowskim, w którym dane naruszenie lub nieprawidłowość faktycznie miały miejsce.

Państwa członkowskie podejmują niezbędne środki dla zwalczania wszystkich naruszeń lub nieprawidłowości oraz dla ich skutecznego karania”.

20     Zgodnie z art. 379 rozporządzenia wykonawczego:

„1.      Jeżeli przesyłka nie została przedstawiona w urzędzie przeznaczenia i miejsce naruszenia lub nieprawidłowości nie może zostać ustalone, urząd wyjścia powiadamia o tym głównego zobowiązanego tak szybko jak to możliwe i w każdym przypadku najpóźniej przed upływem jedenastego miesiąca od daty zarejestrowania zgłoszenia do tranzytu wspólnotowego.

2.      W powiadomieniu określonym w ust. 1 wpisuje się w szczególności termin, w jakim dowód prawidłowej realizacji procedury lub miejsc[a], w którym naruszenie lub nieprawidłowość faktycznie nastąpiły, mu[si] zostać przekazane do urzędu wyjścia zgodnie z wymogami organów celnych. Termin ten wynosi trzy miesiące, licząc od dnia powiadomienia, określonego w ust. 1. Jeżeli z upływem tego terminu dowód nie zostanie dostarczony, właściwe państwo członkowskie podejmuje kroki w celu odzyskania [pokrycia] ceł i innych opłat. W przypadku gdy to państwo członkowskie nie jest państwem urzędu wyjścia, urząd ten niezwłocznie informuje o tym wspomniane państwo członkowskie”.

21     Zgodnie z art. 380 rozporządzenia wykonawczego:

„Dowód prawidłowej realizacji procedury tranzytowej, w rozumieniu art. 378 ust. 1, jest dostarczany organom celnym między innymi:

a)      przez przedłożenie dokumentu poświadczonego przez organy celne, z którego wynika, że dane towary zostały przedstawione urzędowi przeznaczenia lub, w przypadku stosowania art. 406, upoważnionemu odbiorcy. Dokument ten zawiera dane wystarczające do ustalenia tożsamości wspomnianych towarów;

lub

b)      przez przedłożenie dokumentu celnego wystawionego w państwie trzecim o dopuszczeniu do użytku domowego bądź odpisu lub fotokopii takiego dokumentu; taki odpis lub fotokopia muszą zostać poświadczone na podstawie oryginału przez organ, który poświadczył oryginalny dokument lub przez organy zainteresowanego państwa trzeciego bądź też organy jednego z państw członkowskich. Dokument ten zawiera dane wystarczające do ustalenia tożsamości wspomnianych towarów”.

22     Artykuł 859 rozporządzenia wykonawczego stanowi:

„Za niemające znaczącego wpływu na właściwe funkcjonowanie składowania czasowego lub procedury celnej w rozumieniu art. 204 ust. 1 kodeksu uważa się następujące uchybienia, pod warunkiem:

–       że nie stanowią one próby pozaprawnego usunięcia towaru spod dozoru celnego,

–       że nie są spowodowane wyraźnym zaniedbaniem ze strony osoby zainteresowanej oraz

–       że wszystkie formalności konieczne w celu uregulowania sytuacji towarów są […] przeprowadzane [po]:

1)      przekroczeni[u] terminu, w którym towar powinien otrzymać jedno z przeznaczeń celnych przewidzianych w ramach składowania czasowego lub danej procedury celnej, jeżeli przedłużenie terminu mogło zostać udzielone, gdyby ubiegano się o nie w terminie;

2)      w przypadku towarów objętych procedurą tranzytu – przekroczeni[u] terminu na przedstawienie towarów w urzędzie celnym przeznaczenia, jeżeli przedstawienie takie ma miejsce w terminie późniejszym;

3)      w przypadku towarów składowanych czasowo lub objętych procedurą składu celnego – zabieg[ach] dokonan[ych] bez uprzedniego pozwolenia organów celnych, pod warunkiem że takie zabiegi byłyby dozwolone, jeżeli ubiegano by się o pozwolenie;

4)      w przypadku towarów objętych procedurą odprawy czasowej – użyci[u] towarów w sposób inny niż przewidziany w pozwoleniu, pod warunkiem że takie użycie byłyby dozwolone, gdyby ubiegano się o pozwolenie;

5)      w przypadku towarów składowanych czasowo lub objętych procedurą celną – przeniesieni[u] towarów bez pozwolenia, pod warunkiem że towary mogą zostać przedstawione na żądanie organów celnych;

6)      w przypadku towarów składowanych czasowo lub objętych procedurą celną – wyprowadzeni[u] towarów poza obszar celny Wspólnoty lub ich wprowadzeni[u] do wolnego obszaru celnego bądź składu wolnocłowego bez spełnienia niezbędnych formalności;

7)      w przypadku towarów korzystających z uprzywilejowanego traktowania taryfowego ze względu na ich przeznaczenie – przeniesieni[u] towarów bez powiadomienia organów celnych, podczas gdy towary nie otrzymały jeszcze przewidzianego przeznaczenia, pod warunkiem że:

a)      w ewidencji towarowej prowadzonej przez osobę przenoszącą zarejestrowany jest fakt przeniesienia;

oraz

b)      osoba przejmująca jest posiadaczem pozwolenia odnoszącego się do danych towarów”.

 System środków własnych Wspólnot

23     Zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. a) i b) decyzji Rady 88/376/EWG, Euratom z dnia 24 czerwca 1988 r. w sprawie systemu środków własnych Wspólnot (Dz.U. L 185, str. 24):

„Środki własne wprowadzone do budżetu Wspólnot składają się z następujących przychodów:

a)      opłat, premii, dodatkowych lub wyrównawczych kwot, dodatkowych kwot lub czynników i innych ustalonych stawek celnych lub stawek celnych, które zostaną ustalone przez instytucje Wspólnot w odniesieniu do handlu z państwami trzecimi w ramach wspólnej polityki rolnej, a także wkładów i innych stawek celnych przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku cukru;

b)      ceł Wspólnej Taryfy Celnej oraz innych ceł ustalonych lub tych, które zostaną ustalone przez instytucje Wspólnot w odniesieniu do handlu z państwami trzecimi i ceł na produkty podlegające Traktatowi ustanawiającemu Europejską Wspólnotę Węgla i Stali”.

24     Na podstawie art. 2 rozporządzenia nr 1552/89:

„1.      Do celów stosowania niniejszego rozporządzenia tytuł Wspólnot do środków własnych, określonych w art. 2 ust. 1 lit. a) i b) decyzji 88/376/EWG, Euratom, jest ustalony z chwilą powiadomienia dłużnika o wysokości należnej kwoty przez właściwe służby państwa członkowskiego. Powiadomienia dokonuje się z chwilą, gdy dłużnik jest znany, a należna kwota może być naliczona przez właściwe organy administracyjne, z uwzględnieniem wszystkich przepisów wspólnotowych wiążących w tej dziedzinie.

2.      Ustęp 1 stosuje się w przypadku, gdy powiadomienie musi zostać sprostowane” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego rozporządzenia poniżej].

25     Artykuł 11 tego samego rozporządzenia stanowi:

„Każda zwłoka w dokonaniu zapisu na rachunku określonym w art. 9 ust. 1 prowadzi do zapłaty przez dane państwo członkowskie odsetek według stopy procentowej obowiązującej na rynku pieniężnym państwa członkowskiego w terminie wymagalności w odniesieniu do krótkoterminowych publicznych operacji finansowych, powiększonej o dwa punkty procentowe. Stopa ta wzrasta o 0,25 punktu procentowego za każdy miesiąc zwłoki. Tak powiększona stopa procentowa jest stosowana do całego okresu zwłoki”.

 Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi

26     Pismem z dnia 12 stycznia 1996 r. Komisja przekazała władzom niemieckim sprawozdanie dotyczące kontroli tradycyjnych środków własnych przeprowadzonej przez jej służby w Niemczech pomiędzy 6 a 17 marca 1995 r. W tym sprawozdaniu Komisja stwierdza odnośnie do lat 1993 i 1994 pewne opóźnienia w ramach procedury tranzytu celnego, które według Komisji leżą u podstaw opóźnionego udostępnienia odpowiednich środków własnych. Według Komisji opóźnienia te wynikały z uchybienia czternastomiesięcznemu terminowi ustanowionemu w art. 49 rozporządzenia nr 1214/92 oraz w art. 379 rozporządzenia wykonawczego w związku z art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1552/89.

27     Uznając, że opóźnione udostępnienie środków własnych prowadzi do powstania odsetek za opóźnienie zgodnie z art. 11 rozporządzenia nr 1552/89, Komisja zwróciła się do władz niemieckich w szczególności o niezwłoczne wszczęcie w regionalnych dyrekcjach finansowych postępowania wymiarowego w zakresie wszystkich zgłoszeń tranzytowych T1 dostarczonych ponad czternaście miesięcy wcześniej i niezwolnionych, sprawdzenie opóźnionego udostępnienia środków własnych i poinformowanie jej o tym, jak również przekazanie Komisji wykazu opóźnień w odzyskiwaniu a posteriori w zakresie niezwolnionych operacji tranzytu od dnia 1 stycznia 1993 r. w ramach wszystkich dyrekcji regionalnych.

28     Druga kontrola przeprowadzona przez Komisję w listopadzie 1997 r., dotycząca lat 1995 i 1996, wykazała dalsze przypadki przekroczenia czternastomiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 49 rozporządzenia nr 1214/92 oraz w art. 379 rozporządzenia wykonawczego.

29     Z uwagi na jasne brzmienie art. 49 rozporządzenia nr 1214/92 oraz art. 379 rozporządzenia wykonawczego Komisja nie uwzględniła argumentu, jaki dla usprawiedliwienia przekroczenia terminu podniosły niemieckie organy celne, sprowadzającego się do tego, że próbowały one najpierw dla celów zapłaty zidentyfikować odbiorcę towarów lub nadawcę.

30     Komisja wezwała władze niemieckie do wszczęcia postępowania wymiarowego co do całości zgłoszeń tranzytowych T1 dostarczonych w ciągu ostatnich czternastu miesięcy, które nie zostały jeszcze zwolnione, do poinformowania o opóźnieniach w wymiarze, zagwarantowania na przyszłość, że postępowania wymiarowe w stosunku do niezwolnionych zgłoszeń tranzytowych będą wszczynane w terminie czternastu miesięcy oraz do odpowiedzi na jej poprzednie sprawozdanie z kontroli.

31     W piśmie z dnia 28 kwietnia 1998 r. władze niemieckie, nie kwestionując przekroczenia czternastomiesięcznego terminu, podniosły, że nie były zobowiązane do pobierania opłat celnych przywozowych w ciągu najwyżej czternastu miesięcy od rejestracji zgłoszenia tranzytowego T1. Według nich art. 379 rozporządzenia wykonawczego nie zawiera terminu prekluzyjnego, lecz po prostu termin instrukcyjny. Urząd wyjścia ich zdaniem dysponuje wciąż wystarczającym czasem, aby podjąć kroki w celu odzyskania długu od dłużnika, biorąc pod uwagę trzyletni termin, o którym mowa w art. 221 ust. 3 kodeksu. W rezultacie nie może pojawiać się kwestia odsetek za opóźnienie na podstawie art. 11 rozporządzenia nr 1552/89.

32     Pismem z dnia 14 lipca 1998 r. Komisja zwróciła się ponownie do władz niemieckich o dostarczenie najpóźniej do dnia 1 września 1998 r. informacji żądanych w sprawozdaniu z kontroli za 1995 r. w celu naliczenia odsetek za opóźnienia zgodnie z art. 11 rozporządzenia nr 1552/89.

33     W piśmie z dnia 18 września 1998 r. władze niemieckie powtórzyły i potwierdziły argumenty przedstawione w piśmie z dnia 28 kwietnia 1998 r., dotyczącym sprawozdania z kontroli w 1997 r. Informacje, o które powtórnie upomnieli się inspektorzy Komisji w tymże sprawozdaniu, nie zostały im przedstawione.

34     W dniu 15 listopada 1999 r. Komisja skierowała do władz niemieckich wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym ponownie przedstawiła swoje stanowisko przedstawione powyżej, wzywając je do przedstawienia uwag w tym przedmiocie w terminie dwóch miesięcy.

35     W odpowiedzi z dnia 1 lutego 2000 r., przekazanej pismem z dnia 24 lutego tego samego roku, rząd niemiecki potwierdził swoje stanowisko, zgodnie z którym czternastomiesięczny termin ,ma być czysto instrukcyjny, co oznacza, że pobór należności może nastąpić po upływie tego terminu, jeśli procedura poszukiwania dłużnika trwała dłużej niż jedenaście miesięcy. Ponadto podniósł on, że w licznych przypadkach postępowanie wyjaśniające może nie być zakończone w terminie jedenastu miesięcy, gdyż wymiana informacji pomiędzy państwami członkowskimi może zabrać więcej czasu. Ponadto zgodnie z art. 217 i 221 kodeksu w przypadku gdy brak jest niezbędnych informacji do obliczenia i zaksięgowania należności, przysługuje termin trzech lat na pobór należności.

36     W uzasadnionej opinii z dnia 19 lipca 2000 r. Komisja podkreśla w szczególności, że argumentacja Republiki Federalnej Niemiec nie jest zgodna z jasnym brzmieniem art. 379 rozporządzenia wykonawczego. Ponadto ze znaczenia i celu tego przepisu wynika, że procedura przyśpieszona stosuje się w celu szybkiego ustalenia nieprawidłowości.

37     W powiadomieniu z dnia 14 września 2000 r., przekazanym pismem z tego samego dnia, rząd niemiecki poinformował Komisję, że pozostaje przy swoim stanowisku. W tych okolicznościach Komisja postanowiła wnieść niniejszą skargę.

 W przedmiocie skargi

38     Swoją skargą Komisja wnosi przede wszystkim o stwierdzenie, że nie podejmując kroków w celu udostępnienia w stosownym czasie środków własnych w przypadkach opóźnionych zwolnień operacji wspólnotowego tranzytu zewnętrznego mających miejsce w latach 1993–1996, Republika Federalna Niemiec naruszyła, odpowiednio, art. 379 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego, które weszło w życie w dniu 1 stycznia 1994 r., oraz art. 49 ust. 2 zdanie trzecie rozporządzenia nr 1214/92, które obowiązywało w roku 1993, w związku z art. 2 rozporządzenia nr 1552/89.

39     Ponadto Komisja wnosi do Trybunału o zobowiązanie Republiki Federalnej Niemiec do „zapłaty do budżetu wspólnotowego należnych odsetek w przypadkach opóźnień w zapisaniu na rachunek” na podstawie art. 11 rozporządzenia nr 1552/89 za okres do dnia 31 maja 2000 r. oraz na podstawie art. 11 rozporządzenia nr 1150/2000 za okres po dniu 31 maja 2000 r.

 W przedmiocie dopuszczalności

 Argumentacja stron

40     Rząd niemiecki wyraża wątpliwość co do dopuszczalności skargi jako całości. Postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom ma na celu zakończenie istniejących uchybień. Istnienie uchybienia zobowiązaniom ocenia się wyłącznie na podstawie ustalenia, czy w momencie upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii państwo członkowskie znajdowało się w sytuacji niezgodności z prawem wspólnotowym. Komisja nie twierdzi, że Republika Federalna Niemiec naruszyła prawo wspólnotowe w dniu upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii we wrześniu 2000 r. Bezspornym jest, że na długo przed tą datą rząd niemiecki wykorzystał uwagi kontrolerów Komisji, wzywając urzędy celne do jeszcze ściślejszego przestrzegania terminów przewidzianych w art. 379 rozporządzenia wykonawczego, nie odstępując wszakże od swojego twierdzenia, odmiennego od stanowiska Komisji, że terminy te nie są terminami wiążącymi.

41     Komisja natomiast uważa, że skarga jest dopuszczalna. Jej zdaniem stan naruszenia utrzymywał się, gdyż odsetki należne za opóźnienie w zapłacie nie zostały wpłacone do budżetu wspólnotowego, co według Komisji jasno świadczy o trwaniu uchybienia.

42     Rząd niemiecki podaje również w wątpliwość dopuszczalność skargi z tego względu, że w drugiej części swoich żądań Komisja zmierza do zobowiązania strony pozwanej do zapłaty do budżetu wspólnotowego odsetek przypadających w związku z opóźnieniem w zapisie na jej rachunek. Z art. 228 ust. 1 WE wynika jego zdaniem, że w postępowaniu w sprawie uchybienia zobowiązaniom Trybunał powinien ograniczyć się jedynie do jego stwierdzenia, a do organów krajowych należy określenie, jakie konsekwencje powinny zostać wyciągnięte z tego stwierdzenia, przy czym zrozumiałe jest, że trwanie uchybienia powinno bezzwłocznie się zakończyć. Należy zatem oddalić jako niedopuszczalną drugą część żądań, gdyż stanowi ona wyłącznie żądanie zapłaty odsetek, które w mniemaniu Komisji są jej należne.

43     Komisja odpiera ten argument, twierdząc, że art. 11 rozporządzenia nr 1552/89 przewiduje precyzyjny i bezwarunkowy obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie. Trybunał odwołał się już do takiego obowiązku w innych skargach o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego (wyrok z dnia 20 marca 1986 r. w sprawie 303/84 Komisja przeciwko Niemcom, Rec. str. 1171, pkt 19). Ponadto art. 228 WE nie stoi na przeszkodzie temu, aby Trybunał wypowiedział się w sposób użyteczny dla zakończenia stwierdzonego uchybienia. Wreszcie państwo członkowskie nie dysponuje swobodnym uznaniem co do sposobu zakończenia uchybienia, gdyż zapłata spornych odsetek za zwłokę stanowi jedyną możliwość wykonania wyroku dotyczącego stwierdzenia uchybienia zobowiązaniom.

 Ocena Trybunału

44     Co do pierwszego zarzutu niedopuszczalności, opartego na tym, że w chwili upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii władze niemieckie przestrzegały terminów przewidzianych w art. 379 rozporządzenia wykonawczego, należy zauważyć – zakładając, że ma to miejsce – że Republika Federalna Niemiec odmawia zapłaty żądanych przez Komisję odsetek za opóźnienie za okres, którego dotyczy niniejsza skarga, czyli za lata 1993–1996, w trakcie którego przekroczenie terminów zostało stwierdzone i uznane przez to państwo członkowskie.

45     Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa (zob. zwłaszcza wyrok z dnia 16 maja 1991 r. w sprawie C‑96/89 Komisja przeciwko Niderlandom, Rec. str. I‑2461, pkt 38), istnieje nierozdzielny związek pomiędzy obowiązkiem ustalenia wspólnotowych środków własnych, obowiązkiem zapisania ich na rachunek Komisji w wyznaczonych terminach oraz wreszcie, obowiązkiem zapłaty odsetek za opóźnienie.

46     Dlatego w przypadku gdyby zasadny był zarzut Komisji oparty na opóźnieniu w zaksięgowaniu kwoty długu celnego i zapisaniu odpowiednich środków własnych na rachunek Komisji, nie byłoby można wykluczyć, że nie wszystkie następstwa uchybienia zobowiązaniom zostały z upływem terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii, w szczególności zapłata odsetek za opóźnienie na podstawie rozporządzenia nr 1552/89. W rezultacie celowe jest stwierdzenie zarzucanego uchybienia, jeśli miało ono miejsce.

47     Pierwszy zarzut niedopuszczalności nie może zatem zostać uwzględniony.

48     Co do drugiego zarzutu niedopuszczalności, ograniczonego do drugiej części żądań, należy przypomnieć, że w tej części skargi Komisja wnosi do Trybunału o zobowiązanie Republiki Federalnej Niemiec do „zapłaty do budżetu wspólnotowego należnych odsetek w przypadkach opóźnień w zapisaniu na rachunek” na podstawie art. 11 rozporządzenia 1552/89 za okres do dnia 31 maja 2000 r. oraz na podstawie art. 11 rozporządzenia nr 1150/2000 za okres po dniu 31 maja 2000 r.

49     Bezspornym jest, że skarga wniesiona na podstawie art. 226 WE ma na celu stwierdzenie uchybienia przez państwo członkowskie jego wspólnotowym zobowiązaniom. Stwierdzenie takiego uchybienia, zgodnie z brzmieniem art. 228 WE, zobowiązuje dane państwo członkowskie do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości. Z drugiej strony Trybunał nie może nakazać temu państwu podjęcia określonych środków.

50     W rezultacie w ramach skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom Trybunał nie jest władny wypowiadać się w przedmiocie zarzutów związanych z żądaniami zmierzającymi, jak w niniejszym przypadku, do nakazania państwu członkowskiemu zapłaty odsetek za opóźnienie.

51     Żądania rozpatrywanej skargi w zakresie, w jakim dotyczą zapłaty odsetek za opóźnienie na podstawie art. 11 rozporządzenia nr 1552/89, należy w tych okolicznościach uznać za niedopuszczalne, a tym samym jako niedopuszczalny należy oddalić zarzut podnoszony na poparcie tej części żądań, oparty na naruszeniu tego artykułu.

52     W tych okolicznościach badanie niniejszej skargi zostanie ograniczone do oceny zarzutu opartego na opóźnieniu, z jakim Republika Federalna Niemiec w latach 1993–1996, udostępniała środki własne z naruszeniem art. 49 rozporządzenia nr 1214/92 oraz art. 379 rozporządzenia wykonawczego w związku art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1552/89.

 Co do istoty sprawy

 Argumentacja stron

53     Komisja podnosi, że z brzmienia art. 379 rozporządzenia wykonawczego oraz art. 49 rozporządzenia nr 1214/92, jak również z celu wytyczonego przez ustawodawcę wspólnotowego wynika, że przepisy te zobowiązują organy celne do zapewnienia odzyskania długu celnego a posteriori tak szybko, jak to możliwe, a najpóźniej przed upływem czternastomiesięcznego terminu, gdy organy te znają dłużnika oraz należną kwotę, o której dłużnik ma być powiadomiony (art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1552/89).

54     Artykuł 379 rozporządzenia wykonawczego ma na celu nakłonienie organów celnych do najszybszego możliwego działania w celu zapobieżenia negatywnym skutkom dla budżetu wspólnotowego. Ryzyko niemożności ustalenia długu celnego wzrasta z upływem czasu (dłużnik niemożliwy do odszukania lub niewypłacalny). Stąd czternastomiesięczny termin, obowiązujący jedynie wyjątkowo, jest terminem maksymalnym, a jego uchybienie pociąga za sobą opóźnienie w udostępnieniu środków własnych przez dane państwo członkowskie.

55     Niedochowanie terminów przewidzianych w art. 379 rozporządzenia wykonawczego ma negatywne skutki dla interesów Wspólnoty oraz, co więcej, innych państw członkowskich, które w przypadku opóźnienia w zapisaniu środków własnych musiałyby pokryć ewentualne potrzeby finansowe budżetu wspólnotowego.

56     Republika Federalna Niemiec podnosi, że ani art. 379 rozporządzenia wykonawczego, ani art. 49 rozporządzenia nr 1214/92 nie ustala dla organów jakiegokolwiek maksymalnego terminu czy terminu prekluzyjnego.

57     Samo brzmienie art. 379 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego wskazuje już, że żaden termin prekluzyjny nie jest przewidziany. Przepis ten nie służy również interesowi Wspólnoty, jakim jest szybkie odzyskanie ceł, co regulują wyłącznie art. 217 i następne kodeksu. Przepisy art. 378 i następnych rozporządzenia wykonawczego, oparte na art. 215 WE, dotyczą kwestii poprzedzającej odzyskanie należności, czyli ustalenia podstawy faktycznej, co może być opóźnione przez pewne okoliczności.

58     Rząd niemiecki podnosi, że jeśli postępowanie wyjaśniające opóźnia się, niemieckie organy celne nie mogą przestrzegać jedenastomiesięcznego terminu, najczęściej z uwagi na okoliczności, które nie mogą być im przypisane, lecz za które powinny odpowiadać administracje celne innych państw członkowskich.

59     Podobnie jak art. 379 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego, tak i art. 379 ust. 2 nie nakłada na organy celne terminu maksymalnego. Z samego brzmienia tego przepisu wynika, że ustawodawca wspólnotowy nie wymaga, aby już z upływem trzymiesięcznego terminu lub wcześniej władze odzyskały należności i opłaty.

60     Jeśli dowody zostały przedstawione niedługo przed upływem wspomnianego trzymiesięcznego terminu, organy celne są zobowiązane sprawdzić ich wartość dowodową. Ponadto zgłaszający ma wybór w zakresie przedstawianych dowodów w rozumieniu art. 380 rozporządzenia wykonawczego. Dopiero pod koniec postępowania wyjaśniającego organy celne mają możliwość ustalenia, czy dług celny istnieje, a jeśli tak, określenia jego kwoty, jak również identyfikacji dłużnika. Sprawdzanie może niekiedy trwać bardzo długo.

61     Ponadto brak jest podstaw do przyjęcia, że państwa członkowskie są wobec Wspólnoty zobowiązane podjąć kroki w celu odzyskania i udostępnienia środków własnych, podczas gdy wobec dłużników długu celnego mogą nadal podejmować kroki w celu odzyskania należności w terminie przekraczającym czternaście miesięcy. Dla organów celnych jest zatem wiążący jedynie trzyletni termin przewidziany w art. 221 ust. 3 kodeksu.

62     Rząd niemiecki podnosi również, że nawet jeśliby te dwa terminy uznać za wiążące, to nie mogą one być zsumowane, gdyż mają różnych adresatów. Artykuł 379 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego ma na celu nakłonienie władz państw członkowskich do najszybszego możliwego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego oraz sprawnej współpracy, podczas gdy ust. 2 tego artykułu nakłania głównego zobowiązanego do aktywnej współpracy w celu wyjaśnienia sytuacji, pod sankcją zapłaty należności w państwie członkowskim urzędu wyjścia. Jego zdaniem, zgodnie z logiką, jedynie terminy maksymalne skierowane do tych samych adresatów mogą być zsumowane.

63     Co więcej, do terminów przewidzianych w art. 379 ust. 1 i 2 rozporządzenia wykonawczego należy koniecznie dodać termin, w jakim organy celne muszą rozpocząć postępowanie wyjaśniające oraz sprawdzenie dowodów, o których mowa w art. 380 tego samego rozporządzenia.

64     Wreszcie art. 217–221 kodeksu zawierają przepisy dotyczące zaksięgowania kwoty długu celnego i powiadomienia o niej. Zdaniem tego rządu ustawodawca wspólnotowy przyznaje trzyletni termin na podjęcie kroków w celu odzyskania należności, z którego można korzystać dopóki nie będą dostępne wskazówki konieczne do obliczenia i zaksięgowania należności.

65     Według rządu belgijskiego, interwenienta popierającego wnioski rządu pozwanego, upływ czternastomiesięcznego terminu nie stanowi daty końcowej ani nie jest terminem prekluzyjnym, lecz jest terminem porządkowym, który wyznacza początek procedury ustalania długu celnego przez państwo członkowskie.

66     Według tego rządu ustalenie długu celnego oznacza, że zgodnie z art. 220 i następnymi kodeksu państwo członkowskie dysponuje wystarczającą ilością czasu. Z upływem czternastego miesiąca urząd wyjścia nie dysponuje wszystkimi niezbędnymi danymi do obliczenia spornego długu celnego.

 Ocena Trybunału

67     Na wstępie należy zauważyć, że rząd niemiecki nie kwestionuje ustaleń faktycznych Komisji dotyczących długów celnych powstałych na skutek nieprawidłowości popełnionych w ramach procedury wspólnotowego tranzytu zewnętrznego, co do których to długów w okresie, którego dotyczy niniejsza skarga, czyli od 1993 r. do 1996 r., niemieckie organy celne nie wszczęły procedury odzyskania w terminie dwóch dni, o którym mowa w art. 218 kodeksu, po upływie trzymiesięcznego terminu wspomnianego w trzecim zdaniu art. 379 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego oraz uprzednio obowiązujących odpowiednich przepisów. W każdym razie, przeciwnie niż Komisja, rząd ten uważa, że rozpoczynając procedurę odzyskania kilka miesięcy po upływie tego trzymiesięcznego terminu, nie zaniedbał swoich obowiązków wynikających ze wspólnotowego prawa celnego.

68     W tym względzie należy zauważyć, że na podstawie art. 379 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego, jeśli przesyłka nie została przedstawiona w urzędzie przeznaczenia i gdy miejsce naruszenia lub nieprawidłowości nie może być ustalone, urząd wyjścia powiadamia o tym głównego zobowiązanego tak szybko, jak to możliwe i w każdym przypadku najpóźniej przed upływem jedenastego miesiąca od daty zarejestrowania zgłoszenia do tranzytu.

69     O ile w wyroku z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie C‑112/01 SPKR, Rec. str. I‑10655, pkt 40, Trybunał orzekł, że uchybienie jedenastomiesięcznemu terminowi nie stoi na przeszkodzie odzyskaniu długu celnego od głównego zobowiązanego, to podniósł on również, w pkt 34 tego wyroku, że wspomniany termin jest adresowany do władz administracyjnych i ma na celu zapewnienie starannego i jednolitego stosowania przez te władze przepisów dotyczących odzyskania długu celnego w celu szybkiego udostępnienia środków własnych Wspólnoty. Stąd jedenastomiesięczny termin, choć jego przestrzeganie pozostaje bez wpływu na wymagalność długu celnego, wiąże jednak państwa członkowskie w zakresie ich zobowiązań wspólnotowych dotyczących udostępnienia środków własnych Wspólnotom.

70     Ponadto zgodnie z art. 379 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego powiadomienie, o którym mowa w ust. 1, powinno wskazywać w szczególności termin, w jakim urzędowi wyjścia należy dostarczyć dowód potwierdzający prawidłowość operacji tranzytu lub wskazujący miejsce, w którym naruszenie lub nieprawidłowość faktycznie nastąpiły, zgodnie z wymogami organów celnych. Termin ten wynosi trzy miesiące, licząc od dnia powiadomienia, o którym mowa w ust. 1 tego artykułu. Jeżeli z upływem tego terminu dowód nie zostanie dostarczony, właściwe państwo członkowskie „podejmuje kroki w celu odzyskania” ceł i innych opłat.

71     W punktach 24 i 25 wyroku z dnia 20 stycznia 2005 r. w sprawie C‑300/03 Honeywell Aerospace, Zb.Orz. str. I-689, Trybunał orzekł, że z brzmienia art. 378 ust. 1 oraz art. 379 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego wynika, że powiadomienie głównego zobowiązanego przez urząd wyjścia o terminie, w którym żądane dowody mogą być dostarczone, ma charakter obowiązkowy i powinno poprzedzać odzyskanie długu celnego. Termin ten ma na celu ochronę interesów głównego zobowiązanego, przyznając mu trzy miesiące na dostarczenie w razie potrzeby dowodu prawidłowej realizacji procedury lub informacji na temat miejsca, w którym naruszenie lub nieprawidłowość faktycznie nastąpiły. Stąd państwo członkowskie, do którego należy urząd wyjścia, może podejmować kroki w celu odzyskania ceł i innych opłat dopiero wówczas, gdy w szczególności poinformowało głównego zobowiązanego o przysługującym mu trzymiesięcznym terminie na przekazanie żądanych dowodów, a dowody te nie zostały dostarczone w tym terminie.

72     Z powyższych rozważań wynika, iż zakładając, że tak jak w niniejszej skardze sporne przesyłki nie zostały przedstawione w urzędzie przeznaczenia i że miejsce naruszenia lub nieprawidłowości nie może być ustalone, urząd wyjścia powinien, w celu szybkiego udostępnienia środków własnych Wspólnot, powiadomić o tym głównego zobowiązanego tak szybko jak to możliwe, a w każdym przypadku najpóźniej przed upływem jedenastego miesiąca od daty zarejestrowania zgłoszenia do tranzytu wspólnotowego. Takie powiadomienie powinno wskazywać zainteresowanemu, że przysługuje mu trzymiesięczny termin na dostarczenie urzędowi wyjścia, zgodnie z wymogami organów celnych, dowodu potwierdzającego prawidłowość operacji tranzytu lub wskazującego miejsce, w którym naruszenie lub nieprawidłowość faktycznie nastąpiły. Jeżeli z upływem tego terminu dowód nie zostanie dostarczony, właściwe państwo członkowskie „podejmuje kroki w celu odzyskania” długu celnego.

73     To dla takich okoliczności art. 217 ust. 1 kodeksu stanowi, że każda kwota należności celnych przywozowych lub należności celnych wywozowych wynikających z długu celnego powinna być „obliczona” przez organy celne, z chwilą gdy znajdą się one w posiadaniu „niezbędnych informacji” oraz zostaje „wpisana do rejestru [przez wspomniane organy]”.

74     Zgodnie z art. 218 ust. 3 kodeksu „zaksięgowania odpowiedniej kwoty należności” należy dokonać w terminie dwóch dni, licząc od dnia, w którym organy celne „miały możliwość obliczyć kwotę tych należności, i określić dłużnika”. Artykuł 219 kodeksu zezwala na przedłużenie tego terminu maksymalnie do czternastu dni z przyczyn związanych z organizacją administracji państw członkowskich, w szczególności gdy prowadzona jest centralna rachunkowość, lub w przypadku gdy szczególne okoliczności uniemożliwiają organom celnym dotrzymanie tych terminów. Zgodnie z art. 221 ust. 1 kodeksu, „niezwłocznie po dokonaniu zaksięgowania dłużnik zostaje powiadomiony” o kwocie należności.

75     W ramach niniejszej skargi Komisja zarzuca zasadniczo niemieckim organom celnym nierozpoczęcie procedury odzyskania długu celnego w ciągu dwóch dni od upływu trzymiesięcznego terminu przewidzianego w art. 379 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego. Dokładniej zarzut dotyczy niepodjęcia kroków w celu zaksięgowania odpowiedniej kwoty należności zgodnie z art. 218 ust. 3 kodeksu oraz niepowiadomienia dłużnika o kwocie należności zgodnie z art. 221 ust. 1 kodeksu – które to czynności wiążą się z ustaleniem środków własnych w rozumieniu art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1552/89.

76     Według rządu niemieckiego państwa członkowskie nie są zobowiązane do podejmowania kroków w celu odzyskania długu celnego niezwłocznie po upływie trzymiesięcznego terminu następującego po upływie jedenastomiesięcznego terminu określonego w art. 379 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego.

77     Takie twierdzenie nie powinno zostać uwzględnione.

78     Jak słusznie podnosi Komisja, z przepisów art. 379 ust. 2 zdanie trzecie rozporządzenia wykonawczego wynika, że państwa członkowskie są zobowiązane rozpocząć procedurę odzyskiwania po upływie trzymiesięcznego terminu określonego w tym przepisie. Taka wykładnia nasuwa się również dla celów zagwarantowania starannego i jednolitego stosowania przez właściwe władze przepisów dotyczących odzyskiwania długu celnego w celu skutecznego i szybkiego udostępnienia środków własnych Wspólnot.

79     Taka wykładnia nie jest również niezgodna z art. 221 ust. 3 kodeksu, który zezwala na powiadomienie o kwocie należności do zapłacenia w ciągu trzech lat, licząc od dnia powstania długu celnego. Przepis ten ma na celu w szczególności zagwarantowanie pewności prawnej poprzez określenie maksymalnego terminu na powiadomienie dłużnika o kwocie długu celnego. Nie odsuwa on niemniej obowiązków wynikających poza tym dla organów celnych z przepisów kodeksu i rozporządzenia wykonawczego wobec Wspólnot dla celów zapewnienia starannego i jednolitego stosowania przepisów dotyczących odzyskania długu celnego w celu szybkiego i skutecznego udostępnienia środków własnych Wspólnot.

80     Zgodnie z art. 217 ust. 1, art. 218 ust. 3 oraz art. 219 kodeksu, zaksięgowania kwoty odpowiadającej długom celnym, o których mowa w niniejszej skardze, należy dokonać w terminie dwóch dni, który może być przedłużony maksymalnie do czternastu dni. Ponadto dłużnik powinien zostać powiadomiony o kwocie należności, zgodnie z art. 221 ust. 1 kodeksu, niezwłocznie po dokonaniu zaksięgowania. Termin ten zaczyna bieg w dniu, w którym organy celne znajdą się w posiadaniu niezbędnych informacji, a zatem mają możliwość obliczyć kwotę tych należności i określić dłużnika. Stąd wbrew twierdzeniom rządu niemieckiego, ma to właśnie miejsce najpóźniej z chwilą upływu trzymiesięcznego terminu określonego w art. 379 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego.

81     Najpierw co do twierdzenia o istnieniu długu celnego, należy zauważyć, że skoro, jak w przypadkach objętych niniejszą skargą, przesyłki objęte procedurą wspólnotowego tranzytu zewnętrznego nie zostały przedstawione urzędowi przeznaczenia w terminie wyznaczonym przez urząd wyjścia, domniemywa się, że dług celny powstał, a główny zobowiązany jest przypuszczalnie jego dłużnikiem. W takim przypadku, skoro miejsce naruszenia lub nieprawidłowości nie może zostać ustalone, urząd wyjścia powinien, zgodnie z art. 379 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego, powiadomić o tym głównego zobowiązanego przed upływem jedenastego miesiąca od daty zarejestrowania zgłoszenia do tranzytu wspólnotowego.

82     Na podstawie art. 379 ust. 2 zdanie pierwsze i drugie takie powiadomienie powinno wskazywać trzymiesięczny termin przysługujący zainteresowanemu na udowodnienie prawidłowej realizacji operacji tranzytu. Jak wskazano w pkt 71 niniejszego wyroku, właściwe organy celne mogą podejmować kroki w celu odzyskania długu dopiero wówczas, gdy w szczególności poinformowały głównego zobowiązanego o przysługującym mu trzymiesięcznym terminie na dostarczenie dowodu prawidłowej realizacji procedury tranzytu, a dowód ten nie został dostarczony w tym terminie.

83     Jednak jak zaznaczyła rzecznik generalna w pkt 50 opinii, brak jest podstaw do przyjęcia, że ocena dowodów przedstawionych w celu stwierdzenia prawidłowości operacji, takich jak te, które w sposób niewyczerpujący zostały wymienione w art. 380 rozporządzenia wykonawczego, zakładając nawet, że dowody te zostały przedstawione ostatniego dnia wcześniej wspomnianego trzymiesięcznego terminu, uzasadnia odstępstwo od przepisów art. 218 i 219 kodeksu w celu zaksięgowania kwoty należności i powiadomienie o niej dłużnika na podstawie art. 221 ust. 1 kodeksu.

84     Następnie, co do określenia dłużnika długu celnego, należy zauważyć, że zgodnie z art. 379 ust. 1 i 2 rozporządzenia wykonawczego z upływem tego trzymiesięcznego terminu głównego zobowiązanego uznaje się za dłużnika długu celnego, i to niezależnie od tego, że możliwe jest dochodzenie odpowiedzialności innych osób. W rezultacie najpóźniej z upływem wspomnianego trzymiesięcznego terminu organy celne mają w sposób oczywisty możliwość zidentyfikowania głównego zobowiązanego jako dłużnika długu celnego.

85     Poza tym, co do ustalenia kwoty należności, należy zauważyć, jak wyjaśniła to rzecznik generalna w pkt 57–62 opinii, że nawet jeśli nie można wymagać od urzędu wyjścia systematycznego obliczania kwoty należności odpowiadającej długowi celnemu przywozu dla każdej rozpoczętej operacji tranzytu od złożenia zgłoszenia do tranzytu, to jest chwili, od której wspomniany urząd jest zasadniczo w posiadaniu danych niezbędnych do obliczenia spornych należności, to w każdym razie nic nie stoi na przeszkodzie dokonaniu takiego obliczenia z chwilą wskazania głównemu zobowiązanemu trzymiesięcznego terminu, podczas którego może on dostarczyć dowód prawidłowej realizacji operacji, czyli najpóźniej z upływem jedenastomiesięcznego terminu przewidzianego w art. 379 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego.

86     Na koniec, co do określenia organów celnych właściwych do podjęcia kroków w celu odzyskania długu celnego, art. 378 ust. 1 i 2 rozporządzenia wykonawczego wprowadza domniemanie właściwości państwa członkowskiego urzędu wyjścia. W terminie trzech miesięcy przewidzianym w art. 379 ust. 2 tego rozporządzenia główny zobowiązany może dostarczyć dowód, że naruszenie nastąpiło w innym państwie. Jak słusznie podnosiła Komisja, brak jest podstaw do przyjęcia, że ocena dokumentów przedstawionych w tym celu, zakładając nawet że dowody te zostały dostarczone ostatniego dnia trzymiesięcznego terminu, nie może zostać dokonana z zachowaniem dwudniowego terminu od upływu trzymiesięcznego terminu, który w szczególnych, należycie uzasadnionych przypadkach może zostać przedłużony o dwanaście dodatkowych dni, co daje maksymalny termin czternastu dni.

87     Z całości powyższych rozważań wynika, że należy odrzucić argumentację rządu niemieckiego, zgodnie z którą termin jedenastomiesięczny i trzymiesięczny są jedynie terminami instrukcyjnymi, a procedura odzyskiwania nie musi być bezwzględnie rozpoczęta z upływem trzymiesięcznego terminu, z uwagi na to, że w chwili upływu tego terminu właściwe organy celne nie mają możliwości rozpoczęcia niezwłocznie procedury odzyskiwania długu celnego.

88     Wreszcie powiadomienie głównego zobowiązanego o kwocie długu niezwłocznie po upływie trzymiesięcznego terminu nie stanowi dla niego nieproporcjonalnego obciążenia. W istocie jeśli okazałoby się następnie, że operacja tranzytu wspólnotowego odbyła się w sposób prawidłowy i w wyznaczonych terminach lub że zakończyła się z opóźnieniem bez innych nieprawidłowości, główny zobowiązany może uzyskać zwrot przekazanych kwot, co – od kiedy kodeks został przyjęty – jest wyraźnie przewidziane w jego art. 236 ust. 1, z chwilą ustalenia, że zgodnie z art. 204 ust. 1 kodeksu w związku z art. 859 rozporządzenia wykonawczego uchybienie nie miało rzeczywistego wpływu na prawidłowe funkcjonowanie odpowiedniej procedury celnej.

89     Opóźnienie w powiadomieniu o odpowiedniej kwocie należności z naruszeniem art. 221 ust. 1 i art. 218 ust. 3 kodeksu powoduje nieuchronnie, jak wynika z powyższych rozważań, opóźnienie w ustaleniu tytułu Wspólnot do środków własnych w rozumieniu art. 2 rozporządzenia nr 1552/89. W istocie zgodnie z tym ostatnim przepisem sporne prawo jest ustalone „z chwilą” powiadomienia dłużnika o należnej kwocie przez właściwe służby, którego to powiadomienia należy dokonać z chwilą, gdy znany jest dłużnik i gdy kwota należności może być obliczona przez właściwe organy administracyjne, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów wspólnotowych w tej dziedzinie, w niniejszym przypadku kodeksu oraz rozporządzenia wykonawczego.

90     W rezultacie pierwszy zarzut należy uznać za uzasadniony na gruncie zarówno przepisów kodeksu i rozporządzenia wykonawczego, jak i co do zasady identycznych wcześniejszych przepisów obowiązujących w okresie, którego dotyczy niniejsza skarga.

91     Biorąc pod uwagę całość powyższych rozważań, należy uznać, że udostępniając z opóźnieniem środki własne Wspólnocie, Republika Federalna Niemiec uchybiła swoim zobowiązaniom wynikającym z art. 49 rozporządzenia nr 1214/92 oraz z art. 379 rozporządzenia wykonawczego w związku z art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1552/89.

 W przedmiocie kosztów

92     Zgodnie z art. 69 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie Republiki Federalnej Niemiec kosztami postępowania, a Republika Federalnej Niemiec przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania. Zgodnie z § 4 tego samego artykułu Królestwo Belgii pokrywa własne koszty.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

1)      Udostępniając z opóźnieniem środki własne Wspólnocie, Republika Federalna Niemiec uchybiła swoim zobowiązaniom wynikającym z art. 49 rozporządzenia Komisji (EWG) nr 1214/92 z dnia 21 kwietnia 1992 r. w sprawie przepisów w celu wykonania procedury tranzytu wspólnotowego i niektórych uproszczeń tej procedury oraz z art. 379 rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiającego przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy kodeks celny w związku z art. 2 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG, Euratom) nr 1552/89 z dnia 29 maja 1989 r. wykonującego decyzję 88/376/EWG, Euratom w sprawie systemu środków własnych Wspólnot.

2)      W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona.

3)      Republika Federalna Niemiec zostaje obciążona kosztami.

4)      Królestwo Belgii pokrywa własne koszty.

Podpisy

* Język postępowania: niemiecki.