11.12.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 429/236 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu i Migracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu na rzecz Zarządzania Granicami i Wiz”
[COM(2020) 450 final – 2018/0196 (COD)],
„Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności”
[COM(2020) 452 final – 2018/0197 (COD)]
(2020/C 429/29)
Sprawozdawca: |
Mihai IVAȘCU |
Wniosek o konsultację |
Rada Unii Europejskiej, 8.6.2020, 10.6.2020 Parlament Europejski, 17.6.2020 |
Podstawa prawna |
Art. 177, 178 i 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej |
Data przyjęcia przez sekcję |
20.7.2020 |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
18.9.2020 |
Sesja plenarna nr |
554 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
217/0/2 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Prognozy wskazują, że w wyniku bezprecedensowego, zewnętrznego i symetrycznego wstrząsu wywołanego pandemią COVID-19 gwałtownie wzrośnie bezrobocie i ubóstwo, zaś znaczna liczba przedsiębiorstw znajdzie się w stanie upadłości. |
1.2. |
EKES w pełni popiera inicjatywę Komisji, by wykorzystać budżet UE do uruchomienia inwestycji i zaoferowania wsparcia finansowego w okresie odbudowy gospodarki po pandemii COVID-19. |
1.3. |
Kryzys związany z COVID-19 wywołał nieskoordynowane reakcje we wszystkich państwach członkowskich, zależnie od potencjału krajowego i regionalnego. EKES uważa, że pewne zmiany do wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów (RWP) są bezwzględnie konieczne i pochwala zamiar wprowadzenia dodatkowych uproszczeń i elastyczności w przypadku siedmiu funduszy objętych zarządzaniem dzielonym. |
1.4. |
EKES uważa, że zaproponowane rozwiązania w zakresie elastyczności są właściwym podejściem w trudnej sytuacji gospodarczej i społecznej i pozwalają państwom członkowskim wykorzystać dostępne fundusze tam, gdzie są one najpotrzebniejsze. Odbudowa gospodarki po pandemii COVID-19 powinna opierać się na zrównoważonych zasadach i na skorelowanym działaniu EFRR, funduszy spójności i innych programów europejskich. |
1.5. |
Z drugiej strony EKES wyraża niezadowolenie z różnic w sposobie, w jaki poszczególne państwa członkowskie włączają i angażują partnerów społecznych oraz organizacje społeczeństwa obywatelskiego w przygotowanie umów o partnerstwie oraz w opracowanie i realizację programów, jak również w ramach komitetów monitorujących. |
1.6. |
EKES jest zdania, że w celu odbudowy zrównoważonej gospodarki szczególną uwagę należy poświęcić regionom poważnie dotkniętym przez kryzys związany z COVID-19, które zmagają się z największymi trudnościami. Włączenie społeczne i zmniejszenie dysproporcji zarówno między państwami członkowskimi, jak i między różnymi regionami, są i powinny być głównym priorytetem Funduszu Spójności. |
1.7. |
EKES podziela stanowisko, że konieczna jest bezwzględna elastyczność czasowa i popiera propozycję, by dokonywać przesunięć na początku okresu programowania lub w dowolnym innym momencie okresu wdrażania. |
1.8. |
Ponadto zapewnienie tymczasowych środków umożliwiających wykorzystanie funduszy w wyjątkowych okolicznościach przyczyni się do zwiększenia zaufania i pozwoli wyeliminować zakłócenia równowagi gospodarczej. Spodziewany wysoki dług publiczny będzie miał znaczący wpływ na gospodarkę, jeśli nie będzie skutecznie wspierany przez wszystkie niezbędne środki. |
1.9. |
Komitet uważa, że budżet UE powinien być zdecydowanie bardziej elastyczny, by można było radzić sobie z niekorzystnymi wstrząsami, zwłaszcza tymi, które nie mają podłoża gospodarczego. |
1.10. |
EKES zaleca, aby UE prowadziła politykę na rzecz poprawy współpracy transgranicznej w czasach kryzysu. Lepsze protokoły i ściślejsza współpraca umożliwiłyby sprawną i szybką reakcję Europy na wszelkiego rodzaju katastrofy. |
2. Wprowadzenie i wniosek ustawodawczy
2.1. |
Komisja Europejska ponad dwa lata temu zaproponowała rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów (RWP) (1) zawierające normy prawne, które regulują korzystanie z funduszy polityki spójności na lata 2021–2027. Proponowane ramy prawne przyczyniły się do uproszczenia, zwiększenia elastyczności w odpowiedzi na pojawiające się potrzeby oraz do efektywnego wykorzystania instrumentów finansowych. Tekst ten został poddany pod dyskusję na forum państw członkowskich z udziałem odpowiednich zainteresowanych stron. |
2.2. |
Proponowane rozporządzenie wprowadza określone przepisy, które umożliwiają korzystanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. Zmienia ono również przepisy finansowe dotyczące wyżej wymienionych funduszy, a także Funduszu Azylu i Migracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Instrumentu na rzecz Zarządzania Granicami i Wiz. EKES wyraża uznanie dla zamiaru uproszczenia i nadania większej elastyczności siedmiu funduszom objętym zarządzaniem dzielonym. |
2.3. |
Bezpośrednim następstwem bezprecedensowego, zewnętrznego i symetrycznego wstrząsu wywołanego pandemią COVID-19 była wzmożona presja wywierana na europejskie systemy opieki zdrowotnej, a także poważne trudności społeczne i gospodarcze. Prognozy wskazują, że bezrobocie i ubóstwo gwałtownie wzrosną, zaś znaczna liczba przedsiębiorstw ogłosi upadłość. |
2.4. |
W odniesieniu do pozostałych ram finansowych (do końca roku) przyjęto niezwłocznie dwa wnioski ustawodawcze dotyczące bezpośredniego reagowania na ewentualne skutki pandemii – dwie poprawki do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 (2), przyjęte odpowiednio dnia 30 marca 2020 r. i 23 kwietnia 2020 r., które mają na celu zapewnienie państwom członkowskim elastyczności w zakresie zarządzania programami reagowania na kryzys związany z COVID-19. |
2.5. |
Aktualnie toczące się dyskusje na temat zrównoważonej strategii wyjścia koncentrują się na dwóch filarach, a mianowicie na Europejskim Funduszu Odbudowy oraz silnych, wzmocnionych wieloletnich ramach finansowych. Proponowane rozporządzenie jest krokiem w kierunku wspierania inwestycji realizowanych w ramach polityki spójności w perspektywie średnio- i długoterminowej. |
2.6. |
EKES w pełni popiera inicjatywę Komisji, by wykorzystać budżet UE do uruchomienia inwestycji i zaoferowania wsparcia finansowego w okresie odbudowy gospodarki po pandemii COVID-19. Działania te powinny stanowić wsparcie dla szeroko zakrojonych planów zwiększania konkurencyjności i zrównoważonego rozwoju gospodarki europejskiej oraz dla wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych. |
2.7. |
Obecny kryzys związany z COVID-19 pokazuje nam znaczenie elastyczności oraz szybkiej koordynacji działań państw członkowskich i UE. Te doświadczenia powinny znaleźć odzwierciedlenie w nowych ramach prawnych i finansowych, które muszą wykazać się elastycznością i zdolnością do reagowania na nadzwyczajne okoliczności na przyszłość. |
3. Uwagi ogólne
3.1. |
Kryzys związany z COVID-19 wywołał nieskoordynowane reakcje we wszystkich państwach członkowskich, zależnie od potencjału krajowego i regionalnego. Może to doprowadzić do asymetrycznej odbudowy gospodarki, a jednocześnie przyczynić się do zwiększenia dysproporcji i nierówności między regionami, co w dłuższej perspektywie może osłabić jednolity rynek i stabilność finansową Unii Europejskiej. EKES uważa, że należy niezwłocznie podjąć działania, aby nie dopuścić do dalszej fragmentacji jednolitego rynku i realizować określony w traktacie cel polegający na wspieraniu konwergencji i zmniejszaniu dysproporcji. |
3.2. |
Odbudowa gospodarcza wymaga poważnych inwestycji publicznych, którym może zagrażać znacząca presja na finanse publiczne, przedłużająca tym samym okres pogorszenia koniunktury gospodarczej. Z tego względu w ramach kolejnych wieloletnich ram finansowych bezwzględnie konieczne są konkretne zmiany do wniosku RWP. |
3.3. |
Europejski semestr jest ściśle powiązany z inwestycjami realizowanymi w ramach polityki spójności, które z kolei są dobrze dostosowane do realizacji potrzeb określonych w procesie europejskiego semestru i aktywnie przyczyniają się do odbudowy gospodarczej. EKES wielokrotnie przewidywał „potrzebę wprowadzenia wspólnych ram europejskich – na wzór umowy partnerstwa w ramach funduszy strukturalnych UE – gwarantujących silny i znaczący udział partnerów społecznych i całego społeczeństwa obywatelskiego na wszystkich etapach opracowywania i wdrażania europejskiego semestru” (3). |
3.4. |
Artykuł 6 rozporządzenia ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące siedmiu funduszy określa sposób, w jaki każde państwo członkowskie powinno organizować współpracę z właściwymi władzami regionalnymi i lokalnymi, uwzględniając w niej przynajmniej władze miejskie i inne władze publiczne, partnerów gospodarczych i społecznych, jak również odpowiednie podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, partnerów w dziedzinie ochrony środowiska oraz podmioty reprezentujące prawa podstawowe itp. Wszystkie państwa członkowskie powinny zaangażować wspomniane wyżej podmioty w przygotowanie umów partnerskich oraz opracowywanie i wdrażanie programów, a także w prace komitetów monitorujących. |
3.4.1. |
Choć wytyczne te są jasne, EKES wyraża niezadowolenie z różnic występujących w poszczególnych państwach członkowskich, dotyczących sposobu włączenia i zaangażowania partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. EKES podkreślał już, że „kilka państw członkowskich otrzymało zalecenia dotyczące wzmocnienia dialogu społecznego. Aby zachęcić do udziału partnerów społecznych, należy wprowadzić minimalne normy dotyczące konsultacji z krajowymi partnerami społecznymi przez rządy krajowe na różnych etapach procesu europejskiego semestru” (4). |
3.5. |
Mając na uwadze obecny okres wdrażania, EKES przyznaje, że beneficjenci napotykają na pewne trudności w terminowym finalizowaniu zaakceptowanych programów. Elastyczność jest kluczowym czynnikiem umożliwiającym osiągnięcie pozytywnych skutków i ewentualne przedłużenie okresu realizacji przy jednoczesnym zapewnieniu prawidłowego przebiegu działalności. |
3.6. |
EKES uważa, że zaproponowane rozwiązania w zakresie elastyczności są właściwym podejściem w trudnej sytuacji gospodarczej i społecznej, w której oczekuje się wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności w ramach kolejnego okresu wdrożeniowego. Coraz wyraźniej widać, że skutki gospodarcze wywołane pandemią COVID-19 będą miały długofalowe konsekwencje dla państw członkowskich, a jedynym sposobem na zapewnienie trwałego wyjścia z tej sytuacji jest zadłużenie. Dlatego też niezwykle użyteczne będzie niezwłoczne stworzenie ram dla wszystkich krajów, aby mogły one zwiększyć elastyczność swoich strategii wyjścia z pandemii oraz wykorzystać dostępne fundusze w obszarach, w których są najbardziej potrzebne. |
4. Uwagi szczegółowe
4.1. |
EKES jest zdania, że w celu odbudowy zrównoważonej gospodarki szczególną uwagę należy poświęcić regionom poważnie dotkniętym przez kryzys związany z COVID-19 i zmagającym się z największymi trudnościami. |
4.2. |
Włączenie społeczne i zmniejszenie dysproporcji zarówno między państwami członkowskimi, jak i między różnymi regionami są i powinny być głównym priorytetem Funduszu Spójności. Ze względu na silny wpływ kryzysu związanego z COVID-19 na sektory turystyki i kultury, należy je wspierać w szczególny sposób. Jednocześnie włączenie społeczne nie ogranicza się do tych sektorów, a zasady Europejskiego filaru praw socjalnych powinny mieć podstawowe znaczenie w każdym podejściu. W związku z tym EKES popiera utworzenie odrębnego celu w ramach polityki 4 EFRR. |
4.3. |
EKES pochwala zamiar, by umożliwić państwom członkowskim większą elastyczność w zakresie przesunięć określonych kwot między różnymi funduszami UE w dowolnym momencie, kiedy państwa te uznają to za konieczne. Należy jak najszybciej dostosować ramy prawne polityki spójności do nowych realiów, aby można było z łatwością przyjąć i wdrożyć specjalnie przygotowane mechanizmy. W tak trudnej sytuacji gospodarczej i społecznej elastyczność i odstępstwa od obowiązujących przepisów mogą okazać się niezwykle istotne. Dlatego EKES popiera upoważnienie Komisji Europejskiej do przyjmowania niezbędnych aktów wykonawczych. |
4.4. |
Proponowane poprawki wprowadzają pewną elastyczność dla państw członkowskich w zakresie wnioskowania o przesunięcia środków między funduszami lub z funduszy do dowolnego instrumentu, poprzez zarządzanie bezpośrednie lub pośrednie. EKES podziela stanowisko, że konieczna jest bezwzględna elastyczność czasowa i popiera propozycję, by dokonywać przesunięć na początku okresu programowania lub w dowolnym innym momencie okresu wdrażania. |
4.5. |
Pakt na rzecz stabilności i wzrostu wzmacnia koordynację między polityką fiskalną a stosowaniem zdrowych finansów publicznych, które są niezbędne dla trwałego odbudowania i wzrostu gospodarczego. EKES uważa, że zapewnienie tymczasowych środków umożliwiających wykorzystanie funduszy w wyjątkowych okolicznościach przyczyni się do zwiększenia zaufania i pozwoli wyeliminować zakłócenia równowagi gospodarczej. Spodziewany wysoki dług publiczny będzie miał znaczący wpływ na gospodarkę, jeśli nie będzie skutecznie wspierany przez wszystkie niezbędne środki. |
4.6. |
EKES uważa, że powinny istnieć jasne mechanizmy komplementarności między różnymi europejskimi strumieniami finansowania. Odbudowa gospodarcza po pandemii COVID-19 powinna opierać się na zrównoważonych zasadach i na połączeniu wysiłków między EFRR, Funduszem Spójności i innymi programami europejskimi. |
4.7. |
EKES pochwala włączenie nadzwyczajnych i nietypowych okoliczności dotyczących środków związanych z należytym zarządzaniem gospodarczym. Zgodnie z potrzebą większej elastyczności w reagowaniu na nadzwyczajne okoliczności, takie jak kryzys związany z COVID-19, EKES uważa, że proponowana zmiana tytułu rozdziału III na tytuł 2 jest konieczna. |
4.8. |
EKES w pełni popiera proponowane wprowadzenie art. 15a. Komitet uważa, że budżet UE powinien być zdecydowanie bardziej elastyczny, by można było radzić sobie z niekorzystnymi wstrząsami, zwłaszcza tymi, które nie mają podłoża gospodarczego. Elastyczność wprowadza ponadto właściwe podejście, zgodnie z którym płatności okresowe mogą być wyjątkowo zwiększone do 10 % powyżej stosowanej stopy współfinansowania, jednak nie mogą przekroczyć 100 % kwoty. |
4.9. |
EKES uznaje za słuszne dodanie uzasadnienia dla przesunięć w art. 8 lit. d), ponieważ umożliwi to lepszy nadzór i przejrzystość. |
4.10. |
Modyfikacja motywu (71) zapewnia też, że uprawnienia wykonawcze dotyczące środków tymczasowych w zakresie wykorzystania funduszy powinny zostać przyznane Komisji Europejskiej bez procedur komitetowych. Zaproponowano dodatkową elastyczność we wszelkich przesunięciach, o które każde państwo członkowskie może wnioskować do 5 % całkowitej alokacji któregokolwiek z funduszy na rzecz innego funduszu. Dodatkowe przesunięcie w wysokości do 5 % może być również wymagane w ramach celu „Inwestycje na rzecz zatrudnienia i wzrostu”, pomiędzy EFRR, EFS+ i Funduszem Spójności. |
4.11. |
EKES przyznaje, że MŚP mają duże znaczenie dla gospodarki, i z zadowoleniem przyjmuje fakt, że zwrócono na nie większą uwagę. Szczególny akcent należy ponadto położyć na MŚP, które generują wzrost gospodarczy i tworzą wysokiej jakości miejsca pracy, które są niezbędne w zmniejszaniu nierówności i dysproporcji. |
4.12. |
Pandemia COVID-19 pokazała, że edukacja cyfrowa wiąże się z wieloma wyzwaniami. Nie wystarczy samo zapewnienie dostępu do ICT i sprzętu cyfrowego osobom uczącym się, pochodzącym z mniej uprzywilejowanych środowisk. EKES zaleca, by państwa członkowskie przeanalizowały, w jaki sposób zapewnić dostęp do platform cyfrowych. Ponadto osoby uczące się pochodzące z najmniej uprzywilejowanych środowisk oraz niektórzy starsi nauczyciele nie posiadają umiejętności niezbędnych do właściwej pracy z narzędziami i treściami cyfrowymi. Dlatego EKES wzywa do podjęcia dodatkowych pilnych inwestycji w podnoszenie kwalifikacji. |
4.13. |
EKES popiera proponowane obniżenie progu z 10 mln EUR do 5 mln EUR w przypadku operacji podlegającej stopniowemu wdrożeniu, pod warunkiem że spełnione są wszystkie inne warunki określone w art. 111. |
4.14. |
EKES zaleca, by UE oprócz zwiększenia potencjału w zakresie sprzętu medycznego i dostaw prowadziła politykę na rzecz poprawy współpracy transgranicznej w czasach kryzysu. Klęski żywiołowe i kryzysy naturalne nie zatrzymują się na granicy państwa. Podczas pandemii koordynacja i wspólne reagowanie państw członkowskich były bardzo ograniczone, zdezorganizowane i napędzane tendencjami wewnętrznymi. Lepsze protokoły i ściślejsza współpraca wyeliminowałyby wiele wąskich gardeł i pozwoliłyby Europie sprawnie i szybko reagować na wszelkiego rodzaju klęski żywiołowe. |
Bruksela, dnia 18 września 2020 r.
Luca JAHIER
Przewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
(1) COM(2018) 375 final, 2018/0196(COD).
(2) Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 320.
(3) Zob. opinia EKES-u z inicjatywy własnej: Europejski semestr i polityka spójności – w kierunku nowej europejskiej strategii na okres po 2020 r. (Dz.U. C 353 z 18.10.2019, s. 39).