KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 3.9.2025
SWD(2025) 593 final
DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI
STRESZCZENIE SPRAWOZDANIA Z OCENY SKUTKÓW
dotyczącej Programu na rzecz jednolitego rynku i ceł
Towarzyszący dokumentowi:
wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
ustanawiającego Program na rzecz jednolitego rynku i ceł na lata 2028–2034 oraz uchylającego rozporządzenia (UE) 2021/444, (UE) 2021/690, (UE) 2021/785, (UE) 2021/847 i (UE) 2021/1077
{COM(2025) 590 final} - {SEC(2025) 592 final} - {SWD(2025) 592 final}
Ocena skutków dotycząca kolejnego budżetu długoterminowego UE (WRF) – PROGRAM NA RZECZ JEDNOLITEGO RYNKU I CEŁ
1.Zasadność działań
Jakie są problemy?
Sprawnie funkcjonujący jednolity rynek jest warunkiem wstępnym konkurencyjności UE oraz zapewnienia trwałego dobrobytu i bezpieczeństwa gospodarczego w Europie. Wciąż potrzebne są jednak działania na rzecz dokończenia budowy jednolitego rynku oraz zapewnienia wysoce skutecznej unii celnej, zdolnej do dostosowania się do niepewności związanej z sytuacją geopolityczną oraz coraz bardziej niestabilnych wzorców handlu międzynarodowego i wyzwań w tym zakresie. W świetle pojawiających się wyzwań politycznych określonych w wytycznych politycznych i w ostatnich sprawozdaniach Enrica Letty i Maria Draghiego funkcjonowanie jednolitego rynku i powiązanej z nim unii celnej nabiera coraz większego znaczenia.
Należy zatem zapewnić stałe finansowanie w obszarze jednolitego rynku oraz zacieśnić współpracę między administracjami krajowymi. W obowiązującym obecnie złożonym systemie finansowania brakuje elastyczności i synergii, a istniejące bariery utrudniają skuteczny dostęp do środków. Większa elastyczność systemu finansowania objętego WRF ułatwi dostosowanie programów do zmieniających się priorytetów, a jednocześnie wzmocni unię celną UE i konkurencyjność jednolitego rynku na świecie oraz przyczyni się do stworzenia bardziej wyrównanych warunków działania.
Pomimo znacznych zasobów dostępnych w ramach istniejących programów, takich jak Program na rzecz jednolitego rynku, program „Cła”, program Fiscalis i Unijny program zwalczania nadużyć finansowych, które są przedmiotem niniejszej oceny skutków, szereg czynników nadal utrudnia ich skuteczny przydział i wykorzystanie.
Co należy osiągnąć?
Ogólnym celem niniejszej inicjatywy jest usprawnienie i pogłębienie funkcjonowania jednolitego rynku oraz wzmocnienie unii celnej, ochrona interesów finansowych i gospodarczych UE i jej państw członkowskich dzięki większej elastyczności, uproszczeniu i synergii.
Dokładniej rzecz ujmując, niniejsza inicjatywa ma zaradzić wyzwaniom związanym z rozdrobnieniem, złożonością i niedociągnięciami w koordynacji w następujących trzech obszarach, w których potrzeba interwencji UE w formie finansowania unijnego jest poparta dowodami.
·Luki w wiedzy i w danych stanowią przeszkody, które uniemożliwiają obywatelom, konsumentom, przedsiębiorstwom i podmiotom gospodarczym czerpanie korzyści z jednolitego rynku.
·Pod względem budowania zdolności, współpracy administracyjnej i operacyjnej między państwami członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a Komisją Europejską wciąż nie osiągnięto poziomu zapewniającego najlepsze rezultaty.
·Procesy ustanawiania przepisów i norm oraz ich egzekwowania na szczeblu UE mogą nie nadążać za zmieniającym się otoczeniem.
W przypadku braku działań UE zapewniających skoordynowane finansowanie w obszarze jednolitego rynku, unii celnej, polityki podatkowej i polityki zwalczania nadużyć finansowych zidentyfikowane problemy i ich przyczyny będą się utrzymywać. Pozostawienie systemu finansowania bez zmian może ograniczyć zdolność Komisji Europejskiej do dalszego prowadzenia działań wymaganych w świetle jej zobowiązań prawnych oraz do dokonania pełnej oceny egzekwowania prawa UE. Taki stan rzeczy utrudniłby działania na rzecz dalszej poprawy funkcjonowania jednolitego rynku i ukończenia jego budowy oraz wzmocnienia unii celnej.
2.Rozwiązania
Opis wariantów strategicznych
Rozważono dwa warianty strategiczne, a mianowicie scenariusz zintegrowany i scenariusz jednolity. Oba te scenariusze opierają się na różnych poziomach ambicji pod względem integracji obecnych instrumentów finansowania.
W scenariuszu zintegrowanym, dzięki większej harmonizacji przepisów prawnych, przewidziano utworzenie jednolitych, usprawnionych i elastycznych ram, jednak utrzymano wyraźny podział między czterema dotychczasowymi programami. Tym samym przyszły program stanowiłby powielenie obecnego podejścia opartego na filarach i modelach zarządzania Programu na rzecz jednolitego rynku oraz obejmowałby nowe komponenty (cła, podatki i zwalczanie nadużyć finansowych) jako nowe filary (z wyłączeniem komponentów dotyczących MŚP oraz żywności i pasz).
Scenariusz jednolity zakłada całkowite połączenie wszystkich priorytetów polityki wchodzących w zakres programu oraz przyjęcie jednego wspólnego aktu podstawowego, tj. jednego zestawu wymogów prawnych i instytucjonalnych w odniesieniu do wszystkich działań. Scenariusz ten może zapewnić większą elastyczność dzięki zwiększeniu możliwości reagowania na zmieniające się okoliczności lub potrzeby oraz zapewnieniu większej swobody w odniesieniu do przesunięć środków budżetowych między różnymi obszarami polityki.
Porównanie wariantów
Scenariusz zintegrowany oferuje ograniczone możliwości pod względem zwiększenia elastyczności, synergii i uproszczeń. Należy podjąć zdecydowane wysiłki w celu stworzenia warunków dla dodatkowych lub wzmocnionych działań, w tym szybszego i lepszego reagowania na zmieniające się okoliczności, oraz należy zwiększyć liczbę wspólnych działań.
Scenariusz jednolity, chociaż może okazać się bardziej złożony i wymagający pod względem administracyjnym z uwagi na większe potrzeby w zakresie zarządzania i koordynacji, umożliwia ustanowienie solidnych i elastycznych ram oraz prowadzi do stopniowej poprawy względem obecnej sytuacji związanej z istnieniem czterech programów. Doprowadziłoby to do uproszczenia i usprawnienia procesów, osiągnięcia synergii między obszarami polityki, wdrożenia zintegrowanych narzędzi cyfrowych umożliwiających dostęp do finansowania oraz do skutecznej realizacji programu i sprawozdawczości we wszystkich obszarach polityki bez zwiększenia obciążeń administracyjnych dla zainteresowanych stron.
Wariant preferowany
Po dokonaniu oceny obu wariantów strategicznych, skoncentrowanej przede wszystkim na ich konstrukcji, wariantem preferowanym jest scenariusz jednolity. Ze względu na swoją konstrukcję oraz zakres objętych obszarów polityki wykazuje on największy potencjał pod względem osiągnięcia ogólnego celu programu i rozwiązania wszystkich zidentyfikowanych problemów oraz czynników leżących u ich podstaw.
Potrzeby odnośnych obszarów polityki można najlepiej zaspokoić za pomocą scenariusza jednolitego, który konsoliduje cztery poprzednie programy poprzez uproszczenie i usprawnienie procedur. Taki wybór przyczyniłby się do promocji polityk i programów UE, sprzyjałby zaangażowaniu zainteresowanych stron oraz zwiększyłby znaczenie działań. Scenariusz jednolity zapewnia większą synergię operacyjną i administracyjną, większą elastyczność, sprzyja uproszczeniu i zmniejsza obciążenia administracyjne dzięki uproszczonym unijnym procedurom finansowania oraz lepszemu kształtowaniu polityki, dostosowanej do technologii cyfrowych i opartej na dowodach.
3.Skutki wdrożenia preferowanego scenariusza
Wprowadzenie scenariusza jednolitego skutkowałoby większą skutecznością zarówno działań horyzontalnych mających na celu wspieranie organów krajowych, jak i roli Komisji w kształtowaniu polityki i egzekwowaniu prawa. W obszarach polityki i w działaniach horyzontalnych mogą wystąpić dodatkowe korzyści, a także może dojść do zwiększenia zdolności adaptacyjnej oraz możliwości tworzenia synergii i uproszczeń w zarządzaniu i administrowaniu programem, co może zmniejszyć obciążenia administracyjne i koszty.
Należy priorytetowo traktować zobowiązania prawne dotyczące poszczególnych obszarów polityki, a jednocześnie zapewnić jak największą elastyczność w ogólnym zarządzaniu programem i w jego realizacji.
4.Działania następcze
Kiedy nastąpi przegląd przyjętej inicjatywy?
Inicjatywa ta będzie monitorowana za pomocą ram realizacji celów dotyczących budżetu na okres po 2027 r., które zostaną przeanalizowane w ramach odrębnej oceny skutków. Ramy realizacji celów przewidują sprawozdanie z wykonania na etapie realizacji programu, a także ocenę retrospektywną przeprowadzaną zgodnie z art. 34 ust. 3 rozporządzenia (UE, Euratom) 2024/2509. Ocena zostanie przeprowadzona zgodnie z wytycznymi Komisji dotyczącymi lepszego stanowienia prawa i będzie oparta na wskaźnikach istotnych z punktu widzenia celów programu.