W Bułgarii Krajowa Agencja Zatrudnienia zrealizowała projekt „Solidarność”, którego celem była integracja ponad 9 000 osób przesiedlonych z Ukrainy na rynku pracy poprzez zapewnienie wsparcia psychologicznego, doradztwa zawodowego i dostosowanego do potrzeb poradnictwa zawodowego. Środki obejmowały subsydiowane zatrudnienie, dodatki integracyjne na zakwaterowanie, zachęty dla pracodawców do utrzymania miejsc pracy oraz wsparcie mentorów, a ich celem było zatrudnienie 4 785 osób. Projekt obejmował również działania w zakresie komunikacji i zarządzania zgodne z wymogami wniosku.

Wskaźnik

Postępy do 2022 r.

Postępy w osiąganiu celów (w %) w odniesieniu do ośmiu wybranych wskaźników (EFRR, 2022 r.)

Przedsiębiorstwa objęte wsparciem

350 000

Miejsca pracy utrzymane dzięki skróceniu czasu pracy 16

900 000

Uczestnicy działań wspierających przedsiębiorstwa

2 000 000

Osoby zaszczepione

50 000 000

Osoby korzystające z ulepszonych świadczeń zdrowotnych

200 000

Kraj/ocena

Skuteczność

Efektywność

Adekwatność

Spójność

Unijna wartość dodana/Inne

Belgia (Walonia)

Ocena wkładu osi priorytetowej 8 REACT-EU programu operacyjnego EFRR na lata 2014–2020 „Walonia-2020.EU”

(CCI 2014BE16RFOP003)

Dostosowanie infrastruktury szpitalnej oraz inwestycje w sprzęt i materiały medyczne finansowane w ramach REACT-EU poprawiły zdolność placówek opieki zdrowotnej do reagowania na potrzeby i zwiększyły ich odporność. Zakup najnowocześniejszego sprzętu i finansowanie badań naukowych w dziedzinie zdrowia były właściwymi instrumentami pozwalającymi zaspokoić potrzeby.

Scentralizowane zarządzanie środkami dotyczącymi zdrowia umożliwiło kompleksowe określenie dostępnych zasobów, zapewniając przegląd sytuacji na potrzeby zarządzania kryzysowego w przyszłości.

Poziom dojrzałości cyfrowej MŚP wzrósł, zwłaszcza w przypadku mikroprzedsiębiorstw, co ułatwiło im wdrażanie zaawansowanych rozwiązań cyfrowych, a tym samym zwiększyło ich konkurencyjność i odporność.

Wsparcie dla MŚP na rzecz przejścia na gospodarkę niskoemisyjną przyczyniło się do szacowanego zmniejszenia zużycia energii i emisji CO2 oraz szacowanego wzrostu produkcji energii ze źródeł odnawialnych.

Scentralizowane zarządzanie środkami dotyczącymi zdrowia umożliwiło lepsze przewidywanie potrzeb instytucji zdrowotnych i optymalizację dystrybucji sprzętu.

Podobnie środek ukierunkowany na przejście na zieloną gospodarkę został wdrożony za pośrednictwem podmiotu prawnego pełniącego rolę jedynego bezpośredniego beneficjenta, który zapewnił MŚP wsparcie finansowe, tj. udzielił ponad 500 pożyczek na wdrożenie środków na rzecz poprawy efektywności energetycznej.

Ze względu na stosunkowo krótkie terminy realizacji pojawiły się wyzwania, takie jak opóźnienia w realizacji projektów (w niektórych przypadkach prowadzące również do niewykorzystania dostępnego budżetu), problemy związane z zamówieniami publicznymi i obciążenia administracyjne.

Stwierdzono asymetrię między środkami a stopniem proporcjonalności uzyskanych wyników do budżetu i środków inwestycyjnych.

Większość beneficjentów biorących udział w badaniu oceniającym potwierdziła, że wsparcie w ramach REACT-EU w pełni (49 %) lub w wystarczającym stopniu (37 %) zaspokoiło ich potrzeby. Chociaż większość potrzeb w zakresie infrastruktury zdrowotnej została zaspokojona, niektóre z nich zostały zaspokojone w mniejszym stopniu z powodu niemożności zakończenia niektórych prac związanych z poprawą infrastruktury.

REACT-EU odegrało rolę w transformacji energetycznej, stymulując przełomowe osiągnięcia w dziedzinie badań i rozwoju ekologicznych technologii oraz zachęcając przedsiębiorstwa i instytucje do przyjmowania zrównoważonych praktyk i wdrażania bardziej przyjaznych dla środowiska rozwiązań energetycznych.

REACT-EU uzupełniał pozostałe osie priorytetowe programu i był z nimi spójny, zapewniając dodatkowe środki na przyspieszenie realizacji istniejących priorytetów, a jednocześnie wprowadzając nowe środki mające na celu sprostanie pilnym wyzwaniom związanym z kryzysem zdrowotnym.

W wymiarze horyzontalnym REACT-EU miało przyczynić się do realizacji kluczowych priorytetów UE, w tym do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną i zrównoważony rozwój.

REACT-EU odegrało kluczową rolę w zapewnieniu dodatkowego wsparcia finansowego dla programów spójności państw członkowskich. Ta oś priorytetowa miała na celu zapewnienie dodatkowego wsparcia w celu wzmocnienia odporności gospodarek regionalnych i pomocy w wyjściu z kryzysu.

Czechy

Wyniki oceny tematycznej umowy partnerstwa na lata 2014–2020 – EO 6: Ocena wykorzystania dodatkowych środków z REACT-EU

(CCI 2014CZ16RFOP002)

REACT-EU przyczyniło się do poprawy jakości usług opieki zdrowotnej, wyposażenia i sprzętu w szpitalach i placówkach służby zdrowia/laboratoriach, a także do modernizacji zintegrowanego systemu ratownictwa, co doprowadziło do poprawy jakości usług opieki zdrowotnej.

Wsparcie REACT-EU wykorzystano do obniżenia kosztów funkcjonowania służb socjalnych poprzez inwestycje w rozwiązania pozwalające na oszczędność energii w budynkach oraz zwiększenie wykorzystania pojazdów elektrycznych, co przyczynia się do zrównoważenia środowiskowego tych usług. Wsparcie to częściowo przyczyniło się do realizacji niektórych planowanych inwestycji długoterminowych.

W czasie oceny zmiany w działaniach dotyczyły głównie inwestycji związanych ze zdrowiem ze względu na trwającą realizację (np. ograniczenie prac budowlanych na rzecz zakupu sprzętu).

W przypadku projektów, które nie zostały ukończone lub nie przeszły procedury przetargowej, istniało ryzyko znacznego wzrostu budżetu w porównaniu z pierwotnym wnioskiem. Było to spowodowane gwałtownym wzrostem cen i stóp procentowych w okresie między złożeniem wniosku o wsparcie a realizacją działań.

Zaproszenia do składania wniosków w ramach REACT-EU miały na celu wzmocnienie odporności Czech i ich regionów na sytuacje kryzysowe. Ponadto projekty przyczyniały się do zrównoważenia środowiskowego świadczonych usług oraz do zwiększenia odporności na zagrożenia fizyczne i cyfrowe.

Wsparcie REACT-EU trafiło do beneficjentów z 223 gmin we wszystkich regionach Czech, co zapewniło bardziej sprawiedliwą transformację terytorialną.

Wsparcie REACT-EU umożliwiło beneficjentom rozwój i utrzymanie wysokiej jakości usług, które nie mogłyby zostać w pełni wdrożone bez wsparcia REACT-EU z powodu braku funduszy. Ponad połowa beneficjentów stwierdziła, że bez pomocy z pewnością nie zrealizowaliby inwestycji w infrastrukturę społeczną.

Dania

Ocena obejmuje program biznesowy finansowany w ramach duńskiej inicjatywy REACT-EU. Program biznesowy REACT-EU obejmuje cztery niezależne inicjatywy (ścieżki).

(2014DK16RFOP001; 2014DK05SFOP001)

Przedsiębiorstwa, które otrzymały wsparcie, stały się bardziej odporne i zdolne do dostosowania się do zmian oraz wzmocniły swoją zdolność do sprostania przyszłym wyzwaniom, ponieważ stały się lepiej przygotowane na przyszłe wymagania – zarówno ze strony klientów, konkurencji, społeczeństwa, jak i w ramach swoich łańcuchów wartości. Dzięki programowi mogły one rozwijać się szybciej i w większym stopniu, niż miałoby to miejsce w innym przypadku. Było to szczególnie widoczne w okresie po pandemii COVID-19, kiedy to wiele inicjatyw rozwojowych przedsiębiorstw zostało wstrzymanych, a ich skłonność do podejmowania ryzyka była niska.

Jednak w niektórych obszarach wspieranych programów szereg uczestników ubiegających się o dotacje wnioskowało o zbyt wysokie kwoty lub o zbyt wiele dotacji i nie było w stanie zrealizować projektów lub wykorzystać środków, co spowodowało znaczne opóźnienia. Doradcy skutecznie rekrutowali przedsiębiorstwa, ale mniej skutecznie doradzali im w trakcie realizacji projektów, a wytyczne nie zawsze były wystarczająco jasne.

Program REACT-EU był łatwy do wdrożenia, a popyt na środki finansowe w całym okresie programowania był wysoki. W ramach programu biznesowego udało się stworzyć jeden punkt dostępu do wielu usług. Można jednak było zapewnić większą spójność między komponentami programu biznesowego, zwłaszcza w odniesieniu do procesu składania wniosków, wymogów i kryteriów ułatwiających korzystanie z programu.

Kilka przedsiębiorstw uznało formalności za czasochłonne i skomplikowane, co stanowiło przeszkodę w realizacji projektu.

Ścieżka „Cyfryzacja” dla MŚP była odpowiednia dla przedsiębiorstw rozpoczynających działalność albo jako uzupełnienie jednej z pozostałych ścieżek. Działania związane z targami wspierane w ramach działania „Eksport” dla MŚP były szczególnie istotne dla wielu małych przedsiębiorstw. Wydaje się, że działanie „Zazielenienie” dla MŚP wniosło znaczący wkład finansowy dla przedsiębiorstw, natomiast program „Pilotażowy na rzecz wzrostu MŚP” zapewnił przedsiębiorstwom odpowiednie finansowanie w zależności od potrzeb.

Pomimo wzajemnego uzupełniania się działań EFRR i EFS na rzecz przedsiębiorstw, można było lepiej wykorzystać ich współdziałanie.

-

Finlandia

Ocena środków REACT-EU finansowanych w ramach programu operacyjnego „Trwały wzrost gospodarczy i zatrudnienie w latach 2014–2020”

(CCI 2014FI16M2OP001)

Środki z REACT-EU przeznaczono na pomoc w naprawie szkód spowodowanych pandemią COVID-19. Wsparciem objęto przedsiębiorców i przedsiębiorstwa, wzmacniając kompetencje przedsiębiorstw, zapobiegając bezrobociu i poprawiając pozycję pracowników na rynku pracy. Projekty w tym zakresie przyczyniły się również do podniesienia umiejętności cyfrowych uczestników i poprawy ich perspektyw zatrudnienia. Ponadto udało się wzmocnić zdolność przedsiębiorstw do wdrażania zmian i dostosowywania się w sposób elastyczny i proaktywny.

Transformację ekologiczną i cyfrową promowano w ramach projektów dotyczących reformy technologii i procesów produkcyjnych przedsiębiorstw, rozwoju kompetencji i zdolności, realizacji inwestycji, pozyskiwania nowych informacji rynkowych oraz opracowywania nowych produktów i usług.

Mechanizm przekazywania środków finansowych w ramach REACT-EU był skuteczny dzięki istniejącemu modelowi zarządzania i strukturom programu. Dodatkowe środki finansowe zostały z powodzeniem włączone do istniejącego programu EFRR, choć sztywne struktury programu stanowiły czasami przeszkodę.

Krótki okres realizacji stanowił niewątpliwie wyzwanie dla skuteczności. Wykorzystanie sprawdzonych systemów i elastyczne podejście pozwoliły jednak na szybkie podjęcie działań.

Szczególnie przydatne było wykorzystanie istniejących systemów informatycznych i metod działania z okresu programowania 2014–2020 do zarządzania finansowaniem.

Wyniki osiągnięte dzięki finansowaniu w ramach REACT-EU były istotne i zostały osiągnięte na czas, odpowiadając na nowe potrzeby powstałe w wyniku pandemii COVID-19. Wykorzystanie polityki spójności na dużą skalę w przypadku nagłych kryzysów uwypukliło jednak potrzebę większej elastyczności wewnętrznej.

Dodatkowe środki finansowe miały kluczowe znaczenie dla regionów i gałęzi przemysłu w południowej i zachodniej Finlandii, które najbardziej ucierpiały w wyniku pandemii.

Finansowanie w ramach REACT-EU pozostało zgodne z pierwotnymi celami programu i logiką operacyjną.

REACT-EU pomógł wypełnić lukę między poprzednim a obecnym okresem programowania pod względem finansowania i rozpoczęcia nowych działań w ramach projektów.

Instrument ten zapewnił znaczną wartość dodaną, której nie można było osiągnąć wyłącznie za pomocą instrumentów krajowych. Kluczowe znaczenie miała perspektywa czasowa, ponieważ finansowanie w ramach REACT-EU było ukierunkowane na długoterminowy rozwój, podczas gdy dotacje krajowe miały na celu zaradzenie natychmiastowym kryzysom płynności finansowej.

Bez finansowania w ramach REACT-EU skala wsparcia dla południowej i zachodniej Finlandii byłaby znacznie mniejsza.

Niemcy

Ocena działań finansowanych ze środków REACT-EU w ramach programu operacyjnego „Nadrenia-Palatynat EFRR 2014–2020”

(CCI 2014DE16RFOP010)

Badania, rozwój i innowacje: Osiągnięto kluczowe cele, takie jak rozwój nowych technologii i wspieranie zdolności innowacyjnych. REACT-EU przyczyniło się do wsparcia zatrudnienia, transformacji cyfrowej i stabilności gospodarki.

Umiejętności zorientowane na technologię: Projekty badawcze były ukierunkowane na zdrowie, biotechnologię i transformację ekologiczną. Te inwestycje w ramach REACT-EU stanowiły ponad 70 % wszystkich projektów wspieranych w ramach osi priorytetowej 1 i przyczyniły się do zmniejszenia różnic w wynikach badań, rozwoju i innowacji (BRI) między Nadrenią-Palatynatem a średnią federalną.

Turystyka: Inwestycje w ramach REACT-EU poprawiły konkurencyjność MŚP w sektorze turystycznym i ustabilizowały wyniki gospodarcze tego sektora.

Cele klimatyczne: W ramach REACT-EU sfinansowano projekty demonstracyjne dotyczące oszczędzania CO2 i zasobów w przedsiębiorstwach i gminach.

Liczbę zatwierdzonych operacji w odniesieniu do prawie wszystkich działań można uznać za odpowiednią. Wyzwaniem był krótki termin realizacji, w związku z czym niektórych projektów nie udało się zrealizować w przewidzianych ramach czasowych.

Zainteresowane strony uznały, że wykorzystanie istniejących strategii, wniosków dotyczących projektów i programów finansowania sprzyjało poprawie efektywności. Wszystkie zainteresowane strony dobrze współpracowały i wykazały się szybką reakcją.

Jednocześnie wskazano potencjalne obszary wymagające poprawy w zakresie jaśniejszej komunikacji i lepszego planowania budżetu. Wyzwaniem okazała się niejasna sytuacja w zakresie wypłaty środków z programu REACT-EU, w szczególności wypłata środków w dwóch transzach. W obszarze badań, rozwoju i innowacji w ramach programu REACT-EU złożono znacznie więcej wniosków niż w ramach zwykłego programu EFRR (prawdopodobnie ze względu na wyższe stawki współfinansowania). Około połowa wniosków musiała jednak zostać odrzucona, ponieważ ich realizacja była mało realna.

REACT-EU przyczyniło się do poprawy reagowania w sytuacjach kryzysowych oraz do ożywienia gospodarki i odbudowy innych zainteresowanych stron społecznych.

Projekty zostały dobrze zintegrowane z regionalnymi celami strategicznymi, dzięki czemu przyczyniły się do realizacji krajowych celów strategicznych. W odniesieniu do celów przekrojowych często uznaje się, że innowacje technologiczne przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju, natomiast projekty związane z sektorem turystyki w znacznym stopniu przyczyniają się do zapewnienia równych szans, niedyskryminacji i integracji społecznej. W ocenie uznano również, że projekty w znacznym stopniu przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju w zakresie klimatu i ochrony środowiska.

-

Węgry

Ocena środków REACT-EU w ramach programów operacyjnych „Rozwój zasobów ludzkich”, „Rozwój gospodarczy i innowacyjność” oraz „Ochrona środowiska i efektywność energetyczna” (EFOP, GINOP, KEHOP), 2014–2020

(CCI 2014HU05M2OP001;

CCI 2014HU16M0OP001;

CCI 2014HU16M1OP001)

Skuteczność programów mających na celu pomoc w zarządzaniu efektami zdrowotnymi pandemii COVID-19 można było ocenić jedynie częściowo, ponieważ większość projektów koncentrowała się na zwrocie ex post wydatków sfinansowanych wcześniej z budżetu krajowego. W rezultacie trudno było oszacować ich skutki, chociaż koszty poniesione następnie z funduszy UE przyniosły znaczne korzyści dla finansów publicznych.

Celem tych projektów było złagodzenie negatywnych skutków pandemii dla gospodarki i rynku pracy. Przedsiębiorstwa otrzymały wsparcie na rozwój i utrzymanie miejsc pracy. W przypadku dotacji na utrzymanie miejsc pracy w ramach projektów finansowanych z REACT-EU utrzymano łącznie 361 051 miejsc pracy. Największym pozytywnym skutkiem były postępy i przyspieszenie w zakresie cyfryzacji.

Pomimo wprowadzenia niektórych przyspieszonych procedur niedostateczna cyfryzacja administracji publicznej i integracja różnych systemów informatycznych stanowiły przeszkodę dla zwiększenia efektywności.

Środki na walkę z pandemią finansowane w ramach REACT-EU miały silny wymiar sektorowy i niekoniecznie były ukierunkowane na różnice terytorialne ani nie eliminowały tych różnic.

Możliwości dostępu do rozwiązań cyfrowych i telepracy nie były równe we wszystkich grupach społecznych, co mogło pogłębić istniejące dysproporcje społeczne, regionalne i instytucjonalne, a także ryzyko wczesnego kończenia nauki.

8 % przedsiębiorstw, które otrzymały wsparcie i zostały uwzględnione w badaniu oceniającym, stwierdziło, że bez wsparcia w ramach REACT-EU zbankrutowałyby po pandemii, a udzielone wsparcie było dla nich „ratunkiem”.

Irlandia

Ocena REACT-EU:

(CCI 2014IE16RFOP001;

CCI 2014IE16RFOP002)

W Irlandii inicjatywa REACT-EU odegrała kluczową rolę w sektorze edukacji, umożliwiając bezpieczne ponowne otwarcie szkół w roku szkolnym 2021/2022.

To wsparcie finansowe pomogło szkołom w radzeniu sobie z wyzwaniami społecznymi i emocjonalnymi związanymi z zamknięciem placówek, takimi jak reintegracja społeczna, problemy psychologiczne i dodatkowe specjalne potrzeby edukacyjne uczniów.

Środki te znacznie zwiększyły odporność irlandzkiego systemu edukacji w następujących obszarach:

·poprawa infrastruktury/środki bezpieczeństwa i higieny

·gotowość proceduralna i personelu/odbudowa społeczna

·równość w zakresie odporności/wsparcie dla grup znajdujących się w trudnej sytuacji.

Udzielone wsparcie uznano powszechnie za opłacalne: 73 % respondentów ze wszystkich typów szkół i 77 % szkół specjalnych stwierdziło, że ponowne otwarcie nie byłoby możliwe bez finansowania.

Przydział środków finansowych różnił się w zależności od roku akademickiego i typu szkoły, przy czym najwięcej środków otrzymały szkoły podstawowe, natomiast wydatki na jednego ucznia były wyższe w szkołach ponadpodstawowych, co odzwierciedla potrzeby operacyjne.

Wśród wyzwań wymieniono nieefektywność zamówień publicznych, a także doniesienia o zawyżonych cenach i uciążliwych procedurach. Szkoły sugerowały, że centralizacja zamówień mogłaby poprawić efektywność i zmniejszyć obciążenie administratorów szkół.

Dane z ankiety wskazują, że 81 % respondentów było zadowolonych z terminowości przekazywania środków. Niektórzy respondenci odnotowali opóźnienia w początkowej fazie wdrażania, co dodatkowo zwiększyło napięcie, z jakim borykali się członkowie kadry kierowniczej szkół podczas ponownego otwierania placówek.

Z badania oceniającego wynika, że większość szkół uznała finansowanie za kluczowe i zgodziła się, że środki odpowiadały ich potrzebom. Dane z tego badania wskazują również, że przydział środków na różne typy szkół był postrzegany pozytywnie. Respondenci podkreślili znaczenie dalszego wsparcia w celu złagodzenia długoterminowych skutków pandemii dla szkół znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.

Chociaż nie było to głównym celem, ze środków funduszu wspierano niektóre aspekty unijnych celów w zakresie ekologii i cyfryzacji.

Modernizacja systemów wentylacyjnych z wykorzystaniem energooszczędnych technologii była zgodna z celami zrównoważonego rozwoju, ale działania te nie były częścią kompleksowej strategii.

W analizie oceniającej podkreślono wpływ funduszu na wspieranie równości i dostępu do edukacji. Kluczową rolę w walce z nierównościami edukacyjnymi podczas pandemii odegrał program „Równe szanse w szkołach” (DEIS).

-

Włochy

Ocena działań finansowanych ze środków REACT-EU w ramach osi priorytetowej 6 programu operacyjnego „Przedsiębiorstwa i konkurencyjność” na lata 2014–2020

(CCI 2014IT16RFOP003)

Jeżeli chodzi o stan zaawansowania poszczególnych inwestycji, zidentyfikowano następujące wyzwania:

·znaczny odsetek przypadków wycofania i rezygnacji z wniosków projektowych w ramach zaproszenia do składania wniosków „Innowacyjne maszyny”;

·duża liczba projektów w ramach zaproszenia do składania wniosków „Zrównoważone inwestycje 4.0” z niewielkimi postępami fizycznymi i finansowymi.

Analiza tych dwóch zaproszeń do składania wniosków wykazała, że większość beneficjentów stanowiły małe przedsiębiorstwa działające w sektorze spożywczym i produkcyjnym, skoncentrowane geograficznie w Kampanii i Lombardii.

Jeżeli chodzi o transformację ekologiczną, inwestycje w ograniczonym zakresie miały na celu przekształcenie procesów w procesy o obiegu zamkniętym. Chociaż projekty często przynosiły korzyści pod względem efektywnego gospodarowania zasobami i ograniczenia ilości odpadów, mniej niż połowa beneficjentów w ramach zaproszenia do składania wniosków „Zrównoważone inwestycje 4.0” przewidywała takie inwestycje, które w większości dotyczyły instalacji fotowoltaicznych.

Potrzeby zidentyfikowane w fazie po pandemii zostały zaspokojone bardzo skutecznie i szybko. Znalazło to odzwierciedlenie w wysokim poziomie udziału przedsiębiorstw w ramach wspomnianych dwóch zaproszeń do składania wniosków.

Do października 2023 r. wypłacono około 1,7 mld EUR, co stanowi ponad 80 % przeznaczonej na ten cel puli środków budżetowych.

Wykorzystanie istniejących kanałów wsparcia, z uwzględnieniem poziomu wiedzy beneficjentów na temat istniejących procedur, ułatwiło szybkie uruchomienie środków.

Finansowane interwencje zostały zaprojektowane w sposób wyraźnie ukierunkowany na pomoc przedsiębiorstwom w przezwyciężeniu negatywnych skutków pandemii COVID-19, przy jednoczesnym wspieraniu odbudowy gospodarczej zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju środowiskowego i cyfrowego.

W ocenie wskazano na potrzebę lepszego ukierunkowania pomocy na konkretne potrzeby przedsiębiorstw oraz dostosowania przyszłych zaproszeń do składania wniosków.

Wybory dokonane przez administrację w zakresie alokacji zasobów odzwierciedlały również cel zapewnienia równowagi terytorialnej i społeczno-gospodarczej. Znajduje to odzwierciedlenie w skupieniu zasobów na interwencjach w regionach południowych, a także w mechanizmach nagradzania polegających na przydzielaniu wsparcia o większej intensywności na podstawie kryteriów terytorialnych.

Ogólna koncepcja charakteryzowała się wysokim stopniem spójności z celami politycznymi inicjatywy REACT-EU, przy czym starano się zapewnić odpowiednią równowagę między trzema głównymi celami.

W związku z koniecznością połączenia środków nadzwyczajnych z celami o charakterze bardziej strukturalnym oraz z krótkimi terminami realizacji, w ustaleniach dotyczących wdrażania pojawiły się pewne sprzeczności.

Połączenie środków było zasadniczo spójne z innymi inicjatywami finansowanymi przez region, chociaż wystąpiły pewne nakładające się aspekty, zwłaszcza w przypadku niektórych inicjatyw finansowanych z programów regionalnych lub z innych zasobów krajowych, a w niektórych obszarach – z krajowego planu odbudowy i zwiększania odporności.

W porównaniu z innymi inicjatywami finansowanymi ze środków krajowych nie odnotowano zasadniczo żadnych przypadków nakładania się działań.

Z opinii zebranych podczas wywiadów i bezpośrednich ankiet wynika, że wsparcie UE niewątpliwie przyspieszyło realizację inwestycji, które przedsiębiorstwa uznały już za strategiczne i niezbędne, często umożliwiając sfinansowanie bardziej ambitnych projektów, niż byłoby to możliwe bez tego wsparcia.

Łotwa

Ocena finansowania ze środków REACT-EU w ramach programu operacyjnego „Wzrost i zatrudnienie” na lata 2014–2020 na Łotwie

(2014LV16MAOP001)

Ze środków REACT-EU wsparto następujące obszary:

Zdrowie: Poprawa infrastruktury placówek medycznych i projektów badawczych zapewniających rozwiązania w walce z COVID-19.

Edukacja: Cyfryzacja systemów edukacji, która objęła 40 % łotewskich instytucji szkolnictwa wyższego.

Zatrudnienie: Ukierunkowane programy szkoleniowe, z których skorzystało 26 235 osób.

Projekty kulturalne: Wsparcie na pokrycie regularnych kosztów utrzymania organizacji kulturalnych, a także na nowe projekty.

Przedsiębiorczość: Pożyczki, dotacje i wsparcie niefinansowe na rozwój działalności gospodarczej, a także szkolenia mające na celu podnoszenie kwalifikacji pracowników i działania promujące eksport.

Cele ekologiczne: Poprawa efektywności energetycznej infrastruktury komunalnej oraz przebudowa budynków wielorodzinnych w celu stworzenia lepszych warunków życia.

Oczekuje się, że wiele ze zrealizowanych projektów przyniesie długoterminowe skutki.

Podmioty realizujące projekty oczekiwały szybszego zatwierdzania rozporządzeń Rady Ministrów oraz dłuższego czasu na ich wdrożenie.

Wiele zrealizowanych projektów wiązało się z działaniami budowlanymi. Pandemia COVID-19, kary, inflacja i zakłócenia w łańcuchu dostaw spowodowały znaczny wzrost cen w budownictwie, w związku z czym podmioty realizujące projekty musiały je zrewidować, w tym koszty i terminy.

Podmioty, które po raz pierwszy realizowały projekty finansowane ze środków UE, takie jak przedstawiciele sektora kultury, napotkały trudności związane z przygotowaniem wszystkich wymaganych sprawozdań, koniecznością przeprowadzenia kontroli zgodności oraz obsługą systemu KPVIS.

-

Przestrzegano horyzontalnego priorytetu „równe szanse”. W ramach poszczególnych projektów podjęto również dodatkowe działania mające na celu zapewnienie dostępności dla osób niepełnosprawnych. Podczas szkoleń w środowisku cyfrowym również promowano przestrzeganie tych zasad i stworzono możliwości udziału dla osób z bardziej oddalonych regionów.

Zasadę horyzontalną „zrównoważony rozwój” realizowano poprzez stosowanie zasad „zielonych” zamówień publicznych.

Wiele zrealizowanych projektów, m.in. w zakresie kursów szkoleniowych, cyfryzacji szkoleń, badań, poprawy efektywności energetycznej budynków, miało na celu zrównoważony rozwój.

-

Polska

Ocena wdrożenia instrumentu REACT-EU w Polsce w latach 2014-2020

(2014PL05M9OP001; 2014PL16M1OP001; 2014PL16RFOP001; 2014PL16RFOP002; od 2014PL16M2OP001 do 2014PL16M2OP016)

Wyniki ankiety wykazały, że działania były bardzo skuteczne.

Infrastruktura energetyczna: Poprawa efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach i budynkach użyteczności publicznej, rozwój energetyki prosumenckiej oraz budowa instalacji do produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Dodatkowe wsparcie przyznano na projekt budowy gazociągu.

Opieka zdrowotna: Inwestycje infrastrukturalne w szpitale i przychodnie, a także pomoc psychologiczna i rozwój kompetencji zawodowych.

Transport niskoemisyjny: Zakup nowego, niskoemisyjnego taboru kolejowego; budowa lub modernizacja infrastruktury transportu miejskiego; opracowanie planów zrównoważonej mobilności miejskiej. Działania oceniono ogólnie jako skuteczne.

Wsparcie dla przedsiębiorstw: REACT-EU przyczyniło się do złagodzenia negatywnego wpływu pandemii na funkcjonowanie przedsiębiorstw.

Transformacja cyfrowa: Działania na rzecz rozwoju e-usług i cyfryzacji administracji, które przyczyniły się do złagodzenia skutków pandemii dla przedsiębiorstw, głównie poprzez umożliwienie pracy zdalnej i cyfryzację kanałów sprzedaży.

Wyzwania związane z migracją: Ze względu na bardzo zróżnicowany charakter projektów i brak spójnego podejścia nie jest możliwe oszacowanie łącznego wpływu projektów na sytuację uchodźców z Ukrainy.

Infrastruktura energetyczna: W ocenie stwierdzono zadowalający stosunek poniesionych kosztów do osiągniętych wyników. Główne wyzwania dotyczyły budżetów i harmonogramów projektów (opóźnienia). Ponadto czas między złożeniem wniosku projektowego a realizacją projektu był stosunkowo długi i miał na niego wpływ okres wysokiej inflacji.

Opieka zdrowotna: Zasadniczo wdrożenie instrumentu przebiegło sprawnie. Odnotowano niedociągnięcia w zakresie monitorowania wyników działań w obszarze zdrowia.

Transport niskoemisyjny: Kluczowym warunkiem udzielenia wsparcia było to, aby projekty były już na zaawansowanym etapie realizacji.

Transformacja cyfrowa: Głównymi wyzwaniami były presja czasu wynikająca z opóźnień w podpisywaniu umów o dofinansowanie oraz zróżnicowany poziom kompetencji cyfrowych beneficjentów w sektorze publicznym. Mimo to większość projektów zrealizowano pomyślnie.

Wyzwania związane z migracją: Za główne ograniczenie uznano brak możliwości przydzielenia środków ze względu na zaawansowany stan działań w innych obszarach interwencji REACT-EU. Stwierdzono występowanie wąskiego gardła między podjęciem decyzji o wykorzystaniu REACT-EU a dotarciem wsparcia do ostatecznych odbiorców.

Procedury można by uprościć, aby w przyszłości szybciej uruchamiać instrumenty nadzwyczajne.

Infrastruktura energetyczna: Pandemia wywarła negatywny wpływ na działalność około dwóch piątych beneficjentów, którzy wykorzystali wsparcie REACT-EU głównie do obniżenia kosztów operacyjnych. 

Opieka zdrowotna: Beneficjenci stwierdzili, że wsparcie miało znaczący wpływ na poprawę jakości i dostępności usług opieki zdrowotnej. Większość beneficjentów uznała, że zwiększyło ono odporność na przyszłe kryzysy.

Transport niskoemisyjny: Wsparcie było odpowiedzią na zidentyfikowane wyzwania, takie jak odbudowa roli transportu publicznego po pandemii, zapewnienie mieszkańcom odpowiednich rozwiązań transportowych oraz ograniczenie negatywnego oddziaływania transportu na środowisko.

Wsparcie dla przedsiębiorstw: Skala wsparcia była stosunkowo niewielka w porównaniu z interwencjami krajowymi.

Transformacja cyfrowa: W przypadku prawie połowy beneficjentów objętych tym celem wsparcie w ramach REACT-EU było niezbędne do realizacji projektu.

Wyzwania związane z migracją: Ze względu na późny termin realizacji (w stosunku do szczytu kryzysu migracyjnego) oprócz wsparcia dla uchodźców nacisk położono na budowanie odporności na przyszłe kryzysy.

Transport niskoemisyjny: Podjęte działania stanowiły uzupełnienie wcześniejszych działań w tym obszarze i były częścią szerszych strategii na rzecz rozwoju zrównoważonego transportu miejskiego.

Transformacja cyfrowa: Co drugi beneficjent dotacji i co trzeci kredytobiorca twierdził, że projekt zrealizowany ze środków REACT-EU miał wpływ na aktualny stan cyfryzacji ich przedsiębiorstwa.

Zasada niedyskryminacji była wdrażana w dwóch wymiarach: pasywnym (nie było rozwiązań dyskryminujących) i aktywnym (projekty tworzone z myślą o umożliwieniu równego udziału grupom osób potencjalnie narażonym na dyskryminację).

Łączna alokacja na ten instrument wyniosła 8,2 mld zł.

Istotne było to, że instrumenty REACT-EU pojawiły się w momencie, gdy rządowe i unijne środki ochronne zostały już przydzielone, a fundusze z okresu programowania 2021–2027 nie były jeszcze dostępne.

Szwecja

Ocena działań finansowanych ze środków REACT-EU w ramach programu operacyjnego „Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia” na lata 2014–2020

(2014SE05M9OP001)

Szacuje się, że udział w regionalnych projektach na rzecz zatrudnienia zwiększył prawdopodobieństwo znalezienia pracy po zakończeniu projektu o 1 %. Prawdopodobieństwo zarejestrowania się jako bezrobotny było o 3 % wyższe w porównaniu z grupą kontrolną. Nie stwierdzono wpływu na podejmowanie nauki w szkołach wyższych ani na poziom wynagrodzeń.

Nie stwierdzono statystycznie istotnego wpływu, jeżeli chodzi o projekty na rzecz rozwoju kompetencji i projekt Kickstart.

Koszty udziału w projektach regionalnych były wyższe w przeliczeniu na godzinę niż w przypadku poprzednich projektów EFS. Z oceny wynika, że można to wyjaśnić przede wszystkim warunkami zewnętrznymi, takimi jak krótki czas na przygotowanie i trudności w rekrutacji uczestników.

Koszty projektów regionalnych były również wysokie w stosunku do oczekiwanego wzrostu dochodów podatkowych wynikającego z udziału w operacjach EFS.

Koncepcja programu REACT-EU charakteryzowała się wysokim stopniem złożoności i niepewności, z którymi ogólnie dobrze sobie poradzono. Jednakże koncepcja programu ograniczała możliwość skutecznego działania w sytuacji kryzysowej.

Zasadniczo przydział środków był skuteczny. Przydział środków na projekty regionalne ograniczył jednak efektywność działań, biorąc pod uwagę definicję grupy docelowej i dynamikę bezrobocia.

Rada EFS napotkała początkowe trudności przy wdrażaniu inicjatywy REACT-EU. Ogólnie jednak dobrze wykorzystała posiadaną swobodę działania i skutecznie zarządzała inicjatywą, biorąc pod uwagę istniejące warunki.

Cel tematyczny był bardzo istotny w momencie uruchomienia inicjatywy. Z czasem jednak znaczenie celu polegającego na przyczynianiu się do przezwyciężenia kryzysu zmalało, ponieważ potrzeby okazały się mniejsze, niż początkowo przewidywano.

Cel polegający na wniesieniu wkładu w ekologiczną i cyfrową transformację miał pewien wpływ na zarządzanie REACT-EU. Wpływ ten był zgodny z poziomem ambicji UE: 25 % całkowitego finansowania REACT-EU miało przyczynić się do realizacji celów klimatycznych.

Cel dotyczący przyczyniania się do stabilnego ożywienia gospodarczego miał niewielki wpływ na zarządzanie programem REACT-EU. Brakowało celów operacyjnych, a przedmiotowy cel nie został uwzględniony w przygotowaniach ani działaniach następczych.

Rząd szwedzki zdecydował się przyjąć stosunkowo otwartą i szeroką perspektywę przy opracowywaniu programu REACT-EU.

Miało to wpływ m.in. na zaproszenia do składania wniosków o finansowanie projektów regionalnych. Oprócz ram ustanowionych już przez Komisję Europejską, dotyczących między innymi wyznaczenia grup docelowych, zaproszenia do składania wniosków miały stosunkowo szeroki zakres. W zaproszeniach nie wymagano również, aby projekty przyczyniały się do ekologicznej ani cyfrowej transformacji, ponieważ rząd szwedzki postanowił zrealizować ten cel wyłącznie w zaproszeniu do składania wniosków skierowanym do szwedzkiej publicznej służby zatrudnienia. W zaproszeniach wymieniono natomiast ekologiczną i cyfrową transformację jako przykłady działań, które projekty mogłyby (ale nie musiały) obejmować.

Finansowanie UE przyniosło wartość dodaną na poziomie organizacyjnym dla szwedzkiej publicznej służby zatrudnienia. Oprócz uzyskania bezpieczeństwa finansowego w niepewnym okresie szwedzka publiczna służba zatrudnienia otrzymała możliwość opracowania metody definiowania kompetencji w zakresie ekologii i kompetencji cyfrowych, co było przydatne w jej pracy na rzecz zaspokojenia zapotrzebowania na umiejętności w związku z ekologiczną i cyfrową transformacją.

Państwo

Mediana czasu trwania (dni)

Mediana daty rozpoczęcia

Mediana kosztów (EUR)

Austria

596

12.05.2021

894 955

Bułgaria

303

16.09.2022

116 790

Chorwacja

669

30.09.2021

824 574

Cypr

1 429

1.02.2020

70 000 000

Czechy

526

20.09.2021

102 002

Estonia

526

10.01.2022

100 000

Francja

729

1.01.2021

297 975

Niemcy

288,5

18.12.2022

50 050

Grecja

639

1.04.2020

204 233

Włochy

366

27.01.2022

65 663

Luksemburg

1 429

1.02.2020

34 718 690

Polska

364

1.07.2022

77 318

Portugalia

180

28.01.2021

5 411

Słowacja

244

1.02.2023

165 579

Słowenia

821

1.12.2020

166 667

Hiszpania

326

9.02.2021

2 500

Wskaźniki EFRR

Cel

Wskaźnik

Wartość osiągnięta do końca 2022 r.

Wskaźnik wartości ustalonych/wskaźnik wartości zrealizowanych do końca 2022 r. 4

Wsparcie dla przedsiębiorstw (kapitał obrotowy dla MŚP i praca w zmniejszonym wymiarze czasu pracy)

Liczba przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie (CO01)

354 000 przedsiębiorstw

90 % ustalonych

77 % zrealizowanych

Liczba przedsiębiorstw otrzymujących dotacje (CO02)

66 000 przedsiębiorstw

69 % ustalonych

53 % zrealizowanych

Liczba przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie finansowe inne niż dotacje (CO03)

50 000 przedsiębiorstw

70 % ustalonych

61 % zrealizowanych

Inwestycje prywatne uzupełniające wsparcie publiczne dla przedsiębiorstw – dotacje (CO06)

114 000 000 EUR

130 % ustalonych

11 % zrealizowanych

Opieka zdrowotna 

Ludność objęta ulepszonymi świadczeniami zdrowotnymi (CO35)

195 000 osób

96 % ustalonych

39 % zrealizowanych

Inwestycje w zatrudnienie, edukację i usługi społeczne

Liczba miejsc w objętej wsparciem infrastrukturze w zakresie opieki nad dziećmi lub infrastrukturze edukacyjnej (CO36)

8 000 000 osób

212 % ustalonych

29 % zrealizowanych

Inwestycje przyczyniające się do przejścia na zieloną i cyfrową gospodarkę

Zmniejszenie rocznego zużycia energii pierwotnej w budynkach publicznych (CO32)

33 000 000 kWh/rok

29 % ustalonych

14 % zrealizowanych

Szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych (CO34)

38 000 ton ekwiwalentu CO2

53 % ustalonych

4 % zrealizowanych

Wskaźniki dotyczące pandemii COVID-19

Wsparcie dla przedsiębiorstw (kapitał obrotowy dla MŚP i praca w zmniejszonym wymiarze czasu pracy)

Liczba MŚP, które otrzymały bezzwrotne wsparcie finansowe na kapitał obrotowy (dotacje) w ramach działań podejmowanych w odpowiedzi na COVID-19 (CV22)

113 000 przedsiębiorstw

91 % ustalonych

68 % zrealizowanych

Liczba MŚP, które otrzymały wsparcie w postaci kapitału obrotowego innego niż dotacje (instrumenty finansowe) w ramach działań podejmowanych w odpowiedzi na COVID-19 (CV23)

46 000 przedsiębiorstw

92 % ustalonych

56 % zrealizowanych

Opieka zdrowotna 

Wartość zakupionych środków ochrony indywidualnej (CV1)

52 000 000 EUR

124 % ustalonych

13 % zrealizowanych

Osoby zaszczepione przeciwko COVID-19 (CV64)

49 000 000 osób

113 % ustalonych

102 % zrealizowanych

Inwestycje w zatrudnienie, edukację i usługi społeczne

Wartość technologii informatycznych związanych z COVID-19 dla sektora edukacji (CV4c)

179 000 000 EUR

91 % ustalonych

37 % zrealizowanych

Wskaźniki EFS

Cel

Wskaźnik 5

Wartość osiągnięta

Wskaźnik uczestnictwa/wskaźnik powodzenia 6

Wsparcie dla przedsiębiorstw (kapitał obrotowy dla MŚP i praca w zmniejszonym wymiarze czasu pracy)

Bezrobotni, w tym długotrwale bezrobotni (CO01)

453 000 osób

20,6 % wszystkich uczestników

Długotrwale bezrobotni (CO02)

184 000 osób

8,4 % wszystkich uczestników

Osoby bierne zawodowo (CO03)

672 000 osób

30,5 % wszystkich uczestników

Osoby pracujące, w tym prowadzące działalność na własny rachunek (CO05)

1 000 000 osób

49,0 % wszystkich uczestników

Inne osoby znajdujące się w niekorzystnej sytuacji (CO17)

119 000 osób

5,4 % wszystkich uczestników

Uczestnicy bierni zawodowo poszukujący pracy po opuszczeniu wspieranej operacji (CR01)

70 000 osób

10,5 % biernych zawodowo uczestników

Uczestnicy pracujący, w tym prowadzący działalność na własny rachunek, po opuszczeniu wspieranej operacji (CR04)

257 000 osób

11,7 % wszystkich uczestników

Inwestycje w zatrudnienie, edukację i usługi społeczne

Bezrobotni, w tym długotrwale bezrobotni (CO01)

453 000 osób

20,6 % wszystkich uczestników

Długotrwale bezrobotni (CO02)

184 000 osób

8,4 % wszystkich uczestników

Osoby bierne zawodowo (CO03)

672 000 osób

30,5 % wszystkich uczestników

Osoby bierne zawodowo, nieuczestniczące w kształceniu ani szkoleniu (CO04)

142 000 osób

6,4 % wszystkich uczestników

Osoby pracujące, w tym prowadzące działalność na własny rachunek (CO05)

1 000 000 osób

49 % wszystkich uczestników

Osoby poniżej 25 lat (CO06)

678 000 osób

30,8 % wszystkich uczestników

Osoby powyżej 54 lat (CO07)

294 000 osób

13,3 % wszystkich uczestników

Osoby powyżej 54 lat, które są bezrobotne, w tym osoby długotrwale bezrobotne, lub są bierne zawodowo i nie uczestniczą w kształceniu ani szkoleniu (CO08)

112 000 osób

5,1 % wszystkich uczestników

Migranci, uczestnicy obcego pochodzenia, mniejszości (w tym społeczności marginalizowane, takie jak Romowie) (CO15)

370 000 osób

16,8 % wszystkich uczestników

Uczestnicy z niepełnosprawnościami (CO16)

158 000 osób

7,2 % wszystkich uczestników

Inni uczestnicy w niekorzystnej sytuacji (CO17)

119 000 osób

5,4 % wszystkich uczestników

Uczestnicy bierni zawodowo poszukujący pracy po opuszczeniu wspieranej operacji (CR01)

70 000 osób

10,5 % biernych zawodowo uczestników

Uczestnicy kształcenia/szkolenia po opuszczeniu wspieranej operacji (CR02)

63 000 osób

2,9 % wszystkich uczestników

Uczestnicy, którzy uzyskali kwalifikacje po opuszczeniu wspieranej operacji (CR03) 

244 000 osób

11,1 % wszystkich uczestników

Uczestnicy pracujący, w tym prowadzący działalność na własny rachunek, po opuszczeniu wspieranej operacji (CR04)

257 000 osób

11,7 % wszystkich uczestników

Wskaźniki dotyczące pandemii COVID-19

Wsparcie dla przedsiębiorstw (kapitał obrotowy dla MŚP i praca w zmniejszonym wymiarze czasu pracy)

Wartość działań prowadzonych w ramach EFS w celu zwalczania lub przeciwdziałania skutkom pandemii COVID-19 (CV30)

5 920 000 000 EUR

Nie dotyczy

Uczestnicy, którzy otrzymali wsparcie na walkę z pandemią COVID-19 lub przeciwdziałanie jej skutkom (CV31)

5 730 000 osób

Nie dotyczy

Opieka zdrowotna 

Personel medyczny, który korzystał ze wsparcia z EFS (CVHC)

68 000 osób

Nie dotyczy

Inwestycje w zatrudnienie, edukację i usługi społeczne

Uczestnicy, którzy skorzystali ze wsparcia w ramach mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy (CVST)

1 314 000 osób

Nie dotyczy

Uczestnicy utrzymujący pracę 6 miesięcy po zakończeniu wsparcia (CVR1)

888 000 osób

Nie dotyczy