KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 26.7.2022
COM(2022) 357 final
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW
w sprawie ram monitorowania 8. programu działań w zakresie środowiska: pomiar postępów na drodze do osiągnięcia celów priorytetowych programu na 2030 r. i 2050 r.
1.Wprowadzenie
8. unijny program działań w zakresie środowiska (8. EAP) do 2030 r. 1 ma na celu przyspieszenie transformacji ekologicznej i zapewnienie zdecydowanych działań na rzecz ochrony i przywrócenia dobrego stanu środowiska. Od 1973 r. kierunek rozwoju i koordynacji unijnej polityki ochrony środowiska wyznaczają ogólne programy działań w zakresie środowiska, które stanowią ramy dla działań w dziedzinie środowiska i klimatu podejmowanych przez UE i jej państwa członkowskie. 8. EAP opiera się na celach Europejskiego Zielonego Ładu 2 , który jest unijną strategią wzrostu na rzecz osiągnięcia neutralnej dla klimatu, zasobooszczędnej, nietoksycznej, odpornej i konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym w sposób sprawiedliwy i sprzyjający włączeniu społecznemu. Program ma również zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celów środowiskowych i klimatycznych określonych w oenzetowskiej Agendzie 2030 i jej celach zrównoważonego rozwoju oraz wielostronnych porozumieniach dotyczących środowiska i klimatu.
W świetle wielu trudnych kryzysów gospodarczych i geopolitycznych, w tym rosyjskiej agresji na Ukrainę, 8. EAP jest wyrazem determinacji UE i jej państw członkowskich, by stawić czoła kryzysowi klimatycznemu oraz kryzysowi związanemu z różnorodnością biologiczną i zanieczyszczeniem środowiska oraz by uczynić UE bardziej odporną na przyszłe wstrząsy. W 8. EAP określono długoterminowy cel priorytetowy na 2050 r., by cieszyć się dobrą jakością życia z uwzględnieniem poziomów krytycznych dla planety, oraz sześć tematycznych celów priorytetowych. Obejmuje on również ambitne ramy 34 „warunków podstawowych” niezbędnych do osiągnięcia tych celów zgodnie z zasadą „nie szkodzić” określoną w Europejskim Zielonym Ładzie oraz sprawiedliwą i uczciwą transformacją, która nikogo nie pozostawia w tyle 3 .
|
8. EAP ma następujący cel priorytetowy na 2050 r.: „[...] by najpóźniej do 2050 r. ludzie cieszyli się dobrą jakością życia z uwzględnieniem poziomów krytycznych dla planety w gospodarce dobrobytu, w której nic się nie marnuje, wzrost ma charakter regeneracyjny, osiągnięto neutralność klimatyczną w Unii, a nierówności znacznie zmniejszono. Zdrowe środowisko sprzyja dobrostanowi wszystkich ludzi i jest środowiskiem, w którym zachowana jest różnorodność biologiczna, ekosystemy rozwijają się a przyroda jest chroniona i odbudowywana, co prowadzi do większej odporności na zmianę klimatu, klęski żywiołowe związane z pogodą i klimatem i inne zagrożenia dla środowiska. Unia ustala tempo zapewnienia dostatku obecnych i przyszłych pokoleń na całym świecie zgodnie z zasadą odpowiedzialności międzypokoleniowej”. |
Monitorowanie głównych tendencji w spójny sposób przy użyciu właściwych wskaźników ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia postępów Unii w dążeniu do osiągnięcia jej celów środowiskowych i klimatycznych. Aby wesprzeć i wzmocnić zintegrowane podejście, w ramach 8. EAP wprowadzono mechanizm zarządzania i powierzono Komisji zadanie ustanowienia nowych ram monitorowania służących mierzeniu postępów w dążeniu do osiągnięcia celów priorytetowych – ram monitorowania 8. EAP. Ramy te mają bazować na ograniczonej liczbie głównych wskaźników, które obejmą wskaźniki systemowe dotyczące powiązań między środowiskiem i wymiarem społecznym a gospodarką, umożliwiających UE śledzenie postępów w zakresie transformacji ekologicznej i sprawowanie strategicznego nadzoru politycznego na wysokim szczeblu. Zadaniem Komisji jest składanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie corocznych sprawozdań z podjętych działań oraz nakreślanie możliwych przyszłych działań.
2.Ogólne cechy ram monitorowania 8. EAP
Mechanizm zarządzania 8. EAP zakłada, że Komisja co roku monitoruje i ocenia postępy w zakresie osiągania celów priorytetowych oraz przedstawia sprawozdania w tej sprawie, uwzględniając warunki podstawowe oraz ogólny cel, jakim jest osiągnięcie zmiany systemowej. Komisję ma wspierać Europejska Agencja Środowiska (EEA) oraz Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA), która opracowuje ramy wskaźników dotyczących chemikaliów.
Podstawę mechanizmu zarządzania stanowi zestaw głównych wskaźników określonych w 8. EAP. Zgodnie z art. 4 ust. 3 decyzji w sprawie programu wskaźniki te muszą opierać się na dostępnych danych, aby zminimalizować obciążenia administracyjne, oraz odzwierciedlać najnowsze zmiany dotyczące dostępności i istotności danych i wskaźników. Ponadto ramy monitorowania muszą opierać się na metodyce umożliwiającej Komisji pomiar stopnia zaawansowania w realizacji celów w odniesieniu do celów priorytetowych. W przypadku gdy w przepisach UE określono prawnie wiążące cele UE, wskaźniki stanowiące ich podstawę zostały wybrane w celu monitorowania odpowiednich celów programu i warunków podstawowych. Przykładowo UE uzgodniła prawnie wiążący cel polegający na ograniczeniu do 2030 r. emisji gazów cieplarnianych, mierzonych w tonach ekwiwalentu CO2, o 55 % w stosunku do poziomu z 1990 r. W przypadku gdy istnieją ogólne wymogi prawne lub aspiracyjne cele i zadania, należy stosować wskaźniki służące mierzeniu pożądanych postępów. Przykładowo wskaźnik dotyczący całkowitej ilości wytworzonych odpadów odzwierciedla starania zmierzające do zastosowania hierarchii postępowania z odpadami, a tym samym do znacznego zmniejszenia ilości odpadów do 2030 r., a wskaźnik dotyczący udziału opodatkowania środowiskowego w całkowitych dochodach podatkowych odzwierciedla zasadę „zanieczyszczający płaci” .
Cele 8. EAP na 2030 r. i wizja na 2050 r. wymagają wskaźników mierzących długoterminowe rezultaty w UE i państwach członkowskich (wskaźniki „skutków” lub „rezultatu”) 4 . . W niektórych przypadkach uwzględnia się jednak wskaźniki, które koncentrują się na podjętych działaniach (wskaźniki „rezultatu”), jeśli mają one duże znaczenie w kontekście polityki lub są powiązane z uzgodnionym celem. Wskaźnik dotyczący obszarów chronionych jest przykładem takiego powiązania, ze względu na jego związek z celem objęcia ochroną 30 % powierzchni lądowej i morskiej do 2030 r.
Ramy monitorowania 8. EAP obejmują wybrane główne wskaźniki, które posłużą jako polityczny drogowskaz na wysokim szczeblu. Ramy monitorowania opierają się na sektorowych narzędziach monitorowania, aby zapewnić spójność i zminimalizować obciążenie administracyjne. Narzędzia te obejmują zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu 5 , ramy monitorowania gospodarki o obiegu zamkniętym, unijne ramy monitorowania różnorodności biologicznej 6 , unijny system monitorowania biogospodarki 7 oraz przyszłe ramy monitorowania realizacji zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń 8 . Ramy monitorowania 8. EAP uwzględniają ponadto wnioski z przeglądu wdrażania polityki ochrony środowiska 9 .
Szerokie porozumienie w sprawie głównych wskaźników środowiskowych będzie wspierać spójne komunikaty w zestawieniach danych dotyczących strategii środowiskowych i klimatycznych z szerszej perspektywy, takich jak:
·„narzędzie wizualizacji Europejskiego Zielonego Ładu”, które obejmuje również aspekty cyfrowe i aspekty uczciwości 10 ;
·roczne sprawozdania z postępów UE w zakresie realizacji wszystkich 17 celów zrównoważonego rozwoju 11 ;
·kompleksowa ocena odporności w UE i jej państwach członkowskich w ramach tabeli wskaźników odporności 12 ;
·indeks wyników transformacji służący ocenie postępów 45 krajów w czterech wymiarach transformacji w zakresie zrównoważonego rozwoju 13 ;
·europejski semestr, który oprócz ukierunkowania na szeroko pojętą koordynację polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia zapewnia sprawozdawczość w zakresie realizacji celów zrównoważonego rozwoju we wszystkich państwach członkowskich 14 oraz
·interaktywne narzędzie do przeglądania wskaźników złożonych i tablic wyników (Composite Indicators & Scoreboards Explorer 15 ), zawierające ponad 100 wielowymiarowych wskaźników.
Ramy monitorowania 8. EAP są zgodne ze sprawozdaniem końcowym z Konferencji w sprawie przyszłości Europy i zawartymi w nim propozycjami dotyczącymi obszaru zmiany klimatu i środowiska 16 .
3.Konsultacje z zainteresowanymi stronami
17 lutego 2021 r. Komisja opublikowała dokument konsultacyjny dotyczący proponowanego podejścia i struktury ram monitorowania 8. EAP, w którym przedstawiono istniejące zestawy wskaźników oraz zasady stosowane przy wyborze głównych wskaźników. Dokument ten wraz z notatką uzupełniającą z 14 lipca 2021 r. 17 zawierającą pierwszą propozycję głównych wskaźników stanowiły podstawę konsultacji, które odbywały się od lipca 2021 r. do stycznia 2022 r. Jesienią 2021 r. Komisja zorganizowała warsztaty dla państw członkowskich oraz warsztaty dla zewnętrznych zainteresowanych stron w celu omówienia proponowanego zestawu wskaźników. Po osiągnięciu porozumienia politycznego w sprawie 8. EAP Komisja dokonała przeglądu wykazu głównych wskaźników zgodnie z otrzymanymi informacjami zwrotnymi i ponownie skonsultowała się z państwami członkowskimi w sprawie tego zmienionego wykazu.
Konsultacje umożliwiły pogłębioną analizę wskaźników w ramach poszczególnych obszarów tematycznych oraz sektorowych narzędzi monitorowania. W oparciu o wyniki tych konsultacji dokonano wyboru głównych wskaźników, które będą podstawą rocznych sprawozdań z postępów, a ponadto przyczyniły się one do określenia braków we wskaźnikach, przy czym uzgodniono, że uwzględnione zostanie miejsce na wskaźniki dla obszarów, w których główny wskaźnik nie jest jeszcze gotowy do użycia lub nie są dostępne dane roczne. Zidentyfikowano potrzebę określenia dodatkowych wskaźników na potrzeby bardziej szczegółowych ocen w latach 2024 i 2029 (zob. sekcja 5) i ustalono, że w tym celu wykorzystane zostaną wskaźniki, które nie znalazły się w ostatecznym wykazie.
Niektóre wskaźniki, takie jak te służące mierzeniu emisji gazów cieplarnianych 18 i wskaźniki dotyczące rolnictwa ekologicznego, szybko zostały uznane za główne wskaźniki w oparciu o szerokie porozumienie, które osiągnięto w wyniku konsultacji. W przypadku takich obszarów jak zerowy poziom emisji zanieczyszczeń konieczne było dokonanie wyboru. Wybrane wskaźniki najlepiej odzwierciedlają systemowy charakter wyzwań i strategii środowiskowych i klimatycznych, natomiast konkretne obszary będą nadal poddawane ocenie przy użyciu niektórych ukierunkowanych narzędzi monitorowania. Uwzględniono osobny rozdział dotyczący kompleksowej wizji na 2050 r. oraz wskaźniki, które odnoszą się do kilku celów priorytetowych lub kluczowych inicjatyw. Na przykład wskaźnik dotyczący śladu materiałowego odzwierciedla globalną presję na środowisko związaną z konsumpcją w UE.
Pojawił się również silny apel o wzmocnienie aspektu zdrowia ekosystemów. W związku z tym w rozdziale dotyczącym różnorodności biologicznej uwzględniono trzy główne wskaźniki służące do pomiaru postępów w realizacji celu, jakim jest zatrzymanie i odwrócenie utraty bioróżnorodności w odniesieniu do poszczególnych gatunków, jak również ekosystemów. Ponadto w rozdziale dotyczącym przystosowania się do zmiany klimatu wskaźnik dotyczący wpływu suszy na ekosystemy uznano jako preferowany w stosunku do wskaźnika dotyczącego ryzyka wystąpienia suszy. Ponadto w rozdziale poświęconym przekrojowej wizji na 2050 r. uwzględniono wskaźnik dotyczący przejmowania gruntów.
W przypadku niektórych obszarów uzgodniono, że należy zastosować wskaźniki zastępcze. Przykładowo, w przypadku zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń, jako wskaźnik czystej wody wybrano zawartość azotanów w wodach gruntowych, mimo że nie jest on aktualizowany co roku. Chociaż nie określa on ilościowo ograniczenia strat składników odżywczych, pokazuje wpływ tych strat na jakość wody i stanowi dobry wskaźnik na potrzeby celów dotyczących ograniczania składników odżywczych określonych w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. Jeśli chodzi o różnorodność biologiczną, na przykład wskaźnik liczebności pospolitych gatunków ptaków najlepiej pokazuje spadek populacji ptaków krajobrazu rolniczego, spowodowany głównie intensyfikacją rolnictwa. W odniesieniu do odtwarzania i ochrony ekosystemów 19 najbardziej odpowiednie wskaźniki dotyczą obszarów chronionych i łączności leśnej. Podobne wskaźniki zastępcze stosuje się również w przypadku presji środowiskowych w systemach złożonych. Przykładowo w przypadku zrównoważonego systemu energetycznego w wyniku konsultacji połączono dwa wskaźniki: zużycie energii oraz energia ze źródeł odnawialnych.
Ponadto w odniesieniu do ograniczonej liczby obszarów, w których wskaźniki nie są jeszcze dostępne, ale są szczególnie istotne z punktu widzenia polityki, zdecydowano się na odniesienie do przyszłych zmian (w przypadku dotacji na paliwa kopalne) lub uwzględnienie miejsca na wskaźniki (nierówności środowiskowe) (zob. sekcja 5).
4.Wybrane główne wskaźniki
Zestaw głównych wskaźników pokrywa się ze strukturą 8. EAP i obejmuje 26 wskaźników. Każdy szczegółowy cel priorytetowy jest monitorowany za pomocą dwóch wskaźników, z wyjątkiem różnorodności biologicznej, w przypadku której stosuje się trzy wskaźniki. o pięć wskaźników uwzględniono w odniesieniu do presji środowiskowych, warunków podstawowych i długoterminowego celu priorytetowego na 2050 r.
|
WSKAŹNIK |
CEL |
ŹRÓDŁO 20 |
|
Łagodzenie zmiany klimatu (art. 2 ust. 2 lit. a)) |
||
|
1.Emisja gazów cieplarnianych (gazy cieplarniane, wskaźnik 1990=100, w tonach ekwiwalentu CO2) |
Neutralność klimatyczna: ograniczenie emisji netto gazów cieplarnianych do roku 2030 o co najmniej 55 % w porównaniu z poziomami z 1990 r. 21 |
EEA |
|
2.Emisje gazów cieplarnianych z użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF 22 , w tonach ekwiwalentu CO2) |
Neutralność klimatyczna: zwiększenie usuwania gazów cieplarnianych netto przez pochłaniacze dwutlenku węgla w sektorze LULUCF do 310 mln ton ekwiwalentu CO2 do 2030 r. 23 |
EEA |
|
Przystosowanie się do zmiany klimatu (art. 2 ust. 2 lit. b)) |
||
|
3.Straty gospodarcze spowodowane zmianą klimatu (w mld EUR) |
Gospodarczy wpływ zmiany klimatu: zmniejszenie całkowitych strat finansowych wynikających ze zdarzeń pogodowych i klimatycznych |
EEA 24 |
|
4.Wpływ suszy na ekosystemy (powierzchnia obszaru dotkniętego suszą w km2) |
Odporność ekosystemów: zmniejszenie powierzchni obszaru dotkniętego suszą i utratą produktywności roślinności |
EEA |
|
Regeneracyjna gospodarka o obiegu zamkniętym (art. 2 ust. 2 lit. c)) |
||
|
5.Zużycie surowców (w tonach na mieszkańca) |
Ślad materiałowy: znaczne zmniejszenie śladu materiałowego Unii 25 , poprzez zmniejszenie ilości surowców potrzebnych do wytworzenia produktów konsumowanych w Unii |
Eurostat |
|
6.Całkowita ilość wytwarzanych odpadów (w kg na mieszkańca) |
Zapobieganie powstawaniu odpadów: znaczne zmniejszenie całkowitej ilości wytwarzanych odpadów do 2030 r. 26 |
Eurostat |
|
Zerowy poziom emisji zanieczyszczeń i nietoksyczne środowisko (art. 2 ust. 2 lit. d)) |
||
|
7.Przedwczesne zgony z powodu narażenia na działanie pyłu drobnego (PM2,5) (liczba przedwczesnych zgonów) |
Wpływ środowiska na zdrowie: zmniejszenie do 2030 r. liczby przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza o 55 % (w porównaniu z poziomem z 2005 r.) 27 |
EEA |
|
8.Zawartość azotanów w wodach gruntowych (mg NO3/l i % stacji monitorowania wykazujących wartość powyżej 50 mg NO3/l) |
Czysta woda: zmniejszenie strat składników odżywczych o co najmniej 50 % w bezpiecznych zasobach wód gruntowych |
EEA 28 |
|
Różnorodność biologiczna i ekosystemy (art. 2 ust. 2 lit. e)) |
||
|
9.Wyznaczone chronione obszary lądowe i morskie 29 (% całkowitej powierzchni) |
Ochrona przyrody: objęcie do 2030 r. co najmniej 30 % unijnych obszarów lądowych i 30 % unijnych obszarów morskich ochroną prawną 30 |
EEA |
|
10.Wskaźnik liczebności pospolitych gatunków ptaków leśnych (wskaźnik: 1990 = 100) |
Ochrona różnorodności biologicznej: odwrócenie tendencji spadkowej populacji pospolitych gatunków ptaków leśnych 31 |
EBCC/ 32 BirdLife/RSPB/CSO
|
|
11.Łączność leśna (0–100 % 33 ) |
Zdrowe ekosystemy: zwiększenie stopnia łączności w ekosystemach leśnych w celu stworzenia i zintegrowania korytarzy ekologicznych 34 i zwiększenia odporności na zmianę klimatu |
Wspólne Centrum Badawcze |
|
Presje środowiskowe i klimatyczne związane z produkcją i konsumpcją w UE (art. 2 ust. 2 lit. f)) |
||
|
12.Zużycie energii (w mln ton ekwiwalentu ropy naftowej) |
Efektywność energetyczna: ograniczenie do 2030 r. zużycia energii (pierwotnej i końcowej) o co najmniej 13 % w stosunku do poziomu z 2020 r. 35 |
Eurostat |
|
13.Udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto (w %) 36 |
Zrównoważona energia: co najmniej [45 %] udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto do 2030 r. 37 |
Eurostat |
|
14.Wskaźnik powtórnego wykorzystania materiałów (% w stosunku do zużycia materiałów ogółem) |
Zrównoważony przemysł podwojenie do 2030 r. wskaźnika powtórnego wykorzystania materiałów w porównaniu z poziomem z 2020 r. 38 |
Eurostat |
|
15.Udział autobusów i pociągów w lądowym przewozie osób (% całego lądowego przewozu osób, w pasażerokilometrach) |
Mobilność zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju: Zwiększenie udziału środków transportu zbiorowego (autobusy, autokary i pociągi) |
Eurostat |
|
16.Powierzchnia ekologicznych użytków rolnych (% wykorzystywanej powierzchni użytków rolnych w km2) |
Rolnictwo zrównoważone: przeznaczenie do 2030 r. co najmniej 25 % gruntów rolnych na uprawy ekologiczne 39 |
Eurostat |
|
Warunki podstawowe (art. 3) |
||
|
17.Udział opodatkowania środowiskowego w całkowitych dochodach podatkowych (w %) |
Realizacja zasady „zanieczyszczający płaci”: zwiększenie udziału opodatkowania środowiskowego w całkowitych przychodach podatkowych i składek na ubezpieczenia społeczne |
Eurostat |
|
18.Dotacje do paliw kopalnych (w mln EUR) 40 |
Realizacja zasady „zanieczyszczający płaci”: zmniejszenie dotacji o skutkach szkodliwych dla środowiska, w szczególności dotacji na paliwa kopalne, z zamiarem ich jak najszybszego wycofania |
Komisja Europejska |
|
19.Wydatki na ochronę środowiska (w mld EUR i % PKB) |
Finansowanie transformacji: zwiększenie wydatków gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i rządów na zapobieganie zanieczyszczeniom i wszelkiego rodzaju degradacji środowiska, ich zmniejszaniem i eliminowaniem |
Eurostat |
|
20.Obligacje ekologiczne (% z całkowitej liczby wyemitowanych obligacji) |
Zrównoważone inwestycje: zwiększenie emisji obligacji ekologicznych w celu wsparcia publicznego i prywatnego finansowania zielonych inwestycji |
EEA 41 |
|
21.Wskaźnik ekoinnowacji 42 Wyniki państw członkowskich w porównaniu ze średnią UE (UE =100) i tendencja |
Innowacje na rzecz zrównoważonego rozwoju: zwiększenie ekoinnowacji jako czynnika wspierającego transformację ekologiczną |
Obserwatorium ekoinnowacji |
|
Dobra jakość życia z uwzględnieniem poziomów krytycznych dla planety (art. 2 ust. 1) |
||
|
22.Przejmowanie gruntów (w km2/rok) |
Poziomy krytyczne dla planety/zrównoważone użytkowanie gruntów: osiągnięcie do 2050 r. zerowego poziomu przejmowania gruntów netto 43 |
EEA |
|
23.Wskaźnik eksploatacji zasobów wodnych plus 44 (%) |
Poziomy krytyczne dla planety/zrównoważone zużycie wody: zmniejszenie niedoboru wody 45 |
EEA |
|
24.Ślad konsumpcyjny 46 (na podstawie oceny cyklu życia) |
Zrównoważona konsumpcja: znaczne zmniejszenie śladu konsumpcyjnego Unii 47 , tj. wpływu konsumpcji na środowisko |
Wspólne Centrum Badawcze |
|
25.Zatrudnienie i wartość dodana brutto sektora towarów i usług środowiskowych (% gospodarki ogółem) |
Zrównoważona konkurencyjność: zwiększenie udziału zielonej gospodarki i zielonego zatrudnienia w całej gospodarce 48 |
Eurostat |
|
26.MIEJSCE NA WSKAŹNIK Nierówności środowiskowe 49 |
Dobrostan środowiskowy: zmniejszenie nierówności środowiskowych i zapewnienie sprawiedliwej transformacji |
|
5.Niwelowanie luk we wskaźnikach
W wyniku konsultacji ujawniono pewne luki w monitoringu dotyczące wskaźników, które mogłyby być przydatne w kształtowaniu polityki środowiskowej i klimatycznej w nadchodzących latach. Na przykład nie określono jeszcze odpowiednich wskaźników do monitorowania zdrowych ekosystemów i gleb lub zrównoważonego stosowania chemikaliów. Chociaż dane z monitorowania są gromadzone w wielu obszarach, niektóre obowiązujące wymogi dotyczące sprawozdawczości nie obejmują corocznej wymiany danych na poziomie UE, np. dane dotyczące odpadów morskich lub substancji chemicznych w wodzie są przekazywane UE tylko co 6 lat. Lepsze wdrożenie istniejącego prawodawstwa i dążenie do tworzenia przestrzeni otwartych danych w polityce Unii 50 pozwoli wyeliminować to wąskie gardło.
8. EAP obejmuje wskaźniki systemowe dotyczące powiązań środowiskowo-społecznych i środowiskowo-gospodarczych. W przypadku nierówności środowiskowych uwzględniono miejsce na wskaźnik do czasu opracowania przez EEA wskaźnika łączącego narażenie na zanieczyszczenie powietrza z poziomem dochodów. Jest to część szerzej zakrojonych działań mających na celu pomiar sprawiedliwości środowiskowej i powiązanie narażenia grup zagrożonych marginalizacją społeczno-gospodarczą na zagrożenia dla środowiska i zdrowia. Jeśli chodzi o dotacje o skutkach szkodliwych dla środowiska, Komisja przygotowuje obecnie akt wykonawczy na podstawie rozporządzenia w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu 51 , w którym określi metody sprawozdawczości na temat stopniowego wycofywania dotacji w energetyce, w szczególności w odniesieniu do paliw kopalnych. W 2022 r. Eurostat rozpoczął gromadzenie danych z krajowych urzędów statystycznych dotyczących „dotacji o skutkach potencjalnie szkodliwych dla środowiska”. Jeśli chodzi o powiązanie między środowiskiem a gospodarką, nadal istnieją luki w zakresie wskaźników służących ocenie makroekonomicznych korzyści płynących z różnorodności ekosystemów, zagrożeń wynikających z niszczenia ekosystemów, kosztów związanych z substancjami zanieczyszczającymi innymi niż gazy cieplarniane oraz ogólnych korzyści społeczno-gospodarczych i aspektów dystrybucyjnych przejścia na zrównoważenie środowiskowe.
Niektóre wskaźniki, które nie zostały wybrane jako główne, zostaną wykorzystane w dwóch szczegółowych ocenach planowanych na lata 2024 i 2029. Przykładowo dane dotyczące strat ludzkich związanych ze zmianą klimatu mogłyby pomóc w poszerzeniu perspektywy przy ocenie postępów w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. To samo dotyczy wskaźnika dotyczącego potencjału węgla organicznego w glebie w zakresie odbudowy zasobów przyrodniczych, udziału podaży roślinnej w ogólnej podaży kalorii i stosowania pestycydów 52 na potrzeby oceny postępów w kierunku zrównoważonego systemu żywnościowego lub wskaźnika dotyczącego elektryfikacji transportu na potrzeby uzyskania szerszej perspektywy w zakresie mobilności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju. Wskaźniki dotyczące zarządzania środowiskiem, obejmujące zapewnienie zgodności z przepisami, przejrzystość, udział społeczeństwa i dostęp do wymiaru sprawiedliwości, nie są odpowiednie jako główne wskaźniki, ale zostaną wykorzystane w ocenach szczegółowych.
6.Sprawozdania z postępów na drodze do osiągnięcia celów
Zgodnie z decyzją w sprawie 8. EAP Komisja, wspierana przez EEA i ECHA, będzie przedstawiać roczne sprawozdania z postępów na drodze do osiągnięcia celów na podstawie ram monitorowania obejmujących 26 głównych wskaźników przedstawionych w niniejszym komunikacie.
EEA opracuje metodykę oceny w ścisłej współpracy z Komisją i przedstawi pierwsze roczne podsumowanie postępów do końca 2023 r. Komisja przedstawi sprawozdanie na temat swoich głównych ustaleń, aby ułatwić coroczną wymianę poglądów z Parlamentem Europejskim i Radą. W decyzji w sprawie 8. EAP, w uzupełnieniu corocznych sprawozdań i corocznej wymiany poglądów, przewidziano również przegląd śródokresowy w 2024 r. oraz ocenę w 2029 r.
Sprawozdania te będą wspierać komunikację na temat postępów na drodze do osiągnięcia celów Zielonego Ładu. Posłużą jako podstawa do komunikacji z obywatelami i decydentami na temat tego, czy podejmowane działania są wystarczająco ambitne, aby pomóc dostosować się do ograniczeń planety, czy też potrzebne są ambitniejsze cele. W ramach konsultacji preferowano wskaźniki, które można podzielić na różne poziomy zarządzania, co ułatwi dialog na poziomie krajowym, regionalnym, miejskim i lokalnym.
7.Dalsze działania
8. EAP wymaga ram monitorowania, które są stabilne, a jednocześnie pozwalają na pewną elastyczność. W związku z tym Komisja rozważy zaproponowanie zmian dotyczących głównych wskaźników po przeprowadzeniu przeglądu śródokresowego w 2024 r. i oceny w 2029 r., w szczególności w związku z udostępnieniem nowych wskaźników w wyniku trwających i przyszłych prac (zob. sekcja 5).
W ramach 8. EAP Komisja jest zobowiązana do doprecyzowania i ewentualnego usprawnienia wzajemnych powiązań między istniejącymi zestawami wskaźników, ramami i procesami monitorowania na poziomie Unii służącymi do pomiaru postępu społecznego, gospodarczego i środowiskowego. W tym celu Komisja wykorzysta nowe narzędzie 53 100, które gromadzi dane z ponad 100 indeksów oraz tablic wyników i wskaźników oraz umożliwia określanie wzajemnych powiązań między nimi. Sprawozdanie to powinno posłużyć do stworzenia w przyszłości zbiorczej tabeli wskaźników służących do pomiaru „nie tylko w oparciu o PKB”, aby zmierzyć postępy Unii na drodze do zrównoważoności, dobrostanu i odporności. Zestaw głównych wskaźników 8. EAP mógłby stanowić jej komponent środowiskowy.
Komisja będzie nadal promować spójność między głównymi wskaźnikami 8. EAP a innymi przekrojowymi narzędziami monitorowania, takimi jak narzędzia stosowane w ramach europejskiego semestru i w monitorowaniu przez UE celów zrównoważonego rozwoju. Komisja rozpoczęła również prace przygotowawcze mające na celu opracowanie zintegrowanych ram na rzecz dobrostanu, które mogłyby stanowić źródło informacji dla decydentów politycznych i zainteresowanych stron na temat tego, czy polityka w zakresie ochrony środowiska jest wystarczająco ambitna, aby umożliwić Unii nieprzekraczanie bezpiecznych i sprawiedliwych ograniczeń naszej planety.
Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/591 z dnia 12 kwietnia 2022 r. w sprawie ogólnego unijnego programu działań w zakresie środowiska do 2030 r. (8. EAP).
COM(2019) 640 final.
Zalecenie Rady w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej, COM(2021) 801 final.
COM „Zestaw instrumentów służących lepszemu stanowieniu prawa” , listopad 2021 r., s. 358.
Rozporządzenie (UE) 2018/1999 z dnia 11 grudnia 2018 r.
Tablica wskaźników i monitor działań w ramach unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030: https://dopa.jrc.ec.europa.eu/kcbd/dashboard/
Powiązane tablice wskaźników: https://knowledge4policy.ec.europa.eu/visualisation/eu-bioeconomy-monitoring-system-dashboards_en ; https://knowledge4policy.ec.europa.eu/biodiversity/topic/eu-biodiversity-strategy-actions-tracker_en
COM(2021) 400 final i SWD (2021) 141.
COM(2019) 149 final.
https://ec.europa.eu/eurostat/cache/infographs/sdg-country-overview/
Stosowane w ramach unijnego mechanizmu monitorowania emisji gazów cieplarnianych, w którym UE określiła własne zasady sprawozdawczości wewnętrznej w oparciu o zobowiązania przyjęte na szczeblu międzynarodowym.
Prace prowadzone w ramach mapowania i oceny ekosystemów i usług ekosystemowych (MAES). Do końca 2022 r. ma powstać unijna metodyka mapowania i oceny stanu ekosystemów, oparta na uzgodnionych na forum międzynarodowym standardach z oenzetowskiego systemu rachunków ekonomicznych środowiska.
Organizacja odpowiedzialna za gromadzenie danych i metodykę.
Rozporządzenie (UE) 2021/1119 z dnia 30 czerwca 2021 r. (Europejskie prawo o klimacie).
Użytkowanie gruntów, zmiana użytkowania gruntów i leśnictwo.
COM(2021) 554 final (rozporządzenie LULUCF).
Na podstawie danych zbazy danych CATDAT opracowanej przez RiskLayer.
8. EAP, art. 3 akapit pierwszy lit. s).
Nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, COM(2020) 98 final, oraz plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, COM(2021) 400 final.
Plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, COM(2021) 400 final.
Roczne dane EEA zostaną zweryfikowane na podstawie danych zebranych w ramach dyrektywy azotanowej (źródło danych: ENV/JRC) dostępnych co 4 lata.
Obszary wyznaczone na szczeblu krajowym lub obszary Natura 2000.
Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030.
Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030.
EBCC – Europejska Rada Liczenia Ptaków; RSPB – Królewskie Towarzystwo Ochrony Ptaków; CSO – Czeskie Towarzystwo Ornitologiczne.
Obszary leśne w ogóle nie połączone (0 %) do w pełni połączonych (100 %).
Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 obejmująca odniesienie do transeuropejskiej sieci Natura oraz wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych, COM(2022) 304 final z 22.6.2022.
Cel ten odzwierciedla zapowiedź planu REPowerEU (COM(2022) 230 final). Podlega ostatecznym uzgodnieniom dotyczącym zmienionej dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (COM(2021) 558 final), a cel dotyczący energii odnawialnej podlega zmienionej dyrektywie w sprawie energii odnawialnej (COM(2021) 557 final).
Z uwzględnieniem podziału na odnawialne źródła energii.
Zob. przypis do wskaźnika 12, numer do zmiany, cel podlega ostatecznym uzgodnieniom dotyczącym zmienionej dyrektywy w sprawie energii odnawialnej (COM(2022) 222 final).
Plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym COM(2020) 98 final : „w najbliższym dziesięcioleciu”.
Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 i strategia „Od pola do stołu”.
Dane opublikowano w dokumencie roboczym służb Komisji towarzyszącym sprawozdaniu na temat stanu unii energetycznej, COM(2021) 950 final. Od 2023 r. podstawę danych będą stanowiły sprawozdania państw członkowskich wymagane na mocy rozporządzenia w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu.
Na podstawie danych Bloomberg Finance L.P. wykorzystanych w dokumencie roboczym służb Komisji dotyczącym monitorowania postępów na drodze do utworzenia unii rynków kapitałowych, SWD(2021) 544 final/2.
Wskaźnik ten może zostać zastąpiony w celu odzwierciedlenia nowych potrzeb w zakresie polityki.
Strategia UE na rzecz ochrony gleb 2030, COM(2021) 699 final.
Informacje na temat objętych sektorów oraz skali czasowej i przestrzennej znajdują się na stronach internetowych: https://ec.europa.eu/eurostat/cache/metadata/en/sdg_06_60_esmsip2.htm oraz
https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/use-of-freshwater-resources-3/assessment-4
Dyrektywa 2000/60/WE (ramowa dyrektywa wodna).
Wskaźnik ten łączy intensywność konsumpcji i wpływ na środowisko reprezentatywnych produktów w pięciu obszarach konsumpcji oraz umożliwia ocenę całego łańcucha dostaw produktów (krajowych i w handlu).
8. EAP, art. 3 akapit pierwszy lit. s), oraz Plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym.
Aby zapoznać się z definicjami, zob.: https://ec.europa.eu/eurostat/cache/metadata/en/env_egs_esms.htm
Zob. sekcja 5.
COM(2020) 66 final.
Zob. art. 17 rozporządzenia (UE) 2018/1999.
Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów, COM(2022) 305 final: cel polegający na ograniczeniu stosowania pestycydów chemicznych o 50 % do 2030 r.