KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 18.2.2021

COM(2021) 66 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW EMPTY

Przegląd polityki handlowej – otwarta, zrównoważona i asertywna polityka handlowa

Przegląd polityki handlowej –

otwarta, zrównoważona i asertywna polityka handlowa

1.Europejska polityka handlowa w okresie transformacji gospodarczej i niestabilności geopolitycznej: przygotowania do świata w 2030 r.

Handel jest jednym z najpotężniejszych narzędzi UE. Stanowi centralny element dobrobytu gospodarczego i konkurencyjności Europy, wspierając dynamiczny rynek wewnętrzny i asertywne działania zewnętrzne. W wyniku otwartości naszego systemu handlowego UE jest największym na świecie podmiotem handlującym towarami i usługami rolnymi i przemysłowymi oraz zajmuje pierwsze miejsce pod względem zarówno przychodzących, jak i wychodzących inwestycji międzynarodowych. Dzięki wspólnej polityce handlowej UE przemawia jednym głosem na arenie międzynarodowej. Jest to jedyna w swoim rodzaju karta przetargowa.

W obliczu nowych wyzwań wewnętrznych i zewnętrznych, a w szczególności nowego, bardziej zrównoważonego modelu rozwoju określonego przez Europejski Zielony Ład i europejską strategię cyfrową, UE potrzebuje nowej strategii w zakresie polityki handlowej – takiej, która będzie wspierać osiąganie celów polityki wewnętrznej i zewnętrznej oraz promować bardziej zrównoważony rozwój zgodnie z zobowiązaniem do pełnej realizacji celów zrównoważonego rozwoju ONZ. Polityka handlowa musi w pełni odegrać swoją rolę w procesie wychodzenia z pandemii COVID-19 oraz w procesie ekologicznej i cyfrowej transformacji gospodarki, a także tworzenia bardziej odpornej Europy.

Dokonywanie właściwych wyborów politycznych przy opracowywaniu polityki handlowej dla świata w 2030 r. oznacza uwzględnienie ostatnich zmian politycznych, gospodarczych, technologicznych, środowiskowych i społecznych oraz wynikających z nich globalnych tendencji 1 .

Rośnie globalna niepewność napędzana przez napięcia polityczne i geoekonomiczne. W miejsce współpracy międzynarodowej i zarządzania wielostronnego coraz częściej pojawia się unilateralizm, a w konsekwencji zakłócanie lub omijanie instytucji wielostronnych. Tendencje te zostały zapoczątkowane kilkoma wydarzeniami.

Po pierwsze, globalizacja, rozwój technologiczny i tworzenie globalnych łańcuchów wartości mają dychotomiczny wpływ na gospodarki i społeczeństwa. Z jednej strony, doprowadziły one do ogromnego przyrostu wydajności, stymulując trwały, oparty na handlu wzrost gospodarczy w wielu częściach świata. Przyczyniło się to do wydobycia milionów ludzi z ubóstwa. Z drugiej strony, zmiany te miały niekiedy silny efekt zakłócający, prowadząc do rosnącej nierówności i pozostawiając niektóre jednostki i społeczności w tyle. To, co miało być przejściowymi kosztami dostosowania, czasami przeradzało się w trwałe obniżenie poziomu życia, możliwości zatrudnienia lub płac i innych warunków pracy. W wielu przypadkach uważa się, że rządy w niewystarczającym stopniu reagowały na dostosowania gospodarcze i niedostatecznie łagodziły ich negatywne skutki 2 . To spowodowało, że pojawiły się głosy wzywające do deglobalizacji i coraz częściej dochodzi do partykularnych i izolacjonistycznych reakcji.

Po drugie, szybki wzrost znaczenia Chin, wykazujących globalne ambicje i realizujących odrębny model państwowo-kapitalistyczny, zasadniczo zmienił światowy porządek gospodarczy i polityczny. Sytuacja ta stanowi coraz większe wyzwanie dla ugruntowanego globalnego systemu zarządzania gospodarczego i ma wpływ na zapewnienie równych szans przedsiębiorstwom europejskim, które konkurują na poziomie globalnym i krajowym 3 .

Po trzecie, przyspieszenie zmiany klimatu, utrata różnorodności biologicznej i degradacja środowiska, w połączeniu z namacalnymi przykładami ich niszczących skutków, doprowadziły do uznania zielonej transformacji za decydujący cel naszych czasów.

Europejski Zielony Ład jest nową strategią wzrostu UE, która ułatwia zmianę naszej polityki gospodarczej, aby lepiej odpowiadała wyzwaniom XXI wieku. Jej nadrzędnym celem jest transformacja w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu, zrównoważonej środowiskowo, zasobooszczędnej i odpornej do 2050 r., z ambicją zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 % do 2030 r., a także ochrony, zachowania i wzbogacenia kapitału naturalnego UE. Jako taka będzie ona siłą napędową naszej konkurencyjności i doprowadzi do stopniowej, lecz głębokiej transformacji naszych gospodarek, co z kolei będzie miało duży wpływ na strukturę handlu.

Zielona transformacja musi iść w parze ze sprawiedliwością społeczną. W wielu częściach świata w globalnych łańcuchach dostaw utrzymuje się poważny deficyt godnej pracy 4 , od poważnych naruszeń wolności zrzeszania się po złe warunki pracy 5 . Pozbawianie pracowników ich podstawowych praw wywiera presję powodującą pogorszenie warunków socjalnych na całym świecie i podsyca rozczarowanie ludzi globalizacją i otwartym handlem.

Po czwarte, transformacja cyfrowa jest nie tylko kluczowym czynnikiem umożliwiającym zrównoważony rozwój, ale stanowi także obszar konkurencji i niedostatecznego wielostronnego zarządzania. W świetle wkraczania w cyfrową dekadę Europy wsparcie jej transformacji cyfrowej jest priorytetem zarówno na szczeblu polityki wewnętrznej, jak i zewnętrznej, w tym dla polityki handlowej i jej instrumentów. Równocześnie charakter handlu będzie się nadal zmieniał. Będzie on w większym stopniu oparty na innowacjach, wspieranych przez ochronę własności intelektualnej, a handel usługami będzie odgrywał coraz większą rolę w porównaniu z handlem towarami 6 . Usługi nie tylko wnoszą bezpośredni wkład do łańcucha wartości (usługi finansowe, telekomunikacja, IT, transport i logistyka), ale – co często jest nawet ważniejsze – są włączane do wytwarzanych produktów. Serwicyzacja gospodarki i rozwój technologii cyfrowych przyczyniają się do powstania dobrze płatnych i wysokiej jakości miejsc pracy i napędzają wzrost gospodarczy.

Pandemia COVID-19 przyspieszyła te zmiany i skupiła na nich uwagę, stwarzając jednocześnie własne wyzwania. Uwydatniła ona wzajemne powiązania między gospodarkami, które są zależne od stabilnych i przewidywalnych przepisów międzynarodowych oraz odpornych kanałów transportowych. Pandemia ujawniła ryzyko załamania się globalnej współpracy i zaufania. Wywołała również pytania dotyczące właściwej kombinacji polityki pod względem dywersyfikacji wewnętrznych i zewnętrznych źródeł dostaw oraz tworzenia strategicznych zdolności produkcyjnych i rezerw. Pandemia pokazała ponadto znaczenie rozszerzenia produkcji produktów zdrowotnych w sytuacji kryzysowej oraz potrzebę współpracy w celu zapewnienia sprawiedliwego dostępu do nich bardziej narażonym grupom ludności. Co więcej, doprowadziła ona do znacznego zwiększenia wsparcia i zaangażowania rządów w gospodarkę, co jest konieczne dla ratowania wystarczająco silnych przedsiębiorstw i ochrony miejsc pracy, ale może nie być możliwe do utrzymania w dłuższej perspektywie i może powodować napięcia.

Ponadto należy wziąć pod uwagę perspektywy gospodarcze na całym świecie. UE pozostanie światową potęgą gospodarczą i liderem w dziedzinie zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Najnowsze długoterminowe prognozy OECD wskazują, że realny PKB w strefie euro będzie wzrastał o 1,4 % rocznie (skumulowana roczna stopa wzrostu) w ciągu najbliższych 10 lat 7 . Przedstawione perspektywy wzrostu zostaną jednak przyćmione przez rozwój sytuacji w innych regionach, a względna pozycja Europy w gospodarce międzynarodowej ulegnie zmianie. Oczekuje się, że już w 2024 r. 85 % światowego wzrostu PKB będzie pochodzić spoza UE. Stały wzrost gospodarczy Chin będzie miał ogromny wpływ na rozwój światowej gospodarki w ciągu najbliższych 10 lat – OECD przewiduje, że chiński PKB będzie rósł o 4,7 % rocznie.

Polityka handlowa UE musi uwzględniać te globalne tendencje i wyzwania, aby odzwierciedlać ambicje polityczne „Silniejszej pozycji Europy na świecie” 8 . Powinna ona również odpowiadać na oczekiwania zainteresowanych stron sygnalizowane w dyskusjach z państwami członkowskimi, w rezolucji przyjętej przez Parlament Europejski 9 oraz w opiniach wyrażonych w ramach konsultacji publicznych 10 .

2.Polityka handlowa wspierająca otwartą strategiczną autonomię UE

2.1.Otwarta strategiczna autonomia

Silniejsza i bardziej odporna UE wymaga połączonych działań wewnętrznych i zewnętrznych w wielu obszarach polityki oraz dostosowania i wykorzystania wszystkich narzędzi handlowych na potrzeby wspierania interesów i celów polityki UE. Wymaga to wykorzystania naszych mocnych stron przy jednoczesnym zaangażowaniu partnerów. „Otwarta strategiczna autonomia” jest odpowiedzią na tę potrzebę. Otwarta strategiczna autonomia 11 podkreśla zdolność UE do dokonywania własnych wyborów i kształtowania otaczającego ją świata poprzez przywództwo i zaangażowanie, odzwierciedlając jej strategiczne interesy i wartości. Odzwierciedla ona podstawowe przekonanie UE, że sprostanie dzisiejszym wyzwaniom wymaga większej, a nie mniejszej współpracy globalnej. Oznacza to również, że UE nadal czerpie korzyści z międzynarodowych możliwości, jednocześnie asertywnie broniąc swoich interesów, chroniąc gospodarkę UE przed nieuczciwymi praktykami handlowymi i zapewniając równe szanse. Ponadto oznacza to wspieranie polityki wewnętrznej mającej na celu wzmocnienie gospodarki UE oraz pomoc w osiągnięciu przez nią pozycji światowego lidera w dążeniu do zreformowanego, opartego na zasadach systemu zarządzania światowym handlem.

Otwarta strategiczna autonomia to wybór polityczny, a także sposób myślenia decydentów. Opiera się ona na znaczeniu otwartości, przypominając o zaangażowaniu UE w otwarty i sprawiedliwy handel oraz dobrze funkcjonujące, zróżnicowane i zrównoważone globalne łańcuchy wartości. Otwarta strategiczna autonomia obejmuje:

·odporność i konkurencyjność, aby wzmocnić gospodarkę UE;

·zrównoważony rozwój i sprawiedliwość odzwierciedlające potrzebę odpowiedzialnego i sprawiedliwego działania UE;

·asertywność i współpracę opartą na zasadach, aby pokazać preferencje UE w zakresie współpracy międzynarodowej i dialogu, a także jej gotowość do zwalczania nieuczciwych praktyk i stosowania w razie potrzeby niezależnych narzędzi w celu realizacji swoich interesów.

2.2.Otwartość i zaangażowanie jako wybór strategiczny

UE opiera się na otwartości, zarówno w wymiarze wewnętrznym, jak i zewnętrznym. Jest ona największym eksporterem i importerem towarów i usług na świecie. Spośród dużych gospodarek jest tą, w której handel stanowi największą część jej gospodarki. Wywóz z UE zapewnia 35 mln miejsc pracy w UE, w porównaniu z 20 mln w 2000 r. 12 Gospodarka UE w równym stopniu opiera się na przywozie, który zapewnia dostęp do surowców krytycznych i innych czynników produkcji. 60 % przywozu do UE jest faktycznie wykorzystywane do produkcji towarów unijnych, a zwiększona otwartość UE na przywóz od 1995 r. zwiększyła jej dochody o około 550 mld EUR. UE jest również głównym odbiorcą wywozu z krajów o niskim dochodzie – w szczególności z Afryki – i z państw sąsiadujących z UE, co przyczynia się do wspierania rozwoju i wzrostu gospodarczego na całym świecie. Podobnie jak w następstwie ostatniego kryzysu gospodarczego i finansowego, handel będzie miał decydujące znaczenie dla ekologicznej odbudowy gospodarki UE po załamaniu gospodarczym w okresie pandemii COVID-19.

Aby UE mogła wzmocnić odporność i wspierać konkurencyjność różnych jej sektorów gospodarki, musimy zapewnić otwarty i niezakłócony dostęp do rynków międzynarodowych, w tym dostęp do nowych rynków i otwarte przepływy handlowe z korzyścią zarówno dla naszego przemysłu, pracowników, jak i obywateli. Unijne ekosystemy przemysłowe, obejmujące wszystkie podmioty działające w ramach łańcucha wartości, od rolników i producentów po usługodawców, od globalnych przedsiębiorstw wielonarodowych po MŚP i przedsiębiorstwa typu start-up, odgrywają kluczową rolę w umiędzynarodowieniu gospodarki UE.

UE jest również największym na świecie dostawcą pomocy na rzecz wymiany handlowej 13 . Pandemia COVID-19 zwiększyła potrzebę pełnego wdrożenia wspólnej strategii UE dotyczącej pomocy na rzecz wymiany handlowej z 2017 r. W strategicznym interesie UE leży bowiem wspieranie zwiększonej integracji z gospodarką światową podatnych na zagrożenia krajów rozwijających się, z których wiele znajduje się w geograficznym sąsiedztwie Europy.

UE musi w pełni wykorzystać siłę, jaką daje jej otwartość i atrakcyjność jej jednolitego rynku. Otwartość i zaangażowanie UE na arenie międzynarodowej sprawiają, że jest ona wiarygodnym zwolennikiem współpracy międzynarodowej, multilateralizmu i ładu opartego na zasadach, które z kolei mają kluczowe znaczenie dla interesów UE. UE współpracuje z partnerami, aby zapewnić przestrzeganie uniwersalnych wartości, w szczególności propagowanie i ochronę praw człowieka. Obejmuje to podstawowe normy pracy, ochronę socjalną zgodnie z Europejskim filarem praw socjalnych, równouprawnienie płci 14 oraz walkę ze zmianą klimatu i utratą różnorodności biologicznej.

Przeciwdziałanie zmianie klimatu i innym wyzwaniom środowiskowym jest możliwe jedynie poprzez otwartość, globalne zaangażowanie i współpracę. UE nie wygra walki ze zmianą klimatu, działając w pojedynkę. Aby odnieść sukces, ważne jest propagowanie wśród naszych partnerów zrozumienia, że zielona transformacja jest nie tylko koniecznością w perspektywie średnioterminowej, ale już dziś stanowi inteligentną politykę gospodarczą. UE musi wykorzystać swoją otwartość i zaangażować swoich partnerów, zwłaszcza podmioty będące źródłem największych emisji i zanieczyszczeń, aby wnieśli oni sprawiedliwy wkład w łagodzenie zmiany klimatu. Wyzwaniem globalnym, które wymaga podjęcia działań w skali całego świata, jest również ochrona bioróżnorodności.

Otwartość i zaangażowanie to strategiczny wybór, który odpowiada również dobrze pojętemu interesowi własnemu Unii Europejskiej. Otwartość zapewnia dobrobyt, konkurencyjność i dynamizm. Jednocześnie gospodarka otwarta musi być połączona ze zdecydowanymi działaniami na rzecz łagodzenia i przystosowania się do zmiany klimatu, ochrony środowiska oraz silnej polityki społecznej i polityki zatrudnienia, odpowiadając na oczekiwania obywateli UE. Tylko to pozwoli nam sprawiedliwie rozłożyć korzyści płynące z otwartości i ułatwi dostosowanie się do przemian w gospodarce światowej, aby nikt nie został pominięty.

2.3.Zwiększanie odporności i zrównoważenia łańcuchów wartości

Wzmocnienie odporności i zrównoważenia gospodarki UE oraz jej łańcuchów dostaw jest filarem dążenia Unii Europejskiej do otwartej strategicznej autonomii 15 . Pandemia COVID-19 wystawiła na próbę odporność gospodarek na całym świecie. Pierwszym wnioskiem, jaki można wyciągnąć z kryzysu, jest to, że większość łańcuchów dostaw wykazała się niezwykłą odpornością. W odpowiednich warunkach przedsiębiorstwa są w stanie zwiększyć globalną produkcję i dystrybucję, zwłaszcza jeśli mogą polegać na otwartych łańcuchach dostaw, wspieranych przez stabilne, przewidywalne i przejrzyste zasady handlowe 16 . Rządy ponoszą szczególną odpowiedzialność za tworzenie takiego środowiska, a także za wspieranie uczciwego i sprawiedliwego podziału dostaw, na które popyt jest większy niż dostępna podaż. W tym względzie kluczowe znaczenie ma zaufanie między państwami, ale także między rządami a sektorem prywatnym. W związku z tym UE zdecydowanie wspierała globalne działania w ramach G20, WTO i stosunków dwustronnych, mające na celu monitorowanie krytycznych łańcuchów dostaw, utrzymywanie ich w stanie otwartym i niezakłóconym oraz zapewnienie uczciwego i sprawiedliwego dostępu do najważniejszych towarów. Było to szczególnie ważne w kontekście wprowadzenia szczepionek przeciwko COVID-19, gdy produkcja w ograniczonej liczbie państw musi zaspokoić popyt na całym świecie. UE zamierza zintensyfikować współpracę z innymi państwami i sektorem prywatnym w celu zwiększenia produkcji i wspierania sprawiedliwego dostępu do szczepionek. Dopilnuje, aby wszelkie środki krótkoterminowe mające na celu zapewnienie dostępu do szczepionek nie zakłóciły dostaw do państw podatnych na zagrożenia i były wdrażane w sposób właściwie ukierunkowany, sprawiedliwy i przejrzysty. Odporny i zrównoważony transport odgrywa kluczową rolę w ułatwianiu handlu międzynarodowego i utrzymaniu łańcuchów dostaw UE. Rozwój sieci połączeń UE może przyczynić się do zwiększenia odporności handlu unijnego oraz do utrzymania przez UE pozycji globalnego węzła komunikacyjnego, co uznano w strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności.

Biorąc pod uwagę skalę kryzysu związanego z COVID-19 oraz jego wpływu na wszystkie aspekty życia gospodarczego i społecznego, w tym na produkcję i mobilność, zakłócenia dotyczące niektórych sektorów i produktów były nieuniknione. Połączenie gwałtownego wzrostu popytu na niektóre krytyczne produkty związane ze zdrowiem z niedoborami dostaw spowodowanymi środkami izolacji lub ograniczeniami ujawniło pewne słabe punkty w sektorze ochrony zdrowia. Należy je dokładnie przeanalizować i znaleźć skuteczne rozwiązania na przyszłość. Rozwiązania mogą obejmować gotowość na wypadek sytuacji kryzysowej, dywersyfikację produkcji i łańcuchów dostaw, zapewnienie gromadzenia zapasów strategicznych, a także wspieranie produkcji i inwestycji, w tym w krajach sąsiadujących i w Afryce.

Sektor prywatny ma do odegrania główną rolę w ocenie ryzyka i zrównoważeniu produkcji „dokładnie na czas” z odpowiednimi zabezpieczeniami. Jest to kluczowy czynnik zapewniający odporność w obliczu zakłóceń w dostawach lub wstrząsów popytowych, zwłaszcza gdy przedsiębiorstwa są uzależnione od jednego dostawcy.

Decydenci polityczni muszą również pogłębić swoją wiedzę na temat słabych punktów, wymieniać się informacjami i zacieśniać współpracę. Prace Komisji nad określeniem strategicznych zależności, w szczególności w najbardziej wrażliwych ekosystemach przemysłowych, takich jak sektor opieki zdrowotnej, zapewnią solidną podstawę dla określenia niezbędnych reakcji politycznych i zaangażowania przemysłu. Prace te będą pomocne między innymi we wdrażaniu nowej strategii farmaceutycznej 17 oraz przygotowaniu zaktualizowanej strategii dotyczącej polityki przemysłowej.

Polityka handlowa może przyczynić się do zwiększenia odporności poprzez zapewnienie stabilnych, opartych na zasadach ram handlowych, otwarcie nowych rynków w celu zróżnicowania źródeł dostaw oraz opracowanie ram współpracy na rzecz uczciwego i sprawiedliwego dostępu do kluczowych dostaw. W tym kontekście UE wraz z partnerami dąży w ramach WTO do realizacji inicjatywy w zakresie handlu i zdrowia.

Zwiększenie odporności łańcuchów dostaw jest również zbieżne z celem UE, jakim jest uczynienie łańcuchów dostaw bardziej zrównoważonymi, w szczególności poprzez promowanie standardów zrównoważonego rozwoju na całej długości globalnych łańcuchów wartości. Z doświadczeń wynika, że bardziej zrównoważone łańcuchy dostaw są też na ogół bardziej odporne 18 . Do osiągnięcia tego celu może również przyczynić się polityka handlowa poprzez propagowanie odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej oraz większej przejrzystości i identyfikowalności w łańcuchach dostaw. Przygotowywane prawodawstwo dotyczące zrównoważonego ładu korporacyjnego, a także wylesiania będzie istotnym krokiem w kierunku realizacji tego celu.

2.4.Polityka handlowa wspierająca interesy geopolityczne UE

Bliska współpraca z partnerami będzie miała istotne znaczenie dla wspierania multilateralizmu 19 i porządku międzynarodowego opartego na zasadach. Istniejące międzynarodowe ramy zarządzania gospodarczego są podważane. Jeżeli taka sytuacja się utrzyma, będzie to miało wpływ na stosunki gospodarcze i handel, a także na bezpieczeństwo i stabilność, które uważamy za coś normalnego. Z tych powodów wsparcie dla skutecznego multilateralizmu opartego na zasadach jest kluczowym interesem geopolitycznym UE. Reforma WTO musi być zatem postrzegana w szerszym kontekście priorytetów UE, polegających na zapewnieniu, aby funkcjonujące instytucje światowe wspierały ożywienie gospodarcze na świecie, tworzenie godnych miejsc pracy, zrównoważony rozwój i zieloną transformację. UE powinna zintensyfikować działania na rzecz tworzenia sojuszy wspierających skuteczne instytucje wielostronne. W związku z tym wzmocniony zostanie dialog z USA, Grupą Ottawską, państwami Afryki, Indiami i Chinami.

UE będzie musiała działać w nowym, wielobiegunowym porządku światowym, charakteryzującym się rosnącymi napięciami między głównymi podmiotami. UE powinna promować podejścia mające na celu zmniejszenie napięć i poszukiwać rozwiązań bazujących na zmodernizowanych ramach opartych na zasadach. Jednocześnie UE musi wyposażyć się w narzędzia, które w razie potrzeby pozwolą jej działać w bardziej nieprzyjaznym środowisku międzynarodowym.

Stosunki transatlantyckie są największym i najbardziej znaczącym gospodarczo partnerstwem na świecie. Partnerstwo to jest głęboko zakorzenione we wspólnych interesach i wartościach 20 . Nowa administracja Stanów Zjednoczonych stwarza możliwość wspólnej pracy nad reformą WTO, w tym nad zwiększeniem zdolności WTO do zwalczania zakłóceń konkurencji i do przyczyniania się do zrównoważonego rozwoju. Oferuje ona również nowe perspektywy ścisłej współpracy w zakresie zielonej i cyfrowej transformacji naszych gospodarek. W związku z tym UE nada priorytet umocnieniu swojego partnerstwa ze Stanami Zjednoczonymi.

Stosunki handlowe i inwestycyjne UE z Chinami są istotne i trudne 21 . Podstawą unijnej polityki jest połączenie aktywnego zaangażowania zarówno na poziomie dwustronnym jak i wielostronnym oraz równoległe opracowywanie i wdrażanie autonomicznych instrumentów niezbędnych do ochrony podstawowych interesów i wartości UE przy zachowaniu pełnej zgodności z jej zobowiązaniami międzynarodowymi. Nawiązanie bardziej zrównoważonych stosunków gospodarczych z Chinami opartych na zasadach jest jednym z priorytetów. Głównym aspektem starań UE na rzecz przywrócenia równowagi w dwustronnych stosunkach handlowych będzie zapewnienie, aby Chiny podjęły większe zobowiązania w handlu międzynarodowym, i jednoczesne zwalczanie negatywnych skutków ubocznych wywołanych przez państwowo-kapitalistyczny system gospodarczy Chin. Do starań tych zalicza się niedawne polityczne zakończenie negocjacji w sprawie kompleksowej umowy inwestycyjnej. Prace nad jej ratyfikacją będą wymagały wyraźnego zaangażowania w skuteczne wdrożenie umowy, dostęp do rynku, zobowiązania na rzecz równych szans oraz zrównoważony rozwój.

Z szerszej perspektywy strategicznej istotne dla UE będzie umocnienie stosunków z państwami w Europie i w jej sąsiedztwie oraz pogłębienie współpracy z kontynentem afrykańskim i państwami afrykańskimi. Oba kontynenty łączy wiele więzów kulturowych, gospodarczych i politycznych. Stabilność i dobrobyt w Afryce mają zasadnicze znaczenie dla stabilności i dobrobytu w UE i należy je wspierać poprzez większą integrację gospodarczą obu kontynentów, wspólnie z Afryką realizując transformację ekologiczną i cyfrową.

Aby pomóc w realizacji swoich geopolitycznych ambicji w wymiarze ogólnoświatowym, UE będzie musiała rozszerzyć swoje stosunki i zawiązać sojusze z partnerami o podobnych poglądach, w tym za pomocą szerokiej sieci umów handlowych. Sieć ta ma zasadnicze znaczenie, ponieważ każda bieżąca i przyszła umowa kształtuje nasze stosunki z partnerami. Umowy o wolnym handlu (FTA) zawarte przez UE są platformami zacieśnionej współpracy służącej realizacji naszych wartości i interesów. Stanowią one podstawę nawiązania współpracy na znaczących rynkach i w ważnych państwach na całym świecie, w szczególności w regionie Azji i Pacyfiku, w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach.

3.Średniookresowy kierunek polityki handlowej

3.1.Trzy główne cele polityki handlowej w średnim okresie

W ramach unijnej polityki handlowej należy się skoncentrować na trzech głównych celach.

Po pierwsze, wspierać odbudowę i zasadnicze przekształcenie gospodarki UE zgodnie z jej celami w obszarze ekologii i cyfryzacji. 

W kontekście starań na rzecz odbudowy unijna polityka handlowa powinna nadal pełnić główną funkcję polegającą na umożliwianiu wymiany towarów i usług w sposób stwarzający możliwości i dobrobyt gospodarczy. Szczególną uwagę należy zwrócić na korzyści dla obywateli, pracowników i przedsiębiorstw. Unijna polityka handlowa powinna zarazem przyczyniać się do przekształcenia gospodarki UE zgodnie z zieloną i cyfrową transformacją. Powinna ona stanowić jednoznaczne wsparcie dla Zielonego Ładu we wszystkich jego wymiarach, w tym dla ambicji, jaką jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. Jednocześnie konkurencyjność, dobrobyt i światowa pozycja UE w perspektywie długoterminowej będą zależeć od jej zdolności do przyjęcia i wykorzystania transformacji cyfrowej. W związku z tym transformacja ekologiczna i cyfrowa powinna być głównym priorytetem w ramach wielostronnej i dwustronnej polityki handlowej. Aby UE utrzymała i zwiększyła swój wpływ na kształtowanie zasad niezbędnych do tego celu, musi opracować bardziej strategiczne podejście do międzynarodowej współpracy regulacyjnej. Wymaga to większej integracji między polityką handlową i wewnętrzną polityką UE.

Po drugie, kształtować ogólnoświatowe zasady na potrzeby bardziej zrównoważonej i sprawiedliwej globalizacji.

Ogólnoświatowe zasady handlu wymagają pilnej aktualizacji w celu odzwierciedlenia obecnego środowiska gospodarczego i wyzwań, z którymi mierzy się światowa społeczność. Podstawowym czynnikiem napędzającym politykę handlową powinno być uczynienie globalizacji bardziej zrównoważoną i sprawiedliwą, spełniającą oczekiwania Europejczyków i innych ludzi na całym świecie. Do wsparcia sprawiedliwości społecznej i zrównoważenia środowiskowego należy wykorzystać wszystkie narzędzia będące do dyspozycji w ramach unijnej polityki handlowej.

Aby osiągnąć ten cel, zasadniczym priorytetem dla UE powinno być przewodzenie działaniom na rzecz reformy Światowej Organizacji Handlu i zwiększenie skuteczności wielostronnych ram zarządzania handlem. Głównym filarem działań UE będzie wzmocnienie stabilności i handlu opartego na zasadach, ponieważ jedynie w takim środowisku handel może kwitnąć, a współpraca międzynarodowa rozwijać się w interesie zrównoważonej przyszłości całego świata. Jednocześnie niezbędne jest zapewnienie, aby zasady odpowiadały obecnym realiom gospodarczym i były właściwie opracowane na potrzeby reagowania na zakłócenia konkurencji oraz zagwarantowania równych szans.

Po trzecie, zwiększać zdolność UE do realizacji swoich interesów i egzekwowania swoich praw, w tym – w razie konieczności – samodzielnie.

Istotnym narzędziem stwarzania możliwości gospodarczych i promowania zrównoważoności jest negocjowanie umów handlowych; zdecydowanie większe znaczenie będzie miało wdrożenie tych umów oraz wykonywanie określonych w nich praw i obowiązków. Będzie to obejmować zapewnienie, aby UE miała do dyspozycji stosowne narzędzia do ochrony pracowników i przedsiębiorstw przed nieuczciwymi praktykami. Oznacza to również wzmożenie starań na rzecz zagwarantowania skutecznego wdrożenia i egzekwowania rozdziałów dotyczących zrównoważonego rozwoju zapisanych w umowach handlowych UE w celu wyrównania światowych standardów społecznych, norm pracy i norm środowiskowych. Dzięki bardziej skutecznemu wdrażaniu i egzekwowaniu umów unijna polityka handlowa stwarza warunki dla przedsiębiorstw do rozwoju, wzrostu i innowacji oraz zabezpieczenia wysokiej jakości miejsc pracy w Europie i poza nią. Popieranie multilateralizmu i otwartość na współpracę nie są sprzeczne z gotowością UE do postępowania w sposób asertywny w obronie swoich interesów i egzekwowania swoich praw. UE powinna udoskonalić swój zestaw narzędzi w stopniu niezbędnym do zapewnienia sobie ochrony przed nieuczciwymi praktykami handlowymi lub innymi wrogimi działaniami, jednocześnie postępując zgodnie ze swoimi zobowiązaniami międzynarodowymi.

3.2.Sześć obszarów o zasadniczym znaczeniu dla osiągnięcia celów UE w perspektywie średnioterminowej

Aby zrealizować trzy wymienione powyżej cele, Komisja skoncentruje się na sześciu obszarach. Dla każdego z tych obszarów w odpowiednich punktach poniżej określono szereg głównych działań, które należy przeprowadzić w czasie obecnej kadencji Komisji.

3.2.1.Reforma WTO

Od czasu jej założenia w 1995 r. WTO przynosi ogromne korzyści swoim członkom. Zapewniła stabilne i przewidywalne środowisko handlowe, umożliwiając olbrzymią ekspansję światowego handlu, a jednocześnie stworzyła ramy rozwiązywania sporów handlowych w drodze orzecznictwa. Obecnie jednak zmaga się z kryzysem, w którym nie udaje jej się osiągnąć wyników negocjacyjnych pozwalających sprostać wyzwaniom światowego handlu. Jej zdolność do rozwiązywania sporów handlowych nie sprawdza się, a jej system monitorowania wymaga usprawnienia, aby zapewniał przejrzystość lub zapobiegał powstawaniu barier w handlu.

Komisja będzie dążyć do przeprowadzenia reformy WTO w obrębie jej wszystkich funkcji.

Zasady i praktyki WTO muszą zostać zaktualizowane i udoskonalone, aby odzwierciedlały współczesne realia handlowe. Podstawą powyższego powinno być członkostwo w organizacji oparte na wspólnym poczuciu celu, jakim jest: odbudowa gospodarcza i rozwój gospodarczy, zrównoważenie środowiskowe i zrównoważony rozwój społeczny. Modernizacja zasad i usprawnienie funkcjonowania WTO – między innymi za pomocą otwartych porozumień fakultatywnych – mają kluczowe znaczenie dla zwalczania zakłóceń konkurencji oraz zapewnienia uzgodnionych ram cyfrowego i zrównoważonego handlu.

Ponieważ zasadniczą podstawą wiarygodności systemu opartego na zasadach jest niezależny i ogólnie przyjęty system orzekania w sporach handlowych, niezbędne jest przywrócenie systemu rozstrzygania sporów.

W załączniku I „Reforma WTO: w kierunku zrównoważonego i skutecznego wielostronnego systemu handlowego” przedstawiono opinie UE na temat priorytetów dotyczących reformy WTO.

Komisja będzie wzywać do wielostronnej reformy również na innych forach, na przykład na forum związanym z utworzeniem wielostronnego trybunału rozstrzygania sporów inwestycyjnych w Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego.

Główne działania Komisja zamierza: 1.dążyć do przyjęcia pierwszego zbioru reform WTO odnoszących się w szczególności do zwiększenia wkładu WTO na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz rozpocząć negocjacje w sprawie zaostrzonych zasad służących zapobieganiu zakłóceniom konkurencji ze względu na interwencję państwa. Komisja nada pierwszeństwo zacieśnieniu współpracy transatlantyckiej w zakresie reformy WTO; 2.pracować nad przywróceniem w pełni sprawnego systemu rozstrzygania sporów WTO obejmującego zreformowany Organ Apelacyjny.

3.2.2.Wspieranie zielonej transformacji oraz promowanie odpowiedzialnych i zrównoważonych łańcuchów wartości

Zwalczanie zmiany klimatu i degradacji środowiska jest najważniejszym priorytetem UE, co odzwierciedlono w Europejskim Zielonym Ładzie. Musi się do tego przyczyniać każda dziedzina polityki UE, niemniej postępy będą zależały od światowych partnerów, od podmiotów będących źródłem dużych emisji i zanieczyszczeń, gotowych zwiększyć swój poziom ambicji. Polityka handlowa będzie pełnić istotną rolę wspierającą.

Postanowieniem Komisji na kolejne dziesięciolecie jest zapewnienie, aby narzędzia handlowe wspierały globalną transformację w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu, w tym przyspieszenie inwestycji w czystą energię, a także promowały odpowiedzialne i zrównoważone łańcuchy wartości o obiegu zamkniętym. Obejmuje to propagowanie odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej i przestrzegania norm środowiskowych, praw człowieka i norm pracy. Jednocześnie oznacza to stworzenie warunków i możliwości dla zrównoważonych produktów i usług.

Urzeczywistnienie tej wizji będzie wymagało działania na wszystkich poziomach – wielostronnego, dwustronnego i samodzielnego.

Niezbędne będą udoskonalone ramy wielostronne mające na celu wsparcie zielonej transformacji ukierunkowanej na neutralną dla klimatu, przyjazną dla środowiska i odporną gospodarkę. UE nawiąże współpracę z państwami o podobnych poglądach, aby na szczeblu WTO realizować stanowczy plan działania na rzecz ochrony środowiska. W ramach tych starań podejmie inicjatywy i działania służące promowaniu kwestii dotyczących klimatu i zrównoważoności w obrębie poszczególnych funkcji WTO, w tym inicjatywę handlową i klimatyczną. W inicjatywach tych zostaną uwzględnione liberalizacja wybranych towarów i usług, przejrzystość i ekologizacja pomocy na rzecz wymiany handlowej. Powinno to obejmować również stopniowy rozwój zasad dotyczących dopłat do paliw kopalnych. UE będzie także promować rozważania w WTO na temat tego, w jaki sposób handel może przyczynić się do godnej pracy i sprawiedliwości społecznej.

Rozległa unijna sieć dwustronnych umów handlowych ułatwia handel zielonymi technologiami, towarami związanymi z przemysłem ekologicznym, usługami ekologicznymi i zielonymi inwestycjami. Wymiar zrównoważoności zostanie zapewniony w ramach ambitnych rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju, a ponadto będzie w dalszym ciągu uwzględniany w wielu innych aspektach unijnych umów handlowych i inwestycyjnych. Umowy te wspierają rozpowszechnianie czystych i bardziej wydajnych metod i technologii produkcji oraz stwarzają możliwości dostępu do rynku dla towarów związanych z przemysłem ekologicznym i usług ekologicznych. Przyczyniają się one do zabezpieczenia dostępu naszego przemysłu energii ze źródeł odnawialnych do rynków państw trzecich i zapewniają niezakłócony handel i inwestycje w zakresie surowców i towarów energetycznych koniecznych do zagwarantowania dostaw niezbędnych do wsparcia transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu. Ponadto stanowią podstawową platformę współpracy z naszymi partnerami w zakresie zmiany klimatu, różnorodności biologicznej, gospodarki o obiegu zamkniętym, zanieczyszczenia, czystych technologii energetycznych, w tym energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej, oraz przejścia na zrównoważone systemy żywnościowe. Jeżeli chodzi o przyszłe umowy handlowe, Komisja zaproponuje rozdział dotyczący zrównoważonych systemów żywnościowych. UE zaproponuje, aby przestrzeganie porozumienia paryskiego uznano za niezbędny element przyszłych umów handlowych i inwestycyjnych. Co więcej, podstawą zawierania umów handlowych i inwestycyjnych z państwami grupy G-20 powinna być wspólna ambicja osiągnięcia neutralności klimatycznej najszybciej jak to możliwe i zgodnie z zaleceniami Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC). Ambicja ta powinna być również odpowiednio odzwierciedlona w ustalonych na poziomie krajowym wkładach przedłożonych na podstawie porozumienia paryskiego. UE nada priorytet kwestii skutecznego wdrożenia Konwencji o różnorodności biologicznej w umowach handlowych i inwestycyjnych.

Unijne umowy handlowe i inwestycyjne, a także ogólny system preferencji taryfowych (GSP) odegrały również istotną rolę w promowaniu poszanowania podstawowych praw człowieka i praw pracowniczych, co odzwierciedlono w podstawowych konwencjach ONZ Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP). Szczególny priorytet zostanie nadany wykonaniu tych zobowiązań, w tym działaniom przeciwko pracy dzieci w ramach szerzej zakrojonych działań Komisji mających na celu zapewnienie zerowej tolerancji dla pracy dzieci. Jednym z głównych celów planowanego przeglądu ogólnego systemu preferencji taryfowych (GSP) będzie dalsze zwiększenie możliwości handlowych dla krajów rozwijających się, aby ograniczyć ubóstwo i stworzyć miejsca pracy zgodne z międzynarodowymi wartościami i zasadami, takimi jak prawa pracownicze i prawa człowieka.

Komisja będzie nadal wzmacniać wymiar zrównoważoności obowiązujących i przyszłych umów w ramach wykonywania wszystkich rozdziałów. Zaostrzy egzekwowanie zobowiązań w zakresie handlu i zrównoważonego rozwoju na podstawie skarg składanych do głównego urzędnika ds. egzekwowania przepisów handlowych. Dalsze działania zostaną rozważone w kontekście wczesnego przeglądu w 2021 r. 15-punktowego planu działania na rzecz skutecznego wykonania i egzekwowania rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju zawartych w umowach handlowych. Przegląd obejmie wszystkie stosowne aspekty wykonywania i egzekwowania rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju, w tym zakres zobowiązań, mechanizmy monitorowania, możliwość nakładania sankcji za brak zgodności, klauzulę praw człowieka, jak również strukturę instytucjonalną i niezbędne zasoby.

Ponadto realizację celu, jakim jest zapewnienie, aby handel był zrównoważony, odpowiedzialny i zgodny z naszymi ogólnymi celami i wartościami, wspiera się za pośrednictwem autonomicznych środków. Dobrym przykładem jest mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2. Komisja pracuje nad wnioskiem dotyczącym mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, aby uniknąć zniwelowania skuteczności jej własnej polityki klimatycznej przez ucieczkę emisji gazów cieplarnianych. Innym przykładem jest zamiar przedstawienia przez Komisję prawodawstwa odnoszącego się do wylesiania i degradacji lasów. Istotnym elementem zapewnienia, aby łańcuchy dostaw były zrównoważone i odpowiedzialne, będzie wniosek Komisji dotyczący zrównoważonego ładu korporacyjnego, w tym obowiązkowej należytej staranności w zakresie ochrony środowiska, praw człowieka i praw pracowniczych. Z zastrzeżeniem oceny skutków będzie on obejmował skuteczne mechanizmy działania i egzekwowania mające na celu zapewnienie, aby praca przymusowa nie miała miejsca w łańcuchach wartości unijnych przedsiębiorstw.

Rolę w zapewnieniu zgodności z prawami człowieka będzie miał do odegrania również nowy globalny system sankcji UE za naruszenia praw człowieka. Za sprawą tego systemu UE wyposażyła się w ramy, które umożliwią jej nakładanie sankcji na pojedyncze osoby, podmioty i organy – w tym jednostki państwowe i niepaństwowe – odpowiedzialne za poważne naruszanie i łamanie praw człowieka na całym świecie, zaangażowane w takie działania lub z nimi powiązane 22 .

Przywóz musi spełniać właściwe przepisy i standardy UE. Jak wynika z powyższych przykładów, w pewnych okolicznościach określonych w zasadach WTO właściwe jest, aby UE wymagała zgodności przywożonych produktów z niektórymi wymogami produkcji. Ogólnoświatowe zasady handlu mają za zadanie zagwarantować przewidywalne i niedyskryminacyjne ramy handlu, jednocześnie zabezpieczając prawo każdego państwa do wprowadzania regulacji zgodnych z jego preferencjami społecznymi. Podstawą legalności stosowania wymogów produkcji do przywozu jest konieczność ochrony środowiska na całym świecie lub reagowania na obawy natury etycznej. Za każdym razem, gdy UE będzie rozważać zastosowanie takich środków do produktów przywożonych, odbywać się to będzie przy pełnym poszanowaniu zasad WTO, w szczególności zasady niedyskryminacji i proporcjonalności, aby uniknąć niepotrzebnych zakłóceń handlu.

Komisja zapoczątkuje prace nad opracowaniem norm zrównoważonego rozwoju i ukształtuje normy międzynarodowe zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem, jednocześnie współpracując ze swoimi partnerami w zakresie sformułowania i wdrożenia zasad, które będą w podobnym stopniu ambitne.

Główne działania Komisja zamierza: 3.podjąć inicjatywy i działania służące promowaniu aspektów dotyczących klimatu i zrównoważoności w WTO; 4.dążyć do podjęcia przez partnerów z grupy G-20 zobowiązań dotyczących neutralności klimatycznej, zacieśniać współpracę w zakresie innych aspektów zielonego ładu, takich jak różnorodność biologiczna, zrównoważona polityka żywnościowa, zanieczyszczenie i gospodarka o obiegu zamkniętym, oraz zaproponować, aby przestrzeganie porozumienia paryskiego było istotnym elementem wszystkich przyszłych umów; 5.poprawić skuteczne wykonywanie i egzekwowanie rozdziałów dotyczących zrównoważonego rozwoju zawartych w umowach handlowych za pośrednictwem wczesnego przeglądu w 2021 r. 15-punktowego planu działania. Wyniki przeglądu zostaną uwzględnione w prowadzonych obecnie negocjacjach oraz będą uwzględniane w negocjacjach w przyszłości; 6.promować zrównoważone i odpowiedzialne łańcuchy wartości za sprawą wniosku dotyczącego obowiązkowej należytej staranności, w tym skuteczne mechanizmy działania i egzekwowania w celu zapewnienia, aby w łańcuchach wartości unijnych przedsiębiorstw nie było miejsca dla pracy przymusowej. W czasie, który pozostał do wejścia w życie wiążących przepisów, Komisja przedstawi wytyczne mające pomóc unijnym przedsiębiorstwom we wprowadzeniu odpowiednich środków już teraz, zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi i zasadami należytej staranności.

3.2.3.Wspieranie transformacji cyfrowej i handlu usługami

Polityka handlowa UE musi przyczynić się do stworzenia środowiska, w którym unijni usługodawcy mogą wprowadzać innowacje i się rozwijać. Kwestią priorytetową jest konieczność aktualizacji ogólnoświatowych ram przepisów międzynarodowych.

W sferze cyfrowej nastąpi intensywna światowa konkurencja, która zmieni konfigurację globalnych stosunków gospodarczych. UE może odnieść sukces pod względem transformacji cyfrowej, jeżeli swoją agendę cyfrową będzie tworzyć w sposób zorientowany na świat zewnętrzny, uwzględniając w pełni środowisko globalne, które jest w coraz większym stopniu konkurencyjne i czasem kwestionuje oparte na wartościach unijne podejście do cyfryzacji. Polityka handlowa odegra znaczącą rolę w realizacji celów UE związanych z transformacją cyfrową. Przedsiębiorstwa europejskie są zależne od usług cyfrowych i zależność ta będzie się jeszcze zwiększać. Dane mają żywotne znaczenie dla wielu przedsiębiorstw i są zasadniczym elementem unijnych łańcuchów dostaw. Technologie cyfrowe zapewniają przyrost wydajności konieczny do zachowania konkurencyjności 23 , ale prowadzą również do transformacji tradycyjnych sektorów przemysłowych, w których przedsiębiorstwa europejskie będą musiały utrzymać i poprawić swoją pozycję konkurencyjną. Jednocześnie transformacja cyfrowa oraz pojawienie się nowych technologii mają dla Europy istotne znaczenie z punktu widzenia bezpieczeństwa i wartości, w związku z czym wymagają zastosowania starannie dostosowanego podejścia do polityki na poziomie wewnętrznym i zewnętrznym. Skutki pojawienia się nowych technologii cyfrowych, w tym sztucznej inteligencji, należy uwzględnić w wymiarze globalnym poprzez wyznaczenie bardziej ambitnych światowych standardów i zasad.

Wsparcie Europejskiej agendy cyfrowej jest priorytetem unijnej polityki handlowej. Ma to na celu zapewnienie wiodącej pozycji UE w handlu cyfrowym i w obszarze technologii, przede wszystkim poprzez promowanie innowacji. UE powinna w dalszym ciągu odgrywać wiodącą rolę w dziedzinie standardów cyfrowych i podejść regulacyjnych, w szczególności jeśli chodzi o ochronę danych, w przypadku której unijne ogólne rozporządzenie o ochronie danych jest często postrzegane jako źródło inspiracji  24 . Aby osiągnąć ten cel, WTO musi ustanowić zasady handlu cyfrowego, a UE musi odegrać główną rolę w ich tworzeniu. Po ich uzgodnieniu UE powinna wspierać dalsze negocjacje WTO w sprawie porozumień fakultatywnych na potrzeby liberalizacji handlu usługami w sektorach spoza handlu elektronicznego.

Ponadto UE będzie musiała zwiększyć zaangażowanie dwustronne i przeanalizować bardziej solidne ramy współpracy z partnerami o podobnych poglądach w odniesieniu do kwestii cyfrowych związanych z handlem. Będzie dążyć do pogłębienia dialogu regulacyjnego z partnerami o podobnych poglądach.

Kwestia danych będzie miała zasadnicze znaczenie dla przyszłości UE. Jeżeli chodzi o transgraniczne przekazywanie danych i zakaz stosowania wymogów lokalizacji danych, Komisja przyjmie otwarte, ale asertywne podejście oparte na europejskich wartościach i interesach. Komisja będzie dążyć do zapewnienia, aby przedsiębiorstwa unijne mogły korzystać z międzynarodowego swobodnego przepływu danych w pełni zgodnego z unijnymi przepisami o ochronie danych oraz z innymi celami polityki publicznej, w tym bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego. W szczególności UE w dalszym ciągu będzie się zajmować kwestią nieuzasadnionych przeszkód w przepływie danych, przy jednoczesnym zachowaniu swojej autonomii regulacyjnej w obszarze ochrony danych i prywatności.  25 Aby lepiej oceniać wielkość i wartość transgranicznych przepływów danych, Komisja opracuje europejskie analityczne ramy pomiaru przepływu danych.

Główne działania Komisja zamierza: 7.dążyć do szybkiego zawarcia ambitnej i kompleksowej umowy z WTO o handlu cyfrowym, obejmującej zasady przepływu danych w pełni zgodne z unijnymi ramami ochrony danych oraz postanowienia dotyczące zwiększenia zaufania konsumentów zapewniające wysoki poziom ochrony konsumentów; 8.zbadać możliwość ściślejszej współpracy regulacyjnej w kwestiach istotnych dla handlu cyfrowego prowadzonej z głównymi partnerami handlowymi o podobnych poglądach.

3.2.4.Zwiększenie regulacyjnego wpływu UE

Zdolność wywierania wpływu na opracowywanie regulacji i norm o globalnym znaczeniu stanowi istotną przewagę konkurencyjną.

UE jest pod tym względem liderem od dziesięcioleci. Wspiera prace w międzynarodowych organach normalizacyjnych, takich jak Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) oraz międzynarodowe fora branżowe. Starania te pomogły europejskim przedsiębiorstwom uzyskać dostęp do światowych rynków, usunęły bariery handlowe i wsparły zbieżność przepisów. Podejście to w połączeniu z wielkością rynku umożliwiło UE wywarcie silnego wpływu na normalizację w wymiarze międzynarodowym, w niektórych przypadkach prowadząc również do dobrowolnego przyjęcia w globalnych łańcuchach dostaw wysokich standardów, przepisów i celów politycznych UE. Dzięki silnemu oddziaływaniu regulacyjnemu UE w skali globalnej europejscy eksporterzy, w tym MŚP, uzyskali znaczną przewagę konkurencyjną.

Względne znaczenie UE ulega zmniejszeniu w związku z pojawieniem się nowych uprawnień regulacyjnych i szybkim rozwojem technologicznym, których źródła często znajdują się poza UE.

Aby UE zwiększyła swój wpływ w tym obszarze, musi opracować bardziej strategiczne podejście do międzynarodowej współpracy regulacyjnej, w szczególności w zakresie transformacji ekologicznej i cyfrowej. UE musi przyjąć bardziej proaktywną postawę przy opracowywaniu nowych regulacji, aby być lepiej przygotowaną do promowania podejść regulacyjnych UE na całym świecie. Będzie to wymagało zwiększenia synergii między polityką wewnętrzną i zewnętrzną w celu określenia na wczesnym etapie tych strategicznych obszarów, na których należy się skupić w ramach międzynarodowej współpracy regulacyjnej. Będzie to również wymagać dialogu i współpracy z organami normalizacyjnymi UE w celu określenia strategicznych priorytetów związanych z normami międzynarodowymi. Komisja wzmocni analizę zewnętrznego wymiaru swoich polityk regulacyjnych w ocenach skutków ważnych regulacji i określi priorytetowych partnerów w kontekście współpracy regulacyjnej. Polityka handlowa powinna być przygotowana, aby wesprzeć działania prowadzone w ramach współpracy przez organy regulacyjne oraz aby w tym celu wykorzystać w pełni możliwości powstałe dzięki umowom handlowym. Polityka handlowa, w połączeniu z partnerstwami międzynarodowymi i współpracą na rzecz rozwoju – m.in. w ramach pomocy na rzecz wymiany handlowej – powinna również odgrywać rolę we wspieraniu przyjmowania norm międzynarodowych w rozwijających się krajach partnerskich i w ułatwianiu przestrzegania nowych wymogów regulacyjnych. UE zintensyfikuje również dialog regulacyjny z podobnie myślącymi państwami Azji i Pacyfiku.

Współpraca ze Stanami Zjednoczonymi będzie miała kluczowe znaczenie dla zapewnienia zgodności nowych regulacji z wartościami demokratycznych, otwartych i inkluzywnych społeczeństw.

Główne działania Komisja zamierza: 9.pogłębić dialog regulacyjny z podobnie myślącymi partnerami w obszarach strategicznych dla konkurencyjności UE. Będzie to wymagać określenia na wczesnym etapie priorytetowych obszarów współpracy regulacyjnej oraz pogłębienia dialogu z unijnymi i międzynarodowymi organizacjami normalizacyjnymi; 10.rozwijać transatlantyckie partnerstwo w dziedzinie transformacji ekologicznej i cyfrowej naszych gospodarek, m.in. za pośrednictwem Rady UE-USA ds. Handlu i Technologii.

3.2.5.Umocnienie partnerstw UE z krajami sąsiadującymi, krajami objętymi procesem rozszerzenia i Afryką

Relacje z partnerami najbliższymi pod względem geograficznym mają dla UE największe znaczenie. Stabilność i dobrobyt w krajach sąsiadujących z UE i w Afryce leżą w politycznym i gospodarczym interesie UE. UE zamierza uczynić wszystko, co w jej mocy, aby wspierać partnerów w ich dążeniu do przezwyciężenia skutków pandemii COVID-19 oraz do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Gęsta sieć umów handlowych UE z tymi państwami wiąże się z perspektywą bliższej integracji gospodarczej oraz rozwoju zintegrowanych sieci produkcyjnych i usługowych. Stanowi ona część szerszej strategii promowania zrównoważonych inwestycji i poprawy odporności gospodarek poprzez zróżnicowane łańcuchy wartości oraz pobudzania rozwoju handlu w dziedzinie zrównoważonych produktów, w tym w celu wsparcia transformacji klimatycznej i energetycznej. Strategia ta przyczyni się też do przeciwdziałania podstawowym przyczynom migracji nieuregulowanej, jako część ogólnego wkładu polityki handlowej w kompleksowe partnerstwa, zgodnie z nowym paktem o migracji i azylu 26 .

UE wzmocni swoje bliskie partnerstwa gospodarcze w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Spodziewa się ścisłej współpracy ze Zjednoczonym Królestwem, aby w pełni wykorzystać potencjał umowy o handlu i współpracy. UE oczekuje również unowocześnienia swoich stosunków handlowych i gospodarczych ze Szwajcarią i Turcją, o ile spełnione zostaną odpowiednie warunki.

Szczególne znaczenie będzie miało wspieranie bliższej integracji gospodarczej z Bałkanami Zachodnimi i krajami Partnerstwa Wschodniego 27 . Jeżeli chodzi o Bałkany Zachodnie, metoda wzmocnionego rozszerzenia oraz Plan gospodarczo-inwestycyjny 28 wyznaczają ramy przyspieszonej integracji z rynkiem UE przed przystąpieniem tych krajów do UE, zapewniając jednocześnie równe szanse. Ta zwiększona integracja gospodarcza opiera się na zobowiązaniach Bałkanów Zachodnich do utworzenia wspólnego rynku regionalnego na podstawie przepisów i standardów unijnych. W przypadku Partnerstwa Wschodniego, w szczególności partnerów należących do DCFTA (Ukrainy, Gruzji i Mołdawii), UE wspiera starania na rzecz ściślejszego dostosowania do modelu regulacyjnego UE, w tym w zakresie transformacji cyfrowej i ekologicznej. Staraniom tych partnerów na rzecz uwzględnienia unijnych regulacji mógłby towarzyszyć bliższy dialog na temat sposobów ich opracowania i wdrożenia, m.in. poprzez udział w grupach ekspertów i ściślejsze powiązanie z unijnymi organizacjami normalizacyjnymi. Należy również rozważyć podjęcie dodatkowych kroków w celu ułatwienia handlu, w tym poprzez układy w sprawie oceny zgodności.

Wzmocnienie stosunków i integracji gospodarczej UE z południowym sąsiedztwem 29 będzie strategiczną koniecznością w kontekście długoterminowej stabilności. UE korzysta z bliskości geograficznej oraz więzi kulturowych i językowych z krajami południowego regionu Morza Śródziemnego, które ułatwiają tę strategiczną integrację gospodarczą i handlową. Polityka handlowa może być kluczowym narzędziem wspierania strategicznych współzależności między UE a południowym sąsiedztwem oraz rozwijania inicjatyw integracyjnych przynoszących obopólne korzyści, w szczególności w zakresie strategicznych łańcuchów wartości. Od początku XXI wieku UE zawarła umowy o wolnym handlu z ośmioma państwami południowego regionu Morza Śródziemnego w ramach szerszych układów o stowarzyszeniu. Od kilku lat w ramach pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu (DCFTA) prowadzone są negocjacje z Marokiem i Tunezją. UE jest gotowa, aby omówić z obydwoma partnerami możliwości odnowienia stosunków handlowych i inwestycyjnych w celu lepszego dostosowania ich do aktualnych wyzwań.

UE znacząco zwiększa swoje zaangażowanie we współpracę z partnerami afrykańskimi, aby uwolnić ich potencjał gospodarczy, wesprzeć dywersyfikację gospodarczą oraz wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu. Dzięki temu dojdzie do dalszego wzmocnienia powiązań w zakresie zrównoważonego handlu i inwestycji zarówno między Europą i Afryką, jak i w samej Afryce 30 . Jest to zgodne z długoterminową perspektywą międzykontynentalnej umowy handlowej opartej na udanym wdrożeniu Afrykańskiej Kontynentalnej Strefy Wolnego Handlu (AfCFTA). Opiera się ona w szczególności na regionalnych wspólnotach gospodarczych Afryki oraz jej umowach o partnerstwie gospodarczym z UE. Te bliższe stosunki z Afryką należy wspierać na wszystkich szczeblach, m.in. poprzez dialog polityczny z Unią Afrykańską i jej członkami, rozszerzanie i pogłębianie umów o partnerstwie gospodarczym oraz rozwijanie stosunków dwustronnych z poszczególnymi państwami w celu promowania zrównoważonych inwestycji w rolnictwo, wyroby gotowe i usługi. Komisja rozpocznie również proces refleksji na temat możliwości ułatwienia integracji na kontynencie poprzez ujednolicenie reguł pochodzenia, które mają zastosowanie do handlu z UE.

Komisja zaproponuje zainteresowanym partnerom lub regionom w Afryce i południowym sąsiedztwie nową inicjatywę w zakresie zrównoważonych inwestycji. Mogłoby się to odbyć w formie odrębnych umów inwestycyjnych lub w ramach aktualizacji istniejących umów handlowych. Aby zmaksymalizować ich wpływ i ułatwić realizację, umowy te będą opracowywane przy użyciu unijnych narzędzi współpracy na rzecz rozwoju służących do wspierania inwestycji oraz, w miarę możliwości, w oparciu o podejście Drużyny Europy w celu zapewnienia synergii z państwami członkowskimi UE, sektorem prywatnym, społeczeństwem obywatelskim i wszystkimi odpowiednimi podmiotami. Najważniejszą z tych inicjatyw jest Plan inwestycji zewnętrznych dla Afryki Subsaharyjskiej i państw sąsiadujących z UE, którego realizację rozpoczęto w 2017 r. Obejmuje on również Europejski Fundusz na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Plus (EFZR+), który w nowych wieloletnich ramach finansowych (WRF) na lata 2021–2027 zaczyna nabierać znaczenia ogólnoświatowego. Trzy filary Planu inwestycji zewnętrznych przyczynią się do wsparcia zrównoważonych inwestycji w Afryce i państwach sąsiadujących, jednocześnie skłaniając do przeprowadzenia reform mających na celu poprawę otoczenia biznesu i klimatu inwestycyjnego. Działania te będą miały na celu integrację międzyregionalną i zacieśnienie stosunków handlowych między UE i Afryką w miarę rozwoju AfCFTA.

Główne działania Komisja zamierza: 11.pogłębić stosunki handlowe i gospodarcze z innymi państwami w Europie, w tym z Bałkanami Zachodnimi i krajami, które przystąpiły do DCFTA z UE, skupiając się w szczególności na ściślejszej współpracy regulacyjnej w celu wsparcia transformacji ekologicznej i cyfrowej. Komisja odnowi swoje stosunki handlowe i inwestycyjne z tymi państwami południowego sąsiedztwa, które są zainteresowane bliższą integracją z Unią Europejską; 12.zwiększyć swoje zaangażowanie we współpracę z państwami afrykańskimi poprzez: a) zintensyfikowanie dialogu politycznego i współpracy z Unią Afrykańską oraz jej członkami, a także sprawne wdrażanie AfCFTA, w tym zaangażowanie sektora prywatnego oraz promowanie wspólnych standardów w Afryce w celu pogłębienia integracji regionalnej i kontynentalnej; b) pogłębienie i rozszerzenie istniejących umów handlowych z afrykańskimi regionalnymi wspólnotami gospodarczymi oraz wzmocnienie ich zrównoważonego charakteru; c) dalsze badanie możliwości wzmocnienia powiązań i synergii między różnymi uzgodnieniami handlowymi z państwami afrykańskimi, np. poprzez bardziej ujednolicone reguły pochodzenia w handlu z UE; d) dążenie do zawarcia umów dotyczących zrównoważonych inwestycji z Afryką i południowym sąsiedztwem.

3.2.6.Większy nacisk na wdrożenie i egzekwowanie umów handlowych oraz zapewnienie równych szans

Po fali nowych umów podpisanych w ostatnich latach Komisja skoncentruje swoje starania na uwolnieniu korzyści płynących z umów handlowych UE w połączeniu z asertywnym egzekwowaniem zobowiązań dotyczących zarówno dostępu do rynku, jak i zrównoważonego rozwoju. Europejskie zainteresowane strony muszą być świadome możliwości, jakie niosą umowy handlowe UE, i muszą być przekonane, że mogą czerpać korzyści wynegocjowane przez UE. UE zawarła umowy handlowe lub prowadzi negocjacje w sprawie ich zawarcia w regionie Azji i Pacyfiku oraz Ameryce Łacińskiej, co otwiera znaczne możliwości gospodarcze. Istotne jest w związku z tym stworzenie warunków do ratyfikacji umów z Mercosurem i Meksykiem oraz zakończenie prowadzonych obecnie negocjacji, w szczególności z Chile, Australią i Nową Zelandią, które to negocjacje przebiegają zgodnie z planem. Jeżeli chodzi o Mercosur, prowadzony jest obecnie dialog w kwestii wzmocnienia współpracy w obszarze umowy dotyczącym zrównoważonego rozwoju, mając na uwadze uwzględnienie wdrożenia porozumienia paryskiego, a w szczególności kwestii wylesiania.

Będzie to kluczowy czynnik dążenia UE do otwartej strategicznej autonomii, który ułatwi dostęp do rynków, szczególnie dla MŚP. Pomoże to również przeciwdziałać tendencjom protekcjonistycznym i zakłóceniom wpływającym na wywóz z UE. Kluczowe znaczenie tego obszaru prac potwierdzono w lipcu 2020 r. poprzez wyznaczenie głównego urzędnika ds. egzekwowania przepisów handlowych.

Będzie to oznaczało prace następujących obszarach.

·Pełne wykorzystanie możliwości wynikających z wdrożenia umów handlowych. UE wykorzysta wszystkie wbudowane elastyczności w swoich umowach handlowych, aby były dostosowane do potrzeb i stanowiły odpowiedź na nowe wyzwania związane z transformacją ekologiczną i cyfrową. UE będzie też nadal udzielała pomocy na rzecz wymiany handlowej, aby pomagać krajom rozwijającym się we wdrażaniu umów handlowych i wspierać przestrzeganie zasad i norm, w szczególności dotyczących zrównoważonego rozwoju.

·Wspieranie zainteresowanych stron z UE w pełnym wykorzystywaniu możliwości, jakie stwarzają umowy z UE. Komisja wykorzysta sukces portalu Access2Markets, włączając do niego kolejne funkcje i łącząc go z innymi ważnymi – szczególnie dla MŚP – kanałami informacyjnymi 31 . Komisja będzie też w dalszym ciągu wspierała unijny sektor rolny i rolno-spożywczy, składający się głównie z MŚP, koncentrując się na promowaniu zrównoważonego charakteru i jakości produktów, by uczynić podmioty z tego sektora liderami unijnego systemu zrównoważonej gospodarki żywnościowej. 

·Monitorowanie właściwego wdrażania i egzekwowania umów handlowych UE oraz ułatwianie składania skarg dotyczących barier w dostępie do rynku i naruszeń zobowiązań w zakresie handlu i zrównoważonego rozwoju za pośrednictwem pojedynczego punktu kontaktowego. Komisja będzie współpracowała z państwami członkowskimi UE, Parlamentem Europejskim i zainteresowanymi stronami w celu monitorowania wdrażania umów przez partnerów handlowych UE i zapewnienia spójnego podejścia. Zaproponuje specjalny akt ustawodawczy niezbędny do egzekwowania postanowień umowy o handlu i współpracy między Zjednoczonym Królestwem a UE, między innymi dotyczących handlu.

·Przeciwdziałanie nieprzestrzeganiu umów w drodze rozstrzygania sporów przez WTO lub dwustronnego rozstrzygania sporów w przypadkach, w których inne sposoby zawiodą. W zaktualizowanym rozporządzeniu dotyczącym egzekwowania 32  wzmocniono zdolność UE do działania w sytuacjach, w których rozstrzyganie sporów w ramach umów WTO lub umów dwustronnych jest zablokowane.

·Komisja w dalszym ciągu w zdecydowany sposób korzystać będzie z instrumentów ochrony handlu, aby przemysł europejski nie został narażony na nieuczciwe praktyki handlowe. Dotyczy to również śledzenia nowych form subsydiowania przez państwa trzecie, na przykład w obszarze finansowania inwestycji, oraz odpowiedniego reagowania na takie praktyki poprzez nakładanie środków wyrównawczych.

·W obszarze bezpieczeństwa, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych, Komisja ponawia swój apel do wszystkich państw członkowskich o ustanowienie i egzekwowanie w pełni rozwiniętego mechanizmu monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w celu zajęcia się przypadkami, w których nabycie danego przedsiębiorstwa, infrastruktury lub technologii bądź kontrola nad nimi stworzyłyby zagrożenie dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego w UE 33 . Komisja wraz z organami państw członkowskich będzie kontynuowała wdrażanie mechanizmu współpracy, aby chronić bezpieczeństwo i porządek publiczny przed ryzykownymi bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi, oraz rozważy wzmocnienie mechanizmu współpracy ustanowionego na podstawie rozporządzenia w sprawie monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

·Komisja będzie współpracowała z organami państw członkowskich, aby zapewnić skuteczne wdrożenie zaktualizowanego rozporządzenia w sprawie kontroli wywozu 34 wrażliwych produktów i technologii podwójnego zastosowania w celu wspierania zabezpieczonych łańcuchów wartości, promowania bezpieczeństwa międzynarodowego, ochrony praw człowieka i zapewnienia równych szans unijnym eksporterom.

UE musi jednak rozwijać swoje narzędzia, aby sprostać nowym wyzwaniom i chronić europejskie przedsiębiorstwa i obywateli przed nieuczciwymi praktykami handlowymi stosowanymi zarówno w Unii, jak i poza nią.

·Komisja zaproponuje nowy instrument prawny w obszarze polityki handlowej chroniący UE przed potencjalnymi środkami przymusu stosowanymi przez państwa trzecie.

·Komisja zaproponuje instrument prawny służący wyeliminowaniu zakłóceń wynikających z zagranicznych dotacji na rynku wewnętrznym UE.

·Aby zwiększyć wzajemny dostęp unijnych podmiotów do zamówień publicznych, Komisja będzie dążyła do przyspieszenia prac nad instrumentem dotyczącym udzielania zamówień publicznych w kontekście międzynarodowym i wzywa Radę do pilnego zakończenia prac w tym zakresie.

·Co więcej, aby zapewnić równe szanse przedsiębiorstwom UE na rynkach państw trzecich, na których coraz częściej muszą konkurować ze wsparciem finansowym, jakie zagraniczni konkurenci otrzymują od swoich rządów, Komisja zbada możliwości w zakresie opracowania strategii UE dotyczącej kredytów eksportowych. Obejmie to unijny instrument kredytów eksportowych oraz większą koordynację narzędzi finansowych UE. Zgodnie z celem Zielonego Ładu polegającym na stopniowym wycofywaniu dotacji na paliwa kopalne, Komisja będzie również zachęcała do realizacji projektów, w których stosuje się technologie przyjazne dla klimatu, i zaproponuje bezzwłoczne zakończenie wsparcia dla sektora energetyki węglowej oraz zniechęcanie do jakichkolwiek dalszych inwestycji w projekty infrastrukturalne w państwach trzecich oparte na energii wytwarzanej z paliw kopalnych, chyba że są w pełni zgodne z ambitną, jasno określoną ścieżką prowadzącą do neutralności klimatycznej zgodnie z długoterminowymi celami porozumienia paryskiego i najlepszą dostępną wiedzą naukową.

Komisja będzie kontynuować prace nad ujednoliceniem preferencyjnych reguł pochodzenia w umowach handlowych UE, biorąc pod uwagę interesy unijnych zainteresowanych stron, w szczególności MŚP.

Odblokowanie korzyści płynących z umów handlowych UE dla osób fizycznych i przedsiębiorstw, bardziej systematyczne zwalczanie istniejących barier i zapobieganie powstawaniu nowych wymaga wspólnych starań wszystkich instytucji Unii Europejskiej, państw członkowskich, a także społeczeństwa obywatelskiego i innych zainteresowanych stron. Komisja będzie przewodziła tym staraniom, m.in. poprzez prace delegatur Unii oraz sieci, które państwa członkowskie i stowarzyszenia przedsiębiorców posiadają w państwach trzecich.

Główne działania Komisja zamierza: 13.dążyć do utrwalenia partnerstw UE z kluczowymi regionami wzrostu – w regionie Azji i Pacyfiku oraz w Ameryce Łacińskiej – poprzez stworzenie warunków do zakończenia negocjacji i ratyfikacji zaległych umów dwustronnych; 14.wykorzystywać w pełni funkcję głównego urzędnika ds. egzekwowania przepisów handlowych, aby zmaksymalizować korzyści płynące z wynegocjowanych warunków dla przedsiębiorstw, w szczególności MŚP i rolników, oraz wyeliminować przeszkody, które negatywnie wpływają na potencjał umów w zakresie osiągania wyników, w tym na zrównoważony rozwój; 15.dalej wzmacniać narzędzia UE, aby sprostać nowym wyzwaniom oraz chronić europejskie przedsiębiorstwa i obywateli przed nieuczciwymi praktykami handlowymi, w tym poprzez przygotowanie instrumentu zapobiegającego środkom przymusu. Ponadto Komisja zbada możliwości opracowania strategii UE dotyczącej kredytów eksportowych; 16.opracować nowe narzędzia online służące wspieraniu unijnych przedsiębiorstw, szczególnie MŚP.

4.Wspieranie pogłębionej dyskusji na temat polityki handlowej

Za sprawą komunikatu „Handel z korzyścią dla wszystkich” 35 Komisja znacznie zwiększyła swoje zaangażowanie w zapewnienie przejrzystej i sprzyjającej włączeniu społecznemu polityki handlowej. Komisja będzie nadal podążała w tym kierunku, co znalazło pozytywne odzwierciedlenie w opiniach przedstawionych w ramach przeglądu polityki handlowej 36 . Według ostatniego badania Eurobarometr opublikowanego w 2019 r. opinia publiczna pozytywnie przyjmuje starania czynione w ostatnich latach. Sześciu na dziesięciu respondentów twierdzi, że wierzy, iż UE prowadzi politykę handlową w otwarty i przejrzysty sposób.

Biorąc pod uwagę znaczenie dialogu zainteresowanych stron oraz w celu zachęcenia do konkretnej współpracy w kluczowych kwestiach, Komisja zwiększy swoje zaangażowanie w kontakty ze społeczeństwem obywatelskim i partnerami społecznymi na podstawie analizy przeglądu dialogu ze społeczeństwem obywatelskim rozpoczętej w 2020 r. Duży nacisk położony zostanie na wdrażanie i egzekwowanie, szczególnie na zapewnienie pełnego uwzględnienia interesów UE w odniesieniu do oczekiwanych korzyści płynących z umów handlowych. Nacisk na reformę WTO znajdzie odzwierciedlenie w intensywniejszej wymianie informacji na te tematy.

Aby zapewnić solidną podstawę dla rozwoju polityki handlowej, Komisja zintensyfikuje również swoje starania w zakresie analizy i gromadzenia danych oraz będzie zachęcała zainteresowane strony do wnoszenia wkładu w analizy. Komisja przeprowadzi ocenę ex post wpływu umów UE na główne aspekty środowiskowe, w tym klimat. Komisja będzie też prowadzić prace w celu lepszego zrozumienia wpływu różnych elementów polityki handlowej na kwestię równości płci i w celu wykorzystania tej wiedzy do działań na rzecz zwiększenia świadomości na temat równouprawnienia płci w polityce handlowej 37 , w tym w ramach pomocy na rzecz wymiany handlowej. Podjęte zostaną dalsze prace analityczne dotyczące wpływu polityki handlowej na zatrudnienie i różne aspekty rozwoju społecznego.

5.Wniosek

Należy dostosować politykę handlową UE, aby odzwierciedlała wyzwania naszych czasów oraz oczekiwania obywateli. Naszym obowiązkiem jest zapewnienie, aby służyła ona realizacji interesów UE, pomagając jej w osiąganiu ambitnych celów i zabezpieczając jej pozycję w świecie dla obecnych i przyszłych pokoleń. Dlatego tak ważne jest ponowne ukierunkowanie polityki handlowej UE na cele polegające na wspieraniu podstawowej transformacji ekologicznej i cyfrowej gospodarki UE, bardziej zrównoważonej i sprawiedliwej globalizacji opartej na nowoczesnych zasadach i bardziej zdecydowanych działaniach w zakresie egzekwowania prawa. Ostatecznie tylko w ten sposób możemy w odpowiedzialny i zrównoważony sposób stworzyć możliwości, których oczekują obywatele, pracownicy i przedsiębiorstwa w UE i których potrzebuje nasza planeta.

(1)

W sprawozdaniu Komisji dotyczącym prognozy strategicznej z 2020 r. zbadano wpływ pandemii COVID-19 na dynamikę niektórych stosownych megatrendów, COM(2020) 493 final. Sprawozdanie Komisji dotyczące prognozy strategicznej z 2021 r. będzie się koncentrować na otwartej strategicznej autonomii.

(2)

Na poziomie UE Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji przyczynia się do łagodzenia kosztów takich dostosowań; por. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1309/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (2014–2020) i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1927/2006. Obecnie uchwalane jest nowe rozporządzenie, które umożliwia Funduszowi dalsze wspieranie pracowników i osoby samozatrudnione, którzy stracili pracę.

(3)

Wyzwanie to jest szczególnie widoczne w obszarze sektorów energochłonnych, a w szczególności przemysłu stalowego, w którego przypadku niezbędne są rozwiązania globalne, aby wyeliminować ogromne nierówności na rynku światowym, które mają negatywny wpływ na przedsiębiorstwa europejskie i zagrażają udanej zielonej transformacji tego ekosystemu.

(4)

Według szacunków Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) w dalszym ciągu około 25 mln osób pada ofiarą pracy przymusowej, a 152 mln – pracy dzieci, zaś 2,78 mln pracowników na całym świecie umiera co roku z powodu wypadków lub chorób związanych z pracą; źródła: Global estimates of modern slavery: forced labour and forced marriage (Globalne szacunki dotyczące współczesnego niewolnictwa: praca przymusowa i przymusowe małżeństwa), MOP (2017); Global Estimates of Child Labour (Globalne szacunki dotyczące pracy dzieci), MOP (2017) oraz strona internetowa MOP.

(5)

Dokument roboczy służb Komisji: Promote decent work worldwide (Promowanie godnej pracy na całym świecie), SWD(2020) 235 final.

(6)

W 2016 r., biorąc pod uwagę zarówno towary, jak i usługi, 80 % przywozu do UE i 82 % wywozu z UE zostało wygenerowane przez branże intensywnie korzystające z praw własności intelektualnej. IPR-intensive Industries and Economic Performance in the European Union (Branże intensywnie korzystające z praw własności intelektualnej a wyniki gospodarze w Unii Europejskiej), sprawozdanie z analizy na poziomie branży, wspólne badanie EPO/EUIPO, wydanie trzecie, wrzesień 2019 r.

(7)

OECD (2020), prognoza długoterminowa dotycząca realnego PKB (wskaźnik).

(8)

Wytyczne polityczne na następną kadencję Komisji Europejskiej (2019–2024).

(9)

Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie przeglądu polityki handlowej UE (2020/2761(RSP)).

(10)

https://trade.ec.europa.eu/consultations/index.cfm?consul_id=266&utm_source=dlvr.it&utm_

(11)

Decydujący moment dla Europy: naprawa i przygotowanie na następną generację, COM(2020) 456 final.

(12)

Obliczenia wewnętrzne DG TRADE na podstawie: Arto, I., Rueda-Cantuche, J.M., Cazcarro, I., Amores, A.F., Dietzenbacher, E. Kutlina-Dimitrova, Z. i Román, M. V., EU exports to the World: Effects on Employment [Wywóz z UE na rynki światowe: wpływ na zatrudnienie], Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2018, ISBN 978-92-79-93283-0, doi:10.2760/700435, JRC113071. https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/november/tradoc_157516.pdf  

(13)

Pomoc na rzecz wymiany handlowej ma na celu wspieranie krajów rozwijających się w wykorzystywaniu handlu jako dźwigni finansowej służącej ograniczaniu ubóstwa. Cel 8.a w ramach celów zrównoważonego rozwoju w rezolucji „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030” odnosi się do zwiększenia pomocy na rzecz wymiany handlowej, w szczególności dla krajów najsłabiej rozwiniętych. Cel zrównoważonego rozwoju 17 obejmuje m.in. działania na rzecz zwiększenia wywozu z krajów rozwijających się, a w szczególności krajów najsłabiej rozwiniętych.

(14)

Zob. strategia na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025 oraz trzeci unijny plan działania w sprawie równości płci.

(15)

Komisja przyjęła swoje pierwsze w historii sprawozdanie dotyczące prognozy strategicznej, w którym podkreśliła, że odporność jest nowym kompasem dla wszystkich polityk UE w ramach programu Komisji opartego na transformacji oraz w wyniku tragicznej pandemii koronawirusa.

(16)

W ramach prac analitycznych OECD potwierdzono, że globalne łańcuchy wartości nie tylko maksymalizują efektywność gospodarczą, ale prężne łańcuchy dostaw są także niezbędne w czasach kryzysu, aby absorbować wstrząsy, oferować możliwości dostosowania się i przyspieszać ożywienie gospodarcze. Por. Shocks, risks and global value chains: insights from the OECD METRO model [Wstrząsy, zagrożenia i globalne łańcuchy wartości: spostrzeżenia z modelu OECD METRO], czerwiec 2020 r.

(17)

Strategia farmaceutyczna dla Europy, COM(2020) 761 final.

(18)

Zob. w związku z tą kwestią dokument OECD dotyczący COVID-19 i odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej. http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/covid-19-and-responsible-business-conduct-02150b06/  

(19)

Zob. również wspólny komunikat w sprawie zwiększenia wkładu UE w multilateralizm oparty na zasadach.

(20)

Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady „Nowa agenda UE–USA na rzecz globalnych zmian”, JOIN(2020) 22 final.

(21)

Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady „UE-Chiny – perspektywa strategiczna”, JOIN(2019) 5 final.

(22)

 Sankcje UE są głównym instrumentem wykorzystywanym na potrzeby promowania celów wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB), za którego pomocą UE może interweniować, między innymi, aby zapobiegać konfliktom lub reagować na pojawiające się lub istniejące kryzysy (komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Europejski system gospodarczy i finansowy: wspieranie otwartości, wytrzymałości i odporności; COM/2021/32 final).

(23)

Dostęp do danych i nowe rozwiązania, takie jak paszporty produktów, również mogą uwolnić dodatkową wartość w produktach i dostarczyć informacji niezbędnych do maksymalizacji wartości w obiegu zamkniętym, ale zbyt często dane takie nie są przekazywane w łańcuchach wartości.

(24)

Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych (akt o usługach cyfrowych) i zmieniającego dyrektywę 2000/31/WE – COM(2020) 825 final; wniosek dotyczący rozporządzenia Parlament Europejskiego i Rady w sprawie kontestowalnych i uczciwych rynków w sektorze cyfrowym (akt o rynkach cyfrowych) – COM(2020) 842 final oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych; RODO).

(25)

Co znajduje odzwierciedlenie w tytule dotyczącym handlu w umowie o handlu i współpracy zawartej ze Zjednoczonym Królestwem.

(26)

Nowy pakt o migracji i azylu, COM(2020) 609 final.

(27)

Wzmacnianie odporności – Partnerstwo Wschodnie, które służy wszystkim, JOIN (2020) 7 final.

(28)

Plan gospodarczo-inwestycyjny dla Bałkanów Zachodnich, COM(2020) 641 final.

(29)

Odnowione partnerstwo z południowym sąsiedztwem – nowa agenda na rzecz Morza Śródziemnego; JOIN(2021) 2 final.

(30)

godnie ze wspólnym komunikatem UE i Afryki w sprawie strategii z marca 2020 r., „W kierunku kompleksowej strategii współpracy z Afryką”, JOIN(2020) 4 final.

(31)

Do rozważenia są w szczególności synergie z innymi źródłami informacji, w tym Europejską Siecią Przedsiębiorczości, Centrum UE-Japonia ds. Współpracy Przemysłowej, Ośrodkiem UE dla MŚP w Chinach, Światową Siecią Europejskiej Organizacji Biznesowej, europejskimi organizacjami promocji handlu oraz punktami informacyjnymi IPR dla MŚP.

(32)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=2204  

(33)

Komunikat z dnia 25 marca 2020 r. dotyczący bezpośrednich inwestycji zagranicznych, swobodnego przepływu kapitału z państw trzecich i ochrony europejskich aktywów strategicznych, C(2020) 1981 final.

(34)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/IP_20_2045  

(35)

Handel z korzyścią dla wszystkich: w kierunku bardziej odpowiedzialnej polityki handlowej i inwestycyjnej – COM(2015) 0497 final.

(36)

  https://trade.ec.europa.eu/consultations/index.cfm?consul_id=266&utm_source=dlvr.it&utm_  

(37)

Wspólna deklaracja w sprawie handlu i upodmiotowienia ekonomicznego kobiet z okazji konferencji ministerialnej WTO w Buenos Aires w grudniu 2017 r.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 18.2.2021

COM(2021) 66 final

ZAŁĄCZNIK

do

KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Przegląd polityki handlowej – otwarta, zrównoważona i asertywna polityka handlowa

ZAŁĄCZNIK

REFORMA WTO: W KIERUNKU ZRÓWNOWAŻONEGO I SKUTECZNEGO WIELOSTRONNEGO SYSTEMU HANDLOWEGO

1.Dlaczego WTO jest ważne i dlaczego przechodzi kryzys?

1.1Dlaczego WTO jest ważne?

Od powstania wielostronnego systemu handlowego w 1947 r. 1 poziom handlu światowego zwiększył się 300-krotnie – obecnie odpowiada on za ponad 60 % światowego PKB oraz wspiera tworzenie miejsc pracy, wzrost gospodarczy i inwestycje na całym świecie. Jest to częściowo zasługą kolejnych obniżek taryf celnych wynegocjowanych w ramach wielostronnego systemu: w 1947 r. stosowane taryfy celne wynosiły od 20 % do 30 %, natomiast obecnie stosowane na świecie taryfy celne wynoszą średnio około 9 %. Ale jest to również zasługa stabilności, jaką zapewnia system. Zasada największego uprzywilejowania WTO ogranicza dyskryminację między towarami i usługami pochodzącymi od różnych partnerów handlowych. Stanowi ona stabilny fundament otwartości gospodarczej wspierającej konkurencję na rynkach światowych, a jej podstawą jest efektywność i innowacyjność. Na warunkach zasady największego uprzywilejowania odbywa się 60 % handlu UE, w tym handel ze Stanami Zjednoczonymi, Chinami, Rosją i Indiami. Zasady WTO chronią interesy wszystkich państw prowadzących wymianę handlową przed dyskryminacyjnymi działaniami wewnętrznymi i zapewniają, by podstawę warunkowej ochrony handlu stanowiły wielostronnie uzgodnione zasady. Ponadto ustalenie poziomu taryf celnych zmniejszyło prawdopodobieństwo, że państwa podniosą je w odpowiedzi na wstrząsy 2 , a system rozstrzygania sporów zapewnia przestrzeganie zasad i pozwala uniknąć eskalacji konfliktów handlowych.

Chociaż pozostaje jeszcze wiele do zrobienia, WTO przyczynia się również do osiągania zrównoważonego rozwoju na świecie. Otwartość gospodarcza, którą zagwarantowała, pomogła zintegrować wiele krajów rozwijających się z gospodarką światową i doprowadziła do wydźwignięcia setek milionów osób z ubóstwa oraz zmniejszenia nierówności między państwami 3 . 

1.2Przyczyny kryzysu

Obecny kryzys ma wpływ na wszystkie trzy funkcje WTO: negocjacje nie doprowadziły do unowocześnienia zasad, system rozstrzygania sporów powrócił de facto do czasów GATT, kiedy to można było blokować sprawozdania panelu, a monitorowanie polityki handlowej jest nieskuteczne. Ponadto stosunkami handlowymi między Stanami Zjednoczonymi a Chinami, dwoma z trzech największych członków WTO, zarządza się obecnie w dużej mierze poza zasadami WTO.

Główną przyczyną kryzysu jest fakt, że przystąpienie Chin do WTO nie doprowadziło do przekształcenia tego państwa w gospodarkę rynkową. Poziom, na którym Chiny otworzyły swoje rynki, nie odpowiada ich znaczeniu w gospodarce światowej, a państwo nadal wywiera decydujący wpływ na chińskie środowisko gospodarcze, co w efekcie prowadzi do zakłóceń konkurencji, których nie można w wystarczającym stopniu uwzględnić w obecnych zasadach WTO. WTO nie była jednak w stanie wynegocjować nowych zasad w celu rozwiązania tego palącego problemu lub innych kwestii (np. handlu cyfrowego lub zrównoważonego rozwoju). Osiągnięcie konsensusu wśród 164 członków w kontekście dzisiejszej rozproszonej globalnej równowagi sił jest ogromnym wyzwaniem. Negocjacje wstrzymuje także brak porozumienia w sprawie elastyczności dla krajów rozwijających się. Nie da się utrzymać sytuacji, w której dwie trzecie członków – w tym niektóre z najważniejszych gospodarek świata – domaga się specjalnego i zróżnicowanego traktowania. Ponadto niewystarczająca przejrzystość przepisów i praktyk handlowych członków oraz fakt, że tematy takie jak degradacja środowiska, zmiana klimatu czy godna praca są uznawane za tabu, stanowią poważne wyzwanie dla funkcji WTO w zakresie monitorowania i debaty. Co więcej, nie mniej ważne jest to, że pod koniec 2019 r. system rozstrzygania sporów był zasadniczo sparaliżowany z powodu zablokowania przez Stany Zjednoczone nominacji członków Organu Apelacyjnego.

1.3Pilna potrzeba reformy

Stabilne środowisko handlowe, w którego centrum znajduje się WTO, jest bardziej niż kiedykolwiek konieczne do tego, by sprostać nadchodzącym wyzwaniom, począwszy od ożywienia gospodarczego po kryzysie związanym z pandemią. Wyzwaniem jest kontekst organizacji, która sprawia wrażenie, jakby utraciła poczucie wspólnego celu. UE ma jednak podstawowy interes strategiczny w zapewnieniu skuteczności WTO. Handel jest niezbędny nie tylko dla gospodarki; promowanie współpracy międzynarodowej opartej na zasadach jest istotą projektu europejskiego. UE musi zatem odegrać wiodącą rolę w zwiększeniu dynamiki znaczącej reformy WTO.

2.Przywrócenie zaufania i poczucia wspólnego celu: wkład WTO w zrównoważony rozwój

Upadek dauhańskiej agendy rozwoju w 2008 r. był przykładem braku wspólnego celu wśród członków WTO. Pomimo sukcesu, jakim było zawarcie Porozumienia o ułatwieniach w handlu podczas 9. konferencji ministerialnej WTO na Bali oraz decyzji w sprawie konkurencji w eksporcie produktów rolnych podczas 10. konferencji ministerialnej WTO w Nairobi, członkowie WTO są coraz bardziej podzieleni w kwestii oczekiwań wobec WTO. Podczas gdy część członków argumentowała, że „kluczowe znaczenie rozwoju” w WTO oznacza, że należy skupić się na wyjątkach i elastyczności w stosunku do uzgodnionych i przyszłych zobowiązań, inna część czuła coraz większą frustrację z powodu braku postępu w negocjacjach WTO i przeniosła swoją uwagę na dwustronne umowy handlowe. Bez poczucia wspólnego celu niezwykle trudno jest znaleźć drogę naprzód w stosunku do dowolnej inicjatywy oraz zapewnić, by WTO rozwijała się analogicznie do zmian w handlu światowym.

Zdecydowana większość członków pozostaje jednak wierna idei multilateralizmu i jest w pełni świadoma korzyści płynących z systemu opartego na zasadach dla światowego handlu i rozwoju. Niestabilność, jaką odnotowano w ciągu ostatnich kilku lat, kryzys klimatyczny i środowiskowy, zwiększone stosowanie środków jednostronnych, a obecnie pandemia COVID-19 sprawiły, że wyraźnie uświadomiono sobie, iż WTO jest istotnym elementem zdrowego globalnego zarządzania gospodarką, choć konieczna jest reforma. Oświadczenie przywódców G-20 4 z Rijadu zawiera najpoważniejsze jak dotąd zobowiązanie do przeprowadzenia reform na najwyższym szczeblu politycznym.

W miarę mnożenia się globalnych wyzwań członkowie WTO powinni być w stanie skupić się wokół celu rozwiązania najbardziej palących problemów, z jakimi się borykają, do których należą: ożywienie gospodarcze i rozwój, wolne od zakłóceń konkurencji, a także zrównoważony rozwój środowiskowy i społeczny jako element zielonej transformacji gospodarek. Rozwiązanie tych problemów byłoby zgodne z celami zrównoważonego rozwoju ONZ, do których osiągnięcia zobowiązali się wszyscy członkowie WTO. Skoncentrowanie się na tych działaniach mogłoby zapewnić poczucie wspólnego celu, którego brakowało WTO w ostatnich dziesięcioleciach, i odbudować zaufanie wśród członków. Mogłoby to wzbudzić poczucie pewności potrzebne do modernizacji zbioru zasad WTO w sposób odpowiadający wyzwaniom transformacji cyfrowej i ekologizacji, a także do zapobiegania konfliktom spowodowanym zakłócającą handel ingerencją państwa w gospodarkę i ich łagodzenia.

2.1    Przywrócenie poczucia wspólnego celu WTO: nacisk na zrównoważony rozwój

Wspomniane starania na rzecz przywrócenia poczucia wspólnego celu należy podejmować stopniowo, począwszy od krótkoterminowych środków budowy zaufania. Zakończenie negocjacji w sprawie dotacji dla rybołówstwa byłoby ważnym krokiem w kierunku ugruntowania wkładu WTO w zrównoważony rozwój. Porozumienie to ma znaczenie nie tylko jako pierwsze od lat porozumienie wielostronne, ale także jako pierwsze porozumienie, którego istotą jest osiągnięcie celu zrównoważonego rozwoju (cel zrównoważonego rozwoju 14.6). Nie będzie to łatwe zadanie, biorąc pod uwagę rozbieżności między stanowiskami członków WTO oraz wyzwania związane z osiągnięciem konsensusu w negocjacjach wielostronnych (w dużej mierze z powodu wspomnianej powyżej kwestii specjalnego i zróżnicowanego traktowania), ale negocjacje znajdują się na najbardziej zaawansowanym etapie w ich długiej historii. Przy wystarczającej woli politycznej istnieje możliwość osiągnięcia porozumienia przed 12. konferencją ministerialną WTO („KM12”).

UE przedstawiła wraz z Grupą Ottawską 5  inicjatywę na rzecz handlu i zdrowia, obejmującą zasady w zakresie ograniczeń wywozowych oraz szereg środków ułatwiających handel i działań mających na celu zwiększenie przejrzystości. UE będzie nadal współpracować ze swoimi partnerami i nową dyrektor generalną z myślą o zagwarantowaniu, by system handlowy reagował na wyzwania związane z pandemią, w tym w odniesieniu do wdrażania elastycznych rozwiązań dostępnych w ramach porozumienia TRIPS.

Wiele celów zrównoważonego rozwoju odnosi się do ochrony środowiska. Nadrzędne znaczenie ochrony środowiska uznano już w momencie tworzenia WTO poprzez ustanowienie Komitetu ds. Handlu i Środowiska na potrzeby wspierania debat i wspólnych działań. Bieżąca potrzeba, aby w ramach polityki handlowej reagowano na wyzwania związane z klimatem i środowiskiem, jest obecnie jeszcze bardziej paląca; działania w tym zakresie popiera wielu członków WTO. Wbrew obawom wyrażanym w momencie tworzenia WTO żadnego państwa nie zmuszono do obniżenia pożądanego poziomu ochrony zdrowia lub środowiska z powodu orzeczenia wydanego w ramach systemu rozstrzygania sporów WTO. W przyszłości w międzynarodowych rozmowach dotyczących handlu i kwestii środowiskowych UE będzie wspierać wykładnię odpowiednich przepisów WTO, w której uznaje się prawo członków do skutecznego reagowania na ogólnoświatowe wyzwania związane ze środowiskiem, do których należą w szczególności zmiana klimatu i ochrona różnorodności biologicznej.

Unia Europejska postrzega zrównoważony rozwój jako element koniecznej zielonej transformacji gospodarek, co będzie musiało znaleźć odzwierciedlenie w pracach WTO na wszystkich płaszczyznach. Wkrótce na forum WTO przedstawiona zostanie inicjatywa na rzecz handlu i klimatu. We wstępnych refleksjach, przedstawionych w dokumencie roboczym 6 udostępnionym członkom WTO i zainteresowanym stronom, skoncentrowano się na szeregu elementów składowych, w tym na liberalizacji wybranych towarów i usług; przejrzystości (w tym pod względem środków w zakresie dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2), wymianie informacji i analizie jako pierwszym kroku do opracowania zasad dopłat do paliw kopalnych; pomocy na rzecz ekologizacji dla handlu; oraz wzmocnieniu ram instytucjonalnych WTO dotyczących kwestii handlu i środowiska. UE współpracuje również z innymi członkami WTO, realizując równolegle inicjatywy środowiskowe związane z gospodarką o obiegu zamkniętym (w tym z tworzywami sztucznymi).

WTO ma również do odegrania rolę we wspieraniu osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju dotyczących godnej pracy i równouprawnienia płci, które to cele są niezwykle ważne zarówno poza UE, jak i w jej granicach. W odniesieniu do godnej pracy WTO powinna wspierać analizę i wymianę doświadczeń na temat tego, w jaki sposób polityka handlowa może przyczynić się do rozwoju społecznego, w jaki sposób silniejsza ochrona praw pracowniczych wpływa korzystnie na wzrost i rozwój oraz w jaki sposób zapewnić, aby – zarówno w UE, jak i poza jej granicami – korzyści z liberalizacji handlu dotarły do wszystkich pracowników i społeczności znajdujących się w trudnej sytuacji. Działanie to można wspierać poprzez dalszą i bardziej aktywną współpracę między WTO a Międzynarodową Organizacją Pracy. UE powinna współpracować z partnerami w celu dalszego włączania tego socjalnego wymiaru globalizacji do prac WTO. Jeżeli chodzi o równouprawnienie płci, UE powinna odgrywać wiodącą rolę w zwiększaniu świadomości na temat tego, jak istotne jest zagwarantowanie, aby podejście uwzględniające problematykę płci było głównym elementem polityki handlowej, poprzez inicjatywy takie jak deklaracja z Buenos Aires dotycząca handlu i upodmiotowienia ekonomicznego kobiet.

2.2    Jak handel może przyczynić się do rozwoju: potrzeba przyszłościowego podejścia do specjalnego i zróżnicowanego traktowania

Jednym z celów założenia WTO było zapewnienie krajom rozwijającym się, a w szczególności krajom najsłabiej rozwiniętym, udziału w korzyściach z handlu międzynarodowego proporcjonalnych do potrzeb ich rozwoju gospodarczego. „Specjalne i zróżnicowane traktowanie” (SDT) ma na celu umożliwienie krajom rozwijającym się jak najlepszego wykorzystania możliwości rozwoju, jakie daje członkostwo w WTO.

UE jest zdecydowanym zwolennikiem SDT, ale uważa, że przy jego stosowaniu należy kierować się leżącą u podstaw rzeczywistością gospodarczą, zgodnie z którą handel jest motorem rozwoju, a nie zagrożeniem. Najbardziej stabilny wzrost odnotowano w przypadku tych gospodarek rozwijających się, w których skoncentrowano starania na integracji z gospodarką światową i stopniowym otwieraniu rynków na większą konkurencję. Wielkim wyzwaniem rozwojowym dla WTO jest to, w jaki sposób organizacja ta może skutecznie wspierać wysiłki tych krajów rozwijających się, które nie są jeszcze w wystarczającym stopniu zintegrowane z gospodarką światową.

Przywrócenie wiarygodności WTO jako forum negocjacyjnego wymaga również nowego podejścia do SDT. Takie podejście powinno łączyć w sobie bardziej ukierunkowany nacisk na sposoby wspierania integracji z systemem handlu, wraz z większym zróżnicowaniem między krajami rozwijającymi się na podstawie stwierdzonych potrzeb. Potrzeby te obejmują ograniczenia potencjału małych administracji publicznych. WTO może skutecznie przyczynić się do rozwoju jedynie pod warunkiem, że skoncentruje się na tym, jak ułatwić państwom przyjęcie zobowiązań sprzyjających integracji z gospodarką światową.

Jeżeli chodzi o proces, podejście „porozumienie po porozumieniu” wydaje się dawać największe prawdopodobieństwo osiągnięcia rzeczywistego postępu w zakresie SDT. Chociaż byłoby pożądane, aby wszyscy członkowie WTO zgodzili się co do przekrojowych kryteriów SDT, bardziej realistyczne jest dążenie do osiągnięcia zbieżności w ramach konkretnych negocjacji. Niemniej o podejściu UE wciąż będą decydować pewne względy ogólne. UE zdecydowanie poparłaby przepisy dotyczące SDT, które umożliwiałyby skuteczną reakcję na ograniczenia mocy produkcyjnych znacznej większości krajów rozwijających się. Jednocześnie UE oczekuje pełnego zaangażowania w bieżące negocjacje i przyszłe porozumienia od a) członków OECD (w tym kandydujących do przystąpienia do OECD); b) krajów klasyfikowanych przez Bank Światowy jako kraje „o wysokich dochodach”; oraz c) krajów, które reprezentują wystarczająco wysoki udział ogółem w światowym eksporcie lub w sektorach, których dotyczą dane negocjacje. Ze względu na swoje znaczenie w systemie Chiny powinny dawać przykład i nie domagać się SDT w żadnych trwających negocjacjach.

3.Przywrócenie w pełni funkcjonującego systemu rozstrzygania sporów WTO ze zreformowanym Organem Apelacyjnym

Wiążące rozstrzyganie sporów ma zasadnicze znaczenie nie tylko dla ochrony interesów członków WTO przed środkami ograniczającymi prawa dostępu do rynku. Zapewnia również stabilność przedsiębiorstwom, które mogą inwestować i prowadzić wywóz ze świadomością, że zasady będą przestrzegane i że w przypadku ich naruszenia istnieją środki zaradcze. Chroni ono zarówno dużych, jak i małych członków WTO przed jednostronnymi działaniami i zapobiega eskalacji sporów handlowych w konflikty polityczne. Chociaż niektóre aspekty działania i orzecznictwa Organu Apelacyjnego poddano krytyce, ważne jest także uznanie, że Organ Apelacyjny w znacznym stopniu wzmocnił legalność i przewidywalność systemu rozstrzygania sporów, w tym poprzez zwracanie bacznej uwagi na ochronę prawa członków WTO do wprowadzania regulacji z myślą o zdrowiu, środowisku lub innych uzasadnionych celach politycznych.

Najpilniejszą z reform WTO jest znalezienie uzgodnionej podstawy do przywrócenia funkcjonującego systemu rozstrzygania sporów oraz przystąpienie do mianowania członków Organu Apelacyjnego. Zadanie to należy traktować priorytetowo i nie powinno być powiązane z pozostałymi aspektami reformy WTO. Z uwagi na brak funkcjonującego systemu rozstrzygania sporów trudno jest dostrzec, co mogłoby motywować państwa do modernizacji i wypełniania luk w przepisach.

Stany Zjednoczone zgłosiły szereg uzasadnionych zastrzeżeń co do niektórych podejść w orzecznictwie Organu Apelacyjnego, jak również co do konkretnych orzeczeń w wybranych sprawach. Unia Europejska zgadza się, że sędziowie powinni stosować zasadę ekonomii procesowej i że nie są ograniczeni „precedensem”, ale powinni uwzględniać wcześniejsze orzeczenia w zakresie, w jakim uznają je za istotne dla rozpatrywanego przez nich sporu. W systemie rozstrzygania sporów WTO to panele rozstrzygają fakty, a rola Organu Apelacyjnego powinna ograniczać się ściśle do zajmowania się kwestiami prawnymi poruszonymi w odwołaniu w zakresie, w jakim jest to niezbędne do rozstrzygnięcia sporu. Niezależność paneli i Organu Apelacyjnego jest niezbędna, aby sprawy rozstrzygano wyłącznie na podstawie ich istoty. Jest to zgodne ze wzmocnieniem odpowiedzialności przed członkami pod względem wypełniania obowiązków. Należy ściśle przestrzegać obowiązkowych ram czasowych zarówno na etapie sporu przed panelem, jak i Organem Apelacyjnym – zwłoka wymiaru sprawiedliwości oznacza brak sprawiedliwości – oraz należy przyjąć odpowiednie środki, aby to umożliwić. Unia Europejska zgadza się zatem, że potrzebna jest znacząca reforma. W ramach takiej reformy należy utrzymać zasadę negatywnego konsensusu, niezależność Organu Apelacyjnego oraz centralną rolę rozstrzygania sporów w zapewnianiu bezpieczeństwa i przewidywalności wielostronnego systemu handlowego.

W szczególności, mimo że wiele z powyższych kwestii znalazło odzwierciedlenie w zasadach opracowanych w ramach nieformalnego postępowania dotyczącego kwestii związanych z funkcjonowaniem Organu Apelacyjnego i prowadzonego przez Przewodniczącego Organu Rozstrzygania Sporów, UE jest otwarta na rozważenie sposobu nadania im bardziej zdecydowanego brzmienia prawnego, jak również na rozważenie dodatkowych ulepszeń. Wczesne zasygnalizowanie przez Stany Zjednoczone gotowości do podjęcia negocjacji w dobrej wierze w celu wypracowania wielostronnego porozumienia w sprawie reform systemu rozstrzygania sporów znacznie zwiększyłoby zaufanie i powinno umożliwić osiągnięcie porozumienia w sprawie przywrócenia wiążącego systemu rozstrzygania sporów i funkcjonującego Organu Apelacyjnego.

4.W kierunku skuteczniejszej funkcji negocjacyjnej

U podstaw kryzysu w WTO leży niepowodzenie jej funkcji negocjacyjnej. Celem reformy WTO powinno być przywrócenie skuteczności i wiarygodności WTO jako forum do negocjacji zasad handlu i dalszej liberalizacji. Należy dostosować zasady WTO do realiów gospodarczych i handlowych XXI wieku. Co do istoty, priorytetem powinna być modernizacja zasad WTO dotyczących handlu elektronicznego, ułatwiania inwestycji, krajowych regulacji w zakresie usług oraz roli państwa w gospodarce, w tym w zakresie dotacji. Po zmodernizowaniu zasad można również rozważyć postęp liberalizacji w odniesieniu do towarów i usług w sposób zapewniający lepszą równowagę zobowiązań. Jeżeli chodzi o metodę negocjacji, podejście oparte na jednolitym pakiecie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów, a postęp można osiągnąć najlepiej poprzez różne procesy, w szczególności otwarte porozumienia fakultatywne. Równolegle do negocjacji merytorycznych członkowie WTO powinni zastanowić się nad sposobami lepszego zintegrowania porozumień fakultatywnych z ramami WTO.

4.1Modernizacja zasad WTO

A.Ustanowienie nowych zasad dotyczących handlu cyfrowego oraz cyfrowych usług i inwestycji

Trwają szeroko zakrojone negocjacje w sprawie krajowych regulacji dotyczących usług, handlu elektronicznego oraz ułatwiania inwestycji. Wszystkie trzy negocjacje mają zasadnicze znaczenie dla dostosowania zasad handlu międzynarodowego do transformacji cyfrowej gospodarki, rosnącego znaczenia usług oraz potrzeby ułatwienia inwestycji jako kluczowego czynnika rozwoju.

UE jest w pełni zaangażowana w te negocjacje. KM12 stanowi okazję do odnotowania znaczącego postępu w zakresie inicjatyw dotyczących handlu elektronicznego i ułatwiania inwestycji oraz do zawarcia porozumienia w sprawie krajowych regulacji dotyczących usług. Zakończenie negocjacji w sprawie ambitnych i całościowych porozumień w tych trzech obszarach ma zasadnicze znaczenie dla wykazania znaczenia WTO dla głównych stron napędzających rozwój handlu i inwestycji w XXI wieku oraz dla ułatwienia integracji krajów rozwijających się w globalnych łańcuchach wartości. Pozwoliłoby ono również uniknąć fragmentacji światowego systemu handlowego, jeżeli takie kwestie można rozwiązać wyłącznie w ramach porozumień dwustronnych lub fakultatywnych poza ramami WTO.

B.Ustanowienie nowych zasad w celu uniknięcia zakłóceń konkurencji spowodowanych ingerencją państwa w gospodarkę – neutralność konkurencyjna

Zasady WTO nie są wystarczająco skuteczne w zwalczaniu negatywnych skutków ubocznych ingerencji państwa w gospodarkę. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy ingerencja państwa zakłóca konkurencję na rynku krajowym, a nawet na rynkach światowych. Częsty brak przejrzystości takich ingerencji jeszcze bardziej pogłębia problem. Problemem nie jest rola państwa jako takiego. Interwencja publiczna może być potrzebna do osiągnięcia uzasadnionych celów, a WTO powinna uwzględniać różne stopnie własności publicznej w gospodarce. Chodzi raczej o skuteczne przeciwdziałanie tym interwencjom, które wywołują negatywne skutki uboczne, zakłócają konkurencję poprzez faworyzowanie krajowych przedsiębiorstw, towarów lub usług w stosunku do zagranicznych, ograniczają dostęp do rynków lub wywierają wpływ na rynki światowe.

Nowe zasady dotyczące dotacji przemysłowych są niezbędne, aby przeciwdziałać negatywnym skutkom znaczącego subsydiowania w handlu międzynarodowym, które może powodować zakłócenia konkurencji zarówno w sektorach tradycyjnych, jak i w sektorze nowych technologii. Dotacje mogą również powodować nadwyżki mocy produkcyjnych. Ważnym celem bardziej rygorystycznych zasad byłoby osiągnięcie znacznie większej przejrzystości i określenie dodatkowych kategorii zakazanych dotacji, jak również kategorii dotacji, co do których istnieje domniemanie, że są szkodliwe. Wraz z dyskusjami na temat kategorii „czerwonej” i „bursztynowej” należy również rozważyć „kategorię zieloną”, obejmującą te dotacje, które wspierają uzasadnione cele publiczne, a jednocześnie wywierają minimalny zakłócający wpływ na handel. Dotyczyłoby to w szczególności niektórych rodzajów dotacji na ochronę środowiska oraz na badania i rozwój, pod warunkiem że podlegałyby one pełnej przejrzystości i uzgodnionym zasadom.

W wielu państwach przedsiębiorstwa państwowe są instrumentem, za pomocą którego państwo wywiera decydujący wpływ na gospodarkę, czasami ze skutkami zakłócającymi funkcjonowanie rynku. Jednak znaczeniu przedsiębiorstw państwowych nie towarzyszą wystarczające zasady, aby wychwycić wszelkie zachowania zakłócające rynek. W nowych międzynarodowych zasadach dotyczących przedsiębiorstw państwowych należy skoncentrować się na zachowaniu tych przedsiębiorstw w ramach działalności handlowej, zgodnie z zasadami już uzgodnionymi w kilku umowach o wolnym handlu i inwestycjach.

Poza zasadami dotyczącymi dotacji przemysłowych i przedsiębiorstw państwowych należy zastanowić się, jakie inne elementy mogłyby stanowić część nowych zasad WTO mających na celu zapewnienie zasady „neutralności konkurencyjnej” i promowanie równych szans. Powinny one obejmować na przykład rygorystyczne zasady zapobiegające praktykom wymuszającym na przedsiębiorstwach transfer innowacji i technologii do państwa lub swoich konkurentów (przymusowy transfer technologii) oraz zasady zapewniające, aby przepisy krajowe były przejrzyste i wspierały konkurencyjność. Ogólnym celem powinno być to, by wszelkie ingerencje państwa w gospodarkę odbywały się z zachowaniem pełnej przejrzystości i nie zakłócały konkurencji na korzyść niektórych przedsiębiorstw. UE zamierza dalej poruszać te kwestie – najpierw w ramach trójstronnej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi i Japonią, ale także z każdym zainteresowanym członkiem WTO, z myślą o rozpoczęciu prac nad opracowaniem zasad WTO, które pozwolą skutecznie reagować na zakłócenia konkurencji.

C.Rozwiązanie problemu braku równowagi między zobowiązaniami członków w zakresie dostępu do rynku

Od czasu zakończenia Rundy Urugwajskiej nie miała miejsca aktualizacja zobowiązań w zakresie dostępu do rynku, które stają się coraz bardziej oderwane od realiów gospodarczych XXI wieku. Obecna struktura zobowiązań WTO w zakresie dostępu do rynku towarów i usług nie odpowiada rzeczywistemu poziomowi otwartości wielu państw i nie odzwierciedla istotnych zmian w znaczeniu w gospodarce światowej niektórych najważniejszych państw prowadzących wymianę handlową (np. Chin).

Chociaż zapewnienie lepszej struktury ogólnych zobowiązań w zakresie taryf celnych jest ważne, głównym celem wszelkich starań na rzecz reformy WTO powinna być modernizacja zasad dotyczących neutralności konkurencyjnej: dotacji, przedsiębiorstw państwowych, przymusowych transferów technologii oraz regulacji krajowych. W chwili gdy dotacje prowadzą do sztucznego obniżania cen towarów, przedsiębiorstwa państwowe nadużywają swojej pozycji dominującej na rynku lub przedsiębiorstwa są zmuszane do dzielenia się swoją technologią z konkurentami, obniżenie taryf celnych nie skoryguje braku równowagi między członkami. Niemniej w perspektywie krótko- i średnioterminowej oraz w celu dalszego budowania pewności w ramach systemu UE wspiera inicjatywy sektorowe, w przypadku których liberalizacja przynosi szersze korzyści, jak ma to miejsce w przypadku liberalizacji taryf celnych na wybrane towary związane ze zdrowiem i wybrane towary związane z łagodzeniem skutków zmiany klimatu lub liberalizacji usług ekosystemowych.

Jeżeli chodzi o handel usługami, priorytetem powinno być zakończenie negocjacji w sprawie zasad dotyczących gospodarki cyfrowej. Po zakończeniu tych negocjacji można by rozważyć rozpoczęcie negocjacji w sprawie usług. Negocjacje takie powinny być otwarte na udział zainteresowanych członków WTO i powinny być ugruntowane w WTO, a jednocześnie opierać się na postępach poczynionych w negocjacjach dotyczących porozumienia w sprawie handlu usługami.

D.Wkład rolnictwa

Przywrócenie wiarygodności WTO jako forum negocjacyjnego wymagałoby również od jej członków zajęcia się negocjacjami w sprawie rolnictwa, które pozostają w dużej mierze zablokowane pomimo pozytywnych wyników konferencji ministerialnej w Nairobi. Rolnictwo nadal stanowi ważny, a nawet kluczowy interes dla znacznej części członków WTO, a brak postępów może negatywnie wpłynąć na szerszy program reform WTO.

Zobowiązania w zakresie wsparcia wewnętrznego w sektorze rolnictwa powinny być priorytetem w negocjacjach, biorąc pod uwagę mnożenie się polityk i środków zakłócających handel. Aby jednak takie negocjacje zakończyły się sukcesem, potrzebny byłby wkład wszystkich, a przynajmniej wszystkich najważniejszych członków. Patrząc w przyszłość, UE opowiada się za znacznym ograniczeniem wsparcia wewnętrznego zakłócającego handel. W ciągu ostatnich 30 lat UE zreformowała swoją politykę rolną, odchodząc od wsparcia zakłócającego handel na rzecz wsparcia niezakłócającego handlu. Inni członkowie WTO nie dokonali jeszcze podobnych reform.

Wznowienie negocjacji w sprawie dostępu do rynku rolnego, czy to w odniesieniu do redukcji taryf celnych, czy innych elementów, nie wydaje się na razie prawdopodobne. Stanowią one część szerszego zestawu negocjacji w sprawie dostępu do rynku, w tym w sprawie produktów przemysłowych, w przypadku których nie wydaje się, aby istniały warunki do osiągnięcia równowagi.

W negocjacjach w perspektywie krótkoterminowej należy zatem skupić się na kwestiach, które nabrały znaczenia w czasie pandemii i w odniesieniu do których istnieje pewna możliwość osiągnięcia zbieżności. Podczas 12. konferencji ministerialnej UE skoncentruje się na ograniczeniach wywozowych i poprawie przejrzystości.

Co więcej, istnieje potrzeba uwzględnienia aspektów zrównoważenia środowiskowego w negocjacjach w sprawie rolnictwa, analogicznie do konieczności zielonej transformacji gospodarek.

4.2 Włączenie otwartych porozumień fakultatywnych do WTO

Chociaż WTO nie może odzyskać wiarygodności i skuteczności bez unowocześnienia swoich zasad, po 25 latach jest zupełnie jasne, że takiej modernizacji nie można osiągnąć poprzez wielostronne porozumienia na podstawie jednolitego pakietu. Równolegle negocjowanych jest wiele dwustronnych lub regionalnych umów handlowych, w tym dotyczących kwestii, w przypadku których WTO nie udało się jak dotąd osiągnąć wielostronnych rezultatów, np. w sprawie handlu cyfrowego lub przedsiębiorstw państwowych. Najbardziej pozytywnym zjawiskiem w ostatnich latach było zainteresowanie coraz większej liczby państw opracowaniem takich zasad w ramach WTO w drodze otwartych, fakultatywnych negocjacji. Jeżeli nie uda się znaleźć skutecznej formuły włączenia porozumień fakultatywnych do WTO, nie pozostanie nic innego, jak opracowanie takich zasad poza ramami WTO.

W Porozumieniu ustanawiającym Światową Organizację Handlu przewidziano włączenie porozumień fakultatywnych do struktury prawnej WTO w art. X ust. 9, na podstawie którego konferencja ministerialna może zdecydować w drodze konsensusu, aby załączyć porozumienia handlowe zawarte przez grupę członków WTO do wykazu porozumień fakultatywnych WTO w załączniku 4. Art. X ust. 9 nie stosowano jednak od czasu ustanowienia WTO. Osiągnięcie konsensusu w sprawie dodania inicjatywy fakultatywnej do załącznika 4 jest postrzegane jako trudność nie do pokonania, nawet jeżeli fakultatywne zobowiązania podjęte przez grupę członków WTO nie ograniczały praw stron nieuczestniczących. Metodyka stosowana dotychczas w celu włączenia porozumień fakultatywnych do struktury WTO polega na tym, że każdy uczestnik jednostronnie włącza dodatkowe zobowiązania do swojego harmonogramu zobowiązań, tak jak miało to miejsce w przypadku Porozumienia w sprawie zobowiązań w usługach finansowych i dokumentu referencyjnego w dziedzinie telekomunikacji. Ma to jednak swoje wady. Nie każde dodatkowe zobowiązanie pasuje idealnie do harmonogramu zobowiązań. Ponadto strony nieuczestniczące mogą wszcząć postępowanie rozstrzygające spór przeciwko uczestnikowi w związku z naruszeniem tych dodatkowych zobowiązań, nawet jeżeli jako nieuczestniczący nie są nimi związani.

W znaczącej reformie WTO należy uwzględnić te realia, a Komisja wezwie do zastanowienia się, w jaki sposób stworzyć łatwiejszą drogę do włączenia porozumień fakultatywnych do wielostronnej struktury. UE opowiedziałaby się za integracyjnym podejściem do otwartych porozumień fakultatywnych, które ułatwia uczestnictwo krajom rozwijającym się i pozwala im zdecydować, czy chcą przystąpić do porozumienia, pozostawiając im otwartą drogę do przystąpienia w przyszłości. Nie oznacza to, że WTO powinna przyjąć wszystkie porozumienia fakultatywne. W ramach dyskusji można by określić pewne zasady, których należałoby przestrzegać w stosunku do porozumień fakultatywnych, aby mogły być włączone do ram WTO. Zasady te mogłyby nawiązywać do otwartości na uczestnictwo i przyszłe przystąpienie dowolnego członka WTO, ułatwiania uczestnictwa krajów rozwijających się, przejrzystości procesu negocjacyjnego, a także środków ochrony istniejących praw stron nieuczestniczących przy jednoczesnym unikaniu niewłaściwej działalności rynkowej.

 5. Poprawa funkcjonowania systemu WTO

5.1    Wzmocnienie funkcji WTO w zakresie monitorowania i debaty

Prace w stałych radach i komitetach WTO odgrywają zasadniczą rolę w zabezpieczaniu opartego na zasadach wielostronnego systemu handlowego poprzez m.in. prowadzenie bieżącej działalności technicznej, monitorowanie polityki handlowej członków, rozstrzyganie kwestii związanych z handlem oraz zapewnianie członkom forum do dyskusji na temat zmian w handlu. Przy praktycznie zerowych wynikach w zakresie tworzenia zasad w ostatnich latach i sparaliżowanym systemie rozstrzygania sporów skuteczne monitorowanie i debaty polityczne są coraz ważniejsze dla utrzymania WTO jako wiarygodnej podstawy stosunków handlowych. Niestety szereg nieskutecznych procedur, braki w przestrzeganiu obowiązków w zakresie przejrzystości oraz powszechny brak zaufania często utrudniają skuteczne zaangażowanie.

W ostatnich latach UE dążyła do poprawy sytuacji, w szczególności w zakresie przejrzystości i kwestii związanych z handlem. Wraz ze Stanami Zjednoczonymi, Japonią i innymi członkami UE przedstawiła wniosek dotyczący poprawy przejrzystości i przestrzegania obowiązków w zakresie powiadamiania w obszarze handlu towarami. We wniosku proponuje się zachęty oraz środki administracyjne jako odpowiedź na znaczne opóźnienia w powiadamianiu, co od dawna stanowi problem wpływający na przejrzystość. Jest nadzieja, że ten horyzontalny wkład zapoczątkuje również konieczne dyskusje na temat poprawy przejrzystości w konkretnych obszarach, takich jak rolnictwo. UE, wraz z inną grupą członków, przedstawiła sugestie dotyczące usprawnienia prac w stałych organach WTO we wniosku dotyczącym wytycznych dla organów WTO rozstrzygających kwestie związane z handlem. Wniosek ten ma służyć ułatwieniu rozstrzygania kwestii związanych z handlem między członkami, zanim dojdzie do eskalacji tych kwestii do etapu rozstrzygania sporów lub zajmą one czas w porządkach obrad na kolejne lata. Celem pozostaje przyjęcie tych wniosków podczas KM12.

Oprócz wspomnianych wniosków konieczna jest dalsza praca w celu poprawy funkcji WTO w zakresie monitorowania i debaty. Terminowe wywiązywanie się z obowiązków w zakresie powiadamiania jest jednym z aspektów przejrzystości, podobnie jak jakość przekazywanych informacji. Ogólnie rzecz biorąc, istnieje potrzeba skuteczniejszego monitorowania polityki handlowej członków na poziomie komitetów. Mogłoby to obejmować zbadanie przez komitety WTO, w jaki sposób zwiększyć skuteczność przeglądów powiadomień. Można by również rozważyć kwestie, w odniesieniu do których Sekretariat powinien być w stanie sporządzać sprawozdania monitorujące na podstawie różnych publicznie dostępnych źródeł informacji.

Przydatne byłoby również przeanalizowanie działalności organów WTO w celu określenia, które z nich potrzebują więcej zasobów/uwagi, a które należałoby zredukować lub dezaktywować. Pozwoliłoby to WTO skoncentrować zasoby na tych komitetach, które są aktywniej i skuteczniej wykorzystywane przez członków, podczas gdy inne komitety mogłyby zostać zawieszone, chyba że zwołano by je na wyraźny wniosek członka (tak jest już w przypadku większości organów pomocniczych Rady ds. Handlu Usługami). Niektóre komitety można by zrewitalizować poprzez zwiększenie ich wkładu w debaty polityczne, jak na przykład Komitet ds. Handlu i Środowiska. Ponadto można by wzmocnić rolę Rady Generalnej w zakresie przeglądu zmian mających wpływ na system handlowy lub w zakresie omawiania analiz przygotowanych przez dyrektor generalną we współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi.

5.2    Rola dyrektora generalnego i Sekretariatu WTO

Mianowanie nowej dyrektor generalnej to szansa na nowy początek. Aby reforma WTO przyniosła efekty, dyrektor generalna musi być zaangażowana w sposób proaktywny i widoczny. Członkowie mogą ufać dyrektor generalnej i powinni zachęcać ją do wspierania ich w rozwiązywaniu kluczowych wyzwań wobec WTO. Powinni oni aktywnie wspierać ją w podejmowaniu inicjatyw na rzecz realizacji celów WTO i proponować rozwiązania, które będą przedmiotem obrad członków. Chociaż często podkreśla się, że to członkowie są odpowiedzialni za ustalanie programu prac WTO, taka ułatwiająca rola dyrektor generalnej jest zgodna z charakterem organizacji wynikającym z potrzeb członków.

Dyrektor generalna, a w szczególności Sekretariat, mogą wzmocnić funkcje WTO w zakresie monitorowania i debaty. Po pierwsze, aby skutecznie wnosić wkład w debaty członków, Sekretariat powinien móc polegać na zaufaniu członków w zakresie przygotowywania sprawozdań analitycznych na odpowiednie tematy i pogłębiania współpracy z innymi organizacjami międzynarodowymi bez konieczności wcześniejszych uzgodnień z członkami. Po drugie wzmocnienie działań monitorujących Sekretariatu wpłynęłoby korzystnie na przejrzystość polityki handlowej członków.

Chociaż współpraca między WTO a organizacjami międzynarodowymi, w tym organami ONZ, układa się zasadniczo dobrze, dyrektor generalna powinna dążyć do bardziej ukierunkowanej współpracy z myślą o wspólnym przyczynianiu się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju.

5.3    Skuteczniejsze zaangażowanie zainteresowanych stron: biznes i społeczeństwo obywatelskie

Już w 1996 r. członkowie WTO uznali „rolę, jaką mogą odegrać organizacje pozarządowe w zwiększaniu świadomości opinii publicznej w odniesieniu do działań WTO”, i zgodzili się „poprawić przejrzystość i rozwinąć komunikację z organizacjami pozarządowymi” poprzez powierzenie Sekretariatowi WTO zarządzania bezpośrednimi kontaktami ze społeczeństwem obywatelskim. Główne kanały zaangażowania to doroczne Forum Publiczne, udział społeczeństwa obywatelskiego w konferencjach ministerialnych, briefingi Sekretariatu, a także możliwość przedstawiania stanowisk oraz dyskusje tematyczne. Przedstawiciele biznesu także biorą udział w dyskusjach tematycznych, jak również w cyklu dialogów w dziedzinie handlu od 2016 r.; na specjalnej stronie w ramach strony internetowej WTO gromadzone są informacje dostosowane do zainteresowań przedsiębiorstw.

Możliwe jest zmodernizowanie i dalsze rozwinięcie zasad konsultacji z przedsiębiorstwami i społeczeństwem obywatelskim w celu ożywienia zaangażowania tych zainteresowanych stron w debatę na temat handlu. Po pierwsze, chociaż spotkania informacyjne dla organizacji pozarządowych organizowane przez Sekretariat są obecnie zarezerwowane dla zarejestrowanych organizacji pozarządowych z siedzibą w Genewie i okolicach, środki elektroniczne oraz platformy wirtualne umożliwiłyby rozszerzenie uczestnictwa na akredytowane organizacje pozarządowe z całego świata, w szczególności umożliwiając udział organizacjom pozarządowym z krajów rozwijających się, które mają ograniczone środki. Po drugie, można by utworzyć komitet konsultacyjny lub doradczy ze zrównoważonym składem, obejmującym przedstawicieli biznesu i społeczeństwa obywatelskiego, który zbierałby informacje od zainteresowanych stron na temat ważnych wydarzeń mających wpływ na wielostronny system handlowy i przekazywał je z myślą o trwających negocjacjach i debatach. Po trzecie, zaangażowanie w konkretne tematy można by wzmocnić poprzez organizowanie dyskusji dotyczących zagadnień przekrojowych związanych na przykład z aspektami zrównoważonego rozwoju lub regionalnymi umowami handlowymi. Po czwarte, członkowie powinni zbadać, w jaki sposób można zwiększyć przejrzystość, otwierając posiedzenia lub ich części dla publiczności za pomocą środków wirtualnych.

6.Przeprowadzenie reformy WTO

6.1Tworzenie sojuszy na rzecz reformy WTO

Realizacja elementów reformy WTO przedstawionych w niniejszym załączniku będzie wymagała zaangażowania i akceptacji ze strony znacznej liczby członków. Przeprowadzenie reformy wymaga tworzenia sojuszy, unikania polaryzacji i gotowości członków do zaangażowania się w stopniowy proces, który ostatecznie doprowadzi do kompromisu. UE, jako główna potęga gospodarcza, która mocno wierzy w wielostronny handel oparty na zasadach, musi nadal być liderem tych działań.

Przykładem współpracy UE z innymi partnerami o podobnych poglądach jest inicjatywa na rzecz handlu i zdrowia opracowana w ramach Grupy Ottawskiej. Podobnie UE wspólnie z grupą FAST (Friends of Advancing Sustainable Trade) opracowuje sposoby zrewitalizowania prac WTO w zakresie handlu i środowiska 7 .

Chociaż grupy podobnie myślących państw, takie jak Grupa Ottawska i grupa FAST, są ważne dla pozyskania początkowego wsparcia z myślą o dążeniu do szerszego zaangażowania ze strony członków WTO, zasadniczym elementem reformy WTO jest wysoki stopień zbieżności programu reform między Stanami Zjednoczonymi a UE. Z perspektywy historii współpraca między UE a Stanami Zjednoczonymi była główną siłą napędową postępu osiągniętego w negocjacjach w sprawie GATT/WTO. UE współpracuje ze Stanami Zjednoczonymi w ramach trójstronnej inicjatywy z Japonią. Wybór nowego prezydenta USA opowiadającego się za instytucjami wielostronnymi stanowi okazję do ścisłej współpracy transatlantyckiej w zakresie wszystkich aspektów reformy WTO, w tym reformy systemu rozstrzygania sporów WTO. Byłoby to znacznie ułatwione dzięki wczesnemu zasygnalizowaniu przez nową administrację Stanów Zjednoczonych zamiaru pełnego zaangażowania się w negocjacje w celu osiągnięcia porozumienia w kwestii reformy uzgodnienia w sprawie rozstrzygania sporów oraz zniesienia blokady dotyczącej mianowania członków Organu Apelacyjnego. W okresie poprzedzającym KM12 UE i Stany Zjednoczone mogłyby zintensyfikować swoje zaangażowanie we wszystkie aspekty reformy WTO w celu osiągnięcia maksymalnej zbieżności stanowisk, w tym w kwestii ewentualnych wspólnych wniosków. Należy również zintensyfikować prace w ramach grupy trójstronnej z Japonią z myślą o przedstawieniu wspólnego wniosku dotyczącego sposobu rozwinięcia zasad WTO w celu lepszego radzenia sobie z zakłóceniami konkurencji wynikającymi z ingerencji państwa.

UE zamierza również nadać szczególny priorytet zaangażowaniu w dialog z państwami afrykańskimi na temat programu reform WTO. Mogłoby to obejmować rozważenie, w jaki sposób lepiej zintegrować cele zrównoważonego rozwoju z pracami WTO, a także jak zapewnić, by wszelkie otwarte inicjatywy fakultatywne miały charakter integracyjny i uwzględniały ograniczenia potencjału krajów rozwijających się z niewielkimi administracjami. Dyskusje mogłyby również dotyczyć kwestii specjalnego i zróżnicowanego traktowania oraz sposobu, w jaki WTO może wspierać integrację poprzez Afrykańską Kontynentalną Strefę Wolnego Handlu. W tym kontekście UE podtrzymuje swoje poparcie dla uzyskania przez Unię Afrykańską statusu obserwatora w odpowiednich organach WTO.

UE będzie nadal angażować się w dyskusje z Chinami i Indiami na temat poszczególnych aspektów programu reform WTO. PKB na mieszkańca Chin wzrósł dziesięciokrotnie od czasu ich przystąpienia do WTO. Państwo to stało się też największym eksporterem w ramach WTO w ciągu zaledwie dwóch dekad. Wielu członków WTO jest zdania, że dostęp do rynku i inne zobowiązania Chin nie odzwierciedlają w wystarczającym stopniu ich wzrostu oraz że dalsza liberalizacja ze strony Chin wzmocniłyby legalność ich roli w tej organizacji. Indie mają bardzo dynamiczną gospodarkę i są wiodącym podmiotem w G-20, chociaż nie można porównywać ich ogólnego poziomu rozwoju i konkurencyjności z poziomem Chin. Oba te państwa są nieodzownymi partnerami w dyskusjach na temat reformy WTO. Rozmowy z Chinami i Indiami powinny pomóc w lepszym zrozumieniu odpowiednich punktów widzenia, w tym w kwestiach, w których należy poczynić postępy w ramach KM12 i później.

6.2 Co można osiągnąć w ramach KM12 – dalsze kroki

Program reform WTO musi być ambitny, ale zarazem realistyczny. Należy odpowiednio uporządkować poszczególne aspekty reformy WTO. Nie wszystkie elementy można lub powinno się wprowadzać jednocześnie; różne elementy będą podlegać różnym procesom i będą wprowadzane w różnych konfiguracjach – czy to wielostronnych, czy fakultatywnych – oraz z udziałem różnych grup członków. Następna konferencja ministerialna WTO będzie miała kluczowe znaczenie dla procesu reformy WTO, zarówno pod względem dostarczenia potencjalnego pakietu wyników, jak i uruchomienia nowych procesów i obszarów prac, które mogą służyć jako punkt wyjścia dla programu reform.

Trzy obszary, w których należy zintensyfikować prace przed KM12, to handel i zdrowie, dotacje dla rybołówstwa oraz reforma systemu rozstrzygania sporów.

Ponadto w ramach KM12 można osiągnąć następujące wyniki:

1.należy osiągnąć porozumienie w sprawie ożywienia prac WTO w zakresie handlu i środowiska z myślą o włączeniu kwestii zrównoważonego rozwoju do prac WTO. Zgodnie z optymalnym scenariuszem powinno się to odbywać wielostronnie, chociaż niektóre elementy mogą realizować jedynie podgrupy zainteresowanych członków WTO, np. liberalizację wybranych towarów łagodzących skutki zmiany klimatu oraz usługi ekosystemowe;

2.wśród zainteresowanych państw należy rozpocząć prace nad opracowaniem zasad neutralności konkurencyjnej, w tym unowocześnionych zasad dotyczących dotacji przemysłowych;

3.należy poczynić znaczące postępy w zakresie inicjatyw fakultatywnych dotyczących handlu elektronicznego i ułatwiania inwestycji. Podczas KM12 można zakończyć inicjatywę dotyczącą wspólnego oświadczenia w sprawie krajowej regulacji usług;

4.podczas KM12 należy zapewnić odnowienie wielostronnych moratoriów dotyczących handlu elektronicznego oraz TRIPS;

5.należy usprawnić funkcję stałych prac WTO poprzez porozumienia w sprawie horyzontalnej przejrzystości powiadomień i wniosków dotyczących kwestii związanych z handlem;

6.jeżeli chodzi o rolnictwo, podczas KM12 można by uzgodnić pakiet środków służących poprawie przejrzystości we wszystkich dziedzinach oraz w zakresie ograniczeń wywozowych. Częścią takiego rezultatu mogłaby być również inicjatywa dotycząca zwolnienia zakupów humanitarnych w ramach Światowego Programu Żywnościowego z ograniczeń wywozowych. UE jest otwarta na dyskusję o tym, jak osiągnąć postępy po KM12 w odniesieniu do głównych aspektów negocjacji, w szczególności w zakresie wsparcia krajowego zakłócającego handel.

Oprócz tych wyników istotnym dodatkowym elementem wspierającym przyszłe prace byłaby deklaracja ministerialna wyrażająca polityczne zobowiązanie do reformy. W deklaracji tej można by skoncentrować się na takich kwestiach jak usprawnienie funkcji WTO w zakresie negocjowania, monitorowania i debaty oraz przyjrzeć się usprawnieniom instytucjonalnym w funkcjonowaniu organizacji. W deklaracji ministerialnej można by ustanowić grupę roboczą ds. reformy WTO w celu rozważenia tych kwestii i pokierowania członkami z myślą o osiągnięciu wyników. W ramach KM12 należy zatem ustalić program dalszych prac nad średnio- i długoterminowymi obszarami reformy, z których część należy zakończyć przed kolejną konferencją ministerialną (KM13).

(1)

     Z poprzedniego układu WTO, Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT).

(2)

     Jakubik, A., Piermartini, R., „How WTO commitments tame uncertainty!” [Jak zobowiązania WTO łagodzą niepewność!], dokument roboczy służb WTO ERSD-2019-06, Światowa Organizacja Handlu (WTO), 2019.

(3)

     Grupa Banku Światowego, Światowa Organizacja Handlu, The Role of Trade in Ending Poverty [Rola handlu w położeniu kresu ubóstwu], Światowa Organizacja Handlu, Genewa, 2015. Zob. również sprawozdanie Komisji z 2018 r. na temat wzrostu i rozwoju pt. „Sprawozdanie o wzroście: strategie zrównoważonego wzrostu i powszechnego rozwoju”.

(4)

Oświadczenie przywódców G-20 ze szczytu w Rijadzie w dniach 21–22 listopada 2020 r.

(5)

W skład Grupy Ottawskiej wchodzą: Australia, Brazylia, Chile, Japonia, Kanada, Kenia, Korea Południowa, Meksyk, Norwegia, Nowa Zelandia, Singapur, Szwajcaria oraz Unia Europejska.

(6)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/november/tradoc_159117.pdf  

(7)

Inicjatywa ma 23 współwnioskodawców – Australię, Chile, Czad, Czarnogórę, Fidżi, Gambię, Islandię, Japonię, Kanadę, Kinmen i Matsu, Koreę, Kostarykę, Liechtenstein, Macedonię Północną, Malediwy, Meksyk, Mołdawię, Norwegię, Nową Zelandię, Peskadory, Senegal, Szwajcarię, Tajwan, Unię Europejską oraz Zjednoczone Królestwo.