KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 16.3.2023

COM(2023) 156 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Europejski Bank Wodoru

1.Wprowadzenie

Wodór będzie odgrywał ważną rolę w transformacji UE w kierunku neutralności klimatycznej do 2050 r. oraz w realizacji celu polegającego na uniezależnieniu się od rosyjskich paliw kopalnych na długo przed 2030 r. Wodór jest również jednym ze strategicznych obszarów nowej strategii przemysłowej Komisji, o znacznym potencjale tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy. W unijnej strategii w zakresie wodoru 1  od 2020 r. określono cel polegający na wyprodukowaniu w UE do 10 mln ton wodoru odnawialnego. W planie REPowerEU 2 zaproponowano uzupełnienie tego celu poprzez ułatwienie importu 10 mln ton wodoru odnawialnego do 2030 r. 

Komisja Europejska zaproponowała kompleksowe ramy legislacyjne dotyczące produkcji, zużycia, rozwoju infrastruktury i zasad rynkowych w odniesieniu do przyszłego rynku wodoru, jak również wiążące kwoty zużycia wodoru odnawialnego w przemyśle i transporcie. Chociaż kilka wniosków ustawodawczych jest nadal przedmiotem negocjacji międzyinstytucjonalnych, jasne jest, że Unia Europejska będzie najbardziej zaawansowanym regionem na świecie, jeśli chodzi o ustanowienie przyszłościowych, przewidywalnych i kompleksowych ram regulacyjnych w celu propagowania szybkiego wprowadzenia wodoru odnawialnego i niskoemisyjnego na skalę kontynentalną. Na szczeblu międzynarodowym UE rozwija korzystne dla wszystkich partnerstwa z państwami trzecimi, w tym w ramach swoich umów o wolnym handlu i strategii Global Gateway, aby stworzyć możliwości w zakresie wodoru w ramach transformacji tych państw w kierunku zielonej energii, a także aby wspierać ich działania na rzecz rozwoju lokalnej wartości dodanej.

W grudniu 2022 r. osiągnięto porozumienie polityczne w sprawie zmiany dyrektywy EU ETS, ustanawiając bezpłatne uprawnienia w odniesieniu do elektrolizerów produkujących wodór, zwiększając liczbę uprawnień przeznaczonych na fundusz innowacyjny oraz umożliwiając przeprowadzenie ogólnounijnych aukcji w ramach funduszu innowacyjnego.

Równolegle do postępów legislacyjnych przemysł europejski opracował już solidną bazę projektów związanych z wodorem. Europejski sojusz na rzecz czystego wodoru zidentyfikował 840 projektów związanych z wodorem we wszystkich częściach łańcucha wartości 3 , a w jego ramach realizowane są pierwsze na świecie projekty dotyczące produkcji stali w oparciu o wodór. 16 państw członkowskich przyjęło krajowe strategie w zakresie wodoru, których celem jest łączne osiągnięcie do 2030 r. zdolności produkcyjnej elektrolizerów w wysokości 40 GW lub wyprodukowanie 5,6 mln ton wodoru odnawialnego. Jeżeli chodzi o zapotrzebowanie na infrastrukturę, w ramach realizacji polityki dotyczącej transeuropejskich sieci energetycznych 4 przygotowywany jest pierwszy unijny wykaz projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania oraz projektów będących przedmiotem wzajemnego zainteresowania, w tym dotyczących wodoru i elektrolizerów.

Europa jest również światowym liderem w produkcji elektrolizerów, a wspólna deklaracja 5 dotycząca zwiększenia zdolności produkcyjnych elektrolizerów świadczy o gotowości przemysłu UE do realizacji tego celu. Ta przewaga konkurencyjna i wczesny rozwój ram regulacyjnych sprawiły, że wielu realizatorów projektów związanych z wodorem planuje inwestycje w Europie. Obecnie ponad 30 % z zaproponowanych inwestycji w wodór na świecie realizowanych jest w Europie 6 .

Pierwsze ostateczne decyzje inwestycyjne podjęto w 2022 r. Zdecydowana większość inwestycji w wodór w Europie jest jednak wciąż na etapie planowania. Aby można było odblokować inwestycje po stronie produkcji, potrzebna jest większa widoczność popytu. Produkcja wodoru za pomocą elektrolizy odbywa się obecnie na małą skalę i nie jest konkurencyjna w stosunku do wodoru konwencjonalnego. W skali międzynarodowej Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) 7 szacuje, że w ramach projektów związanych z wodorem odnawialnym i niskoemisyjnym na eksport przeznaczone zostanie 2,4 mln ton wodoru rocznie, a do 2030 r. około 10 mln ton rocznie 8 . Według MAE do tej pory na eksport do Unii Europejskiej przeznaczano jedynie 0,9 mln ton rocznie.

W swoim orędziu o stanie Unii Europejskiej z dnia 14 września przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen ogłosiła ustanowienie Europejskiego Banku Wodoru 9 . Celem banku jest wypełnienie luki inwestycyjnej i połączenie przyszłej podaży wodoru odnawialnego z naszym celem w zakresie zapotrzebowania na 20 mln ton wodoru odnawialnego. Europejski Bank Wodoru ułatwi zarówno produkcję wodoru odnawialnego w UE, jak i jego import, przyczyniając się do realizacji celów określonych w planie RepowerEU oraz do transformacji w kierunku neutralności klimatycznej.

Bank Wodoru popiera cele określone w planie przemysłowym Zielonego Ładu 10 i akcie w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie. Zwiększenie produkcji elektrolizerów na potrzeby produkcji wodoru odnawialnego przyczyni się do podniesienia konkurencyjności i odporności europejskiego przemysłu, w tym produkcji stali i nawozów 11 oraz sektora żeglugi. Zwiększenie skali europejskiego rynku wodoru pozwoli również przedsiębiorstwom europejskim odgrywać wiodącą rolę na powstającym globalnym rynku wodoru, który oferuje nowe możliwości wzrostu i tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy. Niniejszy komunikat w sprawie Banku Wodoru towarzyszy wnioskowi ustawodawczemu dotyczącemu aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie.

Europejski Bank Wodoru będzie instrumentem wdrażanym przez Komisję Europejską, składającym się z dwóch nowych mechanizmów finansowania, wspierających produkcję wodoru odnawialnego w UE i na świecie. Zapewni on również większą przejrzystość w zakresie popytu na wodór, podaży, przepływów i cen wodoru oraz będzie odgrywał rolę koordynatora i ułatwi łączenie z istniejącymi instrumentami finansowymi wspierającymi projekty związane z wodorem.

Aby Europejski Bank Wodoru odniósł sukces, należy w pierwszej kolejności zakończyć prace nad ramami regulacyjnymi dotyczącymi produkcji i zużycia wodoru. Komisja wzywa zatem Parlament Europejski i Radę do ułatwienia szybkiego wejścia w życie aktów delegowanych wyjaśniających, w jaki sposób wodór i paliwa oparte na wodorze mogą zostać zakwalifikowane jako odnawialne, oraz do zakończenia negocjacji i szybkiego przyjęcia proponowanej dyrektywy w sprawie energii odnawialnej i przyszłych przepisów dotyczących efektywnych rynków wodoru, w tym definicji wodoru niskoemisyjnego 12 .

Podczas gdy Komisja podejmuje wszelkie działania, aby zwiększyć produkcję wodoru odnawialnego, w planie RePowerEU uznano, że inne formy wodoru ze źródeł innych niż kopalne, w szczególności wodór uzyskany z wykorzystaniem energii jądrowej, również odgrywają rolę w zastępowaniu gazu ziemnego. Zgodność z ramową dyrektywą wodną ma kluczowe znaczenie dla zaspokojenia dodatkowego zapotrzebowania na wodę słodką w miejscach, w których uruchomione zostaną dodatkowe zdolności produkcyjne wodoru odnawialnego i niskoemisyjnego.

Potrzeby w zakresie finansowania

Europejski rynek wodoru mierzy się z czterema wyzwaniami inwestycyjnymi: zwiększeniem zdolności produkcyjnych elektrolizerów, zwiększeniem nowych zdolności produkcyjnych wodoru, otwarciem nowych sektorów popytu na wodór odnawialny i niskoemisyjny oraz rozwojem specjalnej infrastruktury wodorowej. Wymaga to również zatrudnienia dodatkowych wykwalifikowanych pracowników, co wiąże się ze znacznymi inwestycjami w zmianę i podniesienie kwalifikacji potrzebnej siły roboczej 13 .

Obecnie w UE zużywa się około 8 mln ton wodoru, produkowanego głównie z gazu ziemnego 14 . Natomiast produkcja wodoru z wykorzystaniem energii elektrycznej wynosi obecnie mniej niż 0,3 mln ton. Zainstalowana moc wyjściowa elektrolizerów w UE wynosi na ten moment ok. 160 MW 15 , podczas gdy docelowa produkcja 10 mln ton wodoru odnawialnego wymagałaby 80–100 GW. Sprawienie, by wodór odnawialny stał się konkurencyjny w stosunku do paliw kopalnych, będzie wymagało około 150–210 GW dodatkowych mocy odnawialnych wytwarzających energię elektryczną po niskich kosztach.

Ogółem oczekuje się, że całkowite potrzeby inwestycyjne w zakresie produkcji, transportu i zużycia 10 mln ton wodoru odnawialnego wyniosą 335–471 mld EUR, przy czym na dodatkową produkcję energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych potrzebna jest kwota 200–300 mld EUR. Szacuje się, że potrzeby inwestycyjne, jeżeli chodzi o główne kategorie infrastruktury wodorowej do 2030 r., wynoszą od 50 do 75 mld EUR w przypadku elektrolizerów, od 28 do 38 mld EUR w przypadku wewnętrznych rurociągów UE oraz od 6 do 11 mld EUR w przypadku magazynowania. Zwiększenie zdolności produkcyjnych elektrolizerów będzie wymagało inwestycji szacowanych na maksymalną kwotę 1,2 mld EUR. W międzynarodowych łańcuchach wartości potrzebna będzie dodatkowa kwota 500 mld EUR inwestycji, aby umożliwić import 10 mln ton wodoru odnawialnego, w tym w formie jego pochodnych.

Większość inwestycji w sektorze wodoru będzie musiała być pokryta z kapitału prywatnego. W akcie delegowanym w sprawie systematyki dotyczącej zmiany klimatu już teraz ustanowiono przekierowanie prywatnych środków finansowych na działania związane z produkcją urządzeń do produkcji i wykorzystania wodoru, produkcją wodoru i jego przechowywaniem.

Jednocześnie uruchamiane są wszystkie odpowiednie fundusze UE w celu wsparcia przyspieszonego rozwoju rynku wodoru w Europie. Aby promować proces podnoszenia skali elektrolizerów, w ramach programu „Horyzont Europa” wspiera rozwój pierwszych elektrolizerów o skali 100 MW, uzupełniając projekty badawcze i demonstracyjne finansowane w ramach Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz „Czystego Wodoru”. Aby wesprzeć wprowadzanie technologii wodorowych na rynek, w ramach funduszu innowacyjnego unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji nagrodzono osiem dużych projektów związanych z produkcją lub zużyciem wodoru. Pełny wykaz projektów objętych funduszem innowacyjnym, wskazany w zaproszeniu do składania wniosków dotyczących projektów na dużą skalę w 2021 r., doprowadziłby do budowy elektrolizerów o mocy około 2,6 GW. Ponadto w zaproszeniu do składania wniosków dotyczących projektów na dużą skalę w 2022 r., którego termin upływa 16 marca, przeznaczono 1 mld EUR na wodór i elektryfikację przemysłu, a także 700 mln EUR na produkcję czystych technologii, w tym elektrolizerów.

Zatwierdzono środki pomocy państwa dla dwóch rund ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (IPCEI) w celu wsparcia produkcji i wykorzystania wodoru odnawialnego i elektrolitycznego na łączną kwotę 10,6 mld EUR, co ma odblokować dodatkową kwotę 15,8 mld EUR w postaci inwestycji prywatnych. Ponadto kilka państw członkowskich tworzy systemy przetargów konkurencyjnych, aby umożliwić realizację projektów związanych z wodorem odnawialnym po najniższych kosztach. W ramach planów odbudowy i zwiększania odporności przeznaczono na ten cel ponad 10 mld EUR, z czego 4,9 mld EUR za pośrednictwem projektów IPCEI. Jeżeli chodzi o infrastrukturę, w ramach instrumentu „Łącząc Europę” na rzecz energii pozostał budżet w wysokości 3,3 mld EUR na wsparcie wybranych kategorii infrastruktury energetycznej, takich jak wodór, do 2027 r.

Finansowanie w ramach polityki spójności, a zwłaszcza w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) oraz Funduszu InvestEU, również zapewni znaczące wsparcie dla państw członkowskich i regionów w zakresie ich inwestycji w całym łańcuchu dostaw wodoru, od innowacji po aspekty pilotażowe i początkowe wdrożenia. W przypadku InvestEU takie inwestycje mogą być finansowane np. w ramach tematycznego produktu finansowego EBI dotyczącego zielonej transformacji lub przez innych partnerów wykonawczych, takich jak Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju lub Nordycki Bank Inwestycyjny. InvestEU zapewnia elastyczne ramy w odniesieniu do dokonywania skutecznych dopłat uzupełniających lub łączenia z innymi instrumentami UE, takimi jak fundusz innowacyjny. Ponadto Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Czystego Wodoru inwestuje w zwiększenie wydajności i zmniejszenie kosztów produkcji, przechowywania i dystrybucji wodoru odnawialnego, aby uczynić go bardziej konkurencyjnym w stosunku do wodoru produkowanego z paliw kopalnych i przyspieszyć jego zastąpienie wodorem odnawialnym.

Co więcej, Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), jako europejski bank klimatyczny, zobowiązał się do przekroczenia do 2025 r. poziomu 50 % wszystkich udzielanych przez siebie pożyczek na działania na rzecz klimatu i zrównoważenia środowiskowego, w tym ze środków własnych. W ciągu ostatniej dekady EBI zapewnił ponad 1 mld EUR środków finansowych bezpośrednio na projekty związane z wodorem. Środki te uzupełniono ostatnio o pakiet REPowerEU EBI o wartości 30 mld EUR, którego celem jest uruchomienie do 2027 r. inwestycji o wartości do 115 mld EUR ukierunkowanych na obniżenie emisyjności w przemyśle UE.

Nadal jednak istnieje premia ekologiczna w postaci wyższych kosztów dla tych odbiorców, którzy są skłonni wybrać wodór zamiast paliw kopalnych. Ukierunkowane wykorzystanie środków publicznych na finansowanie premii ekologicznej może zwiększyć inwestycje sektora prywatnego poprzez zmniejszenie ryzyka związanego z produkcją wodoru odnawialnego. Z oszacowań wynika, że import wodoru statkami (w przypadku gdy wodór musi być przywożony w postaci amoniaku, metanolu, ciekłych organicznych nośników wodoru lub e-paliw) wymagałby premii rynkowej rzędu 3–5 EUR/kg (z uwzględnieniem transportu, przechowywania i dostawy do konsumenta końcowego). W związku z tym, że wodór odnawialny nie jest jeszcze dostępny na rynku światowym, konieczne będzie wykorzystanie premii ekologicznej do zabezpieczenia zdolności produkcyjnych. Szacuje się, że budżet w wysokości 1 mld EUR pozwoli na wyprodukowanie 0,04–0,06 mln ton wodoru odnawialnego rocznie. Oczekuje się, że po 2025 r. premia rynkowa będzie się zmniejszać ze względu na malejące koszty produkcji i zwiększony popyt na produkty ekologiczne wytwarzane przy użyciu wodoru odnawialnego. Ponadto unijny system handlu uprawnieniami do emisji oraz proponowana europejska dyrektywa w sprawie opodatkowania zwiększą atrakcyjność wodoru odnawialnego i niskoemisyjnego w porównaniu z paliwami kopalnymi.

W oparciu o oczekiwany spadek kosztów produkcji i rosnące zapotrzebowanie na wodór odnawialny szacunkowa wartość premii ekologicznej wynosi około 90–115 mld EUR zarówno w przypadku produkcji krajowej, jak i importu łącznie 20 mln ton wodoru odnawialnego. Im szybciej zostanie zwiększona produkcja wodoru odnawialnego, tym mniejsza będzie prawdopodobnie ta premia ekologiczna.

W perspektywie krótkoterminowej, aby wzmocnić działania na szczeblu UE w zakresie wprowadzania wodoru i wspierać zwiększanie produkcji innych strategicznych technologii neutralnych emisyjnie, konieczne będą dodatkowe zasoby na szczeblu UE. Podstawa prawna funduszu innowacyjnego, w szczególności nowe przepisy dotyczące konkurencyjnych aukcji na szczeblu UE, stanowią bardzo obiecującą i oszczędną metodę wspierania procesu zwiększania produkcji i wprowadzania wodoru odnawialnego oraz innych strategicznych technologii neutralnych emisyjnie w Europie, a tym samym wzmacniania suwerenności Europy w zakresie technologii kluczowych dla działań na rzecz klimatu i bezpieczeństwa energetycznego. Akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie zapewnia pierwszą podstawę do organizowania projektów strategicznych. Istnieją duże możliwości zwiększenia dźwigni finansowej funduszu innowacyjnego, biorąc również pod uwagę wyższe dochody z ETS oraz porozumienie w sprawie dyrektywy EU ETS, zgodnie z którym państwa członkowskie inwestują wszystkie swoje dochody z ETS w cele związane z klimatem i energią. Zostanie to wzięte pod uwagę przy projektowaniu Funduszu na rzecz Suwerenności w kontekście śródokresowego przeglądu wieloletnich ram finansowych.

2.Europejski Bank Wodoru – koncepcja, zadania i struktura

Celem Europejskiego Banku Wodoru jest odblokowanie prywatnych inwestycji w łańcuchy wartości związane z wodorem w UE i w państwach trzecich poprzez połączenie podaży wodoru odnawialnego z powstającym popytem ze strony europejskich odbiorców, a tym samym stworzenie pierwszego rynku wodoru odnawialnego. Bank będzie propagował produkcję wodoru odnawialnego w kraju, jak również przywóz od producentów międzynarodowych dla konsumentów europejskich.

Wobec braku wystarczającej ekologicznej premii rynkowej dla wczesnych projektów, strategia Europejskiego Banku Wodoru polega na pokryciu, a docelowo także na zmniejszeniu, różnicy w kosztach pomiędzy wodorem odnawialnym a paliwami kopalnymi, które może on zastąpić.

Europejski Bank Wodoru opiera się na czterech filarach, które będą realizowane przez Komisję Europejską. Będzie się on składał z dwóch nowych mechanizmów finansowania, wspierających produkcję wodoru odnawialnego w UE i na świecie. Ponadto Bank zapewnia większą widoczność popytu poprzez powiązanie z odbiorcami, równoległymi inicjatywami państw członkowskich i istniejącymi ośrodkami przetwarzania danych. Bank będzie również odgrywał rolę koordynatora i ułatwi łączenie z istniejącymi instrumentami finansowymi wspierającymi projekty związane z wodorem (rys. 1).

Rys. 1. Cztery filary działań związanych z Europejskim Bankiem Wodoru

Bank będzie odgrywał ważną rolę, ponieważ odblokuje inwestycje sektora prywatnego i przyczyni się do wczesnego tworzenia rynku i opracowywania informacji na temat przyszłych cen rynkowych na podstawie rynków terminowych poprzez stworzenie konkurencji w zakresie finansowania, a także zwiększenie zaufania inwestorów i zdobycie wiedzy na temat finansowania projektów w prywatnym sektorze finansowym.

Z czasem celem banku jest zmniejszenie różnicy w kosztach do poziomu, który prywatni odbiorcy chcą i mogą pokryć. Europejski Bank Wodoru będzie działał zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami, na poziomie dwustronnym lub wielostronnym, zarówno w wymiarze krajowym, jak i międzynarodowym.

2.1.Utworzenie rynku krajowego: aukcje ze stałą premią wspierające produkcję w UE

Zgodnie z zapowiedzią w planie przemysłowym Zielonego Ładu oraz w celu wdrożenia krajowego oddziału Europejskiego Banku Wodoru Komisja czyni szybkie postępy w projektowaniu pierwszych pilotażowych aukcji dotyczących produkcji wodoru odnawialnego. Aukcje zostaną uruchomione w ramach funduszu innowacyjnego jesienią 2023 r. jako część nowego mechanizmu przetargowego, zgodnie z przepisami określonymi w rozporządzeniu finansowym i zmienionej dyrektywie EU ETS.

Aukcje projektuje się, aby osiągnąć następujące kluczowe cele:

·połączenie podaży i popytu na wodór odnawialny produkowany w UE 16 ;

·niwelowanie i zmniejszanie różnic w kosztach w UE między wodorem odnawialnym i wodorem z paliw kopalnych w sposób jak najbardziej efektywny. Aukcje okazały się dużym sukcesem w sektorze energetycznym, obniżając poziom finansowania koniecznego do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych dzięki konkurencji cenowej;

·umożliwienie opracowywania informacji na temat przyszłych cen rynkowych na podstawie rynków terminowych i umożliwienie tworzenia rynku w UE: konkurencyjne aukcje o prostej i przejrzystej strukturze ujawniają koszty podmiotów prywatnych i tworzą wartościowe i porównywalne punkty cenowe, które mogą posłużyć do uruchomienia europejskiego rynku wodoru;

·zmniejszenie ryzyka europejskich projektów związanych z wodorem, obniżenie kosztów kapitałowych i pozyskanie kapitału prywatnego. Biorąc pod uwagę rozmiar wyzwania inwestycyjnego, wsparcie z funduszu innowacyjnego powinno być postrzegane jako finansowanie zalążkowe mające doprowadzić do wzrostu inwestycji prywatnych i inwestycji przedsiębiorstw;

·zapewnienie szybkiego wprowadzenia na rynek i prostego wdrożenia, a tym samym znaczne zmniejszenie obciążeń administracyjnych i kosztów dzięki krótkim, oszczędnym i przejrzystym procedurom. Dzięki temu UE będzie mogła odgrywać wiodącą rolę w rozwoju tego nowego rynku, z uwzględnieniem mechanizmów wsparcia zapewnianych przez państwa trzecie.

Komisja opracowuje projekt aukcji na potrzeby zaplanowanych na 2023 r. aukcji pilotażowych dotyczących produkcji wodoru odnawialnego, korzystając z informacji otrzymanych od wszystkich odpowiednich grup zainteresowanych stron: państw członkowskich, przedsiębiorstw użyteczności publicznej, podmiotów realizujących projekty, przemysłowych i innego rodzaju odbiorców wodoru, banków, funduszy inwestycji infrastrukturalnych, środowisk akademickich i innych. Ostateczne warsztaty dotyczące warunków pełnego projektu odbędą się w maju 2023 r., aby zapewnić dokładne dopasowanie pierwszej ogólnounijnej aukcji do potrzeb i praktyk sektora prywatnego.

Pierwsza aukcja pilotażowa będzie wspierać produkcję wodoru odnawialnego zgodnie z definicją zawartą w ostatecznych wersjach aktów delegowanych do dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii 17 . W ramach aukcji przyznana zostanie dotacja dla producentów wodoru w postaci stałej premii za kilogram wyprodukowanego wodoru obowiązująca przez maksymalnie 10 lat eksploatacji. Niwelując różnicę w kosztach i zwiększając stabilność przychodów, dotacja zwiększy atrakcyjność finansową projektów i obniży ogólne koszty kapitałowe. Płatności będą oparte na wynikach, tj. po dostarczeniu certyfikowanych i zweryfikowanych ilości wodoru odnawialnego.

Orientacyjny budżet pierwszej aukcji wyniesie 800 mln EUR, biorąc pod uwagę wyniki przeprowadzonych już badań rynku oraz potrzebę stworzenia odpowiedniego poziomu konkurencji. Wnioski z pierwszej pilotażowej aukcji pomogą w ustaleniu rozmiaru przyszłych rund aukcyjnych.

Jeśli chodzi o sposób opracowania aukcji, priorytetami są prostota, przejrzystość i szybkość wdrożenia. Kluczowe parametry zaprojektowania aukcji, które Komisja rozpatruje na tym etapie, podsumowano w załączniku I. Dotyczą one w szczególności wymogów w zakresie wstępnej kwalifikacji, rankingu ofert/kryteriów udzielenia zamówienia oraz zasad ustalania cen. W celu odkrycia prawdziwych kosztów, zabezpieczenia równych szans oraz zmniejszenia złożoności Komisja zamierza również wykluczyć kumulację wsparcia udzielonego w drodze aukcji z pomocą państwa, aby uniknąć dwukrotnego pokrycia tych samych kosztów i zakłócenia aukcji.

Komisja będzie dalej konsultować się z zainteresowanymi stronami w sprawie innych elementów, takich jak wykorzystanie gwarancji przetargowych lub gwarancji realizacji 18 zgodnie z ramami prawnymi określonymi w zmienionej dyrektywie EU ETS, cena maksymalna i maksymalny okres realizacji.

Po zakończeniu konsultacji Komisja sfinalizuje warunki aukcji dotyczące kwalifikowalności, rozliczenia aukcji i płatności (a także rozwiązania umowy i kar) i opublikuje je latem 2023 r. Dodatkowe dni informacyjne dotyczące przygotowania oferty odbędą się późnym latem 2023 r. Taki harmonogram daje oferentom wystarczającą ilość czasu na zapoznanie się z koncepcją aukcji i przygotowanie swoich ofert. Komisja zamierza powierzyć realizację pełnego cyklu projektu aukcji Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Klimatu, Infrastruktury i Środowiska (CINEA).

2.2.Unijna platforma aukcyjna: aukcja jako usługa dla państw członkowskich

Przetargi konkurencyjne na poziomie UE stanowią godną uwagi innowację finansową i może stać się ważnym narzędziem wspierającym opłacalne i wczesne wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie energii odnawialnej i niskoemisyjnej. W miarę powstawania nowych rynków należy zapobiegać fragmentacji rynku między państwami członkowskimi UE. Chociaż akty delegowane dotyczące wodoru 19 zapewnią jednolitą podstawę certyfikacji wodoru odnawialnego w całej Europie, systemy wsparcia i przestrzeń fiskalna dla ich zapewnienia mogą się znacznie różnić w poszczególnych państwach członkowskich. Sygnały cenowe oparte na różnych systemach wsparcia mogą stać się niemożliwe do porównania, co opóźni utworzenie europejskiego rynku wodoru.

Aby zapobiec fragmentacji na wczesnym etapie tworzenia rynku wodoru w Europie oraz ograniczyć koszty administracyjne związane z opracowaniem szeregu różnych systemów wsparcia dotyczących wodoru przez różne państwa członkowskie, Komisja proponuje rozszerzenie aukcji w ramach funduszu innowacyjnego jako platformy na państwa członkowskie, bez uszczerbku dla unijnych zasad pomocy państwa. Umożliwiłoby to państwom członkowskim wykorzystanie zasobów własnych do realizacji projektów na ich terytorium, polegając na ogólnounijnym mechanizmie aukcyjnym.

Oferując aukcje jako usługę, Komisja przeprowadziłaby jedną aukcję. Krzywa podaży projektów najpierw rozliczyłaby budżet funduszu innowacyjnego, niezależnie od tego, skąd pochodzą projekty. Po wyczerpaniu budżetu funduszu innowacyjnego pozostałą część krzywej podaży mogłyby wspierać państwa członkowskie, zgodnie z rankingiem unijnej platformy aukcyjnej, do czasu wyczerpania odpowiedniego budżetu państw członkowskich, bez uszczerbku dla art. 107 i 108 TFUE i pod warunkiem, że uczestniczy w niej wystarczająca liczba projektów krajowych w stosunku do odpowiednich zaangażowanych zasobów krajowych (zob. rys. 2, na którym przedstawiono sposób rozliczania aukcji). Państwa członkowskie przyznawałyby i realizowałyby płatności przeznaczone na te dodatkowe projekty. Każdy środek stanowiący pomoc państwa, o ile nie jest objęty wyłączeniem grupowym, podlega obowiązkowi zgłoszenia. Komisja będzie sprawdzać i – w razie potrzeby – zapewniać istnienie wystarczającej konkurencji w przydzielaniu wkładów państw członkowskich w ramach aukcji.

Rys. 2. Przykładowy projekt rozwoju unijnej platformy aukcyjnej łączącej finansowanie państw członkowskich

W przypadku powodzenia koncepcja przedstawiona w poprzednim punkcie mogłaby zostać rozszerzona poza produkcję wodoru na aukcje w innych obszarach, takich jak kontrakty na transakcje różnicowe dotyczące dwutlenku węgla w celu dekarbonizacji przemysłu, zgodnie z ramami prawnymi określonymi w zmienionej dyrektywie ETS. Koncepcję wykorzystania zasobów państw członkowskich UE do organizacji ogólnoeuropejskich aukcji można również rozważyć w celu wsparcia międzynarodowych aukcji wodoru odnawialnego. Te ewentualne rozszerzenia unijnej platformy aukcyjnej również podlegałyby zasadom pomocy państwa.

2.3Wspieranie międzynarodowej produkcji wodoru

UE jest mocno zaangażowana we współpracę międzynarodową w celu przyspieszenia transformacji ekologicznej, w tym w rozwój rynku wodoru w UE i na świecie. W tym kontekście rozwój gospodarek wodoru odnawialnego w krajach partnerskich UE pomoże przyspieszyć ich transformację w kierunku neutralności klimatycznej i przyczyni się do szerszego rozwoju społecznego i gospodarczego. Inwestycje w energię odnawialną i wodór odnawialny mogą również zwiększyć atrakcyjność inwestycji w krajach o wysokich kosztach inwestycji, niskim udziale energii ze źródeł odnawialnych i słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej oraz stworzyć możliwości dywersyfikacji wywozu. Jednocześnie trzeba będzie również zwrócić uwagę na zrównoważony charakter produkcji wodoru odnawialnego, unikając zwiększenia deficytu wody i potencjalnie negatywnego wpływu na dostępność energii elektrycznej i wody 20 . Krajowe działania na rzecz obniżenia emisyjności w krajach partnerskich będą dodatkowo wspierane przez niedawne porozumienie między współustawodawcami w sprawie przyszłego mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, który obejmuje przywóz wodoru w ramach tego mechanizmu. Od 2026 r. przywóz wodoru do UE będzie podlegał dostosowaniu w zależności od wielkość emisji związanych z produkcją.

W komunikacie w sprawie REPowerEU proponuje się przywóz 10 mln ton wodoru odnawialnego do 2030 r., jak również 10 mln ton produkcji wodoru odnawialnego w UE, czyniąc UE największym aspirującym rynkiem wodoru odnawialnego na świecie. W większości projektów dotyczących wywozu planuje się dostarczanie wodoru i jego pochodnych za pośrednictwem statków, co stwarza potrzebę rozbudowy infrastruktury żeglugowej i portowej w Europie. Oczekuje się, że międzynarodowy handel wodorem za pośrednictwem rurociągów nastąpi bliżej końca obecnego dziesięciolecia 21 .

Z wczesnej analizy rynku i informacji zwrotnych otrzymanych od zainteresowanych stron wynika, że istnieje potrzeba stworzenia specjalnego instrumentu, który mógłby wspierać przepływ wodoru z państw trzecich. Z uwagi na brak rynku państwa członkowskie UE powinny wspierać europejskich odbiorców, aby umożliwić zawieranie – ciągle brakujących – umów odbioru z producentami w państwach trzecich. Instrument ten powinien współdziałać z dyplomacją energetyczną i działaniami w zakresie polityki handlowej, aby zagwarantować, że UE nie stworzy nowych strategicznych zależności.

Włączenie celów zrównoważonego rozwoju do koncepcji wsparcia UE dla przywożonego wodoru odnawialnego zapewniłoby dostęp do rynku europejskiego i propagowałoby zrównoważony charakter lokalnej produkcji i konsumpcji odnawialnej energii elektrycznej i wodoru odnawialnego, jak również pozwoliłoby zaspokoić potrzeby społeczne, gospodarcze i środowiskowe, z korzyścią dla krajów partnerskich UE i ich obywateli.

Kilka państw członkowskich opracowało strategie na rzecz wsparcia przywozu wodoru z państw trzecich. W związku z tym Komisja nadal bada, w jaki sposób zaprojektować międzynarodowy wymiar Europejskiego Banku Wodoru, aby propagować skoordynowaną strategię UE w zakresie przywozu wodoru odnawialnego. W tym przypadku celem jest również pokrycie różnicy w kosztach między wodorem odnawialnym produkowanym w państwach trzecich i transportowanym do UE a paliwami kopalnymi, które może on zastąpić na terenie UE.

Komisja będzie nadal badać możliwe źródła finansowania w ramach budżetu UE lub we współpracy z EBI w celu sfinansowania premii ekologicznej, biorąc pod uwagę, że Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej – „Globalny wymiar Europy” (ISWMR – „Globalny wymiar Europy”) w jego obecnym kształcie nie może być wykorzystywany do płacenia za towary wykorzystywane w UE, a zatem do premii ekologicznych dla producentów wodoru odnawialnego w państwach trzecich.

Jeśli chodzi o konkretny projekt aukcji, Komisja ocenia wykonalność stworzenia podobnego systemu premii ekologicznej, o którą mogą ubiegać się dostawcy z państw trzecich lub unijni odbiorcy zawierający umowy z producentami z państw trzecich (zob. rys. 3). Funkcjonowanie, projekt i struktura instytucjonalna systemu wsparcia dla przywozu wodoru odnawialnego mogłyby odzwierciedlać aukcje ze stałą premią, które proponuje się w odniesieniu do produkcji wodoru odnawialnego w UE. Podejście symetryczne do produkcji międzynarodowej i krajowej mogłoby pozwolić na terminową i oszczędną realizację, która wykorzystywałaby synergie operacyjne i instytucjonalne oraz istniejące struktury takie jak CINEA.

Rys. 3. Projekt koncepcyjny aukcji ze stałą premią dla międzynarodowych dostawców dla konsumentów z UE

W świetle poczynionych postępów do końca roku Komisja zbada inicjatywę Drużyna Europy mającą na celu połączenie zasobów państw członkowskich i ułatwienie synergii z istniejącymi funduszami UE i strategią Global Gateway. W tym celu Komisja przeanalizuje możliwość włączenia w przyszłości mechanizmu agregacji popytu i wspólnej sprzedaży aukcyjnej wodoru odnawialnego w zakres działalności Europejskiego Banku Wodoru, z wykorzystaniem doświadczeń zdobytych w ramach europejskiej platformy zakupu gazu 19 i AggregateEU oraz z zastrzeżeniem unijnych zasad konkurencji i pomocy państwa.

Jednocześnie należy rozważyć poszczególne profile ryzyka w przypadku wspierania zakładów produkujących wodór odnawialny poza UE, biorąc pod uwagę ogólne ramy regulacyjne i inwestycyjne w danym państwie, a także wszelkie zagrożenia geopolityczne i stopień zobowiązań podjętych przez dane państwo wobec UE.

Będzie to miało wpływ na warianty uwzględnione w projekcie. Stabilność, przewidywalność i niezawodność ram wspomagających na potrzeby dodatkowych projektów związanych z energią odnawialną i wodorem odnawialnym w danym państwie będącym potencjalnym dostawcą jest kluczowym czynnikiem dla przyszłych konsumentów wodoru podejmujących decyzje inwestycyjne na dużą skalę i zapewniających długoterminowe finansowanie już dziś. Ryzyko geopolityczne związane ze stosunkami gospodarczymi i handlem, a także polityka społeczna i polityka ochrony środowiska w państwach trzecich mają szczególne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw wodoru, zrównoważonego rozwoju i spójności polityki rozwojowej UE.

Z czasem pierwotna koncepcja aukcji z premią ekologiczną mogłaby zostać rozszerzona w celu dalszego zmniejszenia ryzyka wynikającego z niepewności umów odbioru poprzez ustanowienie pośrednika przeprowadzającego aukcje dwustronne. Pośrednik podpisywałby umowy zarówno z producentem, jak i odbiorcą. Takie podejście stosuje już niemiecka fundacja H2Global.

UE będzie nadal wspierać kraje partnerskie w przyspieszaniu ich transformacji w kierunku zielonej energii, zapewniając m.in. pomoc techniczną i wsparcie techniczne w tworzeniu sprzyjającego środowiska sprawowania rządów oraz środowiska prawnego i biznesowego, jak również mobilizowaniu inwestycji potrzebnych w obszarze energii odnawialnej i efektywności energetycznej. ISWMR – „Globalny wymiar Europy” oraz IPA III, w tym Europejski Fundusz na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Plus (EFZR+), pozostaną instrumentami w tym zakresie, zgodnie z istniejącymi regulacjami i praktyką ISWMR – „Globalny wymiar Europy” i IPA III.

2.4Koordynacja i przejrzystość

Poprzez swoje działania Europejski Bank Wodoru zwiększy przejrzystość w zakresie przepływu wodoru, transakcji i cen. W szczególności Komisja będzie koordynować takie informacje w celu zwiększenia zaufania do rozwijającego się rynku wodoru. Komisja może również wykorzystać informacje zebrane z europejskich i międzynarodowych umów odbioru, aby zapewnić przejrzyste informacje o cenach i opracować punkty odniesienia dla cen.

Dostępna jest coraz większa ilość informacji na temat popytu na wodór odnawialny i jego podaży w UE i na świecie. Bank zapewni wartość dodaną poprzez gromadzenie i uzupełnianie takich informacji, w oparciu o istniejące źródła i struktury, np. informacje dostępne za pośrednictwem Komisji, w szczególności rozwój gromadzenia danych na temat wodoru prowadzony przez Eurostat 22 , za pośrednictwem inicjatyw prowadzonych przez Komisję, takich jak europejski sojusz na rzecz czystego wodoru, sojusz na rzecz paliw odnawialnych i niskoemisyjnych oraz sojusz na rzecz lotnictwa bezemisyjnego, za pośrednictwem istniejących mechanizmów finansowania projektów 23 i monitorowania branży. Bank będzie także korzystał z Centrum Monitorowania Technologii Ogniw Paliwowych i Technologii Wodorowych w ramach Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Czystego Wodoru, które już teraz zapewnia publiczny portal dla europejskich danych dotyczących technologii wodorowych. Ponadto będzie on utrzymywał kontakt informacyjny z MAE i IRENA. Bank będzie w stanie ocenić popyt UE na krajowy i przywożony wodór odnawialny, np. poprzez zorganizowanie „zaproszenia do składania ofert” jako dobrowolnego, niewiążącego wyrażenia zainteresowania przez unijnych odbiorców.

Szybki rozwój specjalnej infrastruktury wodorowej wewnątrz UE i docierającej do UE, łączącej podaż z popytem, ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia europejskich celów w zakresie dekarbonizacji. Zmienione rozporządzenie TEN-E stanowi wyjątkowy instrument planowania europejskiej infrastruktury energetycznej. Europejski Bank Wodoru będzie wspierał planowanie infrastruktury, przekazując informacje na temat przepływów wodoru, które zgromadzi w ramach swojej działalności (np. informacje na temat punktów dostawy).

Bank będzie również wspierał koordynację protokołów ustaleń z państwami trzecimi i zagranicznymi producentami wodoru, zarówno na poziomie państw członkowskich, jak i na poziomie przedsiębiorstw, oraz zapewni wsparcie dla ustanowienia specjalnych postanowień w ramach rozdziałów dotyczących handlu energią i surowcami w umowach o wolnym handlu lub umowach o ułatwieniach w zrównoważonych inwestycjach.

Partnerstwa na rzecz zielonego wodoru i protokoły ustaleń podpisane przez Komisję Europejską, państwa członkowskie i przedsiębiorstwa europejskie, w tym porty, mogą dostarczyć informacji na temat potencjalnych przepływów wodoru z państw trzecich, które, koordynowane przez Europejski Bank Wodoru, zapewnią widoczność w zakresie tego, gdzie i kiedy potrzebna będzie infrastruktura wodorowa.

W imieniu UE Komisja Europejska podpisała protokoły ustaleń lub partnerstwa z Egiptem, Japonią, Kazachstanem, Marokiem, Namibią i Ukrainą. Specjalne postanowienia dotyczące współpracy w dziedzinie wodoru zostały również włączone do zmodernizowanego układu o stowarzyszeniu UE–Chile i są uwzględniane w trwających negocjacjach dotyczących umów o wolnym handlu z Indiami i Australią. Współpraca w ramach tych protokołów ustaleń/partnerstw i umów o wolnym handlu ma na celu wspieranie transformacji ekologicznej w krajach partnerskich, w tym poprzez rozwój sektora energii odnawialnej i przemysłowych łańcuchów dostaw, a także wzmocnienie ram regulacyjnych i inwestycyjnych, wdrażanie technologii i zrównoważoną produkcję wodoru odnawialnego. W tych protokołach ustaleń obie strony uznają ograniczenia związane z zasobami naturalnymi i wyrażają polityczne zobowiązanie do przestrzegania norm zrównoważonego rozwoju środowiskowego, społecznego i gospodarczego. Podejmowane są również działania dyplomatyczne z Królestwem Arabii Saudyjskiej w celu nawiązania partnerstwa w dziedzinie wodoru.

Zmodernizowany układ o stowarzyszeniu UE–Chile jest pierwszym takim układem, w którym poświęcono szczególną uwagę wodorowi, biorąc pod uwagę znaczny potencjał Chile w zakresie wywozu wodoru do UE oraz trwający projekt współpracy realizowany w ramach podejścia Drużyna Europy. UE prowadzi prace również na forach międzynarodowych, np. w ramach inicjatywy na szczeblu ministerialnym dotyczącej wodoru, inicjatywy „Mission Innovation” na rzecz czystego wodoru oraz międzynarodowego partnerstwa na rzecz wodoru w gospodarce.

Z publicznie dostępnych informacji wynika, że w latach 2021–2022 państwa członkowskie i przedsiębiorstwa UE podpisały protokoły ustaleń dotyczące współpracy w dziedzinie wodoru z co najmniej 30 państwami na całym świecie. Aby zbadać synergię między wieloma inicjatywami dwustronnymi, Europejski Bank Wodoru mógłby zwiększyć przejrzystość i koordynację transakcji i negocjacji dotyczących wodoru odnawialnego w UE i z państwami trzecimi, ponieważ ma to znaczenie dla zwiększenia efektywności i ograniczenia wysiłków koniecznych po obu stronach, tj. w UE i w krajach partnerskich.

Aby zapewnić zróżnicowanie źródeł wodoru odnawialnego w czasie, Komisja bada możliwość zastosowania instrumentu zainspirowanego przepisami dotyczącymi przejrzystości unijnej platformy energetycznej 24  na mocy rozporządzenia Rady (UE) 2002/2576 25 . Pozytywnym wkładem w powstający rynek wodoru odnawialnego mogłoby być dostarczenie informacji i ewentualnie umożliwienie Komisji wydania zaleceń dotyczących koordynacji inwestycji w wodór.

2.5Koordynacja istniejącego finansowania projektów

Na poziomie UE i państw członkowskich istnieje kilka instrumentów finansowych wspierających rozwój projektów związanych z wodorem. Kompas finansowania publicznego projektów związanych z wodorem w ramach europejskiego sojuszu na rzecz czystego wodoru pomaga zainteresowanym stronom poruszać się po programach finansowania projektów w UE, w tym na poziomie państw członkowskich.

Na poziomie UE istnieją Programy InvestEU i programy polityki spójności, które poprzez działania w zakresie podziału ryzyka i działania łączone mogą uruchomić finansowanie inwestycji w projekty związane z wodorem, jak również bezpośrednie wsparcie projektów przez fundusz innowacyjny unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji, wsparcie dla dolin wodorowych i innych części łańcucha wartości wodoru w ramach programu „Horyzont Europa”, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i instrumentu „Łącząc Europę”. W ramach instrumentu „Łącząc Europę” na rzecz transportu Komisja ustanowiła instrument na rzecz infrastruktury paliw alternatywnych (AFIF), który zapewnia wsparcie w postaci dotacji w wysokości 1,5 mld EUR (w połączeniu ze wsparciem finansowym ze strony instytucji finansowych w celu osiągnięcia większego wpływu) na rzecz rozwoju infrastruktury zaopatrzenia w paliwa alternatywne dla wszystkich rodzajów transportu, takiej jak stacje tankowania wodoru. Istnieje kilka instrumentów krajowych, w szczególności finansowanie projektów IPCEI związanych z wodorem, instrumenty uwzględnione w planach odbudowy i zwiększania odporności oraz dalsze krajowe systemy wsparcia w zakresie wodoru na podstawie ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych, a także środki, które mogą zostać zatwierdzone przez Komisję, jeżeli spełniają warunki określone w wytycznych w sprawie pomocy państwa w dziedzinie klimatu, energii i środowiska, ramach badań i rozwoju lub tymczasowych ramach pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i w okresie transformacji.

Poprawa międzysektorowej wymiany wiedzy na temat wodoru oraz świadomości na temat poszczególnych środków wsparcia w ramach różnych instrumentów wsparcia i finansowania UE i państw członkowskich jest jednym z obszarów badanych w ramach działalności Europejskiego Banku Wodoru, mającej na celu zwiększenie przejrzystości i skuteczności współpracy na poziomie instytucjonalnym. Może ona wspierać współpracę i koordynację w przypadkach, gdy wiedza o wodorze nie jest główną kompetencją ekspertów zaangażowanych w realizację i planowanie.

Komisja powinna usprawnić wsparcie udzielane w ramach tych instrumentów, zwłaszcza w celu zagwarantowania, że mogą one wzajemnie się wzmacniać i ułatwiać efektywne pod względem kosztów korzystanie z tych zasobów. Komisja będzie dążyć do wymiany informacji i koordynacji z państwami członkowskimi w zakresie ich planów finansowania projektów związanych z wodorem i bada możliwości łączenia zasobów państw członkowskich oraz zwiększenia wysiłków na poziomie UE, aby umożliwić również państwom członkowskim o bardziej ograniczonych zasobach skorzystanie ze skali europejskiej i wywieranie większego wpływu poprzez ustanowienie wspólnego rynku wodoru.

Aby zaoszczędzić zasoby i wysiłki, należy zbadać i wykorzystać cały potencjał istniejących kanałów wymiany informacji i komunikacji, w tym istniejących sieci instytucjonalnych i platform branżowych, takich jak sojusz na rzecz czystego wodoru, Hydrogen Energy Network i platformy informacyjne dotyczące finansowania unijnego.

Global Gateway to ramy, z których UE korzysta, by wspierać inwestycje w wodór odnawialny podejmowane w krajach partnerskich jako element ich transformacji ekologicznej. Dotacje i gwarancje Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Plus (EFZR+) w ramach Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej 26 – „Globalny wymiar Europy” (ISWMR – „Globalny wymiar Europy” lub instrument) odgrywają kluczową rolę we wspieraniu inwestycji, w szczególności projektów współfinansowanych przez EBI i instytucje finansujące rozwój państw członkowskich UE jako Drużyna Europy. Jednym z kluczowych warunków wstępnych otrzymania wsparcia w ramach ISWMR – „Globalny wymiar Europy” jest wkład projektu w krajową transformację ekologiczną, w tym poprzez np. produkcję i wykorzystanie energii odnawialnej, a także zrównoważenie i efektywne wykorzystanie zasobów do produkcji wodoru odnawialnego, w tym dostępność wody, dostęp do niej i gospodarka wodna. Strategia Global Gateway zakłada aktywne dążenie do wykorzystania środków finansowych i wiedzy fachowej sektora prywatnego oraz wspieranie dostępu do zrównoważonego finansowania.

Inicjatywy realizowane w ramach Drużyny Europy zostały opracowane wspólnie przez UE i państwa członkowskie, łącząc ich wysiłki w zakresie wspierania rozwoju projektów związanych z wodorem odnawialnym w państwach trzecich. Na przykład inicjatywa Drużyna Europy dotycząca rozwoju zielonego wodoru (GH2) w Chile łączy UE, EBI i 8 państw członkowskich UE, które są zainteresowane wspieraniem rozwoju ram wspomagających, technologii, kapitału ludzkiego i finansowania projektów związanych z wodorem odnawialnym przeznaczonym zarówno na użytek krajowy, jak i na wywóz. Ponadto w Namibii przygotowywany jest projekt w ramach strategii Global Gateway dotyczących wodoru odnawialnego.

Informacje zwrotne od zainteresowanych stron potwierdzają jednak potrzebę wprowadzenia dodatkowych środków w celu zmniejszenia bardzo wysokich kosztów związanych z ryzykiem, które nie jest w wystarczającym stopniu uwzględnione w instrumentach finansowych UE. Wzmocniona koordynacja narzędzi finansowych UE i państw członkowskich UE oraz zmniejszenie niepewności w zakresie dostaw i odbioru wodoru mogą skutecznie zwiększyć ekonomiczną wykonalność i atrakcyjność finansową inwestycji realizowanych zarówno przez odbiorcę wodoru w UE, jak i producenta w państwie trzecim. Jest to szczególnie ważne w przypadku sektorów intensywnie inwestujących i energochłonnych, których marże przychodów są na rynku bardzo wąskie.

W sektorze energetycznym finansowanie UE w państwach trzecich ma na celu wspieranie transformacji energetycznej w krajach partnerskich, w tym poprzez propagowanie wprowadzania energii odnawialnej, przyciąganie inwestycji publicznych i prywatnych oraz tworzenie możliwości rynkowych i wysokiej jakości miejsc pracy. Może to obejmować wsparcie dla rozwoju lokalnych i globalnych rynków wodoru w krajach i regionach partnerskich, przy czym takie finansowanie leży już w gestii ISWMR – „Globalny wymiar Europy”. Oprócz wsparcia dla platform międzynarodowych – takich jak inicjatywa „Mission Innovation” i inicjatywa na szczeblu ministerialnym dotycząca wodoru – w unijnych projektach w zakresie badań naukowych i innowacji współpracują ze sobą partnerzy z UE i państw trzecich. Na przykład w projekcie współpracy między UE a Unią Afrykańską (LEAP-RE) w ramach programu „Horyzont Europa” wymaga się, aby każde konsorcjum angażowało co najmniej cztery kraje z dwóch kontynentów, przy czym co najmniej dwóch członków konsorcjum musi pochodzić z państw UE, co najmniej dwóch – z krajów afrykańskich.

Trwająca i planowana pomoc techniczna UE jest niezbędna do rozwoju polityki, ram regulacyjnych i inwestycyjnych w krajach partnerskich UE, w tym dla rozwoju polityki w zakresie energii odnawialnej, strategii dotyczących wodoru i studiów wykonalności.

Wsparcie inwestycyjne poprzez operacje łączenia i gwarancji w ramach EFZR+ pomaga zmniejszyć koszty finansowe poprzez obniżenie kosztów inwestycji lub zmniejszenie ryzyka inwestycyjnego. Wsparcie techniczne i inwestycyjne poprawia również dostęp do finansowania projektów przez EBI i krajowe instytucje finansujące rozwój w państwach członkowskich, ponieważ dotacje unijne, gwarancje EFZR+ i inicjatywy w ramach Drużyny Europy zwiększają atrakcyjność finansową projektów i zaufanie inwestorów publicznych.

Ponadto Komisja wspiera państwa członkowskie za pośrednictwem Instrumentu Wsparcia Technicznego 27 , wykorzystując dostosowaną do potrzeb wiedzę specjalistyczną w celu opracowania i wdrożenia reform, w tym reform propagujących inwestycje w przyspieszenie transformacji w kierunku zielonej energii dzięki wykorzystaniu wodoru. Wsparcie techniczne obejmuje na przykład wzmocnienie potencjału administracyjnego, harmonizację ram legislacyjnych i wymianę dobrych praktyk.

3.Podsumowanie

Proponowany Europejski Bank Wodoru stanowi uzupełnienie unijnych ram regulacyjnych i ram wsparcia do celów ustanowienia pełnego łańcucha wartości wodoru w Europie i wspiera wdrażanie aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie. Będzie on aktywnie wspierać zainteresowane strony z branży przemysłowej, które podejmują wczesne decyzje o zmianie kierunku lub skoncentrowaniu się na wdrażaniu czystych technologii, oraz przygotuje grunt pod wymagane inwestycje w kapitał ludzki. Będzie on nie tylko wspierał rozwój produkcji elektrolizerów, ale również pomoże podmiotom przemysłowym działającym na dalszych etapach łańcucha dostaw w inwestowaniu w nowe czyste procesy przemysłowe lub technologie transportowe wykorzystujące wodór odnawialny zamiast paliw kopalnych.

W oparciu o niniejszy komunikat Komisja zamierza uruchomić wszystkie cztery filary Europejskiego Banku Wodoru do końca roku. W tym okresie będzie dalej dopracowywać projekt, działania i strukturę instytucjonalną Europejskiego Banku Wodoru, prowadząc stały dialog z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami.

Załącznik I

Obecnie przewidywany projekt aukcji obejmuje następujące elementy:

Parametry wysokiego szczebla dotyczące projektu aukcji
Towar będący przedmiotem aukcji	Wodór odnawialny zgodnie z definicją w akcie delegowanym do dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii II
Wartość ograniczająca rozliczenia aukcji	Budżet funduszu innowacyjnego przypisany do odpowiedniej aukcji. Orientacyjny budżet pierwszej aukcji w 2023 r.: 800 mln EUR
Forma wynagrodzenia	Stała premia (oferty w EUR/kg H2),
Rodzaj wynagrodzenia	Wsparcie oparte na wynikach. Płatność po dostarczeniu zweryfikowanych ilości popartych certyfikatem. Brak płatności przed rozpoczęciem działalności (w przeciwieństwie do zwykłych dotacji z funduszu innowacyjnego)
Ranking ofert/kryteria udzielenia zamówienia	Tylko cena (aukcja z jednym kryterium)
Czas trwania wsparcia	10 lat
Rodzaj aukcji	Aukcja statyczna, jednoetapowa
Zasady ustalania ceny	Płatność przy złożeniu oferty
Cena minimalna	Brak
Cena maksymalna	Ujawniona cena maksymalna, która zostanie określona w wyniku ostatecznych konsultacji i analizy rynku
Maksymalny okres realizacji	Określany w wyniku ostatecznych konsultacji i analizy rynku
Wymogi kwalifikacji wstępnej	Kluczowe pozwolenia (środowiskowe, budowlane), protokoły ustaleń lub listy intencyjne w sprawie umów zakupu energii elektrycznej dotyczących energii odnawialnej oraz umów dotyczących zakupu wodoru na potrzeby odbioru wodoru, ogólne kontrole kondycji finansowej i zdolności produkcyjnych, możliwość zastosowania gwarancji przetargowych lub gwarancji realizacji (zamiast intensywnych kontroli dokumentów)
Kumulacja z pomocą państwa	Brak kumulacji z pomocą państwa w odniesieniu do tych samych kosztów w celu zapewnienia równych warunków działania między państwami członkowskimi
Przyczyny wypowiedzenia umowy i związane z tym kary	Przyczyny wypowiedzenia obejmują brak podjęcia działań w maksymalnym okresie realizacji oraz niedostarczenie znacznego wolumenu przez dłuższy czas.
Organ wdrażający	Europejska Agencja Wykonawcza ds. Klimatu, Infrastruktury i Środowiska (CINEA)

(1) COM(2020) 301 final.

(2)   COM(2022) 230 fina l

(3) https://single-market-economy.ec.europa.eu/industry/strategy/industrial-alliances/european-clean-hydrogen-alliance/project-pipeline_pl

(4) https://energy.ec.europa.eu/consultations/consultation-list-candidate-projects-common-interest-all-infrastructure-categories_pl  

(5)   https://ec.europa.eu/docsroom/documents/50357  

(6) Rada Wodorowa (2022), „Hydrogen Insights 2022” [„Spostrzeżenia na temat wodoru, 2022 r.”].

(7) Międzynarodowa Agencja Energetyczna: „Global Hydrogen Review” [„Globalny przegląd sektora wodoru”], 2022.

(8) Z wyłączeniem 2 mln ton w ramach handlu transgranicznego na terytorium UE.

(9) https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/speech_22_5493

(10)   COM(2023) 62 final

(11)  Komunikat Komisji: Zapewnienie dostępności i przystępności cenowej nawozów COM(2022) 590 final/2

(12)   COM(2021) 803 final ; COM(2021) 804 final

(13) Jak określono w inicjatywie europejskiego sojuszu na rzecz umiejętności w zakresie wodoru „Green skills for hydrogen” („Umiejętności ekologiczne w zakresie wodoru”) https://greenskillsforhydrogen.eu/

(14) Bez wychwytywania i składowania dwutlenku węgla.

(15) W całym dokumencie zdolność elektrolizera odnosi się do wydajności, tj. zdolności produkcyjnej wodoru.

(16) Projekty w Norwegii i Islandii również się kwalifikują, ponieważ ogólnie kwalifikują się do funduszu innowacyjnego.

(17) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (wersja przekształcona).

(18) Gwarancje realizacji oferty są co do zasady depozytami. Mogą one być realizowane np. poprzez gwarancję udzielonej przez bank lub spółkę dominującą.

(19) https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en/qanda_23_595/QANDA_23_595_EN.pdf

(20)      Nowy popyt musiałby być silnie osadzony w polityce odporności w dziedzinie zasobów wodnych – jest to plan, za którego realizacją będzie opowiadać się Komisja na zbliżającej się konferencji wodnej ONZ w Nowym Jorku.

(21) Rada wodorowa: „Global Hydrogen Flows. Hydrogen trade as a key enabler for efficient decarbonisation” [„Przepływ wodoru na świecie. Handel wodorem jako kluczowy czynnik umożliwiający skuteczną dekarbonizację”], październik 2022 r. 

(22) Komisja Europejska (Eurostat) kieruje opracowywaniem zbioru danych dotyczących wodoru i prowadzi harmonizację metodyki z partnerami takimi jak MAE i APEC, aby zapewnić porównywalność danych na poziomie międzynarodowym. Począwszy od roku sprawozdawczego 2022 państwa członkowskie będą przekazywać dane na zasadzie dobrowolności, a od roku sprawozdawczego 2024 przekazywanie danych stanie się obowiązkowe. Dane będą obejmować szerokie spektrum obszarów, w tym produkcję, handel, transformację, magazynowanie i konsumpcję końcową.

(23) Może to obejmować informacje za pośrednictwem RRF, InvestEU, funduszu innowacyjnego, funduszy polityki spójności, EFZR+.

(24)   https://energy.ec.europa.eu/topics/energy-security/eu-energy-platform_en  

(25)   ROZPORZĄDZENIE RADY (UE) 2022/2576 z dnia 19 grudnia 2022 r. w sprawie zwiększenia solidarności dzięki lepszej koordynacji zakupów gazu, wiarygodnym poziomom odniesienia cen i transgranicznej wymianie gazu;

(26) Rozporządzenie (UE) 2021/947 z dnia 9 czerwca 2021 r. ustanawiające Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej – Globalny Wymiar Europy, Dz.U. L 209 z 14.6.2021, s. 1.

(27) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/240 z dnia 10 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument Wsparcia Technicznego (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 1).