KOMISJA EUROPEJSKA

Strasburg, dnia 6.2.2024

COM(2024) 62 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

W kierunku ambitnego przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla w UE

1.Dlaczego UE potrzebuje strategii na rzecz przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla

Unia Europejska zobowiązała się do osiągnięcia neutralności klimatycznej w całej gospodarce do 2050 r., aby ograniczyć globalne ocieplenie do 1,5 °C. Aby ograniczyć emisje o co najmniej 55 % do 2030 r., Unia wdraża kompleksowe ramy polityki, a Komisja przygotowała już założenia dotyczące ambitniejszych celów klimatycznych UE na kolejną dekadę 1 .

Osiągnięcie tych celów i odejście od zależności od paliw kopalnych wymaga zdecydowanych działań w dziedzinie klimatu we wszystkich sektorach gospodarki. Strategia UE na rzecz przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla jest niezbędnym uzupełnieniem działań związanych z łagodzeniem emisji gazów cieplarnianych, które należy wdrażać priorytetowo. Jako światowy lider UE ma możliwość stworzenia przewagi gospodarczej w zakresie technologii przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, zapewniając globalne możliwości rynkowe 2 . Przemysłowe zarządzanie emisjami dwutlenku węgla może pomóc w dekarbonizacji procesów produkcji w sektorach przemysłowych, które są ważne dla gospodarki europejskiej, uzupełniając inne działania na rzecz dekarbonizacji. Przemysłowe zarządzanie emisjami dwutlenku węgla jest zatem ważnym elementem zrównoważonej i konkurencyjnej gospodarki w Europie.

W 2040 r. zużycie energii z paliw kopalnych ma się zmniejszyć o około 80 % w porównaniu z 2021 r. 3 Zmniejszenie to zostanie osiągnięte dzięki szybkiemu rozwojowi i integracji odnawialnych źródeł energii, obiegowi zamkniętemu i efektywnemu gospodarowaniu zasobami, symbiozie przemysłowej, efektywności energetycznej, alternatywnym procesom produkcyjnym i zastępowaniu materiałów, przy czym do tej istotnej zmiany przyczyni się również ponowne użycie dwutlenku węgla. Ponadto do postępów w tym zakresie przyczyni się najnowsza reforma unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS), w ramach której emisje przemysłowe będą musiały spadać w przyspieszonym tempie, aby możliwe było osiągnięcie celu na 2030 r., i w ramach której wprowadzono nowy system EU ETS obejmujący emisje CO2 z paliw wykorzystywanych w transporcie drogowym, budynkach i innych sektorach 4 . W niektórych sektorach ograniczone wykorzystanie paliw kopalnych utrzyma się jednak również w 2040 r., na przykład w przypadku ropy naftowej w sektorze transportu i gazu do celów grzewczych i przemysłowych (w tym jako surowca). W niniejszym komunikacie uznano, że technologie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla stanowią część rozwiązania prowadzącego do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Technologie te są niezbędne do dalszego ograniczania i zarządzania emisjami dwutlenku węgla w procesach przemysłowych w UE, zwłaszcza tam, gdzie możliwości łagodzenia skutków są ograniczone.

Niezbędne są jednak dodatkowe działania w celu dalszego ograniczania i zarządzania emisjami dwutlenku węgla w procesach przemysłowych w UE, zwłaszcza tam, gdzie inne możliwości łagodzenia skutków są ograniczone 5 . W obecnej dekadzie główny nacisk zostanie położony na wychwytywanie CO2 z emisji procesowych, a także niektórych emisji z kopalnych i biogenicznych źródeł CO2 (zob. wykres 1). Oprócz naturalnych pochłaniaczy dwutlenku węgla i upraw sprzyjających pochłanianiu dwutlenku węgla przez glebę 6 osiągnięcie neutralności klimatycznej w całej gospodarce do 2050 r. będzie wymagało przemysłowego usuwania dwutlenku węgla ze źródeł biogenicznych i atmosferycznych już przed 2040 r., aby zrównoważyć trudne do zmniejszenia emisje w UE, a następnie osiągnąć ujemne emisje.

UE ma stosunkowo dobrą pozycję w zakresie technologii wychwytywania CO2 oraz pod względem badań naukowych i innowacji, a wiele przedsiębiorstw zapewnia różne technologie wychwytywania na warunkach komercyjnych 7 . Wiedza geologiczna i specjalistyczna przedsiębiorstw w zakresie budowy rurociągów i statków oraz wiercenia studni będzie niezbędna przy opracowywaniu projektów zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

UE wdrożyła już szereg polityk na rzecz promowania wychwytywania CO2. Aby jednak w pełni wykorzystać swój potencjał gospodarczy zgodnie z ambitnymi celami określonymi w komunikacie w sprawie celu klimatycznego UE na 2040 r. 8 i osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r., UE będzie musiała znacznie zwiększyć wysiłki. W akcie w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie Komisja zaproponowała, aby do 2030 r. zapewnić możliwość geologicznego składowania co najmniej 50 mln ton CO2 rocznie.

Wyniki modelowania przeprowadzonego na potrzeby komunikatu w sprawie celu klimatycznego UE na 2040 r. wskazują, że do 2040 r. trzeba będzie wychwycić około 280 mln ton, a do 2050 r. około 450 mln ton 9 (zob. wykres 1). Wyniki te dostarczają informacji kontekstowych do dalszych dyskusji z przemysłem i innymi zainteresowanymi stronami na temat ścieżek rozwoju tych technologii. Do 2040 r. blisko połowa wychwytywanego rocznie CO2 musiałaby pochodzić ze źródeł biogenicznych lub bezpośrednio z atmosfery. Odegrałoby to ważną rolę w usuwaniu dwutlenku węgla z atmosfery i zapewnieniu neutralnego dla klimatu źródła dwutlenku węgla do różnych zastosowań przemysłowych, a także do produkcji zrównoważonych paliw w przypadku trudnych do redukcji emisji w transporcie, takich jak lotnictwo i sektor morski, w przypadku którego opcją do rozważenia jest CCS na pokładzie statków.

Skala tego przedsięwzięcia jest duża. 50 mln ton, które ma być składowane w 2030 r., to tyle, ile CO2 wyemitowała w całym 2022 r. Szwecja 10 . Zainteresowane strony z branży stwierdziły, że do 2030 r. byłyby w stanie wychwytywać do 80 mln ton CO2 rocznie w Europie, o ile zostaną spełnione niezbędne warunki inwestycyjne 11 .

Ponadto na potrzeby wychwytywania dwutlenku węgla konieczne będzie pozyskanie znacznej ilości dodatkowej energii do zasilania tego energochłonnego procesu 12 , a w przypadku dwutlenku węgla biogenicznego – zrównoważony środowiskowo wybór dostawców biomasy. Ponadto chociaż CCS i związane z nim projekty przemysłowe powinny rozwijać się i działać na zasadach komercyjnych, potrzebne będzie pewne wsparcie finansowe zapewniające rozwiązania pomostowe, szczególnie na pierwszym etapie tworzenia europejskiego rynku i infrastruktury.

Wykres 1: Wolumen wychwyconego CO2 do celów składowania i utylizacji w UE (wykres powyżej) oraz udział wychwyconego CO2 według pochodzenia (wykres poniżej) 13

Skala tego wyzwania wymaga ogólnounijnej strategii na rzecz przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, która będzie wdrażana w ramach trzech ścieżek:

•Wychwytywanie CO2 w celu jego składowania (CCS): CO2 pochodzenia kopalnego, biogenicznego lub atmosferycznego jest wychwytywany i transportowany w celu geologicznego składowania go w sposób bezpieczny i trwały.

•Usuwanie CO2 z atmosfery: CO2 pochodzenia biogenicznego lub atmosferycznego jest trwale składowany, co prowadzi do usunięcia go z atmosfery.

•Wychwytywanie CO2 w celu jego utylizacji (CCU): wychwycony CO2 jest wykorzystywany w przemyśle w produktach syntetycznych, chemikaliach lub paliwach. Chociaż początkowo wykorzystywane będą wszystkie rodzaje CO2, z czasem strategiczny nacisk w łańcuchach wartości utylizacji zostanie położony na wychwytywanie biogenicznego lub atmosferycznego CO2, co przyniesie większe korzyści dla klimatu.

Infrastruktura transportu CO2 jest kluczowym czynnikiem wspólnym dla wszystkich powyższych ścieżek. Jeśli wychwycony CO2 nie zostanie wykorzystany bezpośrednio na miejscu, będzie musiał zostać przetransportowany i albo wykorzystany w procesach przemysłowych (np. w wyrobach budowlanych, paliwach syntetycznych, tworzywach sztucznych lub innych chemikaliach), albo poddany trwałemu składowaniu w formacjach geologicznych.

Celem tej strategii jest zatem połączenie różnych aspektów polityki w celu stworzenia warunków sprzyjających rozwojowi i zwiększeniu skali podejść w ramach przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla. Opisano w niej obecną sytuację w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, przewidywaną ścieżkę rozwoju do 2050 r., ramy polityki w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla oraz warunki wstępne niezbędne do wspierania podejścia do przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

2.Aktualna sytuacja w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla w Europie

UE realizuje już szereg strategii politycznych wspierających wychwytywanie i składowanie lub utylizację dwutlenku węgla oraz związane z tym potrzeby w zakresie infrastruktury. Od 2009 r. geologiczne składowanie CO2 jest regulowane dyrektywą w sprawie CCS, w której określono zasady wydawania pozwoleń w celu zapewnienia bezpieczeństwa i integralności środowiskowej składowania CO2 oraz przewidziano przejrzysty i niedyskryminacyjny dostęp do infrastruktury 14 . Ponadto wsparcie dla projektów transportu CO2 przewidziano w zmienionym rozporządzeniu TEN-E 15 , a obecna lista 14 projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania (PCI) lub projektów będących przedmiotem wzajemnego zainteresowania (PMI) 16 daje łączną planowaną przepustowość do 103 mln ton CO2 rocznie dzięki czterem lądowym składowiskom i co najmniej ośmiu lokalizacjom morskim.

W ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) 17 ustalono cenę emisji CO2, a od 2013 r. zachęca się do wychwytywania CO2 w celu jego stałego składowania w UE i Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG). W wyniku niedawnej reformy EU ETS wprowadzono szereg zmian mających na celu wsparcie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, w tym rozszerzony zakres transportu CO2 w celu składowania go oraz zachęty do stosowania paliw syntetycznych w sektorze lotnictwa. Co więcej uprawnienia do emisji dwutlenku węgla uznanego za trwale wychwycony i zutylizowany nie muszą być umarzane 18 , co daje emitentom więcej możliwości wychwytywania CO2. Fundusz Innowacyjny UE, utworzony z przychodów generowanych przez EU ETS, już teraz wspiera projekty dotyczące wychwytywania i składowania dwutlenku węgla na poziomie około 10 mln ton CO2 rocznie, które zaczną być realizowane już w 2027 r.

W 2021 r. Komisja wyznaczyła ambitne cele na 2030 r., aby osiągnąć co najmniej 20-procentowy udział zrównoważonego węgla w węglu wykorzystywanym jako surowiec w przemyśle chemicznym UE oraz usunąć i trwale składować co najmniej 5 mln ton CO2 19 . Oczekuje się, że unijne ramy certyfikacji usuwania dwutlenku węgla 20 , które mają zostać wkrótce przyjęte przez współprawodawców, zapewnią integralność środowiskową certyfikowanego usuwania dwutlenku węgla.

Co więcej, w proponowanym akcie w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie (NZIA) 21 uznano wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla za strategiczne technologie neutralne emisyjnie i przewidziano środki regulacyjne wspierające wdrażanie projektów, w tym przyspieszone procedury udzielania pozwoleń. We wniosku tym określono również cel, zgodnie z którym do 2030 r. UE ma dysponować dostępną zdolnością do składowania 50 mln ton CO2 rocznie, i zobowiązano producentów ropy naftowej i gazu ziemnego, uznając szczególne know-how sektora w tej dziedzinie, do inwestowania w tę początkową infrastrukturę.

Na podstawie tych polityk 20 państw członkowskich uwzględniło już rozwiązania w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla w swoich projektach krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu (KPEiK) 22 . W swoich projektach planów państwa członkowskie przewidują, że w 2030 r. wychwyconych zostanie do 34,1 mln ton CO2 rocznie, z czego 5,1 mln ton ze źródeł biogenicznych 23 . Dla porównania ogólna moc zatłaczania CO2 oszacowana przez państwa członkowskie wyniosła 39,3 mln ton rocznie w 2030 r. 24 Zgodnie z przedłożonymi projektami KPEiK CO2 będzie wychwytywany głównie z emisji procesowych, zwłaszcza w sektorach cementu, stali i przetwarzania gazu ziemnego. Państwa członkowskie traktują również priorytetowo wychwytywanie dwutlenku węgla w produkcji energii elektrycznej, zwłaszcza z biomasy, oraz w produkcji wodoru niskoemisyjnego. Inne zastosowania wychwytywania dwutlenku węgla uwzględnione w krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu dotyczą sektora rafinacji, spalania odpadów i wytwarzania ciepła.

Siedem państw członkowskich również uwzględniło te technologie w swoich planach odbudowy i zwiększania odporności. W Danii i w Niderlandach funkcjonują już krajowe systemy dotacji na wychwytywanie dwutlenku węgla, a także w państwach tych przyspieszono działania mające na celu udostępnienie możliwości składowania CO2. Wraz z Norwegią i Islandią, te cztery kraje są pionierami w geologicznym składowaniu CO2 na skalę przemysłową i odnotowują rosnące zainteresowanie komercyjne zarówno licencjami na składowanie na lądzie, jak i na morzu. Francja, Niemcy i Austria opracowują obecnie strategie zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

Aby wspierać wychwytywanie i utylizację dwutlenku węgla, w 2021 r. utworzono platformę dialogu zainteresowanych stron – Forum CCUS 25 . Grupy robocze pracujące w ramach Forum CCUS skupiały się na kluczowych kwestiach związanych z rozwojem rynku zarządzania uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla: infrastrukturze (w tym grupa ekspertów ds. specyfikacji/norm dotyczących CO2), postrzeganiu przez społeczeństwo i partnerstwach przemysłowych 26 . Komisja zamierza nadal korzystać z tej platformy w przyszłych pracach nad przemysłowym zarządzaniem emisjami dwutlenku węgla.

Pomimo polityki wspierającej przemysłowe zarządzanie emisjami dwutlenku węgla i planowanych projektów liczba projektów operacyjnych realizowanych na dużą skalę w Europie jest niewielka. Co więcej, obecne doświadczenia wskazują na szereg wyzwań, w szczególności:

-trudności w opracowaniu rentownego uzasadnienia biznesowego, w tym ze względu na konieczność zainwestowania znacznego kapitału początkowego, niepewność co do przyszłych cen CO2 oraz potrzebę zwrócenia szczególnej uwagi na dopasowanie do siebie podaży i popytu na produkty niskoemisyjne;

-brak kompleksowych ram regulacyjnych w całym łańcuchu wartości, zwłaszcza w odniesieniu do przemysłowego usuwania dwutlenku węgla i niektórych zastosowań CO2;

-pierwsze przedsiębiorstwa zaangażowane w tworzenie łańcuchów wartości dwutlenku węgla muszą również stawić czoła ryzyku wystąpienia specyficznych dla CO2 problemów wykraczających poza jeden łańcuch wartości, takich jak odpowiedzialność za wycieki lub niedostępność infrastruktury transportowej lub magazynowej;

-niewystarczająca koordynacja i planowanie, zwłaszcza w kontekście transgranicznym;

-niewystarczające zachęty dla inwestycji prywatnych i publicznych, aby potwierdzić uzasadnienie biznesowe dla przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

Ogólnie rzecz biorąc, rządy w całej UE wciąż jeszcze dopiero muszą uznać, że wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla jest uzasadnionym i niezbędnym elementem rozwiązania służącego dekarbonizacji.

Strategia na rzecz przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla jest ukierunkowana na każde z tych wyzwań i opiera się na podjętych już krokach oraz uzasadnieniach politycznych i biznesowych przemawiających za bardziej ambitnym przemysłowym zarządzaniem emisjami dwutlenku węgla w Europie.

3.Wizja europejskiego podejścia do przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla

Potrzebne są wspólne podejście i wspólna wizja, aby ustanowić jednolity rynek rozwiązań w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla jako kluczowy element służący osiągnięciu neutralności klimatycznej w 2050 r. W tym zakresie niezbędne są sprzyjające ramy biznesowe i inwestycyjne, wzmocnione ambitniejszymi i dobrze skoordynowanymi strategiami politycznymi na szczeblu krajowym, a także strategiczne planowanie infrastruktury na szczeblu UE, oparte na ścisłej współpracy między administracjami unijnymi i krajowymi, a także przedsiębiorstwami, społeczeństwem obywatelskim i społecznościami badawczymi.

Aby to osiągnąć, Europa będzie musiała wdrożyć duże łańcuchy wartości dwutlenku węgla w Europie, aby wspierać poszczególne etapy przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

Strategicznym celem UE na 2030 r. jest wdrożenie zdolności składowania CO2 w wysokości co najmniej 50 mln ton rocznie 27 wraz z powiązanymi rodzajami transportu obejmującymi rurociągi, statki, pociągi i samochody ciężarowe, w zależności od uzasadnienia biznesowego.

W celach na 2030 r. dotyczących wykorzystania wodoru odnawialnego w przemyśle i transporcie przewidziano zachęcanie do wykorzystywania CO2 do produkcji metanolu i e-paliw. Oczekuje się, że w Europie pojawią się pierwsze węzły infrastruktury wychwytywania CO2 i klastry przemysłowe umożliwiające realizację projektów wychwytywania CO2 wspieranych w ramach programów krajowych i programów finansowania unijnego, z których wiele opiera się na transgranicznym transporcie CO2. W tej wczesnej fazie rozwoju transportu CO2 większość transportu CO2 będzie odbywać się za pośrednictwem alternatywnych form transportu do wybrzeża, a następnie drogą morską do miejsc składowania na morzu. Jednocześnie z powstawaniem tych węzłów infrastruktury wychwytywania i składowania CO2 podpisywane są pierwsze komercyjne umowy odbioru na wychwytywanie i składowanie CO2, szczególnie w przypadku obiektów przemysłowych, w których koszty wychwytywania dwutlenku węgla są stosunkowo niskie. Dokonywanie inwestycji w te węzły będzie ułatwione dzięki nowym ogólnounijnym zasadom interoperacyjności infrastruktury transportu CO2, w tym minimalnym normom jakości CO2 w celu zapewnienia swobodnego przepływu CO2 w obrębie EOG.

Do 2040 r. większość łańcuchów wartości dwutlenku węgla powinna stać się ekonomicznie opłacalna, aby osiągnąć cele klimatyczne UE oparte na CO2 jako towarze zbywalnym przeznaczonym do składowania lub wykorzystania w obrębie jednolitego rynku UE. Nawet jedna trzecia wychwyconego CO2 może zostać wykorzystana. Te łańcuchy wartości wymagałyby ogólnounijnej infrastruktury transportowej i magazynowej, przy czym głównym środkiem transportu byłyby rurociągi, a także środki transportu morskiego. Infrastruktura umożliwia transgraniczny transport wychwyconego CO2 w celu jego składowania albo wykorzystania w obrębie otoczenia regulacyjnego gwarantującego niedyskryminacyjny dostęp do konkurencyjnych usług transportu i składowania. Wychwytywanie trudnych do wyeliminowania emisji CO2 w sektorach przemysłowych stałoby się normą, której podlegałyby wszystkie istotne pozostałe źródła emisji z procesów przemysłowych. Aby osiągnąć cel redukcji emisji gazów cieplarnianych netto do 2040 r., poziomy wychwytywania biogenicznego i atmosferycznego CO2 powinny już do 2040 r. być porównywalne z wychwytywaniem kopalnego CO2, a ostatecznie powinny przekroczyć te poziomy (zob. wykres 1).

Po 2040 r. przemysłowe zarządzanie emisjami dwutlenku węgla powinno stanowić integralną część systemu gospodarczego UE, a biogeniczny lub atmosferyczny dwutlenek węgla powinien stać się głównym surowcem w procesach przemysłowych opartych na węglu czy w produkcji paliw transportowych. Konieczne będzie wychwytywanie wszelkich pozostałych emisji CO2 pochodzenia kopalnego i zapewnione będzie solidne uzasadnienie biznesowe dla ujemnego bilansu emisji.

Zrealizowanie tej wizji dobrze funkcjonującego i konkurencyjnego rynku wychwytywania CO2 wymaga partnerstwa z przemysłem i państwami członkowskimi oraz środków na opracowanie spójnych ram politycznych, które zagwarantują pewność regulacyjną i zachęty do inwestowania w wychwytywanie, składowanie, wykorzystywanie i usuwanie dwutlenku węgla. Są to technologie niezbędne do osiągnięcia neutralności klimatycznej i wsparcia efektywnych inwestycji w infrastrukturę transportową i magazynową.

4.Planowanie ram polityki umożliwiających wdrożenie rozwiązań w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla

Wychwytywanie emisji CO2 jest wspólnym punktem wyjścia dla wszystkich ścieżek przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla: wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS), usuwania dwutlenku węgla oraz wychwytywania i utylizacji dwutlenku węgla (CCU). Ponadto potrzebna jest infrastruktura transportu CO2, oprócz lokalnego wykorzystania i składowania CO2, aby umożliwić ustanowienie różnych ścieżek i stworzenie jednolitego rynku CO2 w Europie.

Wykres 2: Opis łańcuchów wartości CO2 

4.1    Wdrażanie infrastruktury transportowej na potrzeby jednolitego rynku CO2 

Transport CO2 już teraz jest działalnością komercyjną, jednak ilości transportowane różnymi rodzajami transportu i sieciami lokalnymi są bardzo małe w porównaniu z przyszłymi potrzebami przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

Emitenci wychwytujący CO2, przedsiębiorstwa utylizujące go i prowadzący instalację składowania powinni mieć możliwość polegania na funkcjonującej transgranicznej, ogólnodostępnej sieci transportu CO2, ponieważ takie sieci nie są obecnie regulowane na poziomie UE. Wszystkie rodzaje transportu CO2 są objęte systemem EU ETS, należy jednak opracować zasady rozliczania i odpowiedzialności za emisje ze wszystkich rodzajów transportu w ramach tego systemu.

Aby zbudować rynek zaspokajający potrzeby związane z rozwojem CCS, CCU i przemysłowego usuwania dwutlenku węgla, konieczne będą znaczne inwestycje. Jak oszacowano w badaniu Komisji, sieć transportu CO2, w tym rurociągi i szlaki żeglugowe, może obejmować do 7 300 km, a jej wdrożenie może kosztować łącznie do 12,2 mld EUR do 2030 r., wzrastając do około 19 000 km i 16 mld EUR łącznie do 2040 r. 28 Aby zmobilizować inwestycje i wdrożyć tak rozbudowaną sieć transportową trzeba przezwyciężyć szereg wyzwań.

Chociaż rurociągi są w wielu przypadkach najczęstszą opcją transportu CO2, ich budowa wiąże się z wysokimi początkowymi kosztami kapitałowymi i długim czasem realizacji. Jeszcze przed 2030 r. transport morski CO2 będzie ważną alternatywą, ale do tego potrzebna jest flota wyspecjalizowanych statków do transportu CO2. Niepewność co do przyszłych wolumenów CO2, skomplikowana koordynacja między łańcuchami wartości i długie procedury udzielania pozwoleń stanowią istotne bariery dla inwestorów w realizacji projektów. Ponadto transgraniczna infrastruktura transportowa na dużą skalę będzie wymagać obsługi strumieni CO2 pochodzących z różnych źródeł, wychwytywanych za pomocą różnych technologii i przy użyciu różnych środków transportu oraz różnych miejsc składowania, co wymaga zapewnienia interoperacyjności.

W przyszłości, aby uniknąć fragmentacji rynku, potrzebne będą minimalne normy jakości strumienia CO2 29 . Prace normalizacyjne powinny dotyczyć takich kwestii jak skład, czystość, ciśnienie i temperatura. Ponadto potrzebne są wspólne wytyczne dotyczące „przypadkowych substancji towarzyszących ze źródła, procesu wychwytywania lub zatłaczania”, które mogą być dopuszczone w pozwoleniach na składowanie CO2 30 . Pozwoliłoby to wspierać uczciwy rynek poprzez stworzenie równowagi między efektywnością kosztową a ryzykiem, ponieważ różne poziomy czystości CO2 wiążą się z różnymi kosztami, przy jednoczesnym zapobieganiu znacznemu ryzyku dla środowiska.

Instalacje wychwytywania dwutlenku węgla zlokalizowane z dala od węzłów przemysłowych i składowisk oraz mniejsze podmioty emitujące niewystarczające ilości CO2, aby zainteresować prowadzących instalacje transportowe, mogą zostać całkowicie wykluczone z rynku, co może znacznie osłabić dekarbonizację. Potrzebne są konkretne rozwiązania, aby zaspokoić potrzeby takich miejsc i wrażliwych regionów oraz zwiększyć ich siłę negocjacyjną z operatorami sieci i zapewnić sprawiedliwą transformację, nie pozostawiając nikogo w tyle.

Do stworzenia jednolitego rynku CO2 w Europie niezbędna jest infrastruktura transportowa. Rozwój niedyskryminacyjnej, ogólnodostępnej, przejrzystej, multimodalnej, transgranicznej infrastruktury transportowej i infrastruktury magazynowania CO2 wymaga koordynacji w całym łańcuchu wartości, przejrzystości umów i cen oraz terminowego wydawania pozwoleń.

Biorąc pod uwagę potencjalną wielkość tego rynku wykazaną w pracach analitycznych 31 , konieczne będą specjalne ramy polityczne i regulacyjne, aby zoptymalizować jego rozwój i zapewnić harmonizację w całej Europie, zgodnie z unijnymi zasadami konkurencji.

Aby zoptymalizować korzyści płynące z kapitału przeznaczonego na infrastrukturę, w przyszłych ramach należałoby również uwzględnić interakcje z sektorami energii elektrycznej, gazu i wodoru oraz zapotrzebowanie na przyszłe wolne moce produkcyjne, w tym mapowanie potencjalnej zmiany przeznaczenia i ponownego wykorzystania istniejącej infrastruktury dla strumieni CO2. Ma to na celu zapewnienie integracji systemu oraz promowanie elastyczności i odporności systemu energetycznego UE. Takie planowanie sieci w całej UE powinno opierać się na podejściu partycypacyjnym, tak jak przyjęto w sektorach energii elektrycznej i gazu, w ramach którego zainteresowane strony wnoszą wkład w ramach procesów konsultacji. Aby wspierać realizację pierwszych (transgranicznych) projektów infrastrukturalnych dotyczących CO2, Komisja rozważy, w ścisłej współpracy z przemysłem, wyznaczenie koordynatorów europejskich, którzy zajmą się takimi kwestiami, jak szczególne trudności lub opóźnienia oraz będą informować o opracowywaniu odpowiednich ram regulacyjnych. Swój wkład w te prace wniesie Forum CCUS, a JRC wesprze ten proces swoimi pracami nad ogólnoeuropejskim rozwojem infrastruktury transportu CO2 32 .

Komisja zamierza: ·od 2024 r. zainicjować prace przygotowawcze w związku z propozycją ewentualnego przyszłego pakietu regulacyjnego dotyczącego transportu CO2; w ramach tych prac zostaną rozważone kwestie takie jak struktura rynku i kosztów, integracja i planowanie transgraniczne, harmonizacja techniczna i zachęty inwestycyjne na rzecz nowej infrastruktury, dostęp stron trzecich, właściwe organy regulacyjne, regulacja taryf i modele własności; ·od 2024 r. rozpocząć prace nad wnioskiem dotyczącym ogólnounijnego mechanizmu planowania infrastruktury transportu CO2, we współpracy z państwami członkowskimi i platformą zainteresowanych stron Forum CCUS. Prace związane z planowaniem sieci pozwolą również ocenić, w jakim stopniu możliwe jest ponowne wykorzystanie lub przystosowanie istniejącej infrastruktury na potrzeby transportu i składowania CO2, biorąc pod uwagę priorytetowe znaczenie potrzeb infrastrukturalnych gazów odnawialnych, a jeśli tak, to jakie zmiany regulacyjne są potrzebne; ·od 2024 r. rozważyć, w ścisłej współpracy z przemysłem, wyznaczenie koordynatorów europejskich w celu wspierania wczesnego opracowywania (transgranicznych) projektów infrastrukturalnych; ·opracować zasady rozliczania emisji w kontekście unijnego EU ETS, aby umożliwić transport CO2 wszystkimi środkami transportu i zapewnić odpowiedzialność za wycieki; ·współpracować z europejskimi organami normalizacyjnymi w celu ustanowienia minimalnych norm dla strumieni CO2, które będą stosowane w kodeksie sieci, mającym zastosowanie do wszystkich rozwiązań w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, oraz w celu rozważenia, we współpracy z państwami członkowskimi, wytycznych dotyczących „przypadkowych substancji towarzyszących” w celu zapewnienia integralności infrastruktury i zbiorników; ·promować za pośrednictwem Międzynarodowej Organizacji Morskiej opracowanie wszelkich niezbędnych wytycznych dotyczących bezpiecznego transportu CO2 drogą morską.

4.2    Wychwytywanie i składowanie CO2 zamiast uwalniania go do atmosfery

Wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla (CCS) obejmuje rozwiązania służące wychwytywaniu i trwałemu składowaniu CO2. Zgodnie z oceną skutków, na podstawie której opracowano komunikat w sprawie celu klimatycznego UE na 2040 r., CCS należy wdrożyć na dużą skalę w celu uzupełnienia innych działań na rzecz łagodzenia zmian klimatu, aby rozwiązać problem trudnych do ograniczenia emisji, w szczególności emisji pochodzących z procesów przemysłowych, oraz aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r.

Podobnie jak w przypadku większości innych ścieżek przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, pierwszym etapem jest wychwytywanie trudnych do wyeliminowania przemysłowych emisji CO2 zamiast uwalniania ich do atmosfery. Opłata emisyjna w ramach systemu ETS stanowi zachętę do wychwytywania CO2 generowanego z paliw kopalnych i emisji pochodzących z procesów przemysłowych. Oczekuje się, że zachęta ta zwiększy się w wyniku ostatniej reformy, ponieważ pułap emisji objętych ETS stale się zmniejsza, co stawia wysokie oczekiwania cenowe w odniesieniu do emisji dwutlenku węgla w UE.

Obecnie przedsiębiorstwa przemysłowe w całej UE dokonują przeglądu strategicznych wariantów przekształcenia swoich procesów produkcji w operacje bezemisyjne w celu obniżenia kosztów i oferowania na rynku niskoemisyjnych lub bezemisyjnych produktów końcowych. Sektory przemysłowe, w których emisje procesowe są trudne do wyeliminowania (np. produkcja cementu), coraz częściej opracowują plany inwestycyjne mające na celu wychwytywanie CO2 w celu jego ponownego użycia do produkcji paliw/chemikaliów (CCU) albo trwałego składowania (CCS) 33 . 

Decyzje inwestycyjne zależą od rozwoju rynków produktów końcowych o niskiej lub zerowej emisji dwutlenku węgla oraz dostępności pełnego łańcucha wartości CO2 z usługami wychwytywania, transportu, utylizacji lub składowania oferowanymi po konkurencyjnych cenach.

Komisja będzie dążyć do ustanowienia do 2026 r. unijnej platformy agregacji CO2, która będzie wspierać przedsiębiorstwa wychwytujące CO2 w zamawianiu usług łańcucha wartości CO2. Ma to na celu ułatwienie dopasowania zapotrzebowania na składowanie do dostępności składowisk pod względem czasu i lokalizacji, jednocześnie przyczyniając się do bezpieczeństwa podaży składowisk pod względem wolumenu i przystępności cenowej 34 . Platforma ta mogłaby również zapewnić przejrzystość zawierania umów i realizacji zamówień oraz dostarczać dostawcom usług transportowych i składowania informacji na temat planowania infrastruktury. Jest to szczególnie istotne w przypadku przedsiębiorstw wychwytujących o mniejszej sile przetargowej.

Wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla wymaga nie tylko wychwytywania CO2, ale także jego trwałego składowania. Rozbudowa składowisk w celu osiągnięcia docelowej mocy zatłaczania do 2030 r. będzie wymagała wsparcia i dialogu z organami wydającymi pozwolenia. Procesy ubiegania się o pozwolenia na składowanie toczą się obecnie tylko w czterech państwach członkowskich 35 , ale osiem państw członkowskich przewiduje, że od 2025 r. wychwytywanych będzie łącznie 15,2 mln ton CO2 rocznie, co świadczy o pilnej potrzebie otwarcia operacyjnych zdolności składowania CO2 przed 2030 r. 36  

Podkreśla to znaczenie wczesnego zaangażowania podmiotów ubiegających się o pozwolenia i właściwych organów na etapie przygotowawczym strategicznych projektów składowania zeroemisyjnego CO2 i akcentuje potrzebę dalszych zachęt gospodarczych do identyfikowania i budowania większej pojemności magazynowej. Ważne będzie również, aby wszystkie państwa członkowskie zakończyły analizę potrzeb w zakresie wychwytywania i możliwości składowania w ostatecznych krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu zgodnie z zaleceniami Komisji 37 .

Uzasadnienie biznesowe dla rozwoju krytycznej infrastruktury składowania CO2 wykracza poza bezpośredni cel, jakim jest redukcja emisji w ciągu najbliższych dziesięcioleci, ponieważ może ona przyczynić się do ujemnych emisji w całej gospodarce nawet po 2050 r. W pierwszej kolejności państwa członkowskie powinny uznać i promować składowiska oraz związaną z nimi infrastrukturę wychwytywania i infrastrukturę transportową jako strategiczne projekty technologii neutralnych emisyjnie w ramach NZIA, aby zapewnić wystarczający dostęp do mocy zatłaczania dla trudnych do zlikwidowania emisji CO2. Stanowiłoby to zachętę dla klastrów łańcucha wartości przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla mających na celu łączenie początkowych wolumenów wychwytywania na potrzeby zmniejszenia ryzyka inwestycji w składowiska.

Aby obniżyć koszty początkowe ponoszone przez inwestorów zajmujących się składowaniem, państwa członkowskie mogą rozważyć zagregowanie zabezpieczenia finansowego wymaganego od operatorów składowisk CO2 w formie opłat za objętość składowanego CO2, biorąc pod uwagę niski stopień ryzyka związanego ze składowaniem CO2 w porównaniu np. z operacjami wydobycia węglowodorów 38 .

Szczegółowe plany działania w zakresie redukcji emisji CO2 powinny być opracowywane wspólnie i wdrażane na poziomie sektorowym, z uwzględnieniem złożoności procesów przemysłowych. Platforma wymiany wiedzy dla przemysłowych projektów CCUS jest odpowiednią platformą dla sektorowych planów działania, jeśli chodzi o wykorzystanie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

Jak wynika z modelowania przeprowadzonego w ramach oceny skutków dotyczącej celu klimatycznego na rok 2040, w Europejskim Obszarze Gospodarczym konieczne byłoby zwiększenie rocznej mocy zatłaczania CO2 do geologicznego składowania do co najmniej 250 mln ton CO2 rocznie w roku 2040 39 . W tym celu UE musi określić i rozwinąć swoje potencjalne zdolności w zakresie składowania CO2 oraz zapewnić, aby zdolności w zakresie infrastruktury transportu i składowania CO2 były dostosowane do rosnących potrzeb w zakresie przemysłowego wychwytywania i składowania po 2030 r.

W związku z tym Komisja rozpocznie prace nad stworzeniem ogólnounijnego atlasu inwestycyjnego potencjalnych składowisk CO2. Po przeprowadzeniu inwentaryzacji potrzeb w zakresie danych oraz dostępnych już zasobów ludzkich i finansowych Komisja opracuje cyfrowy wykaz podziemnych składowisk CO2, opierając się na pracach europejskich służb geologicznych 40 . Każde potencjalne składowisko będzie oznakowane zgodnie z jego „poziomem gotowości do składowania” i skojarzone z danymi publicznymi, aby przyspieszyć prace nad identyfikacją i oceną zdolności magazynowania 41 . 

Służby geologiczne w EOG powinny dysponować odpowiednimi zasobami i być w stanie agregować całą istniejącą wiedzę o podglebiu. O ile to możliwe, wiedza ta powinna obejmować informacje techniczne, takie jak próbki z odwiertów, dane geofizyczne, dane sejsmiczne z zakładów produkcji węglowodorów i miejsc wczesnego składowania CO2. Inwestorzy powinni być w stanie wykorzystać ten atlas do określenia potencjalnych możliwości składowania w ramach łańcuchów wartości CO2.

Ponadto procedury udzielania pozwoleń na składowanie CO2 muszą być dobrze zdefiniowane, przejrzyste i porównywalne w całej UE. Komisja będzie wspierać państwa członkowskie w realizacji uznanych strategicznych projektów technologii neutralnych emisyjnie w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, w tym w przeciwdziałaniu ryzyku związanemu z odpowiedzialnością operatorów w ramach łańcucha wartości w odniesieniu do emisji CO2.

Na podstawie strategicznych lokalizacji, które zapewnią pierwsze 50 mln ton rocznej pojemności składowania do 2030 r., Komisja opracuje wytyczne dotyczące udzielania pozwoleń na składowanie CO2, równoważąc elastyczność poszczególnych lokalizacji z przewidywalnością inwestycji, aby ułatwić i przyspieszyć wdrażanie składowania CO2.

Komisja zamierza: ·opracować wraz z państwami członkowskimi, najpóźniej do początku 2026 r., platformę oceny popytu i agregacji popytu na usługi transportu lub składowania CO2, w celu kojarzenia dostawców CO2 z dostawcami usług składowania i transportu oraz zapewnienia przejrzystości umów i zamówień; ·dążyć do stworzenia i udostępnienia do początku 2026 r., we współpracy ze służbami geologicznymi EOG, atlasu inwestycyjnego potencjalnych składowisk CO2 w oparciu o wspólny format poziomu gotowości do składowania; ·wykorzystać platformę wymiany wiedzy dla przemysłowych projektów CCUS do opracowania wraz z przemysłem sektorowych planów działania w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla; ·opracować, wraz z państwami członkowskimi, do 2025 r. szczegółowe wytyczne dotyczące procesów udzielania pozwoleń na realizację strategicznych projektów technologii neutralnych emisyjnie w zakresie składowania CO2, koncentrując się w szczególności na kwestiach: oprzeniesienia odpowiedzialności z operatorów z powrotem na właściwe organy oraz odpowiednich wymogach w zakresie bezpieczeństwa finansowego i mechanizmów finansowych; oprzejrzystości w zakresie wymogów dotyczących pozwoleń i podejść opartych na analizie ryzyka, aby ułatwić operatorom składowisk podejmowanie ostatecznych decyzji inwestycyjnych. Państwa członkowskie powinny: ·włączać do swoich zaktualizowanych krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu swoją ocenę potrzeb w zakresie wychwytywania i zdolności/opcji składowania oraz określić działania wspierające wdrażanie łańcucha wartości CCS; ·do 2025 r. zapewnić wprowadzenie przejrzystych procedur umożliwiających wnioskodawcom ubiegającym się o pozwolenie na składowanie nawiązywanie kontaktów z właściwymi organami na etapie przygotowawczym; ·począwszy od 2024 r. wspierać opracowywanie i wdrażanie opartych na współpracy strategicznych projektów technologii neutralnych emisyjnie w ramach aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie w celu stworzenia pełnych łańcuchów wartości wychwytywania, transportu i składowania dwutlenku węgla, w tym w wymiarze transgranicznym; ·najpóźniej do 2025 r. umożliwić swoim służbom geologicznym przekazywanie istniejących danych i generowanie nowych danych, aby przyczynić się do opracowania atlasu inwestycyjnego potencjalnych składowisk CO2 dla całego EOG.

4.3    Usuwanie CO2 z atmosfery

Łańcuchy wartości przemysłowego usuwania dwutlenku węgla są kluczem do osiągnięcia celu neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla zapisanego w europejskim prawie o klimacie 42 . Aby osiągnąć neutralność pod względem emisji gazów cieplarnianych w całej gospodarce do 2050 r., konieczne może być usunięcie przez UE około 400 mln ton CO2 równoważnych emisjom rezydualnym w sektorach, w których redukcja emisji jest problematyczna, takich jak rolnictwo, lotnictwo i niektóre gałęzie przemysłu 43 . Naturalne rozwiązania w zakresie usuwania dwutlenku węgla odegrają w tym zakresie istotną rolę, ale nie będą wystarczające. Do osiągnięcia tego celu potrzebne będzie również przemysłowe usuwanie dwutlenku węgla.

Przemysłowe usuwanie dwutlenku węgla oparte na technologii CCS polega na wychwytywaniu CO2 bezpośrednio z atmosfery (DACCS) lub wychwytywaniu biogennicznego CO2 z elektrowni lub procesów przemysłowych (BioCCS) i jego trwałe składowaniu, w przeciwieństwie do rozwiązań nietrwałego usuwania dwutlenku węgla, takich jak ponowne zalesianie, sekwestracja dwutlenku węgla w glebie lub biopochodne materiały budowlane. Przemysłowe usuwanie dwutlenku węgla wiąże się jednak z wysokimi kosztami i dużymi wymaganiami energetycznymi (DACCS) lub dużym zapotrzebowaniem na zasoby naturalne (BioCCS), która to kwestia może budzić obawy dotyczące zrównoważonego rozwoju, jeśli nie zostanie odpowiednio rozwiązana. Wdrożenie zarówno trwałego, jak i nietrwałego usuwania dwutlenku węgla wymaga zachęt uwzględniających ich specyfikę.

Przemysłowe usuwanie dwutlenku węgla nie jest obecnie objęte dyrektywą EU ETS ani rozporządzeniem w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego 44 , ani rozporządzeniem dotyczącym gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) 45 . Ponieważ w EU ETS nie uznaje się emisji ujemnych, wychwytywanie i składowanie biogenicznego i atmosferycznego CO2 nie jest objęte zachętą w postaci ceny na unijnym rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla, a obecnie jedyna zachęta na szczeblu UE pochodzi z Funduszu Innowacyjnego. W tym kontekście decyzje inwestycyjne dotyczące tego rodzaju operacji opierają się głównie na dotacjach państwowych lub dobrowolnych rynkach uprawnień do emisji dwutlenku węgla. Dobrowolne unijne ramy certyfikacji usuwania dwutlenku węgla, uwzględniające emisje w całym cyklu życia działań związanych z usuwaniem dwutlenku węgla, pomogą uruchomić finansowanie przy jednoczesnym zapewnieniu integralności środowiskowej usuwania dwutlenku węgla, przy czym ważne jest, aby Komisja oceniła, w jaki sposób najlepiej zapewnić zachęty do przemysłowego usuwania dwutlenku węgla w istniejącym prawodawstwie UE lub za pomocą nowych instrumentów.

Ponieważ usuwanie dwutlenku węgla będzie miało zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celu na 2040 r. i neutralności klimatycznej do 2050 r., w razie potrzeby można rozważyć ustanowienie celów szczegółowych dotyczących usuwania dwutlenku węgla zgodnie z ogólnym celem UE w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych netto do 2040 r.

Komisja otrzymała już kompetencje od współprawodawców, aby do 2026 r. ocenić, czy i w jaki sposób CO2 usunięty z atmosfery oraz bezpiecznie i trwale składowany mógłby zostać rozliczony i objęty handlem uprawnieniami do emisji 46 .. Cel ten należy osiągnąć bez kompensowania redukcji emisji i przy jednoczesnym zapewnieniu integralności środowiskowej, zwłaszcza w odniesieniu do wykorzystania biomasy pozyskiwanej w sposób zrównoważony na potrzeby BioCCS.

Można tego dokonać albo poprzez włączenie przemysłowego usuwania dwutlenku węgla do EU ETS (jednolity rynek, na którym generowanie przemysłowego usuwania dwutlenku węgla w celu wypełnienia obowiązków umorzenia jest dozwolone z ograniczeniami lub bez nich), albo poprzez stworzenie oddzielnego mechanizmu zgodności dla takiego usuwania, połączonego bezpośrednio lub pośrednio z EU ETS. W rezultacie stworzyłoby to oparte na cenach zachęty do przemysłowego usuwania dwutlenku węgla.

Początkowo jednym z głównych wyzwań byłoby przezwyciężenie znacznej obecnej różnicy między dominującą opłatą emisyjną a kosztem usuwania CO2 za pomocą rozwiązań przemysłowych. Chociaż koszt niektórych instalacji BioCCS może nie być znacznie wyższy niż w przypadku wychwytywania i trwałego składowania CO2 47 z paliw kopalnych i procesów technologicznych, w przypadku innych rodzajów usuwania, takich jak wychwytywanie dwutlenku węgla bezpośrednio z powietrza i jego składowanie, szacowane przyszłe koszty wahają się od 122 do 539 EUR za tonę CO2 48 , znacznie powyżej obecnej ceny ETS. Sama integracja z systemem cenowym EU ETS może być zatem niewystarczającą zachętą do usuwania przemysłowego. Na wczesnym etapie wdrażania konieczne będzie dodatkowe wsparcie w celu przyspieszenia nabywania kompetencji technologicznych i dalszego zmniejszenia kosztów. W tym kontekście ważne byłoby również przyjrzenie się roli państw członkowskich w rozwoju przemysłowego usuwania dwutlenku węgla.

Jednocześnie ważne będzie przyspieszenie badań, rozwoju i demonstracji w celu rozwoju nowych technologii usuwania dwutlenku węgla i obniżenia ich kosztów. Ponieważ różne technologie usuwania znajdują się na różnych etapach dojrzałości, potrzebne będą dostosowane do potrzeb programy, które ukierunkują rozwój. Komisja wykorzysta swoje istniejące instrumenty do wspierania przemysłowych technologii usuwania dwutlenku węgla. W szczególności program „Horyzont Europa” zostanie ukierunkowany na zintensyfikowanie badań w celu poprawy efektywności i wykonalności technologii usuwania, w szczególności technologii bezpośredniego wychwytywania dwutlenku węgla z powietrza, a także ich komercjalizacji i ekspansji na rynek przy wsparciu Europejskiej Rady ds. Innowacji. Fundusz Innowacyjny będzie nadal zapewniał wsparcie na rzecz rozwoju czystych technologii, aby pomóc w zwiększeniu usuwania dwutlenku węgla.

Komisja zamierza: ·przeprowadzić ocenę ogólnych celów w zakresie potrzeb związanych z usuwaniem dwutlenku węgla zgodnie z ambicjami klimatycznymi UE na 2040 r. oraz celem osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r., a następnie ujemnych emisji; ·opracować warianty strategiczne i mechanizmy wsparcia dla przemysłowego usuwania dwutlenku węgla, w tym zbadać, czy i jak uwzględniać je w EU ETS; ·równolegle stymulować unijne badania, innowacje i wczesne demonstracje nowych technologii przemysłowych do usuwania CO2 w ramach programu „Horyzont Europa” i Funduszu Innowacyjnego.

4.4    Wykorzystanie wychwyconego CO2 jako zasobu zastępującego paliwa kopalne w produkcji przemysłowej

Wychwytywanie CO2 i jego recykling w celu produkcji zaawansowanych paliw syntetycznych, chemikaliów, polimerów lub minerałów to kolejny ważny i innowacyjny aspekt łańcucha wartości przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.Rozwiązanie to przyczynia się również do rozwoju modelu gospodarki o obiegu zamkniętym, który zyska na znaczeniu w ramach działań na rzecz klimatu do 2040 roku. Produkcja chemikaliów i materiałów nadal w dużym stopniu opiera się na surowcach kopalnych, które będą stopniowo zastępowane alternatywnymi surowcami, takimi jak zrównoważona biomasa, odpady z recyklingu i wychwycony CO2 49 . Zastępując surowce kopalne, CCU może przyczynić się zatem do redukcji emisji, bezpieczeństwa energetycznego i autonomii UE.

Ponadto CCU promuje symbiozę przemysłową i lepszą integrację procesów w ramach klastrów przemysłowych. W tym celu infrastruktura związana z CCU powinna być wdrażana w sposób zdecentralizowany, łącząc źródła emisji przemysłowych z zakładami produkcyjnymi w łańcuchach wartości na poziomie lokalnym, bez konieczności stosowania dużej infrastruktury transportu CO2. Dostęp do wodoru jest również potrzebny w celu umożliwienia stosowania technologii CCU. Dlatego synergia między zastosowaniami CCU a sieciami wodorowymi może odegrać kluczową rolę w zwiększeniu dekarbonizacji. Jednak korzyści płynące z tych technologii utylizacji CO2 nie są jeszcze w pełni uznane, podobnie jak ich zdolność do zapewnienia alternatywnego źródła węgla w celu zastąpienia węgla kopalnego w określonych sektorach gospodarki UE, które są zależne od tego surowca. Przy ocenie pełnych korzyści klimatycznych płynących z każdego zastosowania CCU jako alternatywy dla produktu opartego na paliwach kopalnych należy wziąć pod uwagę zużycie energii do zasilania tego energochłonnego procesu.

Niektóre zastosowania wychwyconego CO2 w produktach przewidziano już w przepisach prawa 50 . Przepisy te zachęcają do stosowania paliw opartych na CCU w celu zastąpienia paliw kopalnych w kluczowych sektorach, wraz z zabezpieczeniami zapewniającymi wymagane minimalne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.

W dyrektywie EU ETS przewidziano maksymalnie 20 milionów uprawnień, które w latach 2024–2030 mają zostać przydzielone bezpłatnie operatorom statków powietrznych w celu pokrycia pozostałej różnicy w kosztach wdrożenia paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego i zrównoważonych paliw alternatywnych 51 . W przepisach ReFuelEU dotyczących lotnictwa 52 wymaga się również, aby od 2030 r. paliwa odnawialne pochodzenia niebiologicznego (RFNBO) obejmowały również paliwa syntetyczne wytwarzane z energii odnawialnej za pośrednictwem CCU. Podobnie w rozporządzeniu FuelEU Maritime 53 wprowadzono specjalny system zachęt w celu wspierania upowszechnienia RNFBO 54 . Wykorzystywanie takich paliw CCU będzie również uznawane w EU ETS, aby uniknąć podwójnego liczenia wbudowanych emisji dwutlenku węgla.

W przeglądzie dyrektywy EU ETS przeprowadzonym w 2023 r. uznano również trwałość składowania dwutlenku węgla w niektórych rodzajach produktów. Komisja przygotowuje akt delegowany w celu określenia warunków, na jakich można uznać stałe składowanie, aby zapewnić równe traktowanie stałego CCU i CCS w ETS. Zgodnie z ramami EU ETS unijne ramy certyfikacji usuwania dwutlenku węgla umożliwią certyfikację usuwania dwutlenku węgla w wyniku działalności przemysłowej, w ramach której składuje się atmosferyczny lub biogeniczny dwutlenek węgla w produktach w sposób zapobiegający ponownej emisji dwutlenku węgla do atmosfery.

Potrzebne są jednak dodatkowe środki, aby uznać potencjalne korzyści klimatyczne wynikające z wykorzystania zrównoważonego węgla z wychwyconego CO2 zamiast węgla kopalnego do innych zastosowań. W przemyśle chemicznym wychwycony CO2 mógłby być wykorzystywany jako surowiec zastępujący surowce kopalne, np. w produkcji polimerów, tworzyw sztucznych, rozpuszczalników, farb, detergentów, kosmetyków i farmaceutyków. Roczne zapotrzebowanie na węgiel w samym sektorze chemicznym w Europie szacuje się obecnie na około 125 mln ton, czyli około 450 mln ton ekwiwalentu CO2, z czego ponad 90 % pochodzi z węgla kopalnego 55 .

Kluczowe znaczenie ma promowanie zrównoważonych obiegów węgla i znaczne zmniejszenie zależności przemysłu chemicznego od surowców kopalnych oraz wykorzystanie źródeł zrównoważonego węgla w tych sektorach, w których są one najbardziej potrzebne i mogą przynieść największe korzyści dla klimatu. Można tego dokonać poprzez wspieranie modeli o obiegu zamkniętym, wykorzystanie zrównoważonej biogospodarki UE o obiegu zamkniętym i stymulowanie wykorzystania wychwyconego CO2 jako nowego zasobu węgla, przy jednoczesnym uwzględnieniu związanego z tym zapotrzebowania na energię i wyzwań związanych z kosztami.

Aby technologie CCU mogły odegrać znaczącą rolę w gospodarce UE, należy zidentyfikować i rozwiązać istniejące wyzwania strukturalne i bariery regulacyjne utrudniające ich wdrażanie. Należy stworzyć ramy dla CCU, które umożliwią śledzenie źródła, transportu i wykorzystania kilkuset milionów ton CO2. Powinny one zapewniać integralność środowiskową, w tym odpowiedzialność za wyciek CO2, oraz tworzyć zachętę cenową, która dokładnie odzwierciedla korzyści klimatyczne tego rozwiązania w całym łańcuchu wartości przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

Aby zapewnić wydajną i skuteczną zachętę, ramy te muszą opierać się na solidnym i przejrzystym systemie rozliczeń, który daje każdemu podmiotowi w łańcuchu wartości wyraźną i bezpośrednią zachętę do podejmowania działań, które nie są zależne od działań innych podmiotów działających na wyższym lub niższym szczeblu łańcucha dostaw.

W 2026 r. przeprowadzony zostanie przegląd EU ETS, w ramach którego ocenie poddanych zostanie kilka kwestii, w tym to, czy system rozliczania EU ETS zapewnia rozliczanie wszystkich emisji i pozwala uniknąć podwójnego liczenia, gdy wychwycony CO2 jest wykorzystywany w produktach, które nie są uznawane za trwałe w kontekście ETS. Ocenie poddana zostanie również kwestia, czy CO2 potencjalnie uwalniany z produktów i paliw CCU o charakterze tymczasowym powinien być rozliczany w momencie, gdy jest emitowany do atmosfery („rozliczanie w momencie emisji”), czy też w momencie, gdy CO2 jest pierwotnie wychwytywany („rozliczanie w momencie wychwycenia”).

W ramach przeglądu EU ETS w 2026 r. oceniona zostanie również wykonalność włączenia instalacji spalania odpadów komunalnych do EU ETS oraz możliwość włączenia innych procesów gospodarowania odpadami, w szczególności składowisk, z uwzględnieniem odpowiednich kryteriów, takich jak integralność środowiskowa i zgodność z celami gospodarki o obiegu zamkniętym i dyrektywy w sprawie odpadów 56 . Szczególnie istotną kwestią poddaną ocenie będzie to, czy włączenie tych sektorów do EU ETS mogłoby pomóc w uznaniu CCU o charakterze tymczasowym za drogę do ograniczenia obowiązku umorzenia poprzez ustalanie cen emisji na niższym szczeblu.

W komunikacie dotyczącym zrównoważonego obiegu węgla 57 określono również cel, zgodnie z którym do 2030 r. 20 % węgla wykorzystywanego w produktach chemicznych i z tworzyw sztucznych ma pochodzić ze zrównoważonych źródeł niekopalnych. Aby osiągnąć ten cel, konieczne są działania mające na celu opracowanie wraz z przemysłem chemicznym ścieżki produkcji zastępującej węgiel kopalny zrównoważonym węglem.

Osiągnięcie tych celów będzie wymagało wsparcia dla innowacyjnych technologii, które umożliwiają wychwytywanie CO2 z atmosfery lub ze strumieni odpadów przemysłowych i przekształcanie go z substancji zanieczyszczającej w cenny zasób. Wychwycony CO2 można następnie przekształcić we wszelkiego rodzaju zrównoważone produkty, w tym paliwa, chemikalia lub materiały mineralne.

Takie wsparcie powinno być dostępne dla technologii na wszystkich poziomach gotowości technologicznej. Powinno ono pochodzić z programu badań rozpoznawczych „Horyzont Europa”, Europejskiej Rady ds. Innowacji w odniesieniu do zastosowań CCU, które osiągnęły już pewien poziom dojrzałości, oraz z Funduszu Innowacyjnego na rzecz projektów przedkomercyjnych o potencjale zwiększenia skali.

Komisja zamierza: ·ocenić możliwości przyciągania popytu, we współpracy z przemysłem, w celu zwiększenia wykorzystania zrównoważonego węgla jako zasobu w sektorach przemysłowych, w pełni uwzględniając nadchodzącą inicjatywę Komisji w dziedzinie biotechnologii i bioprodukcji; ·wykorzystać platformę wymiany wiedzy dla przemysłowych projektów CCUS do wspólnego opracowania z branżami sektorowych planów działania w zakresie działań CCU; ·opracować spójne ramy w celu uwzględnienia wszystkich działań w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, które dokładnie odzwierciedlają korzyści dla klimatu w ich łańcuchach wartości, oraz w celu zachęcenia do wdrażania innowacyjnych i zrównoważonych zastosowań CCU o charakterze stałym i tymczasowym, przy jednoczesnym usuwaniu barier.

5.Stworzenie środowiska sprzyjającego przemysłowemu zarządzaniu emisjami dwutlenku węgla

Aby uwolnić pełny potencjał przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, należy stworzyć warunki sprzyjające rozwojowi każdego elementu łańcucha wartości dwutlenku węgla. Oznacza to nie tylko odpowiednie regulacje, ale także inwestycje i finansowanie, zarówno w zakresie badań naukowych, innowacji, jak i wczesnego wdrażania. Pewność dla inwestorów i rentowne uzasadnienia biznesowe wymagają również publicznego zrozumienia i świadomości na temat rozwiązań w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla. Ponadto, ponieważ wymiar transgraniczny ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia skali przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, konieczna będzie współpraca międzynarodowa, aby zmaksymalizować potencjał ograniczania emisji w Europie i poza nią.

5.1    Inwestowanie i finansowanie przejścia na gospodarkę bezemisyjną

Proponowany przez NZIA cel dotyczący zdolności składowania 50 mln ton CO2 rocznie do 2030 r. wymaga około 3 mld EUR inwestycji w instalacje do składowania dwutlenku węgla, w zależności od lokalizacji i pojemności miejsc składowania geologicznego 58 . Ponadto w sprawozdaniu Komisji oszacowano, że potrzeby inwestycyjne w zakresie infrastruktury transportowej rurociągów i statków związane z celem aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie wyniosą około 6,2–9,2 mld EUR do 2030 r. 59 Ponadto szacuje się, że koszty wychwytywania ze źródeł punktowych wyniosą od 13 EUR/t do 103 EUR/t CO2 w zależności od branży, technologii wychwytywania i stężenia CO2. Ponadto w sprawozdaniu przygotowanym przez zainteresowane strony z branży na potrzeby Forum CCUS oszacowano, że do 2030 r. niedobór środków finansowych na zapowiedziane obecnie projekty CCS wyniesie łącznie 10 mld EUR 60 .

Komisja szacuje, że po 2030 r. konieczne inwestycje w infrastrukturę transportu CO2 wzrosną do 9,3–23,1 mld EUR w 2050 r. w kontekście osiągania celów na lata 2040 i 2050 określonych w komunikacie w sprawie celu klimatycznego UE na 2040 r.

W sprawozdaniu Forum CCUS wyrażono oczekiwanie, że pomimo rosnących potrzeb inwestycyjnych rentowny z handlowego punktu widzenia rynek zacznie się kształtować po 2030 r., a inwestorzy będą mogli uzyskać na nim konkurencyjny zwrot z zainwestowanego kapitału oparty na unijnej opłacie emisyjnej. Sygnał cenowy dotyczący emisji dwutlenku węgla w systemie EU ETS będzie miał kluczowe znaczenie dla opłacalności projektów CCS, biorąc pod uwagę koszty wychwytywania, transportu i składowania CO2 z jednej strony oraz cenę emisji tej samej ilości CO2 z drugiej strony.

Ponadto, aby ułatwić inwestycje, konieczne byłoby wprowadzenie taryf, nowych instrumentów finansowych, gwarancji i instrumentów ryzyka. Ostatecznie te potrzeby inwestycyjne zostały zestawione z szacowanym ekstrapolowanym teoretycznym potencjałem rynkowym wychwyconego CO2 w UE wynoszącym od 360 do 790 mln ton CO2, co pozwoliłoby wygenerować od 45 mld EUR do 100 mld EUR całkowitej wartości ekonomicznej przyszłego łańcucha wartości CO2 w UE od 2030 r. i pomogłoby stworzyć od 75 000 do 170 000 miejsc pracy 61 .

W okresie do 2030 r. dodatkowe wsparcie na szczeblu unijnym i krajowym ma kluczowe znaczenie dla rozwoju i zwiększenia skali rozwiązań w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, w tym inwestycji w rozwój niezbędnych umiejętności. Pierwsze tego rodzaju projekty przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla są kosztowne, a ostateczne decyzje inwestycyjne zależą od wielu czynników. Obejmuje to możliwość łączenia finansowania publicznego i prywatnego. Ponadto potrzebna jest koordynacja między takimi projektami a innymi zainteresowanymi stronami, w szczególności operatorami branży energetycznej i transportowej, co umożliwi podjęcie ostatecznych decyzji inwestycyjnych.

Aktualnie nadal dostępne są mechanizmy finansowania pomostowego, w tym Fundusz Innowacyjny EU ETS, które zapewniają pewne finansowanie dla realizacji wybranych innowacyjnych projektów CO2 na dużą skalę. Do tej pory w ramach Funduszu Innowacyjnego przyznano wsparcie na podstawie dyrektywy EU ETS 26 dużym i małym projektom CCS i CCU, na które przeznaczono ponad 3,3 mld EUR w formie dotacji.

Instrument „Łącząc Europę” (CEF) – Energia jest kolejnym kluczowym mechanizmem wsparcia UE dla rozwoju transgranicznych projektów infrastruktury energetycznej i transportowej. Do tej pory w ramach CEF przyznano około 680 mln EUR na projekty dotyczące CO2 będące przedmiotem wspólnego zainteresowania 62 . Finansowanie rynkowe dla ekonomicznie opłacalnych projektów CCS i CCU można co do zasady uzyskać również w ramach Funduszu InvestEU 63 .

Ponadto Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności jest dostępny dla państw członkowskich w celu wspierania inwestycji w wychwytywanie dwutlenku węgla 64 . Jeżeli chodzi o pomoc państwa na rozwiązania w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu, środowiska oraz cele związane z energią 65 oraz ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych 66 zawierają warunki, na jakich dopuszczalna byłaby pomoc państwa na inwestycje w CCS i CCU. CCS uwzględniono również w unijnej taksonomii zrównoważonego finansowania, systemie klasyfikacji opracowanym w celu identyfikacji i zdefiniowania działalności gospodarczej uznawanej za zrównoważoną środowiskowo 67 . Europejski Bank Inwestycyjny uwzględnił wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla w swoim pakiecie finansowym o wartości 45 mld EUR w celu wsparcia planu przemysłowego Zielonego Ładu 68 ..

Aby zlikwidować lukę między opłatą emisyjną a kosztami projektów przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, państwa członkowskie mogą rozważyć zaproponowanie programów „kontraktów na transakcje różnicowe dotyczące dwutlenku węgla” (CCfD) z dotacjami pokrywającymi różnicę między ceną referencyjną emisji dwutlenku węgla a ustaloną „ceną wykonania” odzwierciedlającą rzeczywiste koszty projektu 69 . Ta metoda wsparcia zapewnia podmiotom realizującym projekty przewidywalny strumień przychodów i jest dobrym rozwiązaniem służącym ograniczeniu ryzyka inwestycyjnego.

Aby wyjść poza początkowy etap strategicznych projektów technologii neutralnych emisyjnie, sygnał cenowy dotyczący emisji dwutlenku węgla w systemie EU ETS będzie miał kluczowe znaczenie dla opłacalności projektów CCS, biorąc pod uwagę koszty wychwytywania, transportu i składowania CO2 z jednej strony oraz cenę emisji tej samej ilości CO2 z drugiej strony.

W przypadku konieczności zapewnienia wsparcia publicznego ogólnounijny mechanizm w ramach Funduszu Innowacyjnego mógłby być postrzegany jako wspólny mechanizm wsparcia typu „aukcje jako usługa”, który umożliwiłby krajom EOG wykorzystanie ich budżetów krajowych do przyznawania wsparcia projektom zlokalizowanym na ich terytorium w ramach ogólnounijnego mechanizmu aukcyjnego. Mogłoby to przyspieszyć realizację projektów na jednolitym rynku i pomóc zidentyfikować najbardziej konkurencyjne i efektywne środowiskowo projekty, zgodnie z zasadami pomocy państwa i przy wystarczającej liczbie konkurencyjnych projektów krajowych. W ramach aukcji pilotażowej Funduszu Innowacyjnego zainicjowano pierwszy mechanizm przetargowy dotyczący produkcji wodoru odnawialnego w UE 70 . Aby uczestniczyć we wspólnych mechanizmach wsparcia, zainteresowane kraje muszą przestrzegać procedury zgłaszania pomocy państwa 71 .

Ponadto udane przyjęcie projektów dotyczących baterii i wodoru jako ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (IPCEI) pokazało, że ścisła współpraca z państwami członkowskimi i przedsiębiorstwami chętnymi do realizacji ambitnych projektów w zakresie innowacji lub otwartej infrastruktury przynosi dobre wyniki w przypadku złożonych zintegrowanych projektów transgranicznych, które są ważne ze względu na ich wkład w osiągnięcie celów UE.

W październiku 2023 r. Komisja uruchomiła Wspólne Europejskie Forum ds. Ważnych Projektów Stanowiących Przedmiot Wspólnego Europejskiego Zainteresowania (JEF-IPCEI), aby skupić się na zidentyfikowaniu i ustaleniu priorytetów w zakresie technologii strategicznych dla gospodarki UE, które mogłyby dotyczyć przyszłe IPCEI 72 . Państwa członkowskie mogą zatem korzystać z JEF-IPCEI, które zrzesza ekspertów z państw członkowskich i służb Komisji, jako platformy umożliwiającej skoordynowany i przejrzysty wybór i opracowanie ewentualnego projektu IPCEI w dziedzinie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

Komisja zamierza: ·od 2024 r. współpracować z państwami członkowskimi w zakresie przejrzystego i skoordynowanego opracowania ewentualnego ważnego projektu stanowiącego przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania w zakresie infrastruktury transportu i składowania CO2 za pośrednictwem JEF-IPCEI. Aby jak najszybciej rozpocząć ten proces, Komisja zamierza wykorzystać istniejącą platformę Forum CCUS, aby zapewnić dobrą koordynację, ustalić harmonogram, monitorować postępy i utrzymać tempo realizacji projektu. Ponadto Komisja zamierza rozważyć utworzenie specjalnej platformy wysokiego szczebla do pracy po 2030 r.; ·ocenić do 2025 r., czy sektor niektórych instalacji wychwytywania CO2, takich jak zakłady produkcji cementu lub wapna, jest już wystarczająco dojrzały i czy można oczekiwać w nim wystarczającej konkurencji, aby możliwe było przejście ze wsparcia w formie dotacji opartego na projektach na mechanizmy finansowania rynkowego, takie jak przetarg konkurencyjny w formacie „aukcja jako usługa” w ramach Funduszu Innowacyjnego; ·od 2024 r. współpracować z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym w zakresie finansowania projektów CCS i CCU; ·zwiększyć potrzeby inwestycyjne w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla do 2040 r. i 2050 r., w tym poprzez inteligentne wykorzystanie finansowania publicznego w celu pobudzenia inwestycji prywatnych.

5.2    Świadomość społeczna

Ponieważ projekty infrastrukturalne dotyczące przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla są niezbędne do osiągnięcia przez Europę neutralności emisyjnej i będą potrzebowały finansowania publicznego co najmniej w początkowej fazie wdrażania, konieczne jest, aby państwa członkowskie stymulowały i wspierały inkluzywną, opartą na podstawach naukowych i przejrzystą debatę na temat wszystkich przemysłowych technologii zarządzania emisjami. Ponadto zapewnienie zabezpieczeń społecznych, środowiskowych i zdrowotnych będzie miało kluczowe znaczenie dla wspierania odpowiedzialnego wdrażania i przestrzegania przepisów przez społeczeństwo. Organów publiczne, podmioty odpowiedzialne za opracowywanie projektów, organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie powinny być zaangażowane przed kształtowaniem polityki i realizacją projektu, w ich trakcie i po ich zakończeniu. Zasadnicze znaczenie ma aktywne zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron, tak aby nie był to jednokierunkowy proces informacyjny, oraz rozważenie nagradzania lokalnych społeczności z tytułu tego, że infrastruktury zarządzania emisjami dwutlenku znajduje się na ich obszarze.

Kierując się określonymi celami w zakresie dekarbonizacji, państwa członkowskie powinny zaangażować wszystkie zainteresowane strony pracujące nad krajowymi strategiami przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla. Oprócz pobudzania krajowej debaty na temat przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla w kontekście celów klimatycznych w ramach takich dyskusji należy również określić ekonomiczne uzasadnienie wsparcia dla technologii i jej stosowania, wynikające z nich możliwości, a także koszty, kwestie bezpieczeństwa i środowiskowe oraz zagrożenia dla środowiska, a także działania regulacyjne mające na celu rozwiązanie tych problemów. Dyskusje te powinny również odbywać się na poziomie międzynarodowym.

Komisja wykorzysta Forum CCUS i inne fora Komisji, w tym Europejski Tydzień Zrównoważonej Energii, aby rozbudzić debatę publiczną i zwiększyć świadomość społeczną na temat przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla. Komisja wniesie również wkład w debatę publiczną na szczeblu krajowym i lokalnym poprzez wymianę danych i doświadczeń z projektów, których realizację wspiera, w tym w ramach Funduszu Innowacyjnego i transeuropejskich sieci energetycznych.

Komisja będzie monitorować opinię publiczną pod kątem przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, w tym poprzez badania Eurobarometr, i będzie zachęcać państwa członkowskie do mierzenia świadomości społecznej na szczeblu krajowym. Unijne programy finansowania badań nad przemysłowym zarządzaniem emisjami dwutlenku węgla będą obejmować tematy dotyczące opinii społecznej.

Komisja zamierza: ·współpracować z państwami członkowskimi w celu określenia warunków operacyjnych dla projektów transportu i składowania CO2, w ramach których można wynagradzać społeczności lokalne z tytułu przeprowadzania projektu na ich obszarze; ·współpracować z państwami członkowskimi i przemysłem w celu zwiększenia wiedzy, świadomości i debaty publicznej na temat przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

5.3    Badania naukowe i innowacje

Inwestycje w badania naukowe i innowacje prowadzą do znacznej redukcji kosztów. Zainteresowane strony podkreślają wyraźny potencjał innowacji pod względem zwiększania efektywności i redukcji kosztów oraz poprawy integracji. W latach 2007–2023 Komisja zainwestowała ponad 540 mln EUR w innowacyjne rozwiązania w zakresie CCUS za pośrednictwem kolejnych programów ramowych w zakresie badań naukowych i innowacji (7PR, „Horyzont 2020” i „Horyzont Europa”). Komisja będzie nadal inwestować w badania naukowe i innowacje w zakresie wszystkich technologii przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, w tym nowych rozwiązań, aby zwiększyć dostępność technologii na rynku oraz osiągnąć cele średnio- i długoterminowe.

Badania przednormatywne oparte na otwartych danych mogą wnieść wkład na rzecz prac normalizacyjnych. Na przykład obecnie brakuje pełnego obrazu fizycznego i chemicznego zachowania zanieczyszczonego CO2. Potrzebne są badania naukowe i innowacje w celu dalszej optymalizacji technologii wychwytywania dwutlenku węgla (np. oczyszczania) i zwiększenia ich efektywności energetycznej. Potrzebne są zatem badania podstawowe, a także koncepcje śledzenia lub monitorowania wszystkich istotnych zanieczyszczeń. W takich przypadkach dostęp do łatwo dostępnych i otwartych danych jest niezbędny do prowadzenia badań, aby wesprzeć komponenty normalizacji i pomóc uniknąć zbyt rygorystycznych ograniczeń.

Ponieważ coraz więcej projektów CCUS ma szansę na uruchomienie przed 2030 r., dużą wartość ma agregacja tych projektów na skalę przemysłową w ramach platformy wymiany wiedzy, aby ułatwić gromadzenie i wymianę informacji oraz najlepszych praktyk na temat projektów CCUS i między nimi w UE. Fundusz Innowacyjny rozpoczął już tę pracę z projektami, które otrzymały dotację. Wymiana wiedzy skupia się obecnie na zdobytych doświadczeniach dotyczących sposobu podejmowania ostatecznych decyzji inwestycyjnych, w tym dopasowywania do siebie wielkości wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, wydawania pozwoleń i przeciwdziałania ryzyku związanemu z łańcuchem wartości.

W przyszłości wymiana wiedzy obejmie technologie wychwytywania, infrastrukturę transportową i magazynową, charakterystykę składowiska, aspekty regulacyjne, zapotrzebowanie na normy, dostęp do finansowania i zarządzanie zainteresowanymi stronami. Wymiana wiedzy obejmie również wnioski wyciągnięte z zaangażowania publicznego i wymiany najlepszych praktyk w zakresie dialogu między podmiotami realizującymi projekty, organami lokalnymi i krajowymi. Platforma wymiany wiedzy będzie otwarta na wszystkie projekty, które są gotowe do wymiany informacji i współpracy bez ujawniania szczególnie chronionych informacji handlowych i w pełnej zgodności z regułami konkurencji na jednolitym rynku.

Wnioski wyciągnięte z projektów przemysłowych powinny zostać wykorzystane w krajowych i europejskich programach badań naukowych i innowacji, aby zlikwidować luki w wiedzy i przyspieszyć rozwój nowych technologii.

Komisja zamierza: ·wspierać nową platformę współpracy i wymiany wiedzy na potrzeby przemysłowych projektów CCUS; ·kontynuować inwestycje w badania naukowe i innowacje w zakresie technologii przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla, w tym optymalizację procesów pod względem efektywności energetycznej i kosztowej oraz badania przednormatywne, aby przyczynić się do postępów w zakresie normalizacji.

5.4    Współpraca transgraniczna i międzynarodowa

Pomyślne wdrożenie skalowalnych systemów przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla będzie również wymagane od naszych globalnych partnerów i będzie miało kluczowe znaczenie dla osiągnięcia ich celów w ramach porozumienia paryskiego. Na przykład Stany Zjednoczone wykorzystują swoją dwupartyjną ustawę o infrastrukturze (Bipartisan Infrastructure Law) do wspierania bezpośredniego wychwytywania dwutlenku węgla z powietrza i zwiększyły ulgi podatkowe na wychwytywanie i trwałe składowanie dwutlenku węgla w ramach ustawy o obniżeniu inflacji (Inflation Reduction Act). Wielka Brytania opublikowała własną wizję wychwytywania, składowania i utylizacji dwutlenku węgla w 2023 r., a jej celem jest rozwój rynku w celu wychwytywania 20–30 mln ton CO2 rocznie do 2030 r. 73 Możliwości rynkowe dla przemysłu UE nabierają zatem globalnego wymiaru. Współpraca z innymi wiodącymi krajami w celu ustalania opłat emisyjnych i zmniejszenia kosztów łańcuchów wartości zapewni również możliwości przyspieszenia tempa redukcji emisji gazów cieplarnianych na całym świecie.

Jednocześnie istnieją wyraźne możliwości współpracy transgranicznej. Pierwsza komercyjna umowa transgraniczna na wychwytywanie CO2 produkowanego w UE i wysyłanie go do składowania w Norwegii została już podpisana 74 . W przypadku państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) wdrożone ramy prawne UE stanowią odpowiednie „porozumienie” między stronami w rozumieniu art. 6 ust. 2 międzynarodowego protokołu z 1996 r. do Konwencji o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji z 1972 r. („protokół londyński”). W związku z tym każdy operator sieci transportowych CO2 lub składowisk CO2 może w pełni opierać się na unijnych ramach prawnych w celu przywozu lub wywozu wychwyconego CO2 w obrębie EOG.

Obecnie jedynym sposobem na rozszerzenie takich korzyści na kraje spoza EOG byłaby eksploatacja składowisk w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji, który jest powiązany z systemem handlu uprawnieniami do emisji EOG 75 i w ramach, które zapewniają zabezpieczenia prawne równoważne z unijną dyrektywą w sprawie CCS.

Potencjalne przyszłe uznanie składowisk CO2 w państwach trzecich bez powiązanego systemu handlu uprawnieniami do emisji zależałoby od istnienia równoważnych warunków zapewniających trwałe i bezpieczne dla środowiska geologiczne składowanie wychwyconego CO2, pod warunkiem że składowanie nie jest wykorzystywane do zwiększenia wydobycia węglowodorów i że prowadzi do ogólnej redukcji emisji. Kraje kandydujące do UE rozważające wprowadzenie tymczasowych systemów opłat emisyjnych – jeśli są one powiązane z systemem ETS – wykazują szczególnie pożądany potencjał współpracy w okresie przedakcesyjnym.

Jeżeli chodzi o kwestie międzynarodowe, w porozumieniu paryskim wymaga się, aby strony mierzyły i zgłaszały postępy w osiąganiu swoich celów redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz uwzględniały swój ustalony na poziomie krajowym wkład. Obejmuje to usuwanie dwutlenku węgla przez pochłaniacze i inne działania związane z przemysłowym zarządzaniem emisjami dwutlenku węgla. Emisje i usuwanie muszą być liczone i zgłaszane tylko raz i przez jedną stronę, aby uniknąć podwójnego liczenia.

Kluczową kwestią, którą należy ustalić, jest zgłaszanie działań związanych z przemysłowym zarządzaniem emisjami dwutlenku węgla w wykazach gazów cieplarnianych zgodnie z Ramową konwencją Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC). Szczególną uwagę należy zwrócić na międzynarodowe łańcuchy wartości, w których CO2 jest wychwytywany, transportowany, przechowywany lub wykorzystywany w różnych krajach. Obejmują one przywóz paliw na bazie CCU stosowanych w UE, a także międzynarodowe łańcuchy wartości usuwania dwutlenku węgla, na przykład w operacjach BioCCS lub DACCS. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) odegra zasadniczą rolę w dostarczaniu jasnych wytycznych i metod służących właściwemu zgłaszaniu wszystkich rodzajów operacji CCS, CCU i przemysłowego usuwania dwutlenku węgla w wykazach gazów cieplarnianych UNFCCC.

Współpraca międzynarodowa będzie również konieczna, aby zmaksymalizować potencjał przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla w łagodzeniu emisji CO2 w skali globalnej, na przykład poprzez misję usuwania dwutlenku węgla w ramach inicjatywy „Mission Innovation” 76 . W szczególności wypracowanie wspólnego podejścia do tego, jak trwale składować CO2 z dala od atmosfery w ramach składowania geologicznego lub w trwałych produktach, mogłoby pomóc w przyspieszeniu i zwiększeniu skali projektów oraz uczynić je bardziej opłacalnymi i wydajnymi.

UE powinna przyczyniać się do organizacji międzynarodowych wymian i warsztatów z przemysłem, środowiskiem akademickim i administracją rządową, a także organizacjami międzynarodowymi w zakresie przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla w celu ograniczenia emisji CO2 w skali globalnej, a także w celu umożliwienia przedsiębiorstwom z UE prowadzenia działalności na rynkach państw trzecich. Ważne będzie również nawiązanie współpracy z krajami trzecimi w celu zapewnienia, że rynki państw trzecich pozostaną otwarte na przyjęcie unijnego przemysłu i technologii i vice versa, zwłaszcza rynki zamówień publicznych.

Grupa G7 potwierdziła, że podczas gdy priorytetem pozostaje natychmiastowa, trwała i szybka redukcja emisji gazów cieplarnianych, aby osiągnąć cele zerowej emisji netto, niezbędne będzie wdrożenie procesów usuwania dwutlenku węgla z solidnymi zabezpieczeniami społecznymi i środowiskowymi, takimi jak wspieranie naturalnych pochłaniaczy, BioCCS i DACCS, aby pomóc zrównoważyć emisje resztkowe z sektorów, które prawdopodobnie nie osiągną pełnej dekarbonizacji. Grupa G-7 uznała również, że „CCU/recykling węgla oraz CCS mogą stanowić ważną część szerokiego portfela rozwiązań w zakresie dekarbonizacji w celu osiągnięcia zerowych emisji netto do 2050 r.”.

Komisja zamierza: ·podjąć działania na rzecz przyspieszenia współpracy międzynarodowej w celu promowania zharmonizowanej sprawozdawczości i rozliczania działań związanych z przemysłowym zarządzaniem emisjami dwutlenku węgla, aby zapewnić ich prawidłowe rozliczanie zgodnie z ramami przejrzystości UNFCCC; ·podjąć starania na rzecz zapewnienia, by w międzynarodowych ramach ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych skoncentrowano się na niezbędnych redukcjach emisji, przy jednoczesnym zapewnieniu usuwania dwutlenku węgla w celu ograniczenia emisji w sektorach, w których redukcja emisji jest problematyczna.

6.Podsumowanie

Aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. i zapewnić gospodarce UE wszystkie środki umożliwiające osiągnięcie ambitnych celów klimatycznych na 2040 r., UE musi opracować wspólne i kompleksowe ramy polityki i inwestycji w odniesieniu do wszystkich aspektów przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla. Przemysłowe zarządzanie emisjami dwutlenku węgla będzie konieczne, aby uzupełnić działania na rzecz łagodzenia trudnych do wyeliminowania emisji i osiągnąć ujemne emisje po 2050 r.

Rozwiązania technologiczne umożliwiające wychwytywanie, transport, wykorzystywanie i składowanie CO2 są dostępne, ale muszą zostać wdrożone komercyjnie i na dużą skalę, zarówno w istniejących gałęziach przemysłu, jak i w celu rozpoczęcia usuwania CO2 z atmosfery. Przedsiębiorstwa, które obecnie je stosują, mierzą się jednak z wysokimi kosztami wychwytywania, składowania i wykorzystywania dwutlenku węgla oraz wieloaspektowymi niedoskonałościami rynku, którym należy zaradzić za pomocą zintegrowanego europejskiego podejścia do przemysłowego zarządzania emisjami dwutlenku węgla.

Wiele państw członkowskich sporządziło mapy potencjalnych miejsc składowania geologicznego, ale teraz muszą one zostać przekształcone w możliwe do sfinansowania zdolności składowania CO2. Wymaga to nie tylko inwestycji, ale także wypracowania szerokiego zrozumienia społecznego, że składowanie CO2 pod ziemią może być niezawodnym rozwiązaniem klimatycznym i dochodowym biznesem. Wymaga to również wprowadzenia infrastruktury transportowej CO2.

Po wychwyceniu CO2 staje się cennym towarem, w szczególności gdy jest wychwytywany ze źródeł biologicznych lub z atmosfery. Powinien on być szerzej wykorzystywany w procesach produkcyjnych, w szczególności w przypadku chemikaliów i tworzyw sztucznych, które obecnie wykorzystują ropę naftową i gaz ziemny, a także w produkcji zrównoważonych paliw w celu rozwiązania problemu trudnego do wyeliminowania transportu.

Aby ustanowić ambitne przemysłowe zarządzanie emisjami dwutlenku węgla w UE, potrzebne jest wsparcie dla projektów, w których wykorzystuje się te technologie i w których następuje wymiana wiedzy. Państwa członkowskie i Komisja muszą współpracować, aby przygotować i wdrożyć ramy polityki niezbędne do zwiększenia pewności inwestorów, jednocześnie angażując lokalne społeczności na obszarach, na których składowanie geologiczne CO2 może być pomocne w dekarbonizacji gospodarki.

Wszystkie takie rozwiązania muszą przede wszystkim przynosić rzeczywiste i wymierne korzyści obywatelom, środowisku i klimatowi. Dzięki przedmiotowej strategii przemysłowe zarządzanie emisjami dwutlenku węgla jest uzasadnioną i obiecującą pod względem gospodarczym ścieżką prowadzącą do osiągnięcia przez UE neutralności klimatycznej do 2050 r. Wspólne wysiłki Komisji, państw członkowskich, przemysłu, grup obywatelskich, środowisk badawczych, partnerów społecznych i innych zainteresowanych stron będą miały zasadnicze znaczenie dla jej szybkiego wdrożenia.

(1)

Komunikat „Zabezpieczenie naszej przyszłości – Cel klimatyczny Europy na 2040 r. i europejska ścieżka ku neutralności klimatycznej do 2050 r. jako fundamenty zrównoważonego, sprawiedliwego i zamożnego społeczeństwa”, COM(2024) 63 („komunikat w sprawie celu klimatycznego UE na 2040 r.”).

(2)

Zob.: Postępy w dziedzinie konkurencyjności w zakresie czystych technologii energetycznych (COM(2023) 652 final).

(3)

Ocena skutków komunikatu w sprawie celu klimatycznego UE na 2040 r., SWD(2024) 63.

(4)

System ten będzie gotowy do działania w 2027 roku; dyrektywa (UE) 2023/959.

(5)

IPCC, 2022. Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change [Zmiana klimatu 2022: Łagodzenie zmiany klimatu]; MAE, 2021. Net Zero Roadmap A Global Pathway to Keep the 1.5 °C Goal in Reach [Plan działania na rzecz osiągnięcia zerowego poziomu emisji netto - globalna ścieżka prowadząca do osiągnięcia celu 1,5 °C]; ESABCC 2023, Scientific advice for the determination of an EU-wide 2040 climate target and a greenhouse gas budget for 2030–2050 [Doradztwo naukowe na potrzeby określenia ogólnounijnego celu klimatycznego na rok 2040 oraz budżetu na redukcję emisji gazów cieplarnianych na lata 2030–2050] ( link ).

(6)

Zob. komunikat „Zrównoważony obieg węgla”, COM(2021) 800 final.

(7)

Sprawozdanie JRC CETO CCS z 2023 r.: ( link ).

(8)

COM(2024) 63.

(9)

SWD(2024) 63.

(10)

Jak wynika z danych Eurostatu z 2023 r., całkowita emisja gazów cieplarnianych w Szwecji w 2022 r. wyniosła 49,5 mln ton ( link ) .

(11)

Jak wynika z obliczeń koalicji zainteresowanych stron Forum CCUS (przemysł, organizacje pozarządowe), nie podjęto ostatecznych decyzji inwestycyjnych w odniesieniu do tych projektów ze względu m.in. na brak usług łańcucha wartości CO2 (transport, magazynowanie) i niewystarczające wsparcie finansowe, zob. grupa robocza ds. wizji CCUS, kwiecień 2023 r. ( link ).

(12)

Zazwyczaj w procesach wychwytywania dwutlenku węgla zużywa się 1–3 MWh/tonę CO2. Dane na podstawie MAE (2022 r.), „Direct Air Capture” [Bezpośrednie wychwytywanie z powietrza] oraz MAE (2023 r.) „The Oil and Gas Industry in Net Zero Transitions” [Przemysł naftowy i gazowy w procesie przejścia na neutralność emisyjną].

(13)

Dane liczbowe przedstawione na tym wykresie opierają się na modelowaniu oceny skutków komunikatu w sprawie celu klimatycznego UE na 2040 r. (SWD(2024) 63). Wolumeny wychwyconego, składowanego i utylizowanego CO2 oraz udziały według pochodzenia CO2 zależą od scenariusza; na tym wykresie przedstawiono wartości przedstawiające średnią ze scenariuszy S2 i S3. Niewielki wzrost udziału wychwyconego kopalnego CO2 w 2040 r. odzwierciedla szersze zastosowanie instalacji wychwytujących CO2 w kontekście, w którym ogólne wykorzystanie paliw kopalnych w instalacjach energetycznych znacznie spada do 2050 r.

(14)

Zob. art. 21 dyrektywy 2009/31/WE dotyczący dostępu do infrastruktury transportowej i składowisk.

(15)

Rozporządzenie (UE) 2022/869.

(16)

Projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania (PCI) to kluczowe transgraniczne projekty infrastrukturalne, które łączą systemy energetyczne krajów UE ( link ) .

(17)

Dyrektywa 2003/87/WE.

(18)

Dotyczy to CO2 wykorzystywanego do produkcji i stosowania paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego.

(19)

COM(2021) 800.

(20)

COM(2022) 672 final.

(21)

Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia ram środków na rzecz wzmocnienia europejskiego ekosystemu produkcji produktów technologii neutralnych emisyjnie (akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie) COM(2023) 161.

(22)

Państwa członkowskie mają różne priorytety: Niemcy, Węgry, Litwa, Portugalia (CCS i CCU), Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Grecja, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Włochy, Niderlandy, Rumunia, Szwecja, Słowenia, Słowacja (CCS), Finlandia, Luksemburg (CCU).

(23)

Na podstawie projektów krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu (KPEiK) przedłożonych do dnia 30 czerwca 2023 r. (COM(2023) 796 final); Belgia, Czechy, Dania, Francja, Grecja, Włochy, Litwa i Niderlandy przewidują coroczne wychwytywanie CO2 już od 2025 r., a łącznie państwa członkowskie przewidują wychwytywanie 34,1 mln ton CO2 rocznie do 2030 r., z czego 5,1 mln ton CO2 ze źródeł biogenicznych.

(24)

Tylko Dania, Włochy i Niderlandy oszacowały w swoich projektach krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu roczną moc zatłaczania CO2 dostępną w 2030 r., kolejne państwa członkowskie są obecnie w trakcie przeprowadzania lub planowania oceny swoich potencjalnych zdolności geologicznych.

(25)

  Link .

(26)

  Link .

(27)

COM(2023) 161 final.

(28)

 Średnie szacunki przedstawione w niniejszym dokumencie, na potrzeby przedmiotowej strategii, opierają się na danych z modelowania na rok 2040. W przypadku całego badania JRC szacunki obejmują również modelowanie na potrzeby pakietu „Gotowi na 55”, a zatem mogą się różnić. Tumara, D., Uihlein, A. i Hidalgo González, I. „Shaping the future CO2 transport network for Europe”, Komisja Europejska, Petten, 2024, JRC136709.

(29)

An interoperable CO2 transport network – towards specifications for the transport of impure CO2 [Interoperacyjna sieć transportu CO2 – opracowanie specyfikacji transportu zanieczyszczonego CO2], ( link ).

(30)

Zgodnie z art. 12 ust. 2 dyrektywy 2009/31/WE.

(31)

Badanie ENTEC – EU regulation for the development of the market for CO2 transport and storage [„Rozporządzenie UE w sprawie rozwoju rynku transportu i składowania CO2”], ( link ).

(32)

Tumara, D., Uihlein, A. i Hidalgo González, I. „Shaping the future CO2 transport network for Europe”, Komisja Europejska, Petten, 2024, JRC136709.

(33)

Obejmuje to przedsiębiorstwa, które złożyły wnioski do Funduszu Innowacyjnego i które łącznie planują wychwycić ponad 20 mln ton CO2 do 2030 r.

(34)

W porównaniu z AggregateEU dla LNG i gazu, który to mechanizm opiera się na istniejącej infrastrukturze rynku gazu (np. wirtualne punkty handlowe lub terminale LNG), platforma CO2 będzie musiała obejmować dłuższe ramy czasowe, ponieważ wdrożenie nowej infrastruktury CO2 i instalacji wychwytujących wymaga czasu, ale także opiera się na pewności umownej.

(35)

Z najnowszego sprawozdania z wdrażania dyrektywy w sprawie CCS (COM(2023) 657 final) wynika, że od kwietnia 2023 r. dwie trzecie państw członkowskich zezwala na składowanie CO2 na swoim terytorium, a połowa z nich zaangażowała się w dyskusje na temat współpracy transgranicznej w celu zapewnienia przepływu CO2 do planowanych składowisk w EOG.

(36)

Jak wynika z projektów krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu (COM(2023) 796 final), Belgia, Czechy, Dania, Francja, Grecja, Włochy, Litwa i Niderlandy przewidują wychwytywanie CO2 rocznie już od 2025 r., podczas gdy państwa członkowskie ogółem przewidują wychwytywanie 34,1 mln ton CO2 rocznie do 2030 r., z czego 5,1 mln ton CO2 ze źródeł biogenicznych.

(37)

Aby uzyskać więcej informacji, zob. sekcja „2.5 Włączenie długoterminowego geologicznego składowania dwutlenku węgla” w zawiadomieniu Komisji w sprawie wytycznych dla państw członkowskich dotyczących aktualizacji krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu na lata 2021–2030 (2022/C 495/02).

(38)

Zgodnie z art. 19 dyrektywy 2009/31/WE państwa członkowskie mogą określić odpowiednie rozwiązania.

(39)

Wyniki modelowania przeprowadzonego w ramach oceny skutków, na podstawie której opracowano komunikat w sprawie celu klimatycznego UE na 2040 r. (SWD(2024) 63), pokazują, że do 2040 r. UE musi wychwytywać 200 mln ton CO2 rocznie z przeznaczeniem na składowanie, przy czym konieczna jest większa roczna moc zatłaczania CO2, aby uwzględnić normalne przestoje konserwacyjne. Ta roczna moc zatłaczania wymaga zagregowanej zdolności geologicznego składowania na poziomie kilku gigaton CO2 w EOG.

(40)

Na przykład europejski atlas składowisk CO2, opracowany w 2013 r. w ramach projektu CO2StoP (CO2 Storage Potential in Europe Project) i prowadzony przez JRC ( link ), stanowi dobry punkt wyjścia, ale pokazuje również, że należy uzupełnić luki w danych.

(41)

Które mogłyby być udostępniane za pośrednictwem Laboratorium Geografii Energetycznej i Przemysłowej Komisji Europejskiej, ( link ).

(42)

Rozporządzenie (UE) 2021/1119.

(43)

Ocena skutków komunikatu w sprawie celu klimatycznego UE na 2040 r., SWD(2024) 63.

(44)

Rozporządzenie (UE) 2023/857.

(45)

Rozporządzenie (UE) 2018/841.

(46)

Zob. art. 30 dyrektywy 2003/87/WE. 

(47)

Na przykład, jak wynika z aktualnych szacunków, przyszły koszt BECCS (w tym składowania) wyniesie około 52–134 EUR/tCO2 (pierwotne wartości w USD; 1 USD = 0,92 EUR. W: Bednar, Johannes & Höglund, Robert & Möllersten, Kenneth & Obersteiner, Michael & Tamme, Eve. (2023). The role of carbon dioxide removal in contributing to the long-term goal of the Paris Agreement [Rola usuwania dwutlenku węgla w realizacji długoterminowego celu porozumienia paryskiego].

(48)

Tamże.

(49)

Ścieżka transformacji dla przemysłu chemicznego ( link )

(50)

Dyrektywa (UE) 2018/2001 i rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2023/1185.

(51)

Art. 3c ust. 6 dyrektywy 2003/87/WE.

(52)

Rozporządzenie (UE) 2023/2405.

(53)

Rozporządzenie (UE) 2023/1805.

(54)

 Rozporządzenie FuelEU Maritime zawiera również klauzulę przeglądową dotyczącą ewentualnego włączenia wychwytywania i tymczasowego składowania dwutlenku węgla na statkach.

(55)

Kähler, F., Porc, O. and Carus, M. 2023. Sprawozdanie RCI dotyczące przepływów węgla: zestawienie podaży i popytu na węgiel kopalny i odnawialny na poziomie globalnym i europejskim. Redaktor: Renewable Carbon Initiative, maj 2023 r. ( link ).

(56)

Dyrektywa 2008/98/WE.

(57)

COM(2021) 800 final.

(58)

SWD(2023) 68 final, Ocena potrzeb inwestycyjnych i dostępności finansowania w celu wzmocnienia zdolności produkcyjnych UE w zakresie technologii o zerowym zużyciu energii netto.

(59)

Tumara, D., Uihlein, A. i Hidalgo González, I. „Shaping the future CO2 transport network for Europe”, Komisja Europejska, Petten, 2024, JRC136709.

(60)

W ramach tych projektów wychwyconych zostanie do 80 mln ton CO2. Wizja wychwytywania, składowania i utylizacji dwutlenku węgla w UE przygotowana dla Forum CCUS Unii Europejskiej przez grupę roboczą ds. wizji CCUS, kwiecień 2023 r. ( link ). Analizę oparto na istniejącym europejskim i krajowym finansowaniu dostępnym dla projektów CCS oraz potrzebach inwestycyjnych bazujących na wartości bieżącej netto kosztów wychwytywania, transportu i składowania projektów w europejskiej bazie danych wychwytywania i składowania dwutlenku węgla CATF.

(61)

SWD(2023) 219 final, dokument roboczy służb Komisji dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia ram środków na rzecz wzmocnienia europejskiego ekosystemu produkcji produktów technologii neutralnych emisyjnie (akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie), na podstawie „The potential of a European CCS market viewed from a Danish perspective” [Potencjał europejskiego rynku CCS widziany z duńskiej perspektywy], Kraka Advisory, marzec 2023 r.

(62)

Rozporządzenie (UE) 2021/1153.

(63)

Ze względu na bardziej ryzykowny charakter projektów CCS i CCU finansowanie z instytucji finansowych wsparte środkami z Funduszu InvestEU mogłoby uzupełniać finansowanie dotacjami z innych źródeł unijnych lub krajowych lub mogłoby być zapewnione jako „działania łączone” obejmujące środki z InvestEU i innych programów unijnych.

(64)

Na przykład Dania i Grecja uwzględniły projekty dotyczące wychwytywania dwutlenku węgla w swoich planach odporności i odbudowy. W ramach Instrumentu obowiązują zasady pomocy państwa.

(65)

Komunikat Komisji (2022/C 80/01). Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu i środowiska oraz cele związane z energią na 2022 r.

(66)

Rozporządzenie (UE) 2014/651/WE.

(67)

Rozporządzenie (UE) 2020/852/WE.

(68)

EBI wesprze plan przemysłowy Zielonego Ładu dodatkowym finansowaniem w wysokości 45 mld EUR ( link ).

(69)

Niektóre państwa członkowskie wdrożyły programy CCfD w celu zapewnienia ukierunkowanego i niezbędnego wsparcia dla projektów dekarbonizacji, w tym na potrzeby wsparcia rozpowszechnienia zarządzania emisjami dwutlenku węgla, zgodnie z obowiązującymi zasadami pomocy państwa.

(70)

Zob.: Competitive bidding: A new tool for funding innovative low-carbon technologies under the Innovation Fund [Przetarg konkurencyjny: nowe narzędzie finansowania innowacyjnych technologii niskowęglowych w ramach Funduszu Innowacyjnego], ( link ).

(71)

Oprócz wspólnych mechanizmów wsparcia państwa członkowskie zachowują możliwość ustanowienia niezależnych systemów wsparcia, zgodnie z zasadami pomocy państwa.

(72)

  Link .

(73)

The White House (2023 r.), „Clean Energy Economy: A Guidebook to the Inflation Reduction Act‘s investments in clean energy and climate action” [Gospodarka czystej energii: Przewodnik po inwestycjach w czystą energię i działania na rzecz klimatu w ramach ustawy o zmniejszeniu inflacji], styczeń 2023 r. oraz Department for Energy Security and net Zero (2023 r.), „Carbon Capture Use and Storage: A vision to establish a competitive market” [Wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla: wizja stworzenia konkurencyjnego rynku], grudzień 2023 r.

(74)

Yara inwestuje w CCS w Sluiskil i podpisuje wiążącą umowę na transport i składowanie CO2 z Northern Lights ( link ).

(75)

W drodze porozumienia na mocy art. 25 dyrektywy 2003/87/WE.

(76)

Pod przewodnictwem Kanady, USA i Arabii Saudyjskiej, z udziałem Komisji Europejskiej, Australii, Indii, Japonii i Norwegii ( link ).