WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (czwarta izba)
z dnia 22 stycznia 1997 r.(*)
W sprawie T‑115/94
Opel Austria GmbH, dawniej General Motors Austria GmbH, spółka prawa austriackiego, z siedzibą w Wiedniu, reprezentowana przez Dirka Vandermeerscha, członka izby adwokackiej w Brukseli i Tilla Müllera‑Ibolda, adwokata we Frankfurcie nad Menem, z adresem do doręczeń w Luksemburgu w kancelarii Arendt & Medernach, 8–10, rue Mathias Hardt,
strona skarżąca,
popierana przez
Republikę Austrii, reprezentowaną początkowo przez Irène Janisch, Kommissärin w federalnym ministerstwie gospodarki, działającą w charakterze pełnomocnika, następnie przez Beatrix Matousek‑Horak, Rätin w tym samym ministerstwie, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez Christiana Kremera, członka izby adwokackiej w Luksemburgu, z adresem do doręczeń w Luksemburgu w siedzibie ambasady Republiki Austrii, 3, rue des Bains,
interwenient,
przeciwko
Radzie Unii Europejskiej, reprezentowanej przez Bjarne’a Hoffa‑Nielsena, radcę prawnego, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez Hansa‑Jürgena Rabego i Georga M. Berrischa, adwokatów w Hamburgu i Brukseli, z adresem do doręczeń w Luksemburgu u Bruna Eynarda, dyrektora generalnego dyrekcji ds. prawnych Europejskiego Banku Inwestycyjnego, 100, boulevard Konrad Adenauer,
strona pozwana,
popieranej przez
Komisję Wspólnot Europejskich, reprezentowaną przez Johna Formana, radcę prawnego, Erica White’a i Theofanisa Christoforou, członków służby prawnej, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu u Carlosa Gómeza de la Cruz, członka służby prawnej, Centre Wagner, Kirchberg,
interwenient,
mającej za przedmiot wniosek o stwierdzenie nieważności rozporządzenia Rady (WE) nr 3697/93 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie cofnięcia zwolnień celnych zgodnie z art. 23 ust. 2 i art. 27 ust. 3 lit. a) Porozumienia o wolnym handlu zawartego między Wspólnotą a Austrią (General Motors Austria) (Dz.U. L 343, str. 1),
SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI
WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (czwarta izba),
w składzie: K. Lenaerts, prezes, P. Lindh i J.L. Cooke, sędziowie,
sekretarz: H. Jung,
uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 19 września 1996 r.,
wydaje następujący
Wyrok
Ramy prawne i okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu
1 Niniejsza skarga dotyczy stwierdzenia nieważności rozporządzenia Rady (WE) nr 3697/93 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie cofnięcia zwolnień celnych zgodnie z art. 23 ust. 2 i art. 27 ust. 3 lit. a) Porozumienia o wolnym handlu zawartego między Wspólnotą a Austrią (General Motors Austria) (Dz.U. L 343, str. 1, zwanego dalej „spornym rozporządzeniem”). Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie art. 113 traktatu WE i przepisów rozporządzenia Rady (EWG) nr 2837/72 z dnia 19 grudnia 1972 r. dotyczącego środków ochronnych przewidzianych w porozumieniu między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Republiką Austrii (Dz.U. L 300, str. 94, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 2837/72”), zmienionego rozporządzeniem Rady (EWG) nr 638/90 z dnia 5 marca 1990 r. (Dz.U. L 74, str. 1).
2 Artykuł 1 spornego rozporządzenia stanowi:
„Wprowadza się ponownie cło według stawki 4,9% od przywozu skrzyni biegów typu F15 do samochodów produkowanych przez General Motors Austria, oznaczonych kodem ex CN 8708 40 10 (kod dodatkowy Taric 8996; inne: kod dodatkowy Taric 8997) i pochodzących z Austrii w rozumieniu protokołu nr 3 do porozumienia.
Cło według stawki 4,9% będzie stosowane do czasu, aż Rada na wniosek Komisji stwierdzi, że rzeczona pomoc nie wywołuje skutków w postaci zakłócenia konkurencji i wymiany handlowej, albo maksymalnie przez czas równy średniemu okresowi amortyzacji dla celów podatkowych” [tłumaczenie nieoficjalne].
3 Skarżąca Opel Austria GmbH, dawniej General Motors Austria GmbH, spółka prawa austriackiego jest spółką zależną w 100% od General Motors Corporation, Detroit, spółki prawa amerykańskiego. Jest ona jedynym producentem skrzyni biegów typu F15. Wywozi je ona do Wspólnoty od 1993 r.
4 W latach 1989 i 1990 grupa General Motors, do której należy skarżąca, uznała za konieczne stworzyć zdolność produkcyjną dla głowic silnika, wałów rozrządu oraz manualnych skrzyń biegów, które miałyby być stosowane w nowych silnikach, aby zaspokoić potrzeby swoich zakładów produkcyjnych w Europie.
5 W trakcie postępowania w celu ustalenia lokalizacji inwestycji, podczas którego wzięto pod uwagę zakłady General Motors w Japonii, w Brazylii, na Węgrzech oraz w Austrii, a także w Czechosłowacji, władze austriackie poinformowały, że zamierzają przyznać skarżącej pomoc publiczną, jeżeli inwestycja spełni pewne wymogi określone przez prawo austriackie.
6 W marcu 1991 r. Republika Austrii i skarżąca powiadomiły Komisję o zamiarze rządu austriackiego przyznania pomocy na rzecz skarżącej na potrzeby inwestycji przeznaczonych na rozszerzenie produkcji skrzyni biegów, wałów rozrządu i głowic silnika w fabryce skarżącej w Aspern (Wiedeń).
7 W dniu 19 marca 1991 r. odbyło się w Komisji nieformalne spotkanie przedstawicieli rządu austriackiego i skarżącej oraz urzędników dyrekcji generalnej Komisji ds. konkurencji (DG IV). Podczas tego spotkania zostały przedstawione projekt inwestycji skarżącej oraz pomoc, jaką Republika Austrii zamierzała jej przyznać. Następnie urzędnicy DG IV zadali szereg pytań rządowi austriackiemu i skarżącej. Rząd austriacki przesłał na nie odpowiedź faksem w dniu 20 marca 1991 r., skarżąca zaś faksem w dniu 21 marca 1991 r.
8 W połowie kwietnia 1991 r. miały miejsce rozmowy telefoniczne między DG IV a rządem austriackim oraz między DG IV a skarżącą.
9 Rząd austriacki powiadomił skarżącą w dniu 26 kwietnia 1991 r., że pomoc niebawem zostanie przyznana i że jego zdaniem jest ona zgodna z art. 23 i 27 porozumienia o wolnym handlu między Wspólnotą a Austrią (zwanego dalej „porozumieniem o wolnym handlu”) zawartego na mocy rozporządzenia Rady (EWG) nr 2836/72 z dnia 19 grudnia 1972 r. w sprawie zawarcia porozumienia między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Republiką Austrii i ustalenia przepisów wykonawczych do tego porozumienia (Dz.U. L 300, str. 1). Upoważnił on skarżącą do podjęcia inwestycji, mimo iż porozumienia w sprawie pomocy nie zostały jeszcze formalnie zawarte z rządem.
10 Podczas spotkania w dniu 22 lipca 1991 r. wiceprzewodniczącego Komisji Sir Leona Brittana z przedstawicielami jednej z austriackich partii politycznych, którego przedmiotem było przystąpienie Republiki Austrii do Unii Europejskiej, Sir Leon Brittan poruszył – według Rady – na marginesie temat pomocy przyznanej skarżącej w rozmowie z ambasadorem Austrii w Brukseli.
11 W dniu 27 lipca 1991 r. rozpoczęto roboty ziemne pod budowę nowych instalacji skarżącej w Aspern (Wiedeń).
12 Komisja wydała opinię w sprawie wniosku o przystąpienie Republiki Austrii [SEC(91) 1590 wersja ostateczna] w dniu 1 sierpnia 1991 r. W tejże opinii, opublikowanej w Biuletynie Wspólnot Europejskich –Suplement nr 4/92, Komisja wspomniała w kwestii pomocy państwa, że choć rozmiary pomocy austriackiej uległy zmniejszeniu w ciągu ostatnich lat, stosowanie przepisów wspólnotowych powinno doprowadzić do istotnych zmian w systemie funkcjonującym w Austrii. W związku z tym Komisja stwierdziła między innymi: „Niedawne przykłady pomocy dla przemysłu motoryzacyjnego świadczą o tym, że nawet jeśli nie istnieje system pomocy sektorowej na rzecz tej gałęzi przemysłu, wykorzystywanie takich instrumentów jak Financial Guarantee Act (General Motors) [… powoduje] konieczność poddania dokładnej kontroli wpływu pomocy austriackiej w skali sektora”.
13 W dniu 21 lipca 1992 r. skarżąca zawarła porozumienie z Finanzierungsgarantiegesellschaft w sprawie przyznania pomocy w wysokości 10% do maksymalnej kwoty 450 milionów ATS (szylingów austriackich) dla całkowitej inwestycji, która mogła kwalifikować się do objęcia pomocą, wynoszącej maksymalnie 4,5 miliarda ATS. W dniu 1 grudnia 1992 r. skarżąca zawarła podobne porozumienie z władzami miasta Wiednia, na mocy którego przyznano jej dodatkową pomoc w wysokości 5% do maksymalnej kwoty 225 milionów ATS.
14 W październiku 1992 r. Komisja poinformowała ustnie władze austriackie, że projekt General Motors może stanowić problem, który chciałaby omówić.
15 W dniu 21 grudnia 1992 r. dyrektor generalny Dyrekcji Generalnej ds. Stosunków Zewnętrznych (DG I) w Komisji wystosował pismo do ambasadora Austrii w Brukseli, w którym poinformował go, że zdaniem właściwych służb Komisji inwestycja General Motors w Aspern nie jest zgodna z postanowieniami porozumienia o wolnym handlu, oraz poprosił go, by władze austriackie zajęły stanowisko w tej sprawie, zanim Komisja wystąpi formalnie do Wspólnego Komitetu Porozumienia o Wolnym Handlu.
16 Komisja wniosła sprawę do Wspólnego Komitetu Porozumienia o Wolnym Handlu na jego posiedzeniu w dniu 25 lutego 1993 r. Na tymże posiedzeniu przekazała ona rządowi austriackiemu kwestionariusze datowane 17 i 24 lutego 1993 r. oraz notę informacyjną z datą 17 lutego 1993 r., prezentującą w skrócie stanowisko Komisji na temat projektu General Motors w Aspern.
17 Następnie odbyły się spotkania techniczne między Komisją a Republiką Austrii w dniach 16 marca i 15 kwietnia 1993 r. W trakcie drugiego spotkania, w którym na zaproszenie rządu austriackiego uczestniczyli przedstawiciele skarżącej, przekazali oni Komisji memorandum w sprawie zgodności pomocy przyznanej przez Republikę Austrii z porozumieniem o wolnym handlu.
18 W czasie kolejnego spotkania Komisji z Republiką Austrii w dniu 21 czerwca 1993 r. rząd austriacki przekazał Komisji memorandum skarżącej w sprawie wielkości przyznanej pomocy.
19 W dniu 29 czerwca 1993 r. Komisja podsumowała swoje stanowisko w notatce wewnętrznej, którą przekazała skarżącej w dniu 29 listopada 1993 r.
20 Trzecie memorandum skarżącej prezentujące polityczne względy związane z pomocą zostało przekazane Komisji w dniu 15 lipca 1993 r.
21 W dniu 22 lipca 1993 r. Komisja przyjęła projekt spornego rozporządzenia.
22 W dniu 22 listopada 1993 r. odbyło się spotkanie urzędników Komisji z przedstawicielami Republiki Austrii i skarżącej, przy czym ci ostatni zostali zaproszeni przez Republikę Austrii. Podczas tego spotkania urzędnicy Komisji potwierdzili, że ich zdaniem pomoc nie była uzasadniona ani w świetle porozumienia o wolnym handlu, ani w świetle przepisów wspólnotowych. Niemniej jednak, według skarżącej, zadali oni pytanie, czy pomoc nie została przyznana w części na cele ochrony środowiska naturalnego, badań naukowych i rozwoju lub kształcenia.
23 W drodze decyzji 94/1/EWWiS, WE Rady i Komisji z dnia 13 grudnia 1993 r. w sprawie zawarcia Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym między Wspólnotami Europejskimi, ich państwami członkowskimi a Republiką Austrii, Republiką Finlandii, Republiką Islandii, Księstwem Liechtensteinu, Królestwem Norwegii, Królestwem Szwecji i Konfederacją Szwajcarską (Dz.U. 1994, L 1, str. 1, zwanej dalej „decyzją 94/1”) oraz decyzji 94/2/EWWiS, WE Rady i Komisji z tego samego dnia w sprawie zawarcia Protokołu o dostosowaniu Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym między Wspólnotami Europejskimi, ich państwami członkowskimi a Republiką Austrii, Republiką Finlandii, Republiką Islandii, Księstwem Liechtensteinu, Królestwem Norwegii i Królestwem Szwecji (Dz.U. 1994, L 1, str. 571, zwanej dalej „decyzją 94/2”) Rada i Komisja zatwierdziły w imieniu Wspólnoty Europejskiej oraz Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym (zwane dalej „porozumieniem EOG”) oraz protokół o dostosowaniu porozumienia EOG (zwany dalej „protokołem dostosowawczym”). W tym samym dniu Wspólnoty, jako ostatnie z umawiających się stron, złożyły dokumenty zatwierdzenia (zob. informacja o dacie wejścia w życie Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz Protokołu o dostosowaniu Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym, Dz.U. 1994, L 1, str. 606).
24 W piśmie z dnia 14 grudnia 1993 r. skarżąca przekazała Komisji memorandum w sprawie zgodności pomocy z wewnętrznymi przepisami Wspólnoty dotyczącymi pomocy państwa przeznaczonej na ochronę środowiska naturalnego, na badania naukowe i na rozwój oraz na kształcenie. W dniu 15 grudnia 1993 r. Komisja przygotowała notę informacyjną zawierającą komentarz do rzeczonego memorandum. Nota ta została przekazana skarżącej pismem z dnia 1 lutego 1994 r.
25 W dniu 20 grudnia 1993 r. Rada wydała sporne rozporządzenie.
26 Porozumienie EOG weszło w życie z dniem 1 stycznia 1994 r.
Przebieg postępowania
27 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 21 marca 1994 r. skarżąca wniosła niniejszą skargę.
28 Prezes Sądu przydzielił sprawę drugiej izbie. W dniu 7 lipca 1994 r. Sąd postanowił przekazać sprawę izbie orzekającej w składzie trzech sędziów. Postanowieniem z dnia 23 stycznia 1995 r. sprawa została przydzielona czwartej izbie.
29 Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 12 sierpnia 1994 r. Komisja wniosła o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta w celu poparcia żądań strony pozwanej. Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 26 sierpnia 1994 r. Republika Austrii wniosła o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta w celu poparcia żądań strony skarżącej. Wnioski Komisji i Republiki Austrii o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta zostały uwzględnione na mocy postanowień prezesa drugiej izby odpowiednio z dnia 7 i z 20 października 1994 r.
30 Na podstawie sprawozdania sędziego sprawozdawcy Sąd (czwarta izba) zdecydował o otwarciu procedury ustnej bez wcześniejszego przeprowadzenia środków dowodowych. Jednakże Sąd zadał kilka pytań na piśmie Radzie oraz Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich (zwanemu dalej „Urzędem Publikacji”). Ich odpowiedzi wpłynęły do sekretariatu odpowiednio w dniach 20 sierpnia i 26 lipca 1996 r.
31 Rozprawa odbyła się w dniu 19 września 1996 r. Wysłuchano stanowisk przedstawicieli stron oraz ich odpowiedzi na pytania zadane ustnie przez Sąd.
Żądania stron
32 Opel Austria GmbH, strona skarżąca, wnosi do Sądu o:
– stwierdzenie nieważności spornego rozporządzenia w całości;
– ewentualnie, stwierdzenie jego nieważności w zakresie, w jakim ma ono zastosowanie do skarżącej, lub w zakresie, w jakim cła przekraczają 1,23%;
– obciążenie Rady kosztami postępowania.
33 Republika Austrii, interwenient, wnosi do Sądu o:
– uwzględnienie żądań skarżącej;
– obciążenie Rady kosztami postępowania poniesionymi przez Republikę Austrii zgodnie z art. 87 § 4 akapit drugi regulaminu lub – ewentualnie – obciążenie Rady kosztami postępowania poniesionymi przez Republikę Austrii, zanim została ona państwem członkowskim, lub kosztami, które odnoszą się do tego okresu.
34 Rada, strona pozwana, wnosi do Sądu o:
– oddalenie skargi;
– obciążenie skarżącej kosztami postępowania.
35 Komisja, interwenient, wnosi do Sądu o oddalenie skargi.
Co do istoty sprawy
36 Skarżąca przytacza dziesięć zarzutów na poparcie swoich żądań stwierdzenia nieważności spornego rozporządzenia opartych co do istoty na:
– naruszeniu art. 10, 26 i 62 porozumienia EOG;
– naruszeniu porozumienia przejściowego w sprawie przygotowania prawidłowego wejścia w życie porozumienia EOG oraz wynikającego z prawa międzynarodowego publicznego obowiązku nieudaremniania przedmiotu i celu traktatu przed jego wejściem w życie;
– nadużyciu władzy polegającym na tym, że Rada zastosowała procedury porozumienia o wolnym handlu w celu cofnięcia zwolnień celnych przyznanych na podstawie porozumienia EOG;
– naruszeniu art. VI Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (zwanego dalej „GATT”) oraz Porozumienia dotyczącego wykładni i stosowania artykułów VI, XVI i XXIII Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu [zawartego w Genewie w dniu 12 kwietnia 1979 r., Basic Instruments and Selected Documents – Suplement nr 26 (1980), str. 63];
– naruszeniu procedur konsultacji oraz rozstrzygania sporów przewidzianych w porozumieniu o wolnym handlu, a także stosowaniu w złej wierze porozumienia o wolnym handlu;
– naruszeniu art. 23 i 27 porozumienia o wolnym handlu;
– naruszeniu rozporządzenia Rady (EWG) nr 2423/88 z dnia 11 lipca 1988 r. w sprawie ochrony przed przywozem towarów będących przedmiotem dumpingu lub subwencjonowanych przez państwa niebędące członkami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (Dz.U. L 209, str. 1) oraz rozporządzenia nr 2837/72;
– naruszeniu praw podstawowych skarżącej;
– zgodności pomocy z art. 92 i 93 traktatu WE;
– niewystarczającym uzasadnieniu spornego rozporządzenia lub oczywistych błędach w ocenie.
37 Jako że zarzut pierwszy i druga część zarzutu drugiego są powiązane, należy zbadać je łącznie.
W przedmiocie zarzutu pierwszego i drugiej części zarzutu drugiego, opartych na naruszeniu art. 10, 26 i 62 porozumienia EOG oraz wynikającego z prawa międzynarodowego publicznego obowiązku nieudaremniania przedmiotu i celu traktatu przed jego wejściem w życie
38 Te dwa połączone zarzuty składają się z kilku zastrzeżeń. Zgodnie z zastrzeżeniem pierwszym Rada celowo antydatowała numer Dziennika Urzędowego Wspólnot Europejskich, w którym ogłoszone zostało sporne rozporządzenie. Zastrzeżenia drugie, trzecie i czwarte odnoszą się do naruszenia odpowiednio art. 10, 26 i 62 porozumienia EOG. Zastrzeżenie piąte zaś opiera się na naruszeniu wynikającego z prawa międzynarodowego publicznego obowiązku nieudaremniania przedmiotu i celu traktatu przed jego wejściem w życie.
Argumenty stron
39 Mówiąc ogólnie, skarżąca i Republika Austrii utrzymują, że sporne rozporządzenie weszło w życie po dacie wejścia w życie porozumienia EOG (zob. pkt 41 i 42 poniżej) i że w związku z tym powinno być zgodne z tym porozumieniem. Skarżąca twierdzi, że ponieważ jest ono niezgodne z porozumieniem EOG, powinno zostać uznane za nieważne ab initio.
40 Według Rady i Komisji decydującą datą dla dokonania oceny ważności spornego rozporządzenia jest data jego wydania. Ponieważ rozporządzenie zostało wydane przed wejściem w życie porozumienia EOG, porozumienie to ma zastosowanie w niniejszym przypadku.
– W przedmiocie zarzucanego antydatowania numeru Dziennika Urzędowego, w którym ogłoszone zostało sporne rozporządzenie
41 Skarżąca podnosi, że art. 2 spornego rozporządzenia stanowi, iż wchodzi ono w życie „w dniu jego opublikowania w Dzienniku Urzędowym”. Powołując się na wyroki Trybunału: z dnia 31 marca 1977 r. w sprawie 88/76 Société pour l’exportation des sucres przeciwko Komisji, Rec. str. 709, pkt 14 i nast. oraz z dnia 25 stycznia 1979 r. w sprawie 98/78 Racke, Rec. str. 69, pkt 15, skarżąca zwróciła uwagę na to, że za datę publikacji Dziennika Urzędowego uważa się datę, która na nim widnieje, ale że strony mogą wykazać, iż faktycznie został on opublikowany w późniejszej dacie.
42 Chociaż numer Dziennika Urzędowego, w którym zostało ogłoszone sporne rozporządzenie, (Dz.U. L 343) nosi datę 31 grudnia 1993 r., zdaniem skarżącej faktycznie ukazał się on w dniu 11 lub 12 stycznia 1994 r. Na poparcie tego twierdzenia skarżąca przytoczyła pismo Urzędu Publikacji oraz formalne ustalenia luksemburskiego urzędnika sądowego. Zatem rozporządzenie weszło w życie najwcześniej z dniem 11 stycznia 1994 r.
43 Skarżąca przyznaje, że dotychczas Trybunał stał na stanowisku, iż błędy w dacie publikacji wydrukowanej na Dzienniku Urzędowym nie powodują nieważności aktu, który został w nim głoszony (zob. ww. wyroki: w sprawie Société pour l’exportation des sucres przeciwko Komisji, pkt 14 i nast. oraz w sprawie Racke, pkt 15). Jednakże wyroki te odnosiły się do błędów dotyczących tylko jednego dnia roboczego popełnionych przez Urząd Publikacji. Natomiast w niniejszej sprawie z uwagi na fakt, iż Rada celowo antydatowała numer Dziennika Urzędowego, w którym zostało opublikowane sporne rozporządzenie, Sąd powinien stwierdzić jego nieważność z tego jednego powodu. Zdaniem skarżącej działanie Rady, która starała się stworzyć wrażenie, że rozporządzenie weszło w życie przed porozumieniem EOG, jest sprzeczne z zasadą dobrej administracji oraz godzi w zaufanie pokładane przez społeczeństwo w wiarygodność Dziennika Urzędowego. Takie poczynania są szczególnie niestosowne, ponieważ stan prawny istniejący w dniu 31 grudnia 1993 r. był zupełnie różny od stanu prawnego obowiązującego w dniu 11 stycznia 1994 r. Skarżąca twierdzi, że Rada przekazała oryginalną wersję spornego rozporządzenia Urzędowi Publikacji w styczniu 1994 r., ale równocześnie wydała polecenie opublikowania go w Dzienniku Urzędowym z 1993 r.
44 Skarżąca twierdzi ponadto, że wyjaśnienie udzielone przez Radę, jakoby opóźnienie było spowodowane nadmiarem pracy na koniec roku, nie może zwolnić Urzędu Publikacji z obowiązku prawidłowego wskazania daty faktycznej publikacji Dziennika Urzędowego. Co więcej, posunięcie Rady nie było ani czymś normalnym, ani koniecznym. Trzy inne akty przyjęte w grudniu 1993 r. zostały opublikowane w Dzienniku Urzędowym z 1994 r. W ten sposób Rada celowo chciała doprowadzić do opublikowania spornego rozporządzenia w Dzienniku Urzędowym z 1993 r.
45 Republika Austrii uważa, że niezależnie od kwestii, czy Dziennik Urzędowy został antydatowany świadomie czy nieświadomie, przestrzeganie zasad publikacji Dziennika Urzędowego stanowi istotny wymóg formalny. Dodaje ona, że data wejścia w życie spornego rozporządzenia ma znaczenie przy badaniu jego legalności, ponieważ porozumienie EOG zakazuje wprowadzania nowych ceł po jego wejściu w życie.
46 Rada potwierdza, że sporne rozporządzenie zostało opublikowane w dniu 11 stycznia 1994 r. w numerze Dziennika Urzędowego noszącym datę 31 grudnia 1993 r. oraz że w związku z tym sporne rozporządzenie weszło w życie z dniem 11 stycznia 1994 r. Niemniej jednak nie powoduje to jego nieważności. Według orzecznictwa Trybunału (ww. wyroki: w sprawie Société pour l’exportation des sucres przeciwko Komisji, pkt 14 i nast. oraz w sprawie Racke, pkt 15) błąd w dacie publikacji figurującej na Dzienniku Urzędowym nie powoduje nieważności aktu wspólnotowego. Fakt przypadkowego lub świadomego antydatowania Dziennika Urzędowego może spowodować nieważność aktu wspólnotowego, tylko jeśli data wejścia w życie aktu może wpływać na legalność tego aktu, co nie ma miejsca w rozpatrywanej sprawie.
47 Rada zaprzecza, jakoby świadomie antydatowała publikację Dziennika Urzędowego. Powód opóźnienia, z jakim został udostępniony Dz.U. L 343, można wyjaśnić tym, że na koniec każdego roku kalendarzowego opublikowana musi zostać duża liczba aktów przyjętych przez instytucje wspólnotowe pod koniec grudnia. Co więcej, Rada nigdy nie twierdziła, że sporne rozporządzenie weszło w życie przed faktyczną datą jego publikacji.
– W kwestii zarzucanego naruszenia art. 10 porozumienia EOG
48 Skarżąca utrzymuje, że sporne rozporządzenie, które przewiduje, iż „[w]prowadza się ponownie cło według stawki 4,9%”, jest od czasu wejścia w życie porozumienia EOG sprzeczne z art. 10 tego porozumienia.
49 Z orzecznictwa Trybunału wynika, że postanowienia porozumienia EOG stanowią integralną część wspólnotowego porządku prawnego (zob. wyrok Trybunału z dnia 30 kwietnia 1974 r. w sprawie 181/73 Haegeman, Rec. str. 449, pkt 3–5). Artykuł 10 porozumienia EOG, który zakazuje stosowania ceł przywozowych oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym między umawiającymi się stronami, odpowiada art. 12, 13, 16 i 17 traktatu WE. Jest on identyczny co do istoty z wewnętrznym prawem wspólnotowym i powinien zatem, zgodnie z art. 6 porozumienia EOG, być analizowany w świetle orzecznictwa Trybunału dotyczącego postanowień traktatu WE, które są identyczne co do istoty.
50 W tym zakresie art. 12 traktatu WE jest postanowieniem odpowiadającym art. 10 porozumienia EOG, jeśli chodzi o cła przywozowe. Omawiając art. 12 traktatu WE, Trybunał orzekł, że „cła są zakazane bez względu na cel, w jakim zostały wprowadzone, oraz przeznaczenie przychodów, jakie przynoszą” (wyrok Trybunału z dnia 1 lipca 1969 r. w sprawach połączonych 2/69 i 3/69 Sociaal Fonds voor de Diamantarbeiders, Rec. str. 211, pkt 13; zob. także wyrok Trybunału z dnia 5 lutego 1963 r. w sprawie 26/62 Van Gend en Loos, Rec. str. 1). Trybunał stwierdził, że postanowienie to odgrywa zasadniczą rolę w całości uregulowań dotyczących wprowadzenia swobodnego przepływu towarów. Swoboda ta stanowi nie tylko jeden z zasadniczych celów traktatu WE, lecz także jeden z głównych celów porozumienia EOG. W kontekście wspólnotowym Trybunał uznał, że każdy wyjątek od tego istotnego postanowienia musi być jednoznacznie przewidziany w traktacie i interpretowany zawężająco (zob. wyroki Trybunału: z dnia 13 listopada 1964 r. w sprawach połączonych 90/63 i 91/63 Komisja przeciwko Luksemburgowi i Belgii, Rec. str. 1217 oraz z dnia 20 kwietnia 1978 r. w sprawach połączonych 80/77 i 81/77 Commissionnaires réunis, Rec. str. 927).
51 Skarżąca doszła do wniosku, że zgodnie z art. 6 porozumienia EOG art. 10 należy interpretować w ten sposób, że „cła są zakazane bez względu na cel, w jakim zostały wprowadzone”, tzn. jako ustanawiający absolutny i ogólny zakaz.
52 Porozumienie EOG zakazuje utrzymywania ceł, zatem a fortiori także ustanawiania ceł. Przyjmując sporne rozporządzenie, Wspólnota wprowadziła zaś nowe cło, które zaczęło obowiązywać po wejściu w życie porozumienia EOG.
53 Jeśli chodzi o różnice między traktatem WE a porozumieniem EOG przytoczone przez Radę w celu wykazania, że art. 10 porozumienia EOG powinien być interpretowany inaczej niż art. 12 traktatu WE, skarżąca zwróciła uwagę na to, iż były one znane twórcom porozumienia EOG, a mimo to przyjęli oni art. 6 porozumienia EOG.
54 Znaczenie jednolitej interpretacji postanowień porozumienia EOG i norm wspólnotowych zostało dobitnie podkreślone w samym porozumieniu, w szczególności w art. 1 oraz w akapitach czwartym i piętnastym jego preambuły.
55 Jeśli chodzi o argument Rady, że WE jest unią celną a Europejski Obszar Gospodarczy (zwany dalej „EOG”) strefą wolnego handlu, skarżąca podkreśla, że różnica ta nie ma wpływu na zwolnienie z cła produktów pochodzących z umawiających się stron.
56 Podobnie odpowiadając na argument Rady, zdaniem której klauzule ochronne umieszczone w porozumieniu EOG nie mają swoich odpowiedników w traktacie WE, skarżąca zaznacza, że tego rodzaju klauzule istniały w prawie wspólnotowym w okresie przejściowym i że w wyroku w sprawach połączonych Sociaal Fonds voor de Diamantarbeiders właśnie cła pobierane w okresie przejściowym zostały uznane przez Trybunał za niezgodne z prawem. Zatem Trybunał wprowadził bezwarunkowy zakaz ceł, mimo iż w określonych okolicznościach państwa członkowskie miały prawo stosować środki ochronne.
57 Na argument Komisji utrzymującej, że art. 10 porozumienia EOG i odpowiadające mu postanowienia traktatu WE nie są identyczne co do istoty, skarżąca odpowiada, że porozumienie EOG rzeczywiście przewiduje kilka rzadkich wyjątków od całkowitego zniesienia ceł, ale każdy z wyjątków jest ściśle określony i dodatkowo obwarowany wyraźnym zakazem rozszerzania jego zastosowania poza jego wyraźne brzmienie. Zatem skarżąca podnosi, że art. 10 zdanie drugie porozumienia EOG przewiduje, że cła o charakterze fiskalnym są zakazane z wyjątkiem ceł wymienionych w protokole 5., oraz że art. 26 porozumienia EOG stanowi, iż cła wyrównawcze i inne środki z zakresu polityki handlowej są zakazane z wyjątkiem tych dopuszczonych na mocy protokołu 13. Podobnie – zdaniem skarżącej – cła przewidziane na podstawie art. 64 porozumienia EOG mogą być pobierane, ponieważ artykuł ten stanowi wyjątek od art. 10 porozumienia EOG.
58 Skarżąca uważa za nieistotny dla niniejszej sprawy argument Komisji, jakoby porozumienie o wolnym handlu stanowiło jedyne prawo mające zastosowanie, ponieważ porozumienie EOG nie ma na celu usuwania skutków zakłócenia konkurencji i wymiany handlowej spowodowanych przez istniejącą pomoc takiego rodzaju jak w rozpatrywanym przypadku. Zakaz ceł jest bowiem uregulowany w porozumieniu EOG, bez względu na to, czy postanowienia tego porozumienia dotyczące pomocy państwa mają zastosowanie do pomocy, czy nie mają zastosowania.
59 Skarżąca odrzuca również argument Rady, według której cło wprowadzone przez sporne rozporządzenie jest cłem sui generis. Zaznacza ona, że porozumienie EOG zawiera ogólny zakaz stosowania ceł z niewielką liczbą ściśle określonych wyjątków. Nie może w związku z tym istnieć żaden inny nieustalony na piśmie i nieokreślony bliżej wyjątek od tej zasady dla ceł sui generis, ponieważ zgodnie z powszechnie przyjętymi zasadami wykładni wyjątki od zasad ogólnych powinny mieć podstawę w wyraźnie sformułowanych przepisach prawa, które z kolei należy interpretować zawężająco. Skarżąca dodaje, że nawet jeśli cło ustanowione przez sporne rozporządzenie powinno zostać odróżnione od innych ceł, ponieważ stanowi ono cofnięcie korzyści przyznanej na podstawie porozumienia o wolnym handlu, nie zmienia to jego natury. Cło pozostaje cłem, jakakolwiek by nie była przyczyna, dla której Rada je wprowadziła.
60 Wreszcie skarżąca twierdzi, że zgodnie z art. 120 porozumienie EOG ma pierwszeństwo przed porozumieniem o wolnym handlu, ponieważ porozumienie EOG reguluje w sposób ogólny pewną dziedzinę, oraz że w dziedzinie, której dotyczy niniejsza sprawa, oba porozumienia mają „ten sam przedmiot regulacji”. Oczywiste jest, że porozumienie EOG normuje zniesienie ceł na wyroby przemysłowe między umawiającymi się stronami, ograniczenia w przyznawaniu pomocy państwa oraz przesłanki stosowania środków ochronnych. Ponadto cele porozumienia EOG są szersze od celów porozumienia o wolnym handlu.
61 Republika Austrii podnosi, że zgodnie z art. 6 porozumienia EOG jego art. 10 powinien być analizowany w świetle orzecznictwa Trybunału dotyczącego odpowiadających mu postanowień traktatu WE. Jeśli chodzi o różnice między traktatem WE a porozumieniem EOG, zauważa ona, że mimo tych różnic Trybunał EFTA w wyroku z dnia 16 grudnia 1994 r. w sprawie E‑1/94 Restamark, Report of the EFTA Court, 1 January 1994 – 30 June 1995, str. 15, pkt 32–34, 46, 56, 63 i 64 uznał w sposób dorozumiany, że artykuły porozumienia EOG, które są identyczne co do istoty, należy interpretować zgodnie z właściwym orzecznictwem sądów wspólnotowych. Republika Austrii utrzymuje ponadto, że zarówno porozumienie EOG, jak i porozumienie o wolnym handlu przewidują zwolnienia z ceł wyrobów przemysłowych, w tym także na produkt, którego dotyczy niniejsza sprawa, oraz że na mocy art. 120 porozumienia EOG porozumienie o wolnym handlu przestało mieć zastosowanie od dnia 1 stycznia 1994 r.
62 Rada utrzymuje, że sporne rozporządzenie jest zgodne z art. 10 porozumienia EOG. W związku z tym twierdzi ona, że nawet jeśli, zgodnie z art. 6 porozumienia EOG, art. 10 powinien być zasadniczo interpretowany w świetle orzecznictwa Trybunału dotyczącego odpowiadających mu postanowień traktatu WE, a w szczególności jego art. 12, nie można go jednak interpretować w ten sposób, że „cła są zakazane bez względu na cel, w jakim je wprowadzono” (ww. wyrok w sprawach połączonych Sociaal Fonds voor de Diamantarbeiders, pkt 13). Zdaniem Rady istnieją poważne różnice między traktatem WE a porozumieniem EOG (zob. opinia Trybunału 1/91 z dnia 14 grudnia 1991 r. dotycząca porozumienia EOG, Rec. str. I‑6079, pkt 13–22), które wymagają odmiennej wykładni art. 10 rzeczonego porozumienia. Tak więc celem porozumienia EOG nie jest utworzenie jednolitego rynku pozbawionego granic wewnętrznych, a jego postanowienia dotyczące swobodnego przepływu towarów mają zastosowanie tylko do produktów pochodzących z umawiających się stron. Natomiast traktat WE stanowi kartę konstytucyjną i ustanawia nowy porządek prawny, zaś postanowienia traktatu WE regulujące swobodny przepływ i konkurencję nie są celem samym w sobie, lecz środkiem do realizacji celów integracji gospodarczej, która ma przybrać postać rynku wewnętrznego oraz unii gospodarczej i walutowej, aby przyczynić się do konkretnego postępu na drodze ku Unii Europejskiej.
63 Ponadto w odróżnieniu od traktatu WE, który po upływie okresu przejściowego nie zezwala państwom członkowskim na stosowanie środków ochronnych, porozumienie EOG zawiera w art. 64 postanowienia umożliwiające umawiającym się stronom wprowadzanie środków w celu usunięcia zakłóceń w konkurencji będących skutkiem przyznania pomocy państwa przez jedną z umawiających się stron lub istnienia monopoli państwowych oraz w art. 26, w związku z protokołem 13., postanowienia upoważniające do nakładania ceł wyrównawczych w przypadkach, w których acquis communautaire nie zostało w pełni włączone do porozumienia. W odróżnieniu od postanowień porozumienia EOG klauzule ochronne traktatu WE powołane przez skarżącą nie pozwalają na wprowadzenie samodzielnych środków, lecz przewidują wprowadzenie środków przez Radę lub Komisję, lub przez państwo członkowskie na podstawie specjalnego upoważnienia Komisji.
64 W odpowiedzi na argument skarżącej, według której fakt, iż WE jest unią celną, a EOG strefą wolnego handlu, nie ma wpływu na zwolnienie z ceł produktów pochodzących z umawiających się stron, Rada podkreśla, że we Wspólnocie nie ma już na granicach kontroli produktów pochodzących z państw członkowskich lub dopuszczonych do swobodnego obrotu produktów z państw trzecich. W EOG, wręcz przeciwnie, nawet produkty pochodzące z umawiających się stron podlegają nadal kontroli granicznej zarówno ze strony Wspólnoty, jak i pozostałych umawiających się stron.
65 Rada doszła do wniosku, że umawiające się strony mogą w pewnym ograniczonym zakresie nakładać i/lub utrzymywać cła jako środki ochronne w celu wyeliminowania niektórych zakłóceń konkurencji wpływających na ich wymianę handlową.
66 Dodaje ona, że cło ustanowione przez sporne rozporządzenie nie jest zwykłym cłem, ale środkiem ochronnym, wprowadzonym zgodnie z postanowieniami porozumienia o wolnym handlu. Jako cło sui generis nie podlega ono art. 10 porozumienia EOG, nawet gdyby interpretować ten artykuł w sposób sugerowany przez skarżącą. Po pierwsze, sporne rozporządzenie nie nakłada cła, lecz cofa zwolnienie celne przez ponowne wprowadzenie cła. Po drugie, dane cło nie wywiera ogólnego skutku, ponieważ ma zastosowanie tylko do określonego typu skrzyni biegów produkowanych przez określonego producenta w określonym państwie. Po trzecie, cło zostało ponownie wprowadzone w określonym celu, tj. wyeliminowania zakłóceń spowodowanych przez pomoc przyznaną przez Republikę Austrii, które nie znikły w momencie wejścia w życie porozumienia EOG. Po czwarte, cło zostało ponownie wprowadzone na czas określony i ograniczony.
67 Wreszcie jeśli chodzi o art. 120 porozumienia EOG, to cła między Wspólnotą a Republiką Austrii zostały zniesione przez art. 3 porozumienia o wolnym handlu. Porozumienie EOG po prostu utrzymało w mocy zwolnienia celne przyznane na podstawie porozumienia o wolnym handlu, lecz tak naprawdę nie przewidywało zwolnień celnych. W związku z tym postanowienia porozumienia o wolnym handlu dotyczące zwolnień celnych nie przestały obowiązywać i zgodnie z art. 120 porozumienia EOG cła wprowadzone zgodnie z prawem na podstawie porozumienia o wolnym handlu mogły dzięki temu zostać utrzymane po wejściu w życie porozumienia EOG, niezależnie od tego, czy są one zgodne czy niezgodne z art. 10 tego porozumienia. Jest to sytuacja zdecydowanie różna od sytuacji istniejącej w momencie przystąpienia Republiki Austrii do Unii Europejskiej. Sporne rozporządzenie przestało bowiem wówczas obowiązywać, ponieważ przestało również obowiązywać porozumienie o wolnym handlu.
68 Komisja twierdzi, że art. 10 porozumienia EOG oraz równoważne postanowienia traktatu WE nie są identyczne co do istoty i w związku z tym art. 6 porozumienia EOG nie ma tu zastosowania. Z art. 10 wynika, że cła o charakterze fiskalnym nie są uważane za podlegające automatycznie pojęciu ceł przywozowych i wywozowych oraz opłat o skutku równoważnym. Sytuacja wygląda tak samo w wypadku ceł o charakterze ochronnym, ponieważ one także nie są już częścią polityki ogólnej w zakresie ceł, lecz zmierzają do własnego celu. Gdyby art. 10 miał być interpretowany według życzenia skarżącej, nie można byłoby stosować art. 64 porozumienia EOG. Co więcej, w takim wypadku art. 26 porozumienia EOG nie byłyby konieczny. Ponieważ porozumienie EOG nie ma na celu usuwania skutków zakłócenia konkurencji i wymiany handlowej spowodowanych przez istniejącą pomoc takiego rodzaju jak w rozpatrywanym przypadku, porozumienie o wolnym handlu pozostaje jedynym prawem mającym zastosowanie. Komisja podkreśla, że art. 120 porozumienia EOG przewiduje, iż porozumienie to ma pierwszeństwo przed porozumieniem o wolnym handlu jedynie w zakresie, w jakim jego przedmiot regulacji jest identyczny z przedmiotem regulacji porozumienia o wolnym handlu. Zdaniem Komisji umożliwia on zatem dalsze stosowanie niektórych postanowień porozumienia o wolnym handlu takich jak te, które Wspólnota zastosowała w niniejszej sprawie.
– W kwestii zarzucanego naruszenia art. 26 porozumienia EOG
69 Skarżąca twierdzi, że środek wprowadzony przez rozporządzenie stanowi cło wyrównawcze, i na poparcie tego twierdzenia powołuje się w szczególności na definicję z art. VI ust. 3 zdanie ostatnie GATT, według której cło wyrównawcze oznacza „specjalne cło pobierane w celu zniesienia skutków wszelkich premii lub subwencji przyznanych bezpośrednio lub pośrednio na produkcję, wytwarzanie lub wywóz jakiegokolwiek towaru”. W konsekwencji sporne rozporządzenie narusza również art. 26 porozumienia EOG, który potwierdza konkretnie ogólną zasadę ustaloną w art. 10 porozumienia EOG i zakazuje ceł wyrównawczych między umawiającymi się stronami, o ile inne postanowienie umowy nie stanowi inaczej.
70 Zdaniem skarżącej z postanowień protokołu 13. do porozumienia EOG dotyczących niestosowania środków antydumpingowych i wyrównawczych wynika, że wyjątek od zakazu określonego w art. 26 w niniejszej sprawie zakłada, że acquis communautaire w zakresie obrotu częściami samochodowymi nie zostało w pełni włączone do porozumienia EOG, co nie miało miejsca. Wszystkie przepisy dotyczące pomocy państwa mające zastosowanie do sektora motoryzacyjnego są wyraźnie wymienione w załączniku XV do porozumienia EOG. Towary wyprodukowane przez skarżącą są pochodzenia austriackiego i podlegają rozdziałom 25–97 zharmonizowanego systemu oznaczania i kodowania towarów [zob. art. 8 ust. 2 i 3 lit. a) porozumienia EOG].
71 Republika Austrii utrzymuje, że sporne rozporządzenie jest sprzeczne z art. 26 porozumienia EOG. Decydującym elementem nie jest nazwa nadana spornej opłacie przez Radę, ale rzeczywisty cel jej nałożenia, oraz skutek, jaki wywołuje, tzn. w niniejszej sprawie skutek właściwy dla cła wyrównawczego.
72 Rada twierdzi, że sporne rozporządzenie nie nakłada cła wyrównawczego, ale cofa, na podstawie art. 23 i 27 ust. 3 lit. a) porozumienia o wolnym handlu, zwolnienie celne, które zostało przyznane Republice Austrii zgodnie z tym porozumieniem. Zatem nie stanowi ono naruszenia art. 26 porozumienia EOG.
73 Komisja twierdzi, że sporne rozporządzenie nie wprowadza ceł wyrównawczych, lecz stanowi środek ochronny sui generis polegający na cofnięciu zwolnienia celnego na mocy art. 113 traktatu WE, tj. środek przewidziany wyraźnie przez porozumienie o wolnym handlu w wypadku nierozstrzygniętego sporu w kwestii uregulowań dotyczących pomocy państwa zawartych w tym porozumieniu.
– W kwestii zarzucanego naruszenia art. 62 porozumienia EOG
74 Skarżąca twierdzi, że art. 62 porozumienia EOG wskazuje jasno, iż kompetencja Wspólnoty w sprawach pomocy państwa ogranicza się do pomocy przyznawanej przez jej państwa członkowskie. W związku z tym uważa ona, że w dniu 1 stycznia 1994 r. Wspólnota utraciła uprawnienia w odniesieniu do pomocy przyznawanej w państwach EFTA. W konsekwencji wejście w życie spornego rozporządzenia po tej dacie jest niezgodne z art. 62 porozumienia EOG. Podnosząc argument, że mogła ona wydać sporne rozporządzenie jako środek ochronny na podstawie art. 64 porozumienia EOG, Rada przyznała jednocześnie, że nie przestrzegała procedury przewidzianej w tym artykule.
75 Rada w pierwszym rzędzie zauważa, że sporne rozporządzenie nie zostało wydane na podstawie porozumienia EOG, lecz na podstawie porozumienia o wolnym handlu. Co więcej, nie uznała ona pomocy za nieważną lub niezgodną z funkcjonowaniem porozumienia EOG, co mógłby faktycznie uczynić tylko Urząd Nadzoru EFTA. Na gruncie porozumienia EOG środek ochronny przyjęty przez Radę byłby z uwagi na swój rodzaj zgodny z art. 64 tegoż porozumienia.
– W kwestii zarzucanego naruszenia wynikającego z prawa międzynarodowego publicznego obowiązku nieudaremniania przedmiotu i celu traktatu przed jego wejściem w życie
76 Skarżąca przypomina, że art. 18 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z dnia 23 maja 1969 r. (United Nations Treaty Series [zbiór traktatów ONZ], tom 788, str. 354, zwanej dalej „konwencją wiedeńską I”), jak również art. 18 konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów między państwami a organizacjami międzynarodowymi lub między organizacjami międzynarodowymi z dnia 21 marca 1986 r. (UN General Assembly Document [dokumenty Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych] A/Conf. 129/15 z dnia 20 marca 1986 r., zwanej dalej „konwencją wiedeńską II”) zakazują państwom i organizacjom międzynarodowym obchodzić wiążący charakter umów międzynarodowych poprzez wydanie na krótko przed wejściem w życie umowy międzynarodowej aktów sprzecznych z podstawowymi zasadami tej umowy. Skarżąca podkreśla, że postanowienia te przewidują w szczególności, iż w okresie między podpisaniem umowy międzynarodowej a jej wejściem w życie państwo „jest obowiązane powstrzymać się od działań, które udaremniłyby przedmiot i cel [tej umowy]”.
77 Powszechnie przyjmuje się, że konwencja wiedeńska I kodyfikuje niektóre powszechnie obowiązujące normy międzynarodowego prawa zwyczajowego i że w związku z tym Wspólnota jest związana normami skodyfikowanymi przez konwencję. Zdaniem skarżącej potwierdza to fakt, że Trybunał wielokrotnie powoływał się na postanowienia konwencji w swojej wykładni umów międzynarodowych zawartych przez Wspólnotę, w tym również porozumienia o wolnym handlu (zob. w szczególności ww. opinia 1/91, pkt 14 oraz wyrok Trybunału z dnia 1 lipca 1993 r. w sprawie C‑312/91 Metalsa, Rec. str. I‑3751, pkt 12).
78 Co więcej, art. 18 konwencji wiedeńskiej I oraz art. 18 konwencji wiedeńskiej II są wyrazem ogólnej zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań w prawie międzynarodowym publicznym, czyli zasady, zgodnie z którą podmiot prawa międzynarodowego może w pewnych okolicznościach być związany oczekiwaniami, jakie przez swoje czyny wzbudził w innych podmiotach prawa międzynarodowego.
79 Skarżąca odrzuca argument Rady, jakoby art. 18 konwencji wiedeńskiej I nie przyznawał jednostkom praw, na które mogłyby się powołać przed Sądem. Po pierwsze, argument oparty na braku bezpośredniej skuteczności jest nieistotny w postępowaniach wszczętych na podstawie art. 173 traktatu WE. Umowy międzynarodowe stanowią integralną część wspólnotowego porządku prawnego i do obowiązków instytucji wspólnotowych, w tym Trybunału i Sądu, należy czuwanie nad ich przestrzeganiem. Fakt, iż niektórych umów międzynarodowych nie stosuje się bezpośrednio, nie ma wpływu na obowiązek Wspólnoty czuwania nad ich przestrzeganiem (zob. wyroki Trybunału: z dnia 10 lipca 1984 r. w sprawie 126/83 STS przeciwko Komisji, Rec. str. 2769, z dnia 22 czerwca 1989 r. w sprawie 70/87 Fediol przeciwko Komisji, Rec. str. 1781, pkt 20, z dnia 7 maja 1991 r. w sprawie C‑69/89 Nakajima przeciwko Radzie, Rec. str. I‑2069, pkt 31, a także opinia rzecznika generalnego Lenza w tej samej sprawie, pkt 53 oraz opinia rzecznika generalnego Gulmanna w sprawie C‑280/93 Niemcy przeciwko Radzie, w której zapadł wyrok w dniu 5 października 1994 r., Rec. str. I‑4973, pkt 135 i 137). Po drugie, art. 18 konwencji wiedeńskiej I zawiera jednoznaczny i bezwarunkowy zakaz dotyczący aktów niezgodnych z przedmiotem i celem umowy międzynarodowej.
80 Z tego wynika, że od dnia podpisania do dnia wejścia w życie porozumienia EOG Wspólnota była zobowiązana nie podejmować działań mogących stanowić zagrożenie dla realizacji przedmiotu i celu porozumienia. Obowiązek ten powinien był odgrywać jeszcze większą rolę po ratyfikacji porozumienia przez wszystkie umawiające się strony.
81 W tym względzie skarżąca zauważa, że proces ratyfikacji zakończył się w dniu 13 grudnia 1993 r., kiedy Rada i Komisja wydały wspólnie decyzję nr 94/1, a uwierzytelnione kopie dokumentów ratyfikacyjnych oraz notyfikacja o terminie wejścia w życie porozumienia EOG z dniem 1 stycznia 1994 r. zostały przekazane umawiającym się stronom. W momencie gdy zostało wydane sporne rozporządzenie, tj. w dniu 20 grudnia 1993 r., Rada miała więc pełną świadomość, że porozumienie EOG wejdzie w życie kilka dni później. Ponieważ jednym z głównych celów porozumienia EOG było zniesienie ceł między umawiającymi się stronami, zdaniem skarżącej Wspólnota zagroziła realizacji przedmiotu i celu porozumienia EOG, wydając sporne rozporządzenie po zakończeniu procesu ratyfikacji.
82 Republika Austrii utrzymuje, że wydając sporne rozporządzenie przed wejściem w życie porozumienia EOG, ale po jego ratyfikacji przez wszystkie umawiające się strony, Rada naruszyła prawa Republiki Austrii oraz prawa jej obywateli. Jej zdaniem Rada działała z naruszeniem ogólnej zasady prawa wspólnej państwom członkowskim, tj. zasady dobrej wiary we wzajemnych stosunkach między umawiającymi się stronami przed wejściem w życie porozumienia EOG, zasady prawa międzynarodowego publicznego uznanej w art. 18 konwencji wiedeńskiej I.
83 Ponadto, powołując się na prawo włoskie, niemieckie, belgijskie, hiszpańskie i brytyjskie, Republika Austrii twierdzi, że istnieje również ogólna zasada prawa wspólna systemom prawnym państw członkowskich, zgodnie z którą strona umowy zawierającej zobowiązania musi działać w dobrej wierze, aby chronić interesy pozostałych stron lub beneficjentów tej umowy w okresie, w którym wykonanie umowy jest zawieszone. Rzeczona zasada wynika z zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań. Powinna ona zatem zostać uznana przez Sąd za ogólną zasadę prawa wspólnotowego. Tymczasem zasada ta również została naruszona w wyniku wydania spornego rozporządzenia. Republika Austrii stoi na stanowisku, że skarżąca jako beneficjent porozumienia EOG powinna mieć możność powołania się na rzeczoną zasadę.
84 Rada nie kwestionuje twierdzenia skarżącej, iż art. 18 konwencji wiedeńskiej I oraz art. 18 konwencji wiedeńskiej II kodyfikują normy międzynarodowego prawa zwyczajowego, które obowiązują Wspólnotę.
85 Natomiast utrzymuje ona, że po pierwsze, nie naruszyła tych norm, ponieważ sporne rozporządzenie jest całkowicie zgodne z porozumieniem EOG. Nie ma tu zatem do czynienia ani z aktem, który udaremniałby przedmiot i cel tego porozumienia, ani z naruszeniem uzasadnionych oczekiwań Republiki Austrii.
86 Po drugie, Rada twierdzi, że normy powołane przez skarżącą należą do prawa traktatów, czyli dziedziny prawa międzynarodowego, która dotyczy tylko praw suwerennych państw i organizacji międzynarodowych, a także stosunków między nimi. Tego rodzaju normy nie przyznają jednostkom praw, na które mogłyby się one powołać przed Sądem. Co więcej, dane postanowienie nie jest wystarczająco precyzyjne, aby mogło być bezpośrednio stosowane, tym bardziej nie można przypisać bezpośredniej skuteczności zasadzie ochrony uzasadnionych oczekiwań.
Ocena Sądu
87 W ramach skargi o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 173 traktatu legalność zaskarżonego aktu powinna zostać oceniona w świetle okoliczności faktycznych i prawnych istniejących w dniu wydania aktu (zob. wyroki: Trybunału z dnia 7 lutego 1979 r. w sprawach połączonych 15/76 i 16/76 Francja przeciwko Komisji, Rec. str. 321, pkt 7 oraz Sądu z dnia 22 października 1996 r. w sprawach połączonych T‑79/95 i T‑80/95 SNCF i British Railways przeciwko Komisji, Rec. str. II‑1491, pkt 48).
88 Należy zatem odrzucić argument skarżącej, jakoby legalność spornego rozporządzenia powinna być oceniana według stanu z dnia jego wejścia w życie.
89 Ponadto skarżąca twierdzi, że porozumienie EOG należało do okoliczności faktycznych i prawnych istniejących w momencie wydania spornego rozporządzenia, tj. w dniu 20 grudnia 1993 r., oraz że wydając sporne rozporządzenie na kilka dni przed wejściem w życie porozumienia EOG, Rada naruszyła zasadę prawa międzynarodowego publicznego, zwaną „zasadą dobrej wiary”, zgodnie z którą sygnatariuszom umowy międzynarodowej w okresie przed jej wejściem w życie nie wolno wydawać aktów udaremniających przedmiot i cel tej umowy.
90 W związku z tym należy przede wszystkim podnieść, że zasada dobrej wiary jest normą międzynarodowego prawa zwyczajowego uznaną przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (zob. wyrok z dnia 25 maja 1926 r. w sprawie Interesy Niemiec na polskim Górnym Śląsku, CPJI, seria A, nr 7, str. 30 i 39) i że w konsekwencji obowiązuje ona Wspólnotę.
91 Zasada ta została skodyfikowana w art. 18 konwencji wiedeńskiej I, który stanowi:
„Państwo jest obowiązane powstrzymać się od działań, które udaremniłyby przedmiot i cel traktatu, gdy:
a) podpisało traktat lub dokonało wymiany dokumentów stanowiących traktat z zastrzeżeniem ratyfikacji, przyjęcia lub zatwierdzenia, dopóki nie ujawni, że nie zamierza stać się stroną tego traktatu, lub
b) wyraziło zgodę na związanie się traktatem w ciągu okresu poprzedzającego wejście traktatu w życie, jeśli takie wejście w życie zbytnio się nie odwleka”.
92 W niniejszej sprawie sporne rozporządzenie zostało wydane przez Radę w dniu 20 grudnia 1993 r., czyli siedem dni po tym, jak Wspólnoty jako ostatnie z umawiających się stron zatwierdziły porozumienie EOG i złożyły dokumenty zatwierdzenia (zob. pkt 23 powyżej). W tych okolicznościach od dnia 13 grudnia 1993 r. data wejścia w życie porozumienia EOG była znana Wspólnotom. Z art. 129 ust. 3 porozumienia EOG, zastąpionego przez art. 6 protokołu dostosowawczego oraz z art. 1 ust. 1 i art. 22 ust. 3 protokołu dostosowawczego wynika bowiem, że porozumienie miało wejść w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po ostatniej notyfikacji zatwierdzenia lub ratyfikacji.
93 Następnie należy zauważyć, że zasada dobrej wiary w prawie międzynarodowym wynika z zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, która według orzecznictwa stanowi część wspólnotowego porządku prawnego (zob. wyrok Trybunału z dnia 3 maja 1978 r. w sprawie 112/77 Töpfer przeciwko Komisji, Rec. str. 1019, pkt 19). Prawo powoływania się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań przysługuje każdemu podmiotowi gospodarczemu, w którym instytucja wzbudziła uzasadnione nadzieje (zob. w szczególności wyrok Sądu z dnia 13 lipca 1995 r. w sprawach połączonych T‑466/93, T‑469/93, T‑473/93, T‑474/93 i T‑477/93 O’Dwyer i in. przeciwko Radzie, Rec. str. II‑2071, pkt 48).
94 W sytuacji gdy Wspólnoty złożyły dokumenty zatwierdzenia umowy międzynarodowej i gdy data wejścia w życie tej umowy jest znana, podmioty gospodarcze mogą powoływać się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań, aby sprzeciwić się wydaniu przez instytucje w okresie poprzedzającym wejście w życie tej umowy międzynarodowej jakichkolwiek aktów sprzecznych z postanowieniami umowy, które po jej wejściu w życie mają wobec nich bezpośrednią skuteczność.
95 W związku z tym skarżąca ma prawo żądać zbadania legalności spornego rozporządzenia w stosunku do postanowień EOG, które po jego wejściu w życie mają bezpośrednią skuteczność.
96 Jednakże przed wzięciem pod uwagę poszczególnych argumentów podniesionych w tej kwestii przez skarżącą należy najpierw zbadać, po pierwsze, czy i w jakim zakresie postanowienia porozumienia EOG zastępują postanowienia porozumienia o wolnym handlu, a po drugie, czy porozumienie EOG ma zastosowanie do produktów będących przedmiotem niniejszej sprawy.
97 Należy zauważyć, że porozumienie o wolnym handlu obowiązujące w czasie, gdy miały miejsca omawiane zdarzenia, na podstawie którego wydano sporne rozporządzenie, nie zostało ani wypowiedziane, ani jego wykonanie nie zostało zawieszone w momencie wejścia w życie porozumienia EOG. Niemniej z art. 120 porozumienia EOG wynika, że jego postanowienia mają pierwszeństwo w stosowaniu przed postanowieniami porozumienia o wolnym handlu „w zakresie w jakim ten sam przedmiot jest uregulowany” przez porozumienie EOG. Otóż przedmiot regulacji postanowień porozumienia EOG, których dotyczy niniejsza sprawa, oraz odpowiednich artykułów porozumienia o wolnym handlu jest taki sam. Przedmiot regulacji art. 10 porozumienia EOG jest identyczny jak w wypadku art. 3 i 6 porozumienia o wolnym handlu, tzn. są nim cła przywozowe i opłaty o skutku równoważnym. Artykuł 61 porozumienia EOG dotyczący pomocy państwa jest bardziej szczegółowy i ma również szerszy zakres niż art. 23 ust. 1 pkt iii) porozumienia o wolnym handlu; jest on niemal identyczny z art. 92 traktatu WE. Ponadto szczegółowe postanowienia stosujące się do pomocy państwa wewnątrz Wspólnoty znajdują się w załączniku XV do porozumienia EOG. Jeśli chodzi o procedury określone w art. 27 ust. 2 i 3 lit. a) porozumienia o wolnym handlu, należy przypomnieć, że zgodnie z art. 108 porozumienia EOG państwa EFTA powołują Urząd Nadzoru EFTA oraz Trybunał EFTA. Obie te instytucje dysponują, zwłaszcza w dziedzinie konkurencji i pomocy państwa, kompetencjami i procedurami analogicznymi do kompetencji i procedur istniejących w tym zakresie we Wspólnocie. Podział kompetencji i współpraca Urzędu Nadzoru EFTA z Komisją w dziedzinie pomocy państwa są uregulowane w art. 62 porozumienia EOG. Z tego wynika, że po wejściu w życie porozumienia EOG stosowanie rzeczonych postanowień porozumienia EOG ma pierwszeństwo przed stosowaniem odpowiednich postanowień porozumienia o wolnym handlu.
98 W tych okolicznościach, nie rozstrzygając w przedmiocie zgodności pomocy przyznanej przez Austrię z porozumieniem o wolnym handlu lub porozumieniem EOG, Sąd stwierdza, że Rada przeprowadziła do końca całą procedurę przewidzianą w postanowieniach porozumienia o wolnym handlu dotyczących pomocy państwa przed wydaniem spornego rozporządzenia. Tymczasem, jak wynika z punktu poprzedzającego, po wejściu w życie porozumienia EOG postanowienia tej umowy dotyczące pomocy państwa mają pierwszeństwo w stosowaniu przed odpowiadającymi im postanowieniami porozumienia o wolnym handlu. W tym zakresie porozumienie EOG zawiera własne normy i procedury pozwalające umawiającym się stronom eliminować formy pomocy państwa niezgodne z funkcjonowaniem umowy.
99 Jeśli chodzi o kwestię, czy porozumienie EOG ma zastosowanie do produktów objętych spornym rozporządzeniem, nikt nie podważa faktu, że są to produkty pochodzące z państw będących stronami porozumienia EOG oraz że podlegają one rozdziałom 25–97 zharmonizowanego systemu oznaczania i kodowania towarów. W związku z tym na mocy swojego art. 8 ust. 2 i 3 lit. a) porozumienie EOG ma od czasu wejścia w życie zastosowanie do tych produktów.
100 Po drugie, należy zatem zbadać, czy po wejściu w życie porozumienia EOG jego art. 10 może mieć bezpośrednią skuteczność.
101 Z art. 228 ust. 7 traktatu WE wynika, że umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnotę zgodnie z traktatem wiążą instytucje i państwa członkowskie. Według utrwalonego orzecznictwa postanowienia takiej umowy tworzą od wejścia w życie integralną część wspólnotowego porządku prawnego (zob. ww. wyrok w sprawie Haegeman, pkt 5). Również z utrwalonego orzecznictwa wynika, że postanowienia takiej umowy mogą mieć bezpośrednią skuteczność, jeżeli są bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne (zob. na przykład wyroki Trybunału: z dnia 5 lutego 1976 r. w sprawie 87/75 Bresciani, Rec. str. 129, pkt 25, oraz z dnia 26 października 1982 r. w sprawie 104/81 Kupferberg, Rec. str. 3641, pkt 23).
102 W tym względzie Sąd stwierdza, że żadna okoliczność sprawy nie wskazuje, by porozumienie EOG, zawarte przez Wspólnotę na podstawie art. 238 traktatu WE, nie zostało zawarte zgodnie z traktatem. Z tego wynika, że od wejścia w życie porozumienia, czyli od dnia 1 stycznia 1994 r. postanowienia porozumienia EOG tworzą integralną część wspólnotowego porządku prawnego. Należy także przypomnieć, że art. 10 porozumienia EOG stanowi w zdaniu pierwszym, iż cła przywozowe i wywozowe oraz wszelkie opłaty o skutku równoważnym są zakazane między umawiającymi się stronami. W zdaniu drugim tego samego artykułu dodano, że z zastrzeżeniem szczegółowych zasad przewidzianych w protokole 5. do porozumienia EOG zakaz ten odnosi się również do ceł o charakterze fiskalnym. Należy stwierdzić, że art. 10 wprowadził w ten sposób normę bezwarunkową i precyzyjną, obwarowaną jednym wyjątkiem, który z kolei jest również bezwarunkowy i dokładnie określony. W związku z tym od momentu wejścia w życie porozumienia EOG artykuł ten ma bezpośrednią skuteczność.
103 Po trzecie, należy zbadać, czy sporne rozporządzenie narusza art. 10 porozumienia EOG poprzez ponowne wprowadzenie cła według stawki 4,9%.
104 Artykuł 6 porozumienia EOG stanowi:
„Bez uszczerbku dla przyszłego rozwoju orzecznictwa postanowienia niniejszego porozumienia, w zakresie w jakim są one co do istoty tożsame z odpowiednimi normami Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą, Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali oraz aktami przyjętymi na podstawie tych dwóch traktatów, podlegają w zakresie ich wykonania i stosowania wykładni zgodnej z odpowiednimi orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wydanymi przed datą podpisania niniejszego porozumienia”.
105 Rada utrzymuje, że bez względu na to postanowienie art. 10 porozumienia EOG nie powinien być interpretowany w taki sam sposób jak odpowiadające mu postanowienia traktatu WE, ponieważ istnieją poważne różnice między traktatem WE a porozumieniem EOG (zob. pkt 62 powyżej).
106 Argument ten nie może zostać uwzględniony. Z orzecznictwa wynika bowiem, że w celu ustalenia, czy wykładnia postanowienia traktatu WE powinna zostać rozciągnięta na identyczne postanowienie znajdujące się w takim porozumieniu jak porozumienie EOG, należy przeanalizować to postanowienie w świetle przedmiotu, celu oraz kontekstu porozumienia (zob. wyroki Trybunału: z dnia 9 lutego 1982 r. w sprawie 270/80 Polydor, Rec. str. 329, pkt 8 oraz z dnia 16 lipca 1992 r. w sprawie C‑163/90 Legros i in., Rec. str. I‑4625, pkt 23). Otóż zgodnie z art. 1 ust. 1 porozumienie EOG ma na celu wspieranie stałego i zrównoważonego wzmacniania stosunków gospodarczych i handlowych między umawiającymi się stronami na równych warunkach konkurencji i w poszanowaniu tych samych norm w celu utworzenia jednolitego EOG. W tym celu umawiające się strony postanowiły usunąć przeszkody niemal we wszystkich dziedzinach swojej wymiany handlowej, zgodnie z postanowieniami GATT dotyczącymi tworzenia stref wolnego handlu.
107 W tym kontekście porozumienie EOG narzuca daleko posuniętą integrację, której cele wykraczają poza cele zwykłego porozumienia o wolnym handlu. Z art. 1 ust. 2 wynika zatem, że EOG obejmuje w szczególności swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, jak również ustanowienie systemu zapewniającego niezakłóconą konkurencję i równe przestrzeganie norm z nią związanych. Normy obowiązujące w stosunkach pomiędzy umawiającymi się stronami w dziedzinach objętych porozumieniem odpowiadają co do istoty właściwym postanowieniom traktatów WE i EWWiS oraz aktów wydanych na podstawie tych traktatów. Celem porozumienia EOG jest również rozciągnięcie na EOG w dziedzinach objętych tym porozumieniem przyszłego prawa wspólnotowego, w miarę jego powstawania i rozwoju oraz dokonywanych w nim zmian; w związku z tym przewidziano odpowiednią procedurę decyzyjną. Porozumienie EOG przewiduje też, że państwa EFTA ustanawiają organ nadzoru, Urząd Nadzoru EFTA o równorzędnych uprawnieniach oraz o zadaniach podobnych do tych wykonywanych przez Komisję, a także trybunał sprawiedliwości, Trybunał EFTA. Artykuł 109 porozumienia EOG stanowi, że Urząd Nadzoru EFTA, z jednej strony, z drugiej zaś Komisja, działając zgodnie z traktatem WE, traktatem EWWiS oraz porozumieniem EOG, czuwają nad przestrzeganiem zobowiązań wynikających z porozumienia EOG. Z art. 108 ust. 2 porozumienia EOG oraz z Porozumienia między państwami EFTA z dnia 2 maja 1992 r. dotyczącego powołania organu nadzoru i trybunału sprawiedliwości (Dz.U. 1994, L 344, str. 1, zwanego dalej „porozumieniem EFTA o nadzorze”) wynika, że Trybunał EFTA ma kompetencje podobne do kompetencji Trybunału Sprawiedliwości.
108 Poprzez powołanie Urzędu Nadzoru EFTA i Trybunału EFTA z uprawnieniami i właściwością podobnymi do uprawnień i właściwości Komisji i Trybunału stworzony został system opierający się na dwóch filarach, w którym Urząd Nadzoru EFTA i Trybunał EFTA czuwają nad stosowaniem porozumienia EOG ze strony państw EFTA, podczas gdy Komisja, Trybunał i Sąd czuwają nad jego stosowaniem ze strony Wspólnoty. System ten został wzmocniony za pomocą wielu elementów, których celem jest zapewnienie jego spójności. Wśród tych elementów figurują – obok podobieństwa brzmienia różnych postanowień porozumienia EOG oraz traktatów WE i EWWiS – motywy czwarty i piętnasty preambuły oraz art. 6 porozumienia EOG, a także między innymi art. 3 porozumienia EFTA o nadzorze. W szczególności zgodnie z motywem czwartym preambuły celem umawiających się stron jest „stworzenie dynamicznego i jednolitego Europejskiego Obszaru Gospodarczego opartego na wspólnych regułach i równych warunkach konkurencji, wyposażonego w środki, między innymi sądowe, niezbędne do jego urzeczywistnienia oraz opierającego się na równości, wzajemności i ogólnej równowadze korzyści, praw i obowiązków umawiających się stron”. Motyw piętnasty preambuły, dodany przez umawiające się strony po tym, jak Trybunał we wspomnianej powyżej opinii 1/91 stwierdził, że system sądowy w pierwszej wersji porozumienia przewidującej trybunał EOG jest niezgodny z traktatem EWG, uściśla jeszcze, że „przy zachowaniu pełnej niezależności sądów, celem umawiających się stron jest osiągnięcie i utrzymanie jednolitej wykładni i stosowania niniejszego porozumienia oraz przepisów prawa wspólnotowego, które są co do istoty powtórzone w niniejszym porozumieniu, oraz doprowadzenie do jednakowego traktowania obywateli i podmiotów gospodarczych w zakresie czterech swobód i warunków konkurencji”. Jak już przypomniał Sąd w pkt 104 powyżej, art. 6 porozumienia EOG przewiduje, że postanowienia porozumienia, które są identyczne co do istoty z normami wspólnotowymi, interpretuje się zgodnie z orzecznictwem Trybunału i Sądu powstałym przed podpisaniem porozumienia EOG. Wreszcie z art. 3 ust. 2 porozumienia EFTA o nadzorze wynika, że Urząd Nadzoru EFTA i Trybunał EFTA przy interpretowaniu i stosowaniu porozumienia EOG uwzględniają należycie zasady ustalone we właściwym orzecznictwie Trybunału i Sądu powstałym po podpisaniu porozumienia EOG (zob. ww. wyrok Trybunału EFTA w sprawie Restamark, pkt 24, 33 i 34, oraz wyrok Trybunału EFTA z dnia 21 marca 1995 r. w sprawie E‑2/94 Scottish Salmon Growers Association przeciwko Urzędowi Nadzoru EFTA, Report of the EFTA Court, 1 January 1994 – 30 June 1995, str. 59, pkt 11 i 13).
109 Wbrew temu, co twierdzi Rada, w wyżej wspomnianej opinii 1/91 Trybunał nie umniejszył znaczenia celu zamierzonego przez umawiające się strony, tj. stworzenia dynamicznego i jednolitego EOG w związku z wykładnią i stosowaniem porozumienia EOG. Gdy Trybunał stwierdził, że cel jednolitej wykładni i stosowania prawa w obrębie EOG napotyka na przeszkody w postaci różnic istniejących między celami a kontekstem porozumienia EOG z jednej strony oraz między celami a kontekstem prawa wspólnotowego z drugiej strony, stwierdzenie to zostało uczynione w ramach badania systemu sądowego przewidzianego w porozumieniu EOG w celu ustalenia, czy system ten jest w stanie podważyć autonomię wspólnotowego porządku prawnego przy realizacji jego własnych celów, nie zaś w ramach badania konkretnego przypadku, w którym należy określić, czy postanowienie porozumienia EOG, które jest identyczne co do istoty z przepisem prawa wspólnotowego, powinno być interpretowane zgodnie z orzecznictwem Trybunału i Sądu.
110 Z powyższych ustaleń wynika, że art. 6 porozumienia EOG należy interpretować w ten sposób, że ilekroć postanowienie porozumienia EOG jest identyczne co do istoty z odpowiadającymi mu normami traktatów WE i EWWiS oraz aktów wydanych na podstawie tych dwóch traktatów, musi być ono interpretowane zgodnie z właściwym orzecznictwem Trybunału i Sądu wydanym przed dniem podpisania porozumienia EOG.
111 Sąd stwierdza następnie, że art. 10 porozumienia EOG jest identyczny co do istoty z art. 12, 13, 16 i 17 traktatu WE, które od zakończenia okresu przejściowego zakazują pobierania między państwami członkowskimi ceł przywozowych i wywozowych oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym. W związku z tym na podstawie art. 6 porozumienia EOG art. 10 powinien być interpretowany zgodnie z właściwym orzecznictwem Trybunału i Sądu wydanym przed dniem podpisania porozumienia EOG.
112 W związku z tym należy w pierwszej kolejności odrzucić argument Komisji, jakoby art. 10 porozumienia EOG i odpowiadające mu postanowienia traktatu WE nie były identyczne co do istoty, ponieważ z art. 10 porozumienia EOG wynika, że cła o charakterze fiskalnym nie są uważane za podlegające automatycznie pojęciu ceł przywozowych i wywozowych oraz opłat o skutku równoważnym. Wystarczy bowiem przypomnieć, iż traktat WE zawiera odpowiednie postanowienie, tj. art. 17, które jasno stanowi, że zakazy z art. 9 traktatu mają także zastosowanie do ceł o charakterze fiskalnym; celem tego postanowienia jest uniemożliwienie obejścia zakazu stosowania ceł przywozowych i wywozowych oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym (zob. ww. wyrok w sprawach połączonych Sociaal Fonds voor de Diamantarbeiders, pkt 8 i 9).
113 Po drugie, wbrew temu, co utrzymuje Komisja, wykładnia art. 10 porozumienia EOG zaproponowana przez skarżącą nie uniemożliwia stosowania art. 64 porozumienia EOG. W dziedzinie pomocy państwa postanowienie art. 64 upoważnia bowiem pod pewnymi warunkami właściwy organ umawiającej się strony dotkniętej zakłóceniem konkurencji do przedsięwzięcia działań w celu zrównoważenia skutków zakłócenia. Ponieważ stanowi on wyjątek od innych postanowień porozumienia EOG, art. 64 może być stosowany bez względu na pozostałe postanowienia umowy. Jednakże przed przedsięwzięciem działań konieczne jest przeprowadzenie w całości procedury przewidzianej w art. 64 porozumienia EOG oraz spełnione muszą zostać przewidziane w nim przesłanki.
114 Po trzecie, różne klauzule ochronne porozumienia EOG, które pozwalają umawiającym się stronom na odstępstwa od jego postanowień, mogą zostać użyte tylko w określonych okolicznościach oraz – co stanowi generalną regułę – po zbadaniu przy udziale wszystkich stron we Wspólnym Komitecie EOG. Poza szczególnymi sytuacjami, które mogą spowodować ich zastosowanie, klauzule te nie mają wpływu na cel realizowany przez art. 10 w ramach porozumienia EOG ani w konsekwencji na to, w jaki sposób należy interpretować ten artykuł. Wniosek ten potwierdza zwłaszcza fakt, iż do czasu wejścia w życie Traktatu o Unii Europejskiej art. 115 traktatu EWG pozwalał państwom członkowskim w okresie przejściowym na samodzielne stosowanie koniecznych środków w nagłych wypadkach oraz iż, jak słusznie zauważyła skarżąca, w ww. wyroku w sprawach połączonych Sociaal Fonds voor de Diamantarbeiders Trybunał uznał za niezgodne z prawem właśnie obciążenia o charakterze pieniężnym pobierane w okresie przejściowym.
115 Po czwarte, należy również odrzucić argument Komisji, jakoby art. 26 porozumienia EOG nie był potrzebny, gdyby art. 10 miał być interpretowany zgodnie z orzecznictwem Trybunału. Artykuł 26 porozumienia EOG przewiduje bowiem, że środki antydumpingowe, cła wyrównawcze i środki w postaci sankcji za niedozwolone praktyki handlowe państw trzecich nie mają zastosowania w stosunkach między umawiającymi się stronami, chyba że porozumienie EOG stanowi inaczej. Protokół 13. do porozumienia EOG w akapicie pierwszym stanowi, że stosowanie art. 26 jest ograniczone do dziedzin objętych postanowieniami porozumienia EOG, w przypadku których acquis communautaire zostało w całości włączone do tego porozumienia. Z akapitu drugiego tegoż protokołu wynika, że art. 26 nie ma zastosowania w sytuacjach, w których jedna z umawiających się stron wprowadza środki wobec państw trzecich, aby zapobiec obchodzeniu środków antydumpingowych, ceł wyrównawczych lub środków w postaci sankcji za niedozwolone praktyki handlowe państw trzecich.
116 Artykuł 26 w związku z protokołem 13. do porozumienia EOG należy zatem interpretować w ten sposób, że reguluje on sytuacje, w których niezależnie od innych postanowień porozumienia EOG umawiające się strony mogą wprowadzić w stosunkach między sobą środki antydumpingowe, cła wyrównawcze oraz środki w postaci sankcji za niedozwolone praktyki handlowe państw trzecich. Co więcej, art. 26 nie dotyczy tylko środków w postaci opłat, lecz także wszelkich innych środków niezależnie od ich formy, w tym zobowiązań zaakceptowanych w decyzjach wydanych przez Komisję w sprawach dumpingu. W konsekwencji art. 26 porozumienia EOG ma swoją własną, niezależną od art. 10 porozumienia EOG, rację bytu.
117 W każdym razie sporne rozporządzenie nie zostało wydane w celu uniknięcia obchodzenia środków antydumpingowych, ceł wyrównawczych lub środków w postaci sankcji za niedozwolone praktyki handlowe państw trzecich. Zresztą sprawy z zakresu pomocy państwa podlegają art. 61–64 porozumienia EOG. Co więcej, acquis communautaire w tej dziedzinie, a zwłaszcza wspólnotowe wytyczne dotyczące pomocy państwa w sektorze motoryzacyjnym (89/C 123/03, Dz.U. C 123 z dnia 18 maja 1989 r., str. 3), zostało w całości włączone do porozumienia EOG. Wobec tego bez potrzeby rozstrzygania kwestii, czy środki ustanowione przez sporne rozporządzenie należy uważać za cła wyrównawcze, środki te nie mogą również być dozwolone na podstawie art. 26 porozumienia EOG.
118 Dla dopełnienia obrazu należy zaznaczyć, że jeśli chodzi o porozumienia o wolnym handlu z państwami EFTA, których przedmiot jest znacznie bardziej ograniczony niż w przypadku porozumienia EOG, w ww. wyroku w sprawie Legros i in. (pkt 26), który dotyczył art. 6 porozumienia między Wspólnotą a Królestwem Szwecji [rozporządzenie Rady (EWG) nr 2838/72 z dnia 19 grudnia 1972 r. w sprawie zawarcia porozumienia między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Królestwem Szwecji (Dz.U. L 300, str. 96)] odnoszącym się do opłat o skutku równoważnym Trybunał uznał, że w kontekście celu polegającego na wyeliminowaniu barier w wymianie handlowej zniesienie ceł przywozowych odgrywa pierwszorzędną rolę i że to samo odnosi się do opłat o skutku równoważnym, które według utrwalonego orzecznictwa Trybunału są ściśle powiązane z cłami sensu stricto (zob. w szczególności wyroki Trybunału: z dnia 13 grudnia 1973 r. w sprawach połączonych 37/73 i 38/73 Sociaal Fonds voor de Diamantarbeiders, Rec. str. 1609, pkt 12 i 13 oraz z dnia 12 lutego 1992 r. w sprawie C‑260/90 Leplat, Rec. str. I‑643, pkt 15). Trybunał wyciągnął stąd wniosek, że porozumienie o wolnym handlu zostałoby w znacznym stopniu pozbawione skuteczności (effet utile), gdyby pojęcie opłat o skutku równoważnym znajdujące się w jego art. 6 miało być interpretowane w sposób bardziej zawężający niż to samo pojęcie użyte w traktacie EWG.
119 Uwzględniając wszystkie te okoliczności, należy zatem zbadać, czy po wejściu w życie porozumienia EOG sporne rozporządzenie jest sprzeczne z art. 10 tego porozumienia interpretowanym na podstawie art. 6 zgodnie z właściwym orzecznictwem Trybunału i Sądu wydanym przed dniem podpisania porozumienia EOG.
120 W tym miejscu należy odrzucić argument Rady, jakoby środek wprowadzony przez sporne rozporządzenie nie stanowił cła, lecz środek ochronny sui generis, który jako taki nie podlega art. 10 porozumienia EOG. W istocie zgodnie ze swoim tytułem sporne rozporządzenie dotyczy „cofnięcia zwolnień celnych”. Ponadto jego art. 1 stanowi, że „[w]prowadza się ponownie cło według stawki 4,9% od przywozu skrzyni biegów typu F15 do samochodów produkowanych przez General Motors Austria”, zaś w jego motywie dwudziestym trzecim jest mowa o „ustanowieniu cła w wysokości równej cłom, jakie obowiązywałyby, gdyby [porozumienie o wolnym handlu] nie weszło w życie”. Wreszcie podczas rozprawy przedstawiciel Rady – w odpowiedzi na pytanie Sądu – przyznał, że kwalifikacja środka nie ma większego znaczenia, ponieważ jego skutek jest identyczny bez względu na to, czy zostanie on zakwalifikowany jako cło antydumpingowe, cło wyrównawcze, cofnięcie zwolnień celnych, wprowadzenie cła czy środka ochronnego sui generis.
121 Należy następnie przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem „choćby niewielkie obciążenie o charakterze pieniężnym, niezależnie od jego nazwy i sposobu stosowania, które zostaje nałożone jednostronnie na towary krajowe lub zagraniczne w związku z przekroczeniem przez nie granicy, jeśli nie jest cłem w ścisłym tego słowa znaczeniu, stanowi opłatę o skutku równoważnym w rozumieniu art. 9 i 12 traktatu, nawet gdy nie jest ono pobierane na rzecz państwa, nie wywołuje dyskryminacyjnego lub protekcjonistycznego skutku, a produkt, na który nałożono obciążenie, nie konkuruje z produktami krajowymi” (ww. wyrok z dnia 1 lipca 1969 r. w sprawach połączonych Sociaal Fonds voor de Diamantarbeiders, pkt 18).
122 Środek wprowadzony przez sporne rozporządzenie stanowi obciążenie o charakterze pieniężnym nałożone jednostronnie przez Wspólnotę na skrzynie biegów F15 w związku z przekroczeniem przez nie granicy. Wobec tego bez potrzeby ustalania, czy środek ten powinien być uważany za cło przywozowe sensu stricto, należy stwierdzić, że stanowi on przynajmniej opłatę o skutku równoważnym w rozumieniu art. 10 porozumienia EOG. Z tego wynika, że po wejściu w życie porozumienia EOG sporne rozporządzenie było sprzeczne z tym artykułem.
123 Z powyższych rozważań wynika, że wydając sporne rozporządzenie w okresie poprzedzającym wejście w życie porozumienia EOG, po złożeniu przez Wspólnoty dokumentów zatwierdzenia, Rada naruszyła uzasadnione oczekiwania skarżącej.
124 Ponadto z orzecznictwa wynika, że prawo wspólnotowe powinno być jednoznaczne, a jego stosowanie przewidywalne dla podmiotów prawa. Zasada pewności prawa wymaga, by każdy akt instytucji, który wywołuje skutki prawne, był jasny, precyzyjny i podany do wiadomości zainteresowanego w taki sposób, by mógł on wiedzieć z pewnością, od jakiego momentu dany akt istnieje i zaczyna wywoływać skutki prawne. Ten wymóg pewności prawa musi być szczególnie rygorystycznie przestrzegany, gdy chodzi o akt mogący wywoływać konsekwencje finansowe, aby zainteresowani mieli możliwość dokładnego zapoznania się z zakresem obowiązków, jakie na nich nakłada (zob. wyroki Trybunału: z dnia 9 lipca 1981 r. w sprawie 169/80 Gondrand Frères i Garancini, Rec. str. 1931, pkt 17, z dnia 22 lutego 1984 r. w sprawie 70/83 Kloppenburg, Rec. str. 1075, pkt 11 oraz z dnia 15 grudnia 1987 r. w sprawie 325/85 Irlandia przeciwko Komisji, Rec. str. 5041, pkt 18 i wyrok Sądu z dnia 7 lutego 1991 r. w sprawach połączonych T‑18/89 i T‑24/89 Tagaras przeciwko Trybunałowi Sprawiedliwości, Rec. str. II‑53, pkt 40).
125 Tymczasem Rada, wydając sporne rozporządzenie w dniu 20 grudnia 1993 r., w momencie gdy wiedziała z pewnością, że porozumienie EOG wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 1994 r., świadomie stworzyła sytuację, w której od stycznia 1994 r. współistniały dwie sprzeczne normy prawne, tj. z jednej strony sporne rozporządzenie bezpośrednio stosowane w krajowych porządkach prawnych, wprowadzające ponownie cło według stawki 4,9% od przywozu skrzyni biegów F15 produkowanych przez skarżącą, z drugiej zaś strony art. 10 porozumienia EOG mający bezpośrednią skuteczność i zakazujący stosowania ceł przywozowych i wszelkich opłat o skutku równoważnym. W związku z tym nie można uznać spornego rozporządzenia za jednoznaczne prawo wspólnotowe, a jego stosowania za przewidywalne dla podmiotów prawa. Z tego wynika, że Rada naruszyła również zasadę pewności prawa.
126 Chociaż oba te naruszenia ogólnych zasad prawa powinny zostać uznane same w sobie za wystarczająco poważne, by spowodować stwierdzenie nieważności spornego rozporządzenia, należy jednak tytułem uzupełnienia ustalić, czy – jak utrzymuje skarżąca – Rada świadomie antydatowała numer Dziennika Urzędowego, w którym zostało opublikowane rzeczone rozporządzenie.
127 Numer Dziennika Urzędowego, w którym opublikowano sporne rozporządzenie, nosi datę 31 grudnia 1993 r. Zgodnie ze swym art. 2 rozporządzenie wchodzi w życie w dniu jego ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym. Jednakże z odpowiedzi udzielonej na piśmie przez Urząd Publikacji na pytania Sądu wynika, że Dziennik Urzędowy z dnia 31 grudnia 1993 r. został udostępniony dla ogółu w siedzibie Urzędu Publikacji we wszystkich językach urzędowych Wspólnoty dopiero w dniu 11 stycznia 1994 r. o godzinie 16.45. Otóż według orzecznictwa istnieje wprawdzie domniemanie, że datą publikacji jest rzeczywiście data figurująca na każdym numerze Dziennika Urzędowego, niemniej w razie przedstawienia dowodu przeciwnego należy uwzględnić datę rzeczywistej publikacji (zob. ww. wyrok w sprawie Racke, pkt 15). Z tego wynika, że datą faktycznego opublikowania numeru Dziennika Urzędowego, o którym mowa w niniejszej sprawie, jest 11 stycznia 1994 r. oraz że rozporządzenie weszło w życie dopiero w tym dniu.
128 Ponadto z akt sprawy, z dokumentów przedłożonych przez Radę na wezwanie Sądu, a także z odpowiedzi udzielonych na piśmie przez Radę i Urząd Publikacji na pytania Sądu wynika, że Rada przesłała sporne rozporządzenie do Urzędu Publikacji w dniu 3 lub 4 stycznia 1994 r., ponadto w piśmie przewodnim poinstruowała Urząd Publikacji, by rozporządzenie ukazało się w wydaniu Dziennika Urzędowego z 1993 r., następnie instrukcja ta została przez Radę potwierdzona telefonicznie, Urząd Publikacji zaś otrzymał pełny tekst rozporządzenia faksem w dniu 6 stycznia 1994 r.
129 W toku rozprawy w odpowiedzi na pytania Sądu Rada wyjaśniła, iż nigdy nie twierdziła, że sporne rozporządzenie miało wejść w życie przed jego opublikowaniem. W owym czasie administracja Rady, nawet jeśli znała ona orzecznictwo dotyczące daty faktycznej publikacji Dziennika Urzędowego (zob. pkt 127 powyżej), miała w zwyczaju dawać Urzędowi Publikacji instrukcję publikowania aktów wydanych w danym roku w Dzienniku Urzędowym z tego samego roku. Praktyka ta uległa jednak zmianie od tamtego czasu.
130 Tymczasem Sąd, nie rozstrzygając w kwestii legalności tej praktyki, którą należałoby określić co najmniej jako wątpliwą, zauważył, że wbrew tej praktyce wiele aktów wydanych przez Radę w grudniu 1993 r. zostało opublikowanych w Dzienniku Urzędowym z 1994 r. Chodzi tu w szczególności o decyzje nr 94/1 i 94/2 wydane w dniu 13 grudnia 1993 r., ale ogłoszone w Dz.U. 1994, L 1 noszącym datę 3 stycznia 1994 r., a także rozporządzenie Rady (WE) nr 5/94 z dnia 22 grudnia 1993 r. w sprawie zawieszenia środków antydumpingowych stosowanych wobec państw EFTA, opublikowane w Dz.U. 1994, L 3 noszącym datę 5 stycznia 1994 r.
131 Z powyższego wynika, że Rada świadomie antydatowała numer Dziennika Urzędowego, w którym opublikowane zostało sporne rozporządzenie.
132 Działając w ten sposób, Rada naruszyła po raz kolejny zasadę pewności prawa, która według orzecznictwa przytoczonego w pkt 124 powyżej wymaga, by każdy akt instytucji, który wywołuje skutki prawne, był jasny, precyzyjny i podany do wiadomości zainteresowanego w taki sposób, by mógł on wiedzieć z pewnością, od jakiego momentu dany akt istnieje i zaczyna wywoływać skutki prawne.
133 Postępowanie administracji Rady powinno zostać uznane za szczególnie poważne, ponieważ jest ono sprzeczne z oficjalnymi instrukcjami samej Rady udzielonymi Urzędowi Publikacji „w celu zapewnienia, by data publikacji umieszczona w numerze Dziennika Urzędowego odpowiadała dniowi, w jakim numer ten zostaje rzeczywiście udostępniony dla ogółu we wszystkich językach w rzeczonym Urzędzie” (zob. ww. wyrok w sprawie Racke, pkt 15). Co więcej, jak słusznie zauważyła skarżąca, stan prawny, jaki istniał w dniu 31 grudnia 1993 r., różnił się od stanu prawnego istniejącego po dniu 1 stycznia 1994 r., tj. po dacie wejścia w życie porozumienia EOG.
134 Z całości powyższych rozważań wynika, że rozpatrywane łącznie zarzut pierwszy i druga część zarzutu drugiego są zasadne.
135 W tych okolicznościach należy stwierdzić nieważność spornego rozporządzenia bez potrzeby orzekania w zakresie pozostałych argumentów i zarzutów podniesionych przez skarżącą.
W przedmiocie kosztów
136 Zgodnie z art. 87 § 2 regulaminu Sądu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Rada przegrała sprawę, a skarżąca o to wniosła, należy obciążyć Radę jej własnymi kosztami oraz kosztami postępowania poniesionymi przez skarżącą.
137 Artykuł 87 § 4 regulaminu przewiduje, iż instytucje, które wstąpiły do sprawy w charakterze interwenienta, pokrywają własne koszty.
138 Republika Austrii została dopuszczona do sprawy w charakterze interwenienta nie na podstawie art. 37 akapit drugi statutu Trybunału (WE), ale zgodnie z zobowiązaniem Wspólnoty zawartym w oświadczeniu „o prawach państw EFTA przed Trybunałem Sprawiedliwości WE”, załączonym do porozumienia EOG, dotyczącym zapewnienia państwom EFTA i Urzędowi Nadzoru EFTA możliwości wstąpienia do sprawy przed Trybunałem Sprawiedliwości w charakterze interwenienta na mocy art. 37 statutu Trybunału „w celu wzmocnienia jednolitości prawnej w obrębie EOG” (zob. postanowienie Sądu z dnia 20 października 1994 r. w sprawie T‑115/94 Opel Austria przeciwko Radzie, nieopublikowane w Zbiorze). Oświadczenie to należy interpretować w ten sposób, że Wspólnota zobowiązała się zapewnić państwom EFTA i Urzędowi Nadzoru EFTA takie samie możliwości wstąpienia do sprawy w charakterze interwenienta, jakimi dysponują państwa członkowskie i instytucje wspólnotowe. Z tego wynika, że muszą im przysługiwać takie same prawa i mieć takie same obowiązki. Artykuł 87 § 4 przewiduje, iż państwa członkowskie, które wstąpiły do sprawy w charakterze interwenienta, pokrywają własne koszty. W tych okolicznościach Republika Austrii pokrywa własne koszty.
Z powyższych względów
SĄD (czwarta izba)
orzeka, co następuje:
1) Stwierdza się nieważność rozporządzenia Rady (WE) nr 3697/93 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie cofnięcia zwolnień celnych zgodnie z art. 23 ust. 2 i art. 27 ust. 3 lit. a) porozumienia o wolnym handlu zawartym między Wspólnotą a Austrią (General Motors Austria).
2) Rada pokrywa własne koszty oraz koszty poniesione przez skarżącą.
3) Komisja i Republika Austrii pokrywają własne koszty.
|
Lenaerts |
Lindh |
Cooke |
Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 22 stycznia 1997 r.
|
Sekretarz |
Prezes |
|
H. Jung |
K. Lenaerts |
* Język postępowania: angielski.