1.Zwiększanie konkurencyjności europejskiego sektora handlu detalicznego

Dynamiczny i konkurencyjny sektor handlu detalicznego jest ważny dla konsumentów i przedsiębiorstw, a więc dla całej gospodarki UE. Sama liczba przedsiębiorstw i miejsc pracy w sektorze handlu detalicznego, a także jego wkład w unijną wartość dodaną, sprawiają, że ma on kluczowe znaczenie dla pobudzania długofalowego wzrostu gospodarczego 1 .

Sektor ten, napędzany przez zmieniające się potrzeby konsumentów i postęp technologiczny, ulega szybkim przemianom i jest katalizatorem innowacji i wydajności.

Unijne gospodarstwa domowe wydają do jednej trzeciej swojego budżetu na towary sprzedawane przez detalistów. Poprzez cenę, wybór i jakość oferowanych produktów sektor handlu detalicznego ma wpływ na jakość życia mieszkańców UE.

3,6 mln przedsiębiorstw działających w sektorze handlu detalicznego (głównie MŚP) współpracuje z innymi sektorami gospodarki, takimi jak sektor hurtowników i producentów, a także sektor usług w zakresie transportu i logistyki oraz innych usług dla przedsiębiorstw. Lepiej funkcjonujący sektor handlu detalicznego wygeneruje w rezultacie pozytywne efekty w całej gospodarce.

Jednolity rynek umożliwia detalistom dostęp do około 500 mln potencjalnych konsumentów. Wymaga to jednak korzystnych ram biznesowych i regulacyjnych, dostosowanych do potrzeb zarówno detalistów zajmujących się sprzedażą za pośrednictwem internetu, jak i detalistów prowadzących sprzedaż poza internetem, pomagających reagować na mające wpływ na sektor handlu detalicznego wyzwania na poziomie światowym 2 .

Sektor przekształca się dzięki szybkiemu rozwojowi handlu elektronicznego. Dla większości obywateli Unii handel elektroniczny stał się elementem życia codziennego. Dla sektora stwarza to zarówno nowe możliwości, jak i wyzwania. Rozwój wielokanałowego handlu detalicznego i zacieranie się granic między sprzedażą offline (w lokalach fizycznych) a online (handlem elektronicznym) sprzyja konkurencji i innowacyjności w tym sektorze. Jednak nadal pozostaje wiele do poprawy, jeżeli chodzi o transgraniczny handel elektroniczny w UE. Ponadto nie wszystkie przedsiębiorstwa z łatwością nadążają za pojawianiem się nowych modeli biznesowych – 80 % detalistów nie prowadzi jeszcze sprzedaży przez internet. Trudności z przystosowaniem się mają w szczególności drobni detaliści.

Aby jednolity rynek przyniósł oczekiwane korzyści, należy podjąć odpowiednie działania na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. W kontekście europejskiego semestru kilka państw członkowskich przeprowadziło już reformy mające na celu poprawę otoczenia regulacyjnego dla detalistów 3 .

Wydajność sektora handlu detalicznego w UE pozostaje jednak w tyle za innymi sektorami i jest mniej dynamiczna niż w innych porównywalnych gospodarkach 4 . Handel detaliczny jest również mniej rentowny niż inne sektory. Nagromadzenie regulacji ma negatywny wpływ na jego wyniki. Detaliści muszą przestrzegać wielu zróżnicowanych i często złożonych ram prawnych ustanowionych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Takie restrykcyjne przepisy powodują, że rynki handlu detalicznego są mniej dynamiczne i charakteryzują się mniejszą liczbą przedsiębiorstw, które wchodzą na te rynki i wycofują się z nich, a także stwarzają mniejsze perspektywy zatrudnienia 5 .

Źródło: Obliczenia własne na podstawie informacji zebranych od państw członkowskich, Eurostatu oraz w ramach specjalnych badań 6 .

Nowoczesny sektor handlu detalicznego wymaga większych inwestycji i korzystnego otoczenia biznesowego. Plan inwestycyjny dla Europy wspiera dalsze pogłębianie jednolitego rynku, zwłaszcza poprzez usuwanie barier dla inwestycji, wspieranie większej przewidywalności regulacyjnej i ograniczanie nadmiernej regulacji.

Wraz z wdrożeniem strategii jednolitego rynku cyfrowego 7 Komisja podjęła kroki w celu dostosowania jednolitego rynku do wymogów epoki cyfrowej. Jednym z głównych celów było zwiększenie transgranicznego handlu elektronicznego. Wnioski ustawodawcze Komisji w sprawie blokowania geograficznego 8 , transgranicznych usług doręczania paczek 9 , modernizacji systemu VAT 10 , przepisów dotyczących umów cyfrowych 11 oraz planowana inicjatywa w sprawie platform internetowych 12 pomogą detalistom w sprawnym prowadzeniu działalności w internecie. Komisja proponuje również działania na rzecz sprawiedliwego i skutecznego opodatkowania gospodarki cyfrowej 13 oraz zapewnienia niezależności systemów kart płatniczych i podmiotów obsługujących transakcje 14 .

Pojawiają się nowe możliwości dla przedsiębiorstw typu start-up prowadzących działalność w tym sektorze. Inicjatywa na rzecz przedsiębiorstw typu start-up i przedsiębiorstw scale-up 15 ma na celu w szczególności usunięcie barier dla tych przedsiębiorstw na jednolitym rynku poprzez tworzenie lepszych możliwości handlowych i ułatwianie dostępu do finansowania.

W ramach nowego europejskiego programu na rzecz umiejętności zaproponowano szereg działań, które pomogą obywatelom Unii zdobyć odpowiednie umiejętności, aby sprostać wyzwaniom szybko zmieniającej się gospodarki światowej 16 . Sektor handlu detalicznego potrzebuje umiejętności odpowiadających wymogom cyfryzacji. Ponadto program Erasmus+ oferuje nowe możliwości odbywania długoterminowych praktyk za granicą w wielu różnych sektorach gospodarki, w tym w handlu detalicznym.

Szczególne znaczenie dla sektora handlu detalicznego ma jednolity rynek towarów. W grudniu 2017 r. Komisja przedstawiła dwa wnioski ustawodawcze mające na celu ułatwienie przedsiębiorstwom, zwłaszcza MŚP, sprzedaży produktów w całej UE 17 oraz wzmocnienie kontroli zapobiegających sprzedaży niebezpiecznych produktów unijnym konsumentom 18 . Ponadto Komisja przedstawiła wniosek mający na celu wyeliminowanie głównych barier utrudniających handel transgraniczny, związanych z prawem umów 19 . Komisja podejmuje również dalsze inicjatywy służące poprawie ram prawnych dla konsumentów i przedsiębiorstw 20 .

Dyrektywa usługowa umożliwia detalistom łatwiejsze tworzenie punktów sprzedaży we wszystkich państwach członkowskich. W wyroku w sprawie Visser 21 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) potwierdził, że sprzedaż detaliczna stanowi usługę i jako taka jest objęta dyrektywą usługową 22 . W dyrektywie usługowej przewidziano, że niektóre bardzo restrykcyjne wymogi dotyczące dostępu do rynku są zakazane, a inne wymogi mogą istnieć wyłącznie w przypadku, gdy są one niedyskryminujące, uzasadnione istotnym celem polityki publicznej i proporcjonalne. W tym względzie dyrektywa ta ma również na celu zagwarantowanie skutecznych, obiektywnych i niedyskryminujących procedur dostępu do rynku w rozsądnym terminie. Podobne wymogi nakłada Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w sytuacjach wykraczających poza zakres stosowania dyrektywy usługowej, takich jak ograniczenia prowadzenia działalności.

Rada Europejska podkreśliła, że egzekwowanie obowiązujących przepisów ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania jednolitego rynku 23 . W ramach wdrożenia dyrektywy usługowej państwa członkowskie wprowadziły szereg dostosowań ram prawnych dotyczących usług. Pełna zgodność z przepisami UE poprawiłaby otoczenie regulacyjne handlu detalicznego i umożliwiłaby przedsiębiorstwom, a tym samym również konsumentom, czerpanie korzyści z jednolitego rynku.

W strategii jednolitego rynku zwrócono uwagę na to, że ograniczenia w zakresie zakładania punktów sprzedaży detalicznej oraz prowadzenia codziennej działalności detalicznej stanowią istotne przeszkody na drodze do osiągania lepszych wyników przez sektor handlu detalicznego. Komisja zobowiązała się do przedstawienia najlepszych praktyk „w celu ułatwienia podejmowania działalności handlowej i zmniejszenia ograniczeń prowadzenia działalności w ramach jednolitego rynku”, które będą „stanowić wytyczne dla przeprowadzenia przez państwa członkowskie reform i ustalania przez nie priorytetów dotyczących polityki egzekwowania przepisów w sektorze detalicznym” 24 .

Celem niniejszego komunikatu jest przyczynienie się do uwolnienia potencjału sektora handlu detalicznego dla gospodarki UE poprzez określenie najlepszych praktyk. Najlepsze praktyki będą sprzyjać poprawie konkurencyjności sektora handlu detalicznego bez podważania celów polityki publicznej, do osiągnięcia których dążą państwa członkowskie. Jak podkreśliła Rada Europejska, UE musi w dalszym ciągu dążyć do utworzenia jednolitego rynku, który sprawdzi się w przyszłości i będzie dostosowany do epoki cyfrowej 25 . Sektor handlu detalicznego w coraz większym stopniu opiera się na dystrybucji wielokanałowej i tendencja ta będzie się utrzymywała. Szereg inicjatyw dotyczących jednolitego rynku cyfrowego ma na celu zapewnienie internetowym sprzedawcom detalicznym możliwości prowadzenia skutecznej sprzedaży transgranicznej. Niniejszy komunikat odnosi się do ograniczeń częściej stosowanych w przypadku sprzedaży detalicznej poza internetem.

W 25. rocznicę utworzenia jednolitego rynku 26 należy świętować jego osiągnięcia, ale również patrzeć w przyszłość. Sektor handlu detalicznego zasługuje na uwagę i analizę. Instytucje UE i państwa członkowskie powinny dołożyć starań, aby wspierać konkurencyjność tego sektora w czasie, gdy ulega on przekształceniom wskutek szybkiego rozwoju handlu elektronicznego.

2.Ograniczenia w handlu detalicznym wpływające na funkcjonowanie rynku

Detaliści napotykają liczne ograniczenia o różnym stopniu restrykcyjności dotyczące zakładania punktów sprzedaży (np. w odniesieniu do wielkości i lokalizacji sklepu lub procedury uzyskiwania specjalnego zezwolenia) oraz prowadzenia działalności (np. w odniesieniu do godzin otwarcia, promocji sprzedaży, sieci dystrybucji, opodatkowania i zaopatrzenia). Wiele z tych ograniczeń można uzasadnić istotnymi celami polityki publicznej, jednak ich nagromadzenie może stwarzać nieproporcjonalne bariery dla nowych podmiotów i w związku z tym negatywnie wpływać na wydajność sektora. Detaliści podkreślają, że ramy prawne powinny być dostosowane do przyszłych wyzwań i elastyczne, aby umożliwić przedsiębiorstwom szybkie przystosowanie się do zmieniających się realiów 27 .

Zmniejszenie ograniczeń ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie rynku 28 . Mniej restrykcyjne otoczenie regulacyjne zachęca większą liczbę przedsiębiorstw do wejścia na rynek, wykorzystania dostępnych możliwości i osiągnięcia sukcesu. Detaliści mają więcej elastyczności pod względem inwestowania w odpowiednią lokalizację i format swoich sklepów oraz lepszego reagowania na potrzeby lokalnych konsumentów. Wszystkie te elementy, w połączeniu z rozkwitem handlu elektronicznego, zwiększają konkurencję i powodują, że sukces osiągają bardziej efektywne i innowacyjne przedsiębiorstwa.

W rezultacie poprawia się wydajność sektora, co przynosi korzyści również konsumentom. Konsumenci mogą korzystać z większej różnorodności, większej innowacyjności i wyższej jakości oferowanych produktów i usług. Mogą również płacić niższe ceny 29 . Ponadto silniejszy sektor detaliczny może oferować dodatkowe możliwości zatrudnienia. Powstałyby lepsze i liczniejsze miejsca pracy nie tylko w handlu detalicznym, lecz także w usługach pomocniczych, takich jak transport, magazynowanie i logistyka.

Komisja opracowała wskaźnik restrykcyjności w sektorze handlu detalicznego, który ilustruje różne ograniczenia dotyczące zakładania punktów sprzedaży i codziennego prowadzenia działalności handlowej 30 . Jego elementy uwzględniają złożoność i różnorodność ram prawnych obowiązujących w państwach członkowskich. Ogólnie rzecz biorąc, wskaźnik ten odzwierciedla sytuację faktyczną i pokazuje bardzo duże rozbieżności, jeśli chodzi o ograniczenia istniejące w UE. We wszystkich państwach członkowskich istnieją ograniczenia zarówno w zakresie zakładania punktów sprzedaży, jak i w zakresie prowadzenia działalności handlowej. Konkretny rodzaj ograniczeń i poziom restrykcyjności jednak znacznie się różnią. W niektórych państwach członkowskich poziom ten może być nawet pięciokrotnie wyższy niż w innych. Podczas gdy w najmniej restrykcyjnych ramach prawnych istnieje tylko kilka rodzajów ograniczeń, w najbardziej restrykcyjnych ramach może obowiązywać do 12 różnych rodzajów ograniczeń 31 . Ma to wpływ na otoczenie, w którym przedsiębiorstwa handlu detalicznego prowadzą działalność.

Regulowanie sektora handlu detalicznego jest zadaniem przede wszystkim państw członkowskich. Ustanawiając przepisy, państwa członkowskie muszą jednak przestrzegać prawa Unii i nie mogą nadmiernie ograniczać swobody przedsiębiorczości ani swobody świadczenia usług. W rezultacie niektóre ograniczenia są zakazane, podczas gdy w innych przypadkach mogą one być utrzymane lub wprowadzone, o ile są niedyskryminujące, uzasadnione istotnymi celami polityki publicznej i proporcjonalne. Mniej restrykcyjne otoczenie regulacyjne przyczyniłoby się do większej konkurencyjności sektora. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na fakt, że ze względu na swój charakter przepisy dotyczące zakładania punktów sprzedaży i prowadzenia działalności w sektorze handlu detalicznego mają wpływ głównie na detalistów prowadzących sprzedaż poza internetem. Ponadto ograniczenia kumulują się, a zatem państwa członkowskie powinny uwzględnić ich łączne skutki.

3.Ułatwienie zakładania punktów sprzedaży detalicznej

Otwieranie nowych punktów sprzedaży jest dla detalistów sposobem uzyskiwania dostępu do rynku. W miarę rozwoju wielokanałowej sprzedaży detalicznej ważne jest, aby detaliści byli w stanie realizować spójną strategię dostępu do rynku, łączącą obecność w internecie i poza nim. Ponadto taki dostęp do rynku powinien być możliwy w rozsądnych ramach czasowych oraz bez nadmiernego lub nieproporcjonalnego obciążenia. Odpowiedni i szybki dostęp do rynku jest kwestią o fundamentalnym znaczeniu dla detalistów. Zaniepokojeni są oni ograniczeniami dotyczącymi lokalizacji nowych sklepów, warunkami odnoszącymi się do produktów lub ogólnym brakiem pewności prawa. Detaliści sygnalizują, że procedury związane z zakładaniem punktów sprzedaży trwają zbyt długo oraz są zbyt złożone i obarczone zbyt dużą niepewnością 32 .

Ograniczenia w zakresie zakładania punktów sprzedaży detalicznej stanowią poważne bariery wejścia na rynek i jako takie były wielokrotnie przywoływane w kontekście europejskiego semestru 33 .

Warunki zakładania punktów sprzedaży detalicznej

Wszystkie państwa członkowskie regulują kwestie związane z zakładaniem punktów sprzedaży detalicznej. Bardzo często kwestie te regulowane są na poziomie regionalnym lub lokalnym, co dodatkowo zwiększa różnorodność przepisów, których muszą przestrzegać detaliści.

Potwierdzając orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości dotyczące swobody przedsiębiorczości, dyrektywa usługowa zakazuje stosowania niektórych wymogów, takich jak testy potrzeb ekonomicznych 34 . Do kategorii tej należą wezwania do udzielenia informacji na potrzeby oceny podaży (np. liczba, rodzaje i formaty istniejących sklepów) lub pomiaru popytu na rynku (np. siły nabywczej lub konsumpcji w gospodarstwach domowych na obszarach, na których mają powstać sklepy). Prawodawca Unii zakazał stosowania takich wymogów, ponieważ służą one interesom czysto gospodarczym albo mogą zostać zastąpione mniej restrykcyjnymi środkami. Wdrażając dyrektywę usługową, wiele państw członkowskich dokonało przeglądu warunków zakładania punktów sprzedaży detalicznej i zlikwidowało wymogi dotyczące oceny ekonomicznej 35 . W prawie lub praktyce niektórych państw członkowskich informacje gospodarcze są jednak nadal wymagane lub wykorzystywane.

Przepisy dotyczące zakładania punktów sprzedaży detalicznej są podyktowane względami zagospodarowania przestrzennego, przy czym ich celem często jest podtrzymanie żywotności centrów miast lub ochrona środowiska. Na przykład przepisy te mogą ograniczać zakładanie sklepów na peryferiach miast. Cele te podziela Komisja, która w ramach agendy miejskiej UE 36 współpracuje z państwami członkowskimi, miastami i innymi zainteresowanymi stronami, aby promować bardziej przyjazną dla miast, skuteczną i efektywną politykę oraz przyczyniać się do spójności terytorialnej 37 . Jednocześnie państwa członkowskie muszą dążyć do osiągnięcia tych celów w proporcjonalny sposób.

Trybunał Sprawiedliwości potwierdził 38 , że dyrektywa usługowa ma zastosowanie do zakładania punktów sprzedaży detalicznej niezależnie od sposobu, w jaki państwa członkowskie regulują tę kwestię, czy to poprzez system zezwoleń, czy poprzez przepisy dotyczące zagospodarowania przestrzennego. Trybunał Sprawiedliwości potwierdził, że dyrektywa usługowa umożliwia należyte uwzględnienie celów polityki publicznej oraz że państwa członkowskie dysponują pewnym marginesem swobody co do wyboru sposobu, w jaki realizowane są uzasadnione cele polityki publicznej. Aby zapewnić zgodność z dyrektywą usługową pod tym względem, państwa członkowskie muszą jednak dopilnować, by wymogi regulacyjne dotyczące zakładania sklepów były nie tylko uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym, lecz także proporcjonalne.

Proporcjonalność jest ważną cechą swobód jednolitego rynku. Proporcjonalność ma zasadnicze znaczenie w handlu detalicznym. Dyrektywa usługowa zawiera wymóg, aby detaliści nie podlegali nieproporcjonalnym ograniczeniom. Dotyczy to niektórych wymogów wyraźnie wspomnianych w dyrektywie usługowej – należą do nich ograniczenia terytorialne 39 . Przykładem takich ograniczeń mogą być bardzo szczegółowe plany zagospodarowania przestrzennego, określające rodzaje towarów, które mają być sprzedawane 40 . Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie Visser przywołał spoczywający na państwach członkowskich na mocy dyrektywy usługowej 41 obowiązek dokonania przeglądu swoich przepisów i praktyk w celu sprawdzenia proporcjonalności ograniczeń terytorialnych mających zastosowanie do zakładania punktów sprzedaży detalicznej 42 .

W odniesieniu do szerzej rozumianego sektora usług Komisja przedstawiła wniosek ustawodawczy dotyczący dyrektywy w sprawie analizy proporcjonalności w dziedzinie zawodów regulowanych 43 . Podobnie we wniosku ustawodawczym Komisji dotyczącym procedury powiadomień w odniesieniu do niektórych ograniczeń na mocy dyrektywy usługowej 44 wymagane jest zorganizowane i jednolite podejście do proporcjonalności.

Ustalając progi wielkości, państwa członkowskie często stosują różne przepisy do projektów zakładania punktów sprzedaży detalicznej w zależności od wielkości planowanego sklepu 45 . Może to skutkować sztucznym kształtowaniem krajobrazu handlu detalicznego poprzez wywieranie wpływu na formaty i rozmiary otwieranych sklepów 46 , w efekcie oddziałując na wydajność.

Testy potrzeb ekonomicznych

Zgodnie z dyrektywą usługową organy publiczne muszą dokonać przeglądu swoich przepisów i praktyk w celu zapewnienia, aby do celów zakładania punktów sprzedaży detalicznej nie były wymagane ani wykorzystywane dane ekonomiczne.

Przykład: W większości państw członkowskich w procedurach dotyczących zakładania punktów sprzedaży detalicznej nie są wykorzystywane dane ekonomiczne, podczas gdy w niektórych innych państwach członkowskich nadal formalnie lub faktycznie przeprowadza się testy potrzeb ekonomicznych.

Przepisy dotyczące lokalizacji

Stosując przepisy dotyczące lokalizacji, w tym służące utrzymaniu żywotności centrów miast, zgodnie z dyrektywą usługową organy publiczne muszą ocenić proporcjonalność tych przepisów, a w szczególności upewnić się, czy mniej restrykcyjne przepisy byłyby równie skuteczne.

Przykład: We Francji przepisy dotyczące zakładania punktów sprzedaży detalicznej umożliwiają detalistom wybór optymalnej lokalizacji sklepu bez nakładania ograniczeń co do formatu sklepu i asortymentu produktów.

Strefy w lokalnych planach zagospodarowania przestrzennego

Zachęca się organy publiczne, aby przy projektowaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego pozwoliły w strefach usługowych na prowadzenie szerokiego zakresu działalności usługowo-handlowej. Ponadto zgodnie z dyrektywą usługową organy publiczne – zgodnie z zasadą proporcjonalności – muszą unikać nadmiernie nakazowych przepisów.

Przykład: Poprzez określenie w miejscowych planach stref na potrzeby szerokiego zakresu działalności gospodarczej („na użytek usługowy”) organy rumuńskie zapewniają elastyczność w użytkowaniu przestrzeni.

Progi wielkości

Jeżeli organy publiczne ustanawiają progi wielkości do celów związanych z zakładaniem punktów sprzedaży detalicznej, zgodnie z dyrektywą usługową i zasadą proporcjonalności muszą ocenić zgodność poziomu progów z realizowanymi celami polityki publicznej. Ponadto zachęca się organy publiczne do rozważenia wpływu tych progów na strukturę rynku.

Przykład: Na Łotwie nie stosuje się żadnych progów i niezależnie od wielkości sklepu obowiązuje jeden proces związany z zakładaniem punktu sprzedaży detalicznej, o ile projekt jest planowany na obszarze przeznaczonym na „użytek usługowy”. Również w Danii i Finlandii w wyniku reformy ram prawnych dotyczących zakładania punktów sprzedaży detalicznej ustalono wyższe progi wielkości sklepów oraz zniesiono niektóre ograniczenia powierzchni sprzedaży. Reformy te przeprowadzono w celu poprawy funkcjonowania sektora, zwiększenia wydajności oraz zapewnienia konsumentom większego wyboru i niższych cen.

Utrzymanie tętniących życiem centrów miast stanowi uzasadniony interes polityki organów krajowych, regionalnych i lokalnych, a liczba pustych lokali rośnie. Aby rozwiązać ten problem, niektóre z tych organów stosują ograniczenia w odniesieniu do zakładania punktów sprzedaży detalicznej poza centrami miast. Jeżeli ograniczenia te są stosowane, muszą być uzasadnione i proporcjonalne. W tym kontekście właściwe organy krajowe powinny rozważyć bardziej kompleksową politykę, wykraczającą poza przepisy dotyczące konkretnie handlu detalicznego. Powinny one również uwzględnić aspekt handlu elektronicznego i zmieniające się preferencje konsumentów w dziedzinie zakupów, gdyż oba te czynniki mają wpływ na obecność detalistów w centrach miast.

Nowe podejście do promowania żywotności centrów miast

Zachęca się organy publiczne do rozważenia szerokiego wachlarza działań i środków, które służą przyciągnięciu konsumentów do centrów miast i nie opierają się wyłącznie na ograniczeniach dotyczących zakładania punktów sprzedaży detalicznej.

Przykład: W dzielnicy Amsterdamu (Niderlandy) znanej jako „Dziewięć Uliczek” detaliści zrzeszyli się, aby utworzyć dobrze prosperującą społeczność, opierając się na tożsamości i dziedzictwie kulturowym tego obszaru. Korzystając z pomocy menedżera społeczności, detaliści są zachęcani do koordynowania wspólnych działań marketingowych i promocyjnych związanych z tym dziedzictwem i nagłaśnianych za pośrednictwem strony internetowej, które mogą przyciągnąć do tego obszaru turystów lub innych konsumentów. To, wraz z innymi inicjatywami prowadzonymi przez właściwy organ, takimi jak wprowadzenie strefy wolnej od samochodów, wzmocniło działalność detaliczną i zwiększyło popyt na powierzchnię handlową w dzielnicy „Dziewięć Uliczek”.

Równolegle z niniejszym komunikatem Komisja opublikowała przewodnik w zakresie wspierania odnowy i modernizacji sektora drobnego handlu detalicznego. Przewodnik ten zawiera przykłady udanych przedsięwzięć miast, które przywróciły żywotność swoim centrom, i powinien pomóc właściwym organom we wspieraniu drobnych detalistów w dostosowaniu się do nowych realiów epoki cyfrowej.

Procedury związane z zakładaniem punktów sprzedaży detalicznej

Proste, przejrzyste i skuteczne procedury związane z zakładaniem punktów sprzedaży detalicznej („ograniczenie formalności administracyjnych”) stwarzają możliwości zwiększenia wydajności sektora handlu detalicznego. Respondenci uczestniczący w otwartych konsultacjach publicznych podkreślili potrzebę ułatwienia procesu zakładania punktów sprzedaży detalicznej, zapewnienia bardziej przejrzystych procedur oraz lepszego i bardziej systematycznego korzystania z procedur elektronicznych. Do ułatwienia tego dostępu należy wykorzystać technologie cyfrowe 47 . Celem planu działania UE na rzecz administracji elektronicznej 48 jest przyspieszenie transformacji cyfrowej w administracji, tak aby kontakt przedsiębiorstw z administracjami publicznymi był bardziej efektywny, bardziej przejrzysty, szybszy i tańszy.

Znalezienie odpowiednich i dokładnych informacji na temat wymogów prawnych i procedur w łatwo zrozumiałej formie, a także możliwość dostępu do procedur administracyjnych i ich przeprowadzenia drogą elektroniczną ma kluczowe znaczenie dla wszystkich podmiotów, które chcą wykorzystać zalety jednolitego rynku, a w szczególności dla MŚP. Aby lepiej zaspokoić te potrzeby, Komisja przedstawiła wniosek ustawodawczy w sprawie utworzenia jednolitego portalu cyfrowego 49 .

W praktyce detaliści nieprowadzący działalności w internecie nadal borykają się z poważnymi opóźnieniami wskutek wielu przeszkód proceduralnych 50 . Opóźnienia takie mają negatywny wpływ na rozpoczęcie i rentowność projektu – który może być opracowany z myślą o konkretnych warunkach rynkowych – i powodują znaczne koszty.

Samo pełne wdrożenie dyrektywy usługowej pozwoliłoby na ambitny program uproszczeń administracyjnych i współpracy administracyjnej 51 . Z uwagi na wyrok w sprawie Visser państwa członkowskie powinny ocenić, czy uproszczenie administracyjne w sektorze handlu detalicznego było wystarczająco ambitne, czy też konieczne są dalsze działania. W dyrektywie zobowiązuje się państwa członkowskie do ustanowienia pojedynczych punktów kontaktowych, zapewnienia możliwości dopełnienia procedur na odległość i drogą elektroniczną oraz zapewnienia łatwego dostępu do informacji na temat krajowych wymogów i procedur. Wnioski muszą być rozpatrywane jak najszybciej. Skuteczniejsze, bardziej przejrzyste i krótsze procedury związane z zakładaniem punktów sprzedaży detalicznej byłyby korzystne dla sektora i organów publicznych.

Procedury uproszczone

Procedury uproszczone są mniej czasochłonne i wymagają mniejszych nakładów zasobów. Zgodnie z dyrektywą usługową organy publiczne muszą ułatwić detalistom nieprowadzącym działalności w internecie dostęp do rynku poprzez uproszczone procedury dotyczące zakładania punktów sprzedaży detalicznej, charakteryzujące się mniejszą liczbą zezwoleń, o które można wnioskować poprzez pojedynczy internetowy punkt kontaktowy.

Przykład: W Belgii w celu uproszczenia procesu administracyjnego w regionach wprowadzono zintegrowane procedury i punkty kompleksowej obsługi w odniesieniu do zakładania punktów sprzedaży. Zmiany te umożliwiają detalistom składanie wniosku o jedno zintegrowane pozwolenie w jednym miejscu.

Przejrzystość

Przejrzystość na wszystkich etapach procedury związanej z zakładaniem sklepów jest korzystna dla detalistów. Zgodnie z dyrektywą usługową organy publiczne muszą dopilnować, aby wszystkie niezbędne informacje na temat procedur związanych z zakładaniem punktów sprzedaży detalicznej były z wyprzedzeniem udostępniane detalistom za pośrednictwem przeznaczonej do tego strony internetowej. Zachęca się je również do podawania do wiadomości publicznej wszystkich decyzji – zarówno pozytywnych, jak i negatywnych – dotyczących zakładania punktów sprzedaży detalicznej. Przykład: Na Litwie zarówno pozytywne, jak i negatywne decyzje dotyczące zakładania punktów sprzedaży detalicznej są publikowane w formie elektronicznej.

Czas trwania procedur

Skrócenie czasu trwania procedur związanych z zakładaniem punktów sprzedaży detalicznej pomaga w szybkim rozpoczęciu projektów związanych z handlem detalicznym. Wraz z rozwojem handlu elektronicznego ważne jest skrócenie terminów uzyskania dostępu do rynku dla detalistów nieprowadzących działalności w internecie. Wspomogłoby to również rozwój dystrybucji wielokanałowej. Zgodnie z dyrektywą usługową organy publiczne muszą rozpatrywać wnioski jak najszybciej 52 . Zachęca się je do rozważenia wszystkich możliwości skrócenia czasu potrzebnego do założenia sklepu, w tym poprzez środki mające na celu uniknięcie oportunistycznych odwołań.

Przykład: Niedawna reforma w Finlandii miała na celu uproszczenie, a tym samym skrócenie czasu trwania procedur dotyczących zakładania punktów sprzedaży detalicznej.

4.Zmniejszanie ograniczeń prowadzenia działalności

Oprócz przepisów mających wpływ na zakładanie punktów sprzedaży detalicznej detaliści mają do czynienia z szeregiem przepisów związanych z codzienną działalnością (np. dotyczących godzin otwarcia, promocji sprzedaży, sieci dystrybucji i źródeł zaopatrzenia).

Ograniczenia prowadzenia działalności były często wprowadzane na potrzeby osiągnięcia celów polityki publicznej, takich jak ochrona pracowników, konsumentów, środowiska i zdrowia publicznego. Handel elektroniczny zmienia przyzwyczajenia zakupowe konsumentów (konsumenci przyzwyczajeni są do dokonywania zakupów w dowolnym miejscu i czasie, w tym transgranicznie) 53 . W związku z tym państwa członkowskie powinny w razie potrzeby przeprowadzić ocenę i modernizację swoich ram prawnych, czerpiąc inspirację w stosownych przypadkach z dobrze funkcjonujących i mniej uciążliwych rozwiązań opracowanych w innych państwach członkowskich.

Ograniczenia prowadzenia działalności zazwyczaj dotyczą głównie detalistów nieprowadzących działalności w internecie 54 . Na przykład ze względu na swój charakter ograniczenia dotyczące godzin otwarcia sklepów lub podatki obowiązujące wyłącznie handel detaliczny oparte na wielkości powierzchni sprzedaży nie mają zastosowania do detalistów internetowych. Organy publiczne powinny ocenić proporcjonalność i skuteczność ograniczeń prowadzenia działalności mających wpływ na detalistów nieprowadzących działalności w internecie, aby zapewnić im równe szanse w porównaniu z handlem elektronicznym.

Ograniczenia prowadzenia działalności mogą stać się znaczącym obciążeniem dla przedsiębiorstw, wpływającym na ich wydajność, i z tego względu były wielokrotnie przywoływane w kontekście europejskiego semestru 55 .

Zapewnienie równych szans w handlu detalicznym

Detaliści nieprowadzący działalności w internecie muszą wziąć pod uwagę nowe wzorce konsumpcji i odpowiednio dostosować swoją strategię handlową 56 . Drobni detaliści mogą mieć trudności z dostosowaniem się do cyfrowej ewolucji rynku. Nie zawsze łatwo przychodzi im korzystanie z technologii i na ogół dysponują mniejszymi zasobami, mniejszą wiedzą i mniejszym potencjałem pod względem projektowania i wdrażania zmian strukturalnych.

Pomoc w transformacji drobnych detalistów

Zachęca się organy publiczne do ułatwiania przyswajania technologii cyfrowych przez drobnych detalistów.

Przykład: Aby podnieść poziom wiedzy detalistów na temat korzystania z technologii cyfrowych, w Belgii Walońska Agencja Cyfrowa opracowała narzędzie samodzielnej diagnostyki, które pomaga drobnym detalistom ocenić, jaka technologia cyfrowa odpowiada ich zasobom i doświadczeniu oraz jakiego rodzaju rozwiązań potrzebują oni w perspektywie krótkoterminowej, aby ułatwić im przyjęcie technologii cyfrowych.

Przewodnik w zakresie wspierania odnowy i modernizacji sektora drobnego handlu detalicznego powinien pomóc właściwym organom we wspieraniu drobnych detalistów w dostosowaniu się do nowych realiów epoki cyfrowej.

W państwach członkowskich, które posiadają przepisy dotyczące promocji i rabatów, konsumenci mogą zazwyczaj korzystać z promocji i rabatów oferowanych przez sklepy internetowe znajdujące się w państwach członkowskich, w których obowiązują bardziej elastyczne przepisy (na przykład tych państwach, które nie narzucają ścisłych okresów wyprzedaży posezonowej lub dopuszczają sprzedaż poniżej kosztów) 57 .

Handel elektroniczny umożliwia konsumentom nabywanie drogą elektroniczną produktów, w odniesieniu do których pewne państwa członkowskie narzucają określone kanały dystrybucji w przypadku sprzedaży tych produktów poza internetem 58 . Może to stwarzać odmienne warunki dla handlu detalicznego stacjonarnego i elektronicznego.

Przepisy opracowane przede wszystkim w odniesieniu do stacjonarnego handlu detalicznego ograniczają zdolność detalistów do przystosowywania się do zmian, jakie niesie ze sobą handel elektroniczny, i reagowania na nie. Dotyczy to na przykład ograniczeń co do godzin otwarcia sklepów. Ograniczenia te często były wprowadzane w celu zapewnienia ochrony pracownikom, jak również MŚP, które nie zawsze stać na zatrudnienie liczby pracowników wystarczającej do pokrycia długich godzin otwarcia. Należy odpowiedzieć na te obawy, jednocześnie wspierając detalistów stacjonarnych w dostosowywaniu się do nowych nawyków konsumentów.

Istniejące podatki i opłaty obowiązujące wyłącznie handel detaliczny oparte na wielkości powierzchni sprzedaży mają obecnie zastosowanie wyłącznie do sklepów nieprowadzących działalności w internecie, co może stawiać je w niekorzystnej sytuacji w porównaniu ze sklepami internetowymi i innymi przedsiębiorstwami.

Promocje sprzedaży i rabaty

Promocje sprzedaży i rabaty mogą być elementem strategii detalisty w środowisku wielokanałowym lub strategii wejścia na nowy rynek. Ustanawiając przepisy dotyczące promocji sprzedaży i rabatów, organy publiczne muszą przestrzegać między innymi zasady niedyskryminacji, zasadności i proporcjonalności. Przyczyniłoby się to do zapewnienia równych szans w porównaniu z handlem elektronicznym.

Przykład: Niedawna reforma przeprowadzona w Luksemburgu miała na celu ułatwienie wyprzedaży likwidacyjnej i zezwolenie na sprzedaż poniżej kosztów. W 2014 r. Grecja wydłużyła okresy wyprzedaży posezonowej.

Określone kanały sprzedaży

Zachęca się organy publiczne do stworzenia równych szans w porównaniu z handlem elektronicznym.

Przykład: W Danii, Portugalii, Szwecji i we Włoszech przeprowadzono reformy mające umożliwić sprzedaż niektórych leków dostępnych bez recepty w miejscach innych niż apteki.

Godziny otwarcia sklepów

Godziny otwarcia sklepów są ważnym czynnikiem wpływającym na dostępność sklepu detalicznego dla konsumentów. Handel elektroniczny w znacznym stopniu zmienia nawyki konsumentów w zakresie zakupów, a detaliści nieprowadzący działalności w internecie mogą mieć trudności z nadążaniem za konkurencją ze strony detalistów internetowych. Zachęca się organy publiczne do zapewnienia elastyczności umożliwiającej dostosowywanie się do zmieniających się preferencji konsumentów i stworzenia równych szans w porównaniu z handlem elektronicznym.

Przykład: W Finlandii godziny otwarcia sklepów zostały niedawno w pełni zliberalizowane, co miało znaczący pozytywny wpływ na konkurencję i zatrudnienie.

Podatki obowiązujące wyłącznie handel detaliczny

Zachęca się organy publiczne do stworzenia równych szans w porównaniu z handlem elektronicznym, jak również z wszystkimi sektorami działalności, zapewniając, aby wszelkie podatki obowiązujące wyłącznie handel detaliczny były uzasadnione i nie stawiały w niekorzystnej sytuacji detalistów nieprowadzących działalności w internecie.

Przykład: W większości państw członkowskich podatki nie obowiązują wyłącznie sektora handlu detalicznego, a zatem nie są one dyskryminujące dla tego sektora w porównaniu z innymi sektorami.

Na Węgrzech wprowadzony w 2010 r. podatek obowiązujący wyłącznie handel detaliczny został zniesiony w 2014 r., co poprawiło równowagę nie tylko między różnymi sektorami, lecz również między podmiotami krajowymi i zagranicznymi.

Zapewnienie sprawiedliwych i wydajnych łańcuchów dostaw

Handel detaliczny przybliża konsumentom jednolity rynek. Jednolity rynek UE umożliwia detalistom kupowanie produktów z dowolnego miejsca w UE. Poprawia to wydajność, może zwiększać produktywność i ogranicza koszty, ostatecznie przynosząc korzyść konsumentom. Dzięki jednolitemu rynkowi zwiększył się wybór dostępnych produktów. Bariery regulacyjne, ograniczające możliwość transgranicznego zaopatrywania się w produkty grożą rozdrobnieniem jednolitego rynku i są sprzeczne z traktatową zasadą swobodnego przepływu towarów.

Na poziomie unijnym i krajowym podejmowane są również wysiłki na rzecz promowania zrównoważonych łańcuchów dostaw, aby zmniejszyć wpływ na środowisko i wspierać zrównoważoną konsumpcję. UE podjęła już kroki w celu rozwiązania problemu odpadów tworzyw sztucznych 59 . W swojej strategii na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym ze stycznia 2018 r. Komisja planuje dalsze działania w tej dziedzinie 60 . Komisja proponuje również środki promujące zapobieganie marnotrawieniu żywności 61 . Wiele państw członkowskich wprowadziło również przepisy służące promowaniu uczciwych praktyk handlowych, w szczególności w łańcuchu dostaw żywności. Komisja wspiera te wysiłki, w tym poprzez wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorstwami w łańcuchu dostaw żywności 62 . Ważne jest jednak, by nie uniemożliwiać dostawcom i detalistom obopólnie korzystnej współpracy.

Komisja jest również świadoma terytorialnych ograniczeń dostaw ustanowionych przez podmioty prywatne, które mogą ograniczać detalistom możliwości nabywania produktów, od kogo i skąd chcą, co ma negatywny wpływ na jednolity rynek 63 . Wydaje się, że w niektórych przypadkach detaliści posiadający siedzibę w jednym państwie członkowskim i mający do czynienia z dostawcą wielonarodowym nie mają możliwości wyboru, u którego krajowego podmiotu dostawcy towarów chcieliby się zaopatrywać, lecz są kierowani do określonego krajowego podmiotu zależnego. Detaliści napotykają tę samą barierę, gdy dostawca uniemożliwia swojej sieci niezależnych hurtowników dostarczanie ich produktów za granicę, co skutkuje zamknięciem dostępu do rynku lub podziałem rynku wzdłuż granic krajowych. Jeżeli dostawca narzucający terytorialne ograniczenia dostaw zajmuje pozycję dominującą lub jeżeli ograniczenia te są stosowane w ramach umowy między dostawcą a niezależnym hurtownikiem, w pewnych okolicznościach można wykorzystać prawo konkurencji do nałożenia sankcji za te ograniczenia jako zachowanie antykonkurencyjne. Nie obejmuje to jednak sytuacji, w których takie polecenia są wydawane przez zintegrowanych pionowo dostawców ich krajowym jednostkom zależnym. Obecnie niektórzy dostawcy wykorzystują fakt, że do takich sytuacji nie stosują się przepisy ochrony konkurencji 64 .

Terytorialne ograniczenia dostaw powodują segmentację rynku, ograniczając konkurencję i skutkując prawdopodobnymi znacznymi rozbieżnościami między cenami hurtowymi, cenami detalicznymi lub pod względem wyboru produktów oferowanych konsumentom w całej UE 65 .

Należy zapobiegać takim zachowaniom, tak aby detaliści mogli prowadzić handel równoległy w odniesieniu do wszystkich produktów, co pozwoli jeszcze bardziej zbliżyć jednolity rynek do konsumentów europejskich. Komisja podejmie dalsze działania w zakresie badania faktów dotyczących skutków takich praktyk dla jednolitego rynku. Jeżeli sytuacja nie zmieni się w wyniku dobrowolnej zmiany podejścia dostawców, konieczne mogą być dalsze działania.

Ograniczenia regulacyjne dotyczące zaopatrzenia

Zgodnie z zasadami jednolitego rynku towarów detaliści muszą mieć możliwość korzystania ze swobody tworzenia łańcuchów dostaw, w tym transgranicznych, aby zwiększyć dostęp konsumentów do szerokiej gamy produktów po konkurencyjnych cenach.

Przykład: Republika Czeska i Słowacja zniosły w odniesieniu do niektórych detalistów wymogi regulacyjne dotyczące sprawozdawczości w zakresie części lub procentu obrotu ze sprzedaży żywności pochodzącej z rynku krajowego lub wyprodukowanej na nim.

Praktyki umowne we współczesnym handlu detalicznym

Jeżeli organy publiczne regulują praktyki w celu zapewnienia ochrony zagrożonym podmiotom, zgodnie ze swobodą przedsiębiorczości nie powinny one zakazywać takich praktyk umownych między detalistami i dostawcami, które są obopólnie korzystne.

Przykład: W Irlandii, jeżeli dostawca wyraźnie zgodzi się w umowie wnieść wkład w koszty marketingu, nie jest to zabronione, o ile istnieją środki ochronne, takie jak wymóg obiektywnego i rozsądnego oszacowania takiego wkładu.

Terytorialne ograniczenia dostaw

Podmioty prywatne nie powinny uniemożliwiać detalistom wykorzystywania w pełni możliwości oferowanych przez jednolity rynek w zakresie transgranicznego zaopatrywania się w produkty. Detaliści powinni mieć możliwość oferowania konsumentom dostępu do szerokiej gamy produktów, w tym do różnych wersji tego samego produktu, po potencjalnie niższych cenach.

Przykład: Detaliści powinni mieć wybór, u którego krajowego podmiotu dostawcy towarów chcieliby się zaopatrywać.

5.Ograniczenie kosztu przestrzegania przepisów

Przestrzeganie przepisów wiąże się z kosztem – kosztem przestrzegania przepisów – który może wynieść 0,4–6 % rocznego obrotu detalistów 66 . Dla mikroprzedsiębiorstw jest to szczególnie duże obciążenie 67 .

Respondenci biorący udział w otwartych konsultacjach publicznych wskazali obszary, w których można byłoby wprowadzić usprawnienia, a mianowicie: zgłaszanie informacji gospodarczych, powiadamianie o zmianach, kontrole 68 , bardziej proporcjonalne grzywny i sankcje.

W ostatnich latach Komisja podjęła stanowcze zobowiązanie do promowania zasad lepszego stanowienia prawa zarówno na poziomie UE, jak i na poziomie państw członkowskich 69 . Również państwa członkowskie muszą sprawdzić, czy przepisy krajowe są dobrze ukierunkowane, oparte na dowodach i jasno sformułowane. Mniej skomplikowane przepisy, większa świadomość specyfiki sektora oraz wsparcie polityczne mogłyby pomóc zapewnić elastyczność i innowacyjność sektora handlu detalicznego 70 .

Wspieranie rozwoju sektora handlu detalicznego przynoszące ostatecznie korzyści konsumentom wymaga szeroko zakrojonego podejścia: uproszczenia ram prawnych, zapewnienia, aby były one dostosowane do środowiska wielokanałowego, a także ograniczenie nadmiernie uciążliwych i kosztownych środków i procedur nakładanych na detalistów w celu zapewnienia zgodności z tymi przepisami.

Obciążenie administracyjne i sankcje

Zachęca się organy publiczne, aby przy projektowaniu i stosowaniu przepisów, w szczególności regulujących codzienną działalność sklepów, uwzględniały przewidywane koszty zadań administracyjnych i niezbędnego wyposażenia. Jest to szczególnie ważne zarówno dla MŚP, jak i dla organów publicznych.

Przykład: Ułatwienie składania wniosków lub sprawozdań za pomocą narzędzi internetowych, a także uproszczone procedury administracyjne i usprawnione kontrole prowadzą do znacznych oszczędności i umożliwiają w szczególności drobnym detalistom przesunięcie zasobów z zadań administracyjnych na ich podstawową działalność, w tym na innowacje.

6.Wnioski

Dobrze funkcjonujący jednolity rynek oraz zmodernizowane otoczenie regulacyjne są niezbędne dla unijnego sektora handlu detalicznego odpowiadającego potrzebom XXI wieku. Wytyczne prawne i najlepsze praktyki przedstawione w niniejszym komunikacie powinny pomóc państwom członkowskim w przeprowadzeniu reform zmierzających do stworzenia bardziej otwartego, bardziej zintegrowanego i bardziej konkurencyjnego rynku handlu detalicznego bez ryzyka dla dążenia do osiągnięcia uzasadnionych celów polityki publicznej.

Zmniejszenie ograniczeń w handlu detalicznym miałoby również pozytywne skutki w innych sektorach gospodarki, w szczególności na rynkach wyższego szczebla, tj. w przemyśle wytwórczym. Bardziej efektywny sektor handlu detalicznego i niższe ceny detaliczne zwiększają popyt i ukierunkowują producentów wyższego szczebla na bardziej innowacyjne produkty.

Chociaż rozwój handlu elektronicznego stwarza bezprecedensowe możliwości zarówno dla sektora handlu detalicznego, jak i dla konsumentów, ograniczenia dotyczące detalistów nieprowadzących działalności w internecie nie pozwalają im dostosować się do zmieniających się przyzwyczajeń konsumentów. Konsumenci dokonujący zakupów w internecie są przyzwyczajeni do robienia zakupów w dowolnym miejscu i czasie. Dlatego też ważne jest, aby przy opracowywaniu i wdrażaniu odpowiednich przepisów organy krajowe, regionalne i lokalne uwzględniały fakt, że w najbliższych latach trendem w handlu detalicznym pozostanie wielokanałowa sprzedaż detaliczna.

Wytyczne prawne i najlepsze praktyki przedstawione w niniejszym komunikacie powinny pomóc organom publicznym w ocenieniu ich ram prawnych i zidentyfikowaniu mniej restrykcyjnych środków. Państwa członkowskie muszą w dalszym ciągu dokonywać oceny istniejących i proponowanych środków dotyczących sektora handlu detalicznego, aby zapewnić ich niedyskryminacyjny charakter, należyte uzasadnienie i proporcjonalność. Zachęca się je również do zapewnienia, aby środki te były skuteczne pod względem osiągania celów polityki publicznej, w proporcjonalny sposób uwzględniały problemy związane z rozwojem obszarów miejskich i były dostosowane do szybko zmieniającego się otoczenia handlu detalicznego. W tej ocenie rolę powinny odgrywać krajowe organy ochrony konkurencji.

Wskaźnik restrykcyjności w sektorze handlu detalicznego będzie wykorzystywany jako dynamiczne narzędzie monitorowania służące do pomiaru wysiłków państw członkowskich na rzecz zmniejszenia ograniczeń w handlu detalicznym, przy jednoczesnym uwzględnieniu uzasadnionych celów polityki publicznej, takich jak zdrowie publiczne, oraz wpływu tych reform na działanie rynku, w tym na wydajność, ceny, innowacyjność, a także skutki w innych sektorach.

Komisja nadal będzie monitorowała zmiany stosownych ram prawnych i trendów w sektorze handlu detalicznego. Monitorowanie to będzie stanowiło podstawę analizy ekonomicznej Komisji w ramach europejskiego semestru. Zapewni ono również podstawę na potrzeby ustalenia priorytetów w ramach prowadzonej przez Komisję polityki egzekwowania prawa w sektorze handlu detalicznego.

Skuteczne partnerstwo między odpowiednimi podmiotami UE i podmiotami państw członkowskich na wszystkich szczeblach jest niezbędne dla poprawy ogólnych ram polityki dotyczących sektora handlu detalicznego. Komisja będzie kontynuowała dialog na temat przyszłości tego sektora między instytucjami UE a organami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi, a także przedstawicielami sektora handlu detalicznego.

(1)

Handel detaliczny jest największym sektorem gospodarki niefinansowej UE pod względem liczby przedsiębiorstw i zatrudnionych osób – generuje 4,5 % wartości dodanej gospodarki europejskiej i zapewnia 8,6 % wszystkich miejsc pracy w UE; Eurostat, 2014 r.

(2)

W UE w 2017 r. 68 % użytkowników internetu (którzy stanowią 81 % ogółu ludności) robiło zakupy w internecie. Spośród nich 33 % kupowało od sprzedawców z innych państw członkowskich, a 23 % od sprzedawców z państw trzecich. Źródło: Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego na 2018 r.

(3)

Takie reformy przeprowadzono m.in. w Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Luksemburgu i we Włoszech.

(4)

Na przykład w Kanadzie, Japonii, Australii i Stanach Zjednoczonych Ameryki.

(5)

Zob. analiza zawarta w dokumencie roboczym służb Komisji towarzyszącym niniejszemu komunikatowi, SWD(2018) 236.

(6)

Dane dotyczące wskaźnika restrykcyjności w sektorze handlu detalicznego odzwierciedlają stan na 2017 r. W niektórych przypadkach, gdy po grudniu 2017 r. nastąpiły istotne zmiany, informacje zostały zaktualizowane i uwzględnione w wynikach. Najnowsze dane Eurostatu dostępne w czasie przeprowadzania analizy dotyczą 2015 r.

(7)

Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy, СOM(2015) 192 final.

(8)

Rozporządzenie (UE) 2018/302 z dnia 28 lutego 2018 r. w sprawie blokowania geograficznego.

(9)

Rozporządzenie w sprawie transgranicznych usług doręczania paczek [wejście w życie w maju 2018 r.].

(10)

Dyrektywa (UE) 2017/2455 z dnia 5 grudnia 2017 r. zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE i dyrektywę 2009/132/WE w odniesieniu do niektórych obowiązków wynikających z podatku od wartości dodanej w przypadku świadczenia usług i sprzedaży towarów na odległość.

(11)

Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych, COM(2015) 634 final; Zmieniony wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów zawieranych przez internet lub w inny sposób na odległość, COM(2017) 637 final.

(12)

Przegląd śródokresowy realizacji strategii jednolitego rynku cyfrowego, COM(2017) 228 final.

(13)

Sprawiedliwy i skuteczny system podatkowy w Unii Europejskiej dla jednolitego rynku cyfrowego, COM(2017) 547.

(14)

Rozporządzenie (UE) 2018/72 z dnia 4 października 2017 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/751 w sprawie opłat interchange w odniesieniu do transakcji płatniczych realizowanych w oparciu o kartę.

(15)

Przyszli liderzy Europy: inicjatywa na rzecz przedsiębiorstw typu start-up i przedsiębiorstw scale-up, COM(2016) 733 final.

(16)

Nowy europejski program na rzecz umiejętności, COM(2016) 381 final.

(17)

Wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie wzajemnego uznawania towarów, COM (2017) 796.

(18)

Wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie zgodności z prawodawstwem i jego egzekwowania, COM(2017) 795.

(19)

Zmieniony wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów zawieranych przez internet lub w inny sposób na odległość, COM(2017) 637 final.

(20)

Nowy ład dla konsumentów, COM(2018) 183.

(21)

Niedawny wyrok z dnia 30 stycznia 2018 r., Visser, C-31/16, pkt 97.

(22)

Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym (dyrektywa usługowa).

(23)

Konkluzje Rady Europejskiej w sprawie zatrudnienia, wzrostu gospodarczego i konkurencyjności, 22 marca 2018 r.

(24)

Usprawnianie jednolitego rynku: więcej możliwości dla obywateli i przedsiębiorstw; COM(2015) 550 final.

(25)

Konkluzje Rady Europejskiej w sprawie zatrudnienia, wzrostu gospodarczego i konkurencyjności, 22 marca 2018 r.

(26)

Wspólne oświadczenie przewodniczących Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej oraz prezydencji Rady z okazji 25. rocznicy jednolitego rynku europejskiego, 20 marca 2018 r.

(27)

Zob. dokument roboczy służb Komisji – Konsultacje publiczne w sprawie przepisów dotyczących handlu detalicznego w środowisku wielokanałowym – Streszczenie sprawozdania, SWD(2018) 237.

(28)

Zob. analiza zawarta w dokumencie roboczym służb Komisji towarzyszącym niniejszemu komunikatowi, SWD(2018) 236.

(29)

Z badania Komisji opartego na opracowanym przez OECD wskaźniku restrykcyjności rynku produktowego wynika, że obniżenie wskaźnika OECD o jeden punkt spowodowałoby obniżenie poziomu cen o 7 % (Komisja Europejska, Dokumenty referencyjne dotyczące europejskiego semestru (2018), Sektor detaliczny UE.

(30)

Opierając się na metodyce OECD dotyczącej wskaźnika restrykcyjności rynku produktowego, w przypadku wskaźnika restrykcyjności w sektorze handlu detalicznego Komisja przypisała wartości liczbowe poszczególnym aspektom regulacyjnym w państwach członkowskich. Wartości przypisane każdemu aspektowi wynoszą 0–6 punktów, gdzie 0 oznacza najmniej, a 6 najbardziej restrykcyjne przepisy. Informacje stanowiące podstawę wyników zostały zebrane i zweryfikowane w drodze konsultacji z państwami członkowskimi. Metodyka wskaźnika restrykcyjności w sektorze handlu detalicznego była również przedmiotem konsultacji z państwami członkowskimi w ramach grupy ekspertów ds. dyrektywy usługowej. Więcej szczegółów – zob. załącznik oraz dokument roboczy służb Komisji towarzyszący niniejszemu komunikatowi, SWD(2018) 236.

(31)

Pierwszy filar wskaźnika restrykcyjności w sektorze detalicznym obejmuje kwestie związane z zakładaniem punktów sprzedaży: szczególne warunki (takie jak: progi wielkości, przepisy dotyczące lokalizacji, poziom szczegółowości miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz konieczność przedstawiania danych ekonomicznych), a także procedury (liczba wymaganych zezwoleń i ocen skutków, liczba zaangażowanych organów publicznych, czas trwania procedury i publikacja decyzji o zezwoleniu na założenie punktu sprzedaży detalicznej). Drugi filar odzwierciedla ograniczenia w zakresie prowadzenia działalności, dotyczące np. godzin otwarcia sklepów, sieci dystrybucji określonych produktów, promocji sprzedaży, podatków i opłat obowiązujących wyłącznie handel detaliczny oraz zaopatrzenia w produkty. Wskaźnik ten stanowi faktyczny przegląd ograniczeń istniejących w państwach członkowskich. Aby uzyskać kompletny obraz ograniczeń, uwzględniono przepisy dotyczące sieci dystrybucji specyficznych produktów, takich jak: alkohol, tytoń i leki dostępne bez recepty. Pozostaje to bez uszczerbku dla celów polityki zdrowotnej i społecznej, do osiągnięcia których dążą państwa członkowskie. Komisja podziela te cele, dlatego opracowała określone rozwiązania polityczne i przepisy, w szczególności dotyczące ograniczenia sprzedaży i reklamy wyrobów tytoniowych oraz służące zagwarantowaniu wysokich standardów jakości i bezpieczeństwa produktów leczniczych. Komisja wspiera również politykę państw członkowskich w zakresie ograniczania szkodliwych skutków spożywania alkoholu.

(32)

Zob. dokument roboczy służb Komisji Konsultacje publiczne w sprawie przepisów dotyczących handlu detalicznego w środowisku wielokanałowym – Streszczenie sprawozdania, SWD(2018) 237.

(33)

Kwestię restrykcyjnych przepisów dotyczących zakładania punktów sprzedaży detalicznej poruszono w zaleceniach dla poszczególnych państw skierowanych do Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Luksemburga, Niemiec, Węgier i Włoch.

(34)

W art. 14 ust. 5 dyrektywy usługowej zakazuje się stosowania testu ekonomicznego uzależniającego udzielenie zezwolenia od udowodnienia istnienia potrzeby ekonomicznej lub popytu rynkowego, oceny potencjalnych bądź bieżących skutków ekonomicznych działalności lub oceny stosowności działalności w odniesieniu do celów planowania ekonomicznego ustanowionych przez właściwe organy.

(35)

Test potrzeb gospodarczych został zniesiony w Belgii, Francji, Luksemburgu, Niderlandach, Rumunii, we Włoszech oraz w odpowiednich regionach Hiszpanii. Zob. SWD(2012) 148 final – dokument roboczy służb Komisji towarzyszący komunikatowi w sprawie wdrożenia dyrektywy usługowej.

(36)

Zainicjowanej w maju 2016 r. paktem amsterdamskim .

(37)

https://ec.europa.eu/futurium/en/urban-agenda-eu/what-urban-agenda-eu

(38)

Wyrok z dnia 30 stycznia 2018 r., Visser, C-31/16, pkt 124.

(39)

Art. 15 dyrektywy usługowej.

(40)

Wymogi takie ograniczają zdolność reagowania na zmieniający się popyt konsumpcyjny i mogą ograniczać możliwość zakładania nowych punktów sprzedaży detalicznej w wolnych lokalizacjach handlowych, co jest sprzeczne z argumentem często podnoszonym jako uzasadnienie dla regulowania lokalizacji sklepów.

(41)

Art. 15 ust. 3 dyrektywy usługowej.

(42)

Wyrok z dnia 30 stycznia 2018 r., Visser, C-31/16, pkt 130.

(43)

Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie analizy proporcjonalności przed przyjęciem nowych regulacji dotyczących zawodów, COM(2016) 822 final.

(44)

Wniosek dotyczący dyrektywy określającej procedurę powiadomień w odniesieniu do systemów zezwoleń i wymogów dotyczących usług, COM(2016) 821 final.

(45)

Na przykład we Francji sklepy o powierzchni ponad 1 000 m² wymagają specjalnego zezwolenia. W Niemczech próg ten wynosi 800 m², a na Węgrzech – 400 m².

(46)

Zob. dokument roboczy służb Komisji towarzyszący niniejszemu komunikatowi, SWD(2018) 236.

(47)

W art. 8 dyrektywy usługowej nakłada się na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, aby wszelkie procedury i formalności dotyczące podejmowania i prowadzenia działalności usługowej były łatwe do wypełnienia na odległość oraz drogą elektroniczną, poprzez odpowiedni pojedynczy punkt kontaktowy i w odpowiednich właściwych organach.

(48)

Plan działania UE na rzecz administracji elektronicznej na lata 2016–2020, COM(2016) 179 final.

(49)

Wniosek ustawodawczy dotyczący rozporządzenia w sprawie utworzenia jednolitego portalu cyfrowego zapewniającego dostęp do informacji, procedur, usług wsparcia i rozwiązywania problemów oraz w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 1024/2012, COM(2017) 256 final.

(50)

Zob. dokument roboczy służb Komisji – Konsultacje publiczne w sprawie przepisów dotyczących handlu detalicznego w środowisku wielokanałowym – Streszczenie sprawozdania, SWD(2018) 237.

(51)

Art. 5–8 dyrektywy usługowej dotyczące uproszczenia procedur, ustanowienia pojedynczych punktów kontaktowych, prawa do informacji i procedur realizowanych drogą elektroniczną.

(52)

Art. 13 ust. 3 dyrektywy usługowej.

(53)

Zob. dokument roboczy służb Komisji Konsultacje publiczne w sprawie przepisów dotyczących handlu detalicznego w środowisku wielokanałowym – Streszczenie sprawozdania, SWD(2018) 237.

(54)

Zob. dokument roboczy służb Komisji Konsultacje publiczne w sprawie przepisów dotyczących handlu detalicznego w środowisku wielokanałowym – Streszczenie sprawozdania, SWD(2018) 237.

(55)

Restrykcyjne przepisy w zakresie działalności handlu detalicznego wspomniano w sprawozdaniach krajowych dotyczących Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Luksemburga, Niemiec, Portugalii, Węgier i Włoch.

(56)

Zob. dokument roboczy służb Komisji Konsultacje publiczne w sprawie przepisów dotyczących handlu detalicznego w środowisku wielokanałowym – Streszczenie sprawozdania, SWD(2018) 237.

(57)

Art. 20 dyrektywy usługowej zakazuje dyskryminacji usługobiorców z uwagi na ich przynależność państwową lub miejsce zamieszkania. Rozporządzenie (UE) 2018/302 z dnia 28 lutego 2018 r. w sprawie blokowania geograficznego zapobiega dyskryminacji w dostępie do cen, sprzedaży lub warunków płatności w przypadku nabywania produktów i usług ze strony internetowej prowadzonej w innym państwie członkowskim.

(58)

Na przykład w niektórych państwach członkowskich sprzedaż leków dostępnych bez recepty jest zastrzeżona dla aptek. Ze względu na szczególną sytuację leków dostępnych bez recepty (np. rola farmaceuty w doradzaniu pacjentom, kontrola konsumpcji, sfałszowane produkty lecznicze) państwa członkowskie i Unia Europejska wprowadziły przepisy prawne dotyczące handlu detalicznego lekami dostępnymi bez recepty sprzedawanymi przez internet i poza internetem.

(59)

Dyrektywa (UE) 2015/720 z dnia 29 kwietnia 2015 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w odniesieniu do zmniejszenia zużycia lekkich plastikowych toreb na zakupy.

(60)

Komunikat Komisji Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym, COM(2018) 28 final.

(61)

Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów, COM(2015) 595 final.

(62)

COM(2018) 173 final.

(63)

Dokument roboczy służb Komisji Konsultacje publiczne w sprawie przepisów dotyczących handlu detalicznego w środowisku wielokanałowym – Streszczenie sprawozdania, SWD(2018) 237. Ograniczenia takie można również opisać jako sprzeczne z zasadą niedyskryminacji zawartą w art. 20 dyrektywy usługowej, ponieważ dzielą rynek ze względu na przynależność państwową lub miejsce zamieszkania.

(64)

Z dniem 31 maja 2022 r. zakończy się okres obowiązywania rozporządzenia Komisji dotyczącego wyłączeń niektórych kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych (rozporządzenie (UE) nr 330/2010 z dnia 20 kwietnia 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 TFUE). Będzie ono musiało zostać poddane przeglądowi przed przedłużeniem okresu jego obowiązywania. Towarzyszące wytyczne Komisji w sprawie ograniczeń wertykalnych również będą musiały wówczas zostać poddane przeglądowi. Rozporządzenie w sprawie blokowania geograficznego umożliwia klientom korzystanie z takich samych warunków, jak dostępne klientom znajdującym się w miejscu dostawy, na przykład jeżeli sami zorganizowali odbiór dostawy. Z zakresu stosowania tego rozporządzenia wyłączone są jednak zakupy dokonane w celu późniejszej odsprzedaży i nie ma ono zastosowania, jeśli umowa dostawy jest indywidualnie wynegocjowana.

(65)

W projekcie dokumentu „W kierunku kodeksu właściwego postępowania Forum Wysokiego Szczebla w odniesieniu do żywności o dwóch poziomach jakości”, zawierającym wnioski z sesji burzy mózgów podgrupy ds. rynku wewnętrznego Forum Wysokiego Szczebla do spraw Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności z grudnia 2017 r., wezwano Komisję Europejską do dokonania oceny skutków tak zwanych „terytorialnych ograniczeń dostaw” dla wyboru dostępnego konsumentom w różnych państwach członkowskich. Ostateczna wersja powinna zostać zatwierdzona w grudniu 2018 r.

(66)

Różnice pomiędzy poszczególnymi państwami, LE Europe, Spark Legal Network and Consultancy, VVA Consulting (2018) Operational restrictions in the retail sector, badanie przeprowadzone na zlecenie Komisji Europejskiej.

(67)

W UE mikrodetaliści wydają średnio równowartość 3,3 % swojego obrotu na zadania administracyjne i wyposażenie związane z regulacjami prawnymi, podczas gdy w przypadku małych, średnich i dużych przedsiębiorstw odsetek ten wynosi do 0,4 %.

(68)

Dobre praktyki w zakresie kontroli mogą pomóc w osiągnięciu dobrze prosperującej i rozwijającej się gospodarki, podczas gdy źle przemyślane kontrole stanowią znaczne obciążenie dla przedsiębiorstw, ograniczając wzrost gospodarczy, J. Monk, Reform of regulatory enforcement and inspections in OECD countries.

(69)

Komunikat Komisji „Program UE – Lepsze wyniki dzięki lepszemu stanowieniu prawa”, COM(2015) 215 final. W przypadku handlu detalicznego szczególnie istotne jest korzystanie z testu MŚP w procesie oceny skutków.

(70)

Komisja Europejska, Grupa Wysokiego Szczebla ds. Konkurencyjności Handlu Detalicznego (2015), Sprawozdanie przygotowawczej grupy roboczej do spraw innowacji; https://ec.europa.eu/growth/single-market/services/retail_en