KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 18.10.2017
COM(2017) 610 final
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW
Plan działania na rzecz zwiększania gotowości na wypadek chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych zagrożeń dla bezpieczeństwa
WPROWADZENIE: EWOLUUJĄCE ZAGROŻENIE
W UE istnieje obecnie poważne zagrożenie terrorystyczne i dochodzi do brutalnych ataków, przeprowadzanych przez zorganizowane grupy i osoby działające w pojedynkę. Celem zarówno grup terrorystycznych, jak i zradykalizowanych jednostek jest przeprowadzenie takich ataków, które dotknęłyby jak największą liczbę osób, a także wywołały jak najgroźniejsze skutki psychologiczne i gospodarcze dla społeczeństwa.
Do tej pory organizacje terrorystyczne nie przeprowadziły w Europie ataków z wykorzystaniem środków chemicznych, biologicznych, radiologicznych lub jądrowych („CBRJ”). Istnieją jednak wiarygodne przesłanki wskazujące na to, że mogą one planować zakup materiałów lub broni CBRJ i dążą do nabycia wiedzy i umiejętności niezbędnych do ich wykorzystywania 1 . Daisz użył broni chemicznej w Syrii i Iraku i ocenia się, że jest w stanie 2 wytwarzać ją i posługiwać się nią. Mniejsze incydenty pokazały, że Daisz interesuje się innowacjami i opracowywaniem broni biologicznej i radiologicznej 3 . Należy zauważyć, że o ile w dokumencie używa się pojęcia CBRJ, prawdopodobieństwo ataku z wykorzystaniem broni jądrowej przez podmiot niepaństwowy uważa się za niższe niż ryzyko ataków chemicznych, biologicznych lub radiologicznych.
Opisany stan rzeczy należy postrzegać w kontekście rozwoju technologii, które terroryści mogą wykorzystywać w złej wierze. Daisz wykorzystuje np. bezzałogowe systemy powietrzne (BSP) do celów prowadzenia nadzoru lub kierowania operacjami bądź też do przeprowadzania ataków z użyciem materiałów wybuchowych 4 .
Możliwość przeprowadzenia ataków CBRJ jest ważnym elementem propagandy terrorystycznej – w dżihadystycznych mediach głoszone są zamiary przeprowadzenia ataków z użyciem broni CBRJ, a na różnego rodzaju platformach społecznościowych udostępniane są taktyki przeprowadzania zamachów i opisane są potencjalne cele 5 . Zagrożenie atakami CBRJ zostało uznane przez Radę Bezpieczeństwa ONZ 6 , która wyraziła zaniepokojenie w związku z rosnącym ryzykiem rozprzestrzeniania się tej broni, w tym wykorzystywania jej przez podmioty niepaństwowe.
Fakt ten tym bardziej potwierdza, że w nadchodzących latach Unia Europejska musi zwiększyć swoją odporność i gotowość do radzenia sobie z zagrożeniem atakami CBRJ.
POTRZEBA ZACIEŚNIONEJ WSPÓŁPRACY UE
W obliczu takiego ewoluującego zagrożenia musimy przyjrzeć się naszym słabym punktom i możliwościom obrony przed ewentualnymi atakami terrorystycznymi z użyciem środków CBRJ. Zagrożenie atakiem CBRJ uznaje się dotychczas za niskie, lecz o poważnych ewentualnych skutkach. Atak CBRJ nawet na małą skalę może mieć poważne skutki dla społeczeństwa i gospodarki, w które jest wymierzony, wywołując znaczne i długotrwałe zakłócenia, powszechny lęk i niepewność. Koszty ludzkie i finansowe takich ataków, przeprowadzonych np. z wykorzystaniem radiologicznego urządzenia rozpraszającego (znanego także pod nazwą „brudna bomba”) 7 lub z użyciem wąglika za pośrednictwem bezzałogowych systemów powietrznych, mogą być bardzo wysokie.
Wzmocnienie odporności w dziedzinie CBRJ pod względem zapobiegania, gotowości i reagowania wymaga znaczących inwestycji ze strony państw członkowskich. Potrzebna jest zatem ściślejsza współpraca na szczeblu UE w celu zapewnienia wzajemnego uczenia się, łączenia wiedzy fachowej i zasobów oraz wypracowywania efektu synergii ponad granicami. W kompleksowej ocenie polityki bezpieczeństwa UE 8 wskazano na potrzebę zacieśnienia współpracy na szczeblu UE w oparciu o lepsze zrozumienie zagrożeń w dziedzinie CBRJ oraz łączenie zasobów w celu osiągnięcia lepszej gotowości na ewentualne takie ataki.
Dyrektywa w sprawie zwalczania terroryzmu 9 po raz pierwszy obejmuje przepisy dotyczące wszystkich aspektów terroryzmu CBRJ. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do podjęcia określonych działań w odpowiedzi na atak terrorystyczny, przewiduje między innymi obowiązek udzielenia pomocy medycznej wszystkim ofiarom. Inicjatywy zaproponowane w niniejszym komunikacie pomogą państwom członkowskim wypełnić ich zobowiązania w zakresie pomocy ofiarom w przypadku ataku przeprowadzonego z użyciem materiałów CBRJ.
Celem niniejszego planu działania jest poprawa współpracy na szczeblu europejskim w celu wzmocnienia bezpieczeństwa CBRJ, a nacisk położony jest na zapobieganie zagrożeniu CBRJ i atakom terrorystycznym, zapewnianie gotowości oraz reagowanie na te zagrożenie i ataki. Działania określone w niniejszym komunikacie pomogą państwom członkowskim chronić obywateli i infrastrukturę. Wiele z proponowanych działań opiera się na podejściu uwzględniającym wszystkie kategorie zagrożeń i przyczyni się do poprawy stanu gotowości na wypadek wszelkich, niezwiązanych z terroryzmem incydentów CBRJ na dużą skalę.
OPIERANIE SIĘ NA PLANIE DZIAŁANIA W ZAKRESIE CBRJ 2010-2015
Niniejszy plan działania opiera się na działaniach zainicjowanych w UE na podstawie planu działania w zakresie CBRJ na lata 2010 – 2015 10 . Uzupełnia on luki zidentyfikowane przy wdrażaniu tego planu i uwzględnia pojawiające się zagrożenia. Na poziomie UE plan działania na lata 2010 – 2015 umożliwił lepsze zrozumienie zagrożeń, skuteczniejszą wymianę informacji (opracowanie glosariusza CBRJ i materiałów wybuchowych oraz włączenie incydentów CBRJ do europejskiego systemu informacji o bombach) oraz osiągnięcia takie jak rozwój infrastruktury szkoleniowej UE (Europejski Ośrodek Szkoleń w zakresie Jądrowego Bezpieczeństwa Fizycznego – EUSECTRA). W dziedzinie zagrożeń biologicznych odnotowano również ważną inicjatywę legislacyjną w postaci przyjęcia decyzji 1082/2013/UE w sprawie poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia, która ustanawia przepisy w celu zwiększenia gotowości i planowania reagowania w UE.
Państwa członkowskie, u których zasięgnięto opinii na temat wdrażania planu działania na lata 2010-2015 zgłosiły, że ogromna liczba działań, w tym szkolenia i ćwiczenia, prowadzona jest na szczeblu krajowym. Zgłoszono również pewne trudności w zapewnieniu koordynacji między różnymi podmiotami. Zainteresowane strony podkreśliły między innymi potrzebę dalszego pogłębienia wiedzy na temat zagrożenia atakiem CBRJ, propagowania współpracy międzysektorowej oraz dalszych inwestycji w szkolenia i ćwiczenia 11 . Zapewnianie transgranicznych i międzysektorowych szkoleń i ćwiczeń, najlepiej zorganizowanych w sposób ustrukturyzowany i według wcześniej uzgodnionego schematu, uznano za jeden z obszarów, w których UE może wnieść wartość dodaną. Państwa członkowskie zwróciły również uwagę na niewystarczającą wymianę informacji na temat incydentów CBRJ i zagrożenia takim atakiem oraz na temat urządzeń i technologii opracowanych w celu uporania się z tymi zagrożeniami. Podkreśliły także konieczność rozwijania współpracy z innymi partnerami, nieuwzględnionymi w poprzednim planie działania w zakresie CBRJ, takimi jak wojsko i najważniejsze państwa trzecie.
OKREŚLENIE BARDZIEJ UKIERUNKOWANEGO I SKOORDYNOWANEGO PODEJŚCIA
Na podstawie tych osiągnięć w niniejszym nowym planie działania przyjęto ukierunkowane podejście, zgodnie z przyjętym w 2012 r. programem UE dotyczącym CBRJ i materiałów wybuchowych, w którym Rada zwróciła się do Komisji o opracowanie bardziej ukierunkowanej polityki, zajmującej się szeregiem wybranych kluczowych priorytetów o wyraźnej unijnej wartości dodanej i wymiernych rezultatach.
Plan działania umożliwia państwom członkowskim zwiększenie ich zdolności w zakresie gotowości na zmieniające się zagrożenia poprzez dobrowolny udział w szeregu inicjatyw zaproponowanych w ramach planu działania.
Niniejszy plan działania opiera się na głębokim przekonaniu, że radzenie sobie z zagrożeniem atakami CBRJ wymaga podejścia horyzontalnego, obejmującego różne obszary i podmioty, takie jak organy ścigania, organy odpowiadające za zarządzanie kryzysowe, ochronę infrastruktury krytycznej i przestrzeni publicznej, a także podmioty z sektora zdrowia publicznego i sektora prywatnego. Niektóre z zaproponowanych działań będą również przyczyniać się do zwiększenia odporności infrastruktury krytycznej w UE, zwłaszcza elektrowni jądrowych i obiektów chemicznych.
Istnieje również wyraźna potrzeba, aby zintensyfikować działania w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, zwłaszcza w ramach inicjatywy w zakresie centrów doskonałości UE ds. CBRJ. Jednym z głównych priorytetów będzie zapewnianie bezpieczeństwa granic i rozwijanie zdolności do wykrywania nielegalnego przywozu materiałów CBRJ. Celnicy odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu ochrony granic zewnętrznych i bezpieczeństwa łańcucha dostaw. Dostosowanie systemów informowania o ładunkach jest niezbędne dla lepszego monitorowania i opartych na analizie ryzyka kontroli międzynarodowych łańcuchów dostaw w celu zapewnienia, by materiały CBRJ nie były nielegalnie wwożone do UE. Konieczne są również środki w celu wzmocnienia kontroli handlu produktami podwójnego zastosowania przy wywozie. Współpraca i koordynacja działań ze strategicznymi i regionalnymi partnerami UE ma zasadnicze znaczenie i należy dążyć do osiągnięcia efektu synergii w działaniach ze wszystkimi właściwymi zainteresowanymi stronami, w tym podmiotami wojskowymi, Europejską Agencją Obrony (EDA) i NATO, jak również z sektorem prywatnym.
W związku z tym plan działania ma następujące cztery cele:
(1) zmniejszenie dostępności materiałów CBRJ;
(2) zapewnienie lepszego stanu gotowości i bardziej solidnego reagowania na incydenty związane z bezpieczeństwem CBRJ;
(3) stworzenie ściślejszych wewnętrznych i zewnętrznych powiązań z kluczowymi regionalnymi i międzynarodowymi partnerami UE i zapewnienie ich zaangażowania na rzecz bezpieczeństwa CBRJ, oraz
(4) poszerzenie naszej wiedzy na temat zagrożeń w dziedzinie CBRJ.
Działając we wszystkich tych obszarach, UE może stworzyć solidniejsze ramy pozwalające zmniejszyć zagrożenie w dziedzinie CBRJ, wzmocnić środki bezpieczeństwa, zwiększyć odporność i przygotować skuteczną odpowiedź na wypadek ataku.
Proponowane działania finansowane będą poprzez uruchamianie środków w ramach różnych istniejących instrumentów Komisji, w tym programu „Horyzont 2020”, części Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego dotyczącej policji i Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności lub szerokiego wachlarza instrumentów finansowania zewnętrznego (np. Instrumentu Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju, Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa, Instrumentu na rzecz Przyczyniania się do Stabilności i Pokoju).
CEL 1: ZMNIEJSZENIE DOSTĘPNOŚCI MATERIAŁÓW CBRJ
Zdolność terrorystów do przeprowadzania ataków CBRJ zależy od dostępności środków, substancji i materiałów potrzebnych do wyprodukowania broni CBRJ. Tak jak uczyniono to już w odniesieniu do materiałów wybuchowych i broni palnej, UE musi lepiej kontrolować dostęp do materiałów CBRJ wysokiego ryzyka oraz optymalizować naszą zdolność do wykrywania tych materiałów na jak najwcześniejszym etapie poprzez ograniczanie lub kontrolowanie dostępu. Należy zająć się także istotną kwestią zagrożeń pochodzących z wewnątrz dla infrastruktury krytycznej i obiektów, w których przechowywane są materiały CBRJ. Ponadto istnieje wyraźna potrzeba, potwierdzona przez państwa członkowskie UE, aby jeszcze bardziej usprawnić wymianę informacji na temat materiałów CBRJ, w tym zagrożeń i incydentów związanych z ich bezpieczeństwem, takich jak kradzież i nielegalny obrót. Można to osiągnąć poprzez maksymalne wykorzystanie istniejących narzędzi i systemów wymiany informacji.
Komisja określa zatem następujące działania priorytetowe, które należy podjąć w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi i innymi zainteresowanymi stronami.
|
Zobowiązanie |
Działanie |
Rezultat i ramy czasowe |
|
|
1.1 |
Optymalizacja wymiany informacji na temat broni i incydentów CBRJ |
Państwa członkowskie powinny bardziej systematycznie umieszczać informacje techniczne na temat broni i incydentów CBRJ w europejskim systemie informacji o bombach (EBDS) 12 , którym zarządza Europol. Należy zbadać możliwość stworzenia systemu sprawozdawczego oddającego stan rzeczy w dziedzinie prekursorów materiałów wybuchowych. Lepsze wykorzystywanie innych narzędzi wymiany informacji, takich jak baza danych o incydentach i nielegalnym obrocie 13 prowadzona przez MAEA 14 . Analiza powiązań z innymi systemami informacyjnymi, takimi jak DUeS, elektroniczny system rejestracji produktów podwójnego zastosowania 15 , z informacjami na temat produktów i osób podejrzanych o „szkodliwy” handel. |
Europol będzie przedstawiał grupie doradczej ds. bezpieczeństwa CBRJ w UE regularne sprawozdania na temat wykorzystania EBDS (począwszy od 2018 r.). Komisja współpracować będzie z państwami członkowskimi UE w celu usprawnienia wymiany informacji za pośrednictwem EBDS. Europol sporządzi ewidencję systemów informacyjnych, potrzeb i ewentualnych braków w zakresie wymiany informacji do połowy 2018 r. |
|
1.2 |
Wzmocnienie kontroli celnych opartych na analizie ryzyka w celu przechwytywania niebezpiecznych materiałów CBRJ na granicy |
Poprawa informacji o ładunku dostarczanych przez handel i zwiększenie zdolności organów celnych w zakresie wykrywania we współpracy z innymi agencjami w celu monitorowania międzynarodowych łańcuchów dostaw oraz wykrywania i kontrolowania w ten sposób nielegalnego przywozu materiałów CBRJ. Podnoszenie świadomości organów celnych i organów ścigania na temat zagrożeń w dziedzinie CBRJ, zacieśnienie współpracy między agencjami oraz poprawa wymiany informacji między organami celnymi a innymi władzami, zgodnie ze strategią UE i planem działania w zakresie zarządzania ryzykiem celnym (COM (2014) 527). |
Umowy z państwami członkowskimi (w połowie 2018 r.) o ustanowieniu wspólnego repozytorium informacji o ładunku.
Zbadanie przez grupę projektową ds. celnej technologii wykrywania możliwości wykrywania materiałów biologicznych i chemicznych w międzynarodowych łańcuchach dostaw
Rozszerzenie oferty szkoleń radiologicznych/jądrowych dla pracowników organów ścigania, funkcjonariuszy celnych i innych pracowników pierwszej linii w ośrodku szkoleniowym EUSECTRA 16 |
|
1.3 |
Wzmocnienie unijnej kontroli wywozu |
Uniemożliwianie zewnętrznym podmiotom (państwowym i niepaństwowym) dostępu do produktów podwójnego zastosowania / produktów CBRJ w ramach handlu |
Uaktualnienie unijnych wykazów materiałów CBRJ wysokiego ryzyka w 2018 r. i ocena zakresu i charakteru powiązań technicznych między produktami „CBRJ” i produktami „podwójnego zastosowania” |
|
1.4 |
Przeciwdziałanie zagrożeniom pochodzącym z wewnątrz |
Wymiana najlepszych praktyk w zakresie weryfikacji i kontroli przeszłości w obiektach, w których przechowywane są materiały CBRJ, takich jak laboratoria biologiczne lub obiekty jądrowe. |
Zakończenie sporządzania wykazu istniejących praktyk weryfikacji do końca 2017 r. |
CEL 2: ZAPEWNIENIE LEPSZEGO STANU GOTOWOŚCI I BARDZIEJ SOLIDNEGO REAGOWANIA NA INCYDENTY ZWIĄZANE Z BEZPIECZEŃSTWEM CBRJ
Gotowość operacyjna ma kluczowe znaczenie dla skutecznego ograniczenia skutków ataku lub incydentu CBRJ. Ze względu na transgraniczny i transnarodowy charakter zagrożeń w dziedzinie CBRJ, współpraca UE może zapewnić wartość dodaną, bowiem zachęcać będzie do działań na rzecz budowania zdolności instytucjonalnych w UE, takich jak współpraca transgraniczna w zakresie szkoleń, ćwiczeń i reagowania, ułatwianie wzajemnej pomocy, doradztwo, promowanie minimalnych standardów w całej Unii, a w stosownych przypadkach, finansowanie projektów ponadnarodowych w tym obszarze.
Komisja zorganizowała już szereg sesji szkoleniowych i ćwiczeń na poziomie UE, które koncentrują się na współpracy międzysektorowej na wypadek ataku CBRJ. Na przykład w ramach ćwiczenia ARETE 2014 skoncentrowano się na współpracy między organami ścigania i organami odpowiadającymi za ochronę ludności w sytuacji skomplikowanego terrorystycznego ataku chemicznego obejmującego wzięcie zakładników. Ponadto Komisja sfinansowała szereg kursów szkoleniowych zorganizowanych we współpracy z organami państw członkowskich i dotyczących działań międzysektorowych w odpowiedzi na atak z użyciem tzw. brudnej bomby. Inicjatywy te zostały uzupełnione ćwiczeniami organizowanymi w dziedzinie ochrony ludności i szkoleniami organizowanymi przez Europol i CEPOL.
Dalsze działania będą opierać się na tych doświadczeniach, a różnorodne inicjatywy w zakresie gotowości i reagowania zostaną połączone w jeden spójny program, co pozwoli zwiększyć możliwości szkoleń i ćwiczeń dla państw członkowskich i zapewni większą spójność podejść stosowanych przez państwa członkowskie.
Dodatkowe działania ułatwiające współpracę wielu agencji zostaną określone w następstwie zaplanowanych na październik 2017 r. warsztatów UE na temat współpracy służb interwencyjnych na miejscu ataku terrorystycznego. W przypadku poważnego incydentu CBRJ reakcja będzie wymagała zaangażowania różnych zainteresowanych stron, w tym podmiotów prywatnych, np. jeśli chodzi o zapewnienie medycznych środków zapobiegawczych.
Komisja określa zatem następujące działania priorytetowe, które należy podjąć w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi i innymi zainteresowanymi stronami.
|
Zobowiązanie |
Działanie |
Rezultat i ramy czasowe |
|
|
2.1 |
Wzmocnienie gotowości UE w dziedzinie CBRJ i poprawa reagowania poprzez międzysektorowe szkolenia i ćwiczenia |
Komisja, we współpracy z państwami członkowskimi, zintensyfikuje szkolenia i ćwiczenia dla pracowników pierwszej linii z organów ścigania i organów odpowiadających za ochronę ludności, placówek służby zdrowia oraz – w stosownych przypadkach – służby granicznej, organów celnych i podmiotów wojskowych. Szkolenia i ćwiczenia będą prowadzone w ramach istniejących instrumentów finansowych i narzędzi operacyjnych, w szczególności unijnego mechanizmu ochrony ludności (UCPM), CEPOL-u i części Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego dotyczącej policji. Promowane będzie opracowanie wspólnego dla UE programu szkoleń w dziedzinie CBRJ w ścisłej współpracy z ekspertami z państw członkowskich UE. |
Sporządzenie do stycznia 2018 r. wykazu realizowanych w UE działań szkoleniowych Grupa doradcza UE oceni dodatkowe potrzeby przed końcem drugiego kwartału 2018 r. Wprowadzenie nowych szkoleń i ćwiczeń począwszy od czwartego kwartału 2018 r. Prowadzenie w 2019 r. dalszych ćwiczeń na poziomie UE (podobnych do ćwiczenia ARETE w 2014 r.) |
|
2.2 |
Wzmocnienie zdolności reagowania UE w przypadku incydentów CBRJ w ramach unijnego mechanizmu ochrony ludności |
Aby lepiej wspierać państwa członkowskie w przypadku poważnego incydentu CBRJ, państwa członkowskie i Komisja będą kontynuować wzmacnianie europejskiej zdolności reagowania kryzysowego (EERC) w ramach UCPM, w tym europejskiego korpusu medycznego. Państwa członkowskie będą zachęcane do dalszego rozwijania EERC o nowe zdolności w zakresie CBRJ. Wspieranie państw członkowskich w procesie rejestracji i certyfikacji modułów CBRJ i innych zdolności w EERC. Przegląd wstępnych celów w zakresie zdolności w dziedzinie katastrof CBRJ. Przetestowanie międzysektorowej gotowości i zdolności reagowania na pandemie. |
Ocena luk w systemie reagowania na katastrofy CBRJ w 2018 r. Dotacje na dostosowanie na potrzeby rejestracji/certyfikacji modułów Międzysektorowe ćwiczenia symulacyjne dotyczące planowania ciągłości działania podczas pandemii (2018) Warsztaty na temat gotowości i wdrażania Międzynarodowych przepisów zdrowotnych oraz najlepszych praktyk dotyczących badań przy wjeździe i wyjeździe. Planowane na lata 2017-2018. |
|
2.3 |
Analiza luk w procesie wykrywania materiałów CBRJ |
Komisja, w ścisłej współpracy z grupą doradczą ds. CBRJ, zbada, w jakim stopniu istniejące urządzenia do wykrywania są w stanie wykrywać materiały CBRJ. Wyniki tej analizy zostaną uwzględnione w działaniach ekspertów ds. wykrywania oraz w pracach normalizacyjnych. |
Wstępne sprawozdanie z analizy luk wraz z zaleceniami przed końcem trzeciego kwartału 2018 r. |
|
2.4 |
Udoskonalenie systemów wczesnego ostrzegania i reagowania, a także wymiany informacji w odniesieniu do poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia 17 |
Reorganizacja systemu wczesnego ostrzegania i reagowania z myślą o poprawie orientacji sytuacyjnej i zarządzania incydentami w sytuacjach poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia, jak również powiązanie systemu wczesnego ostrzegania i reagowania z innymi unijnymi systemami szybkiego ostrzegania i informowania. |
Nowa platforma powinna być gotowa w połowie 2018 r. |
|
2.5 |
Zwiększenie gotowości laboratoriów w UE na wypadek wystąpienia poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia |
Zapewnienie szybkiej identyfikacji i scharakteryzowania oraz mechanizmów szybkiej wymiany próbek; zapewnienie wsparcia gorzej wyposażonym państwom członkowskim. |
2015–2018 Wdrożenie przez państwa członkowskie przy wsparciu Komisji w ramach wspólnego działania EMERGE 18 skutecznej reakcji na wysoce niebezpieczne i nowe czynniki chorobotwórcze na szczeblu UE. |
|
2.6 |
Zwiększenie gotowości państw członkowskich na wypadek wystąpienia transgranicznych zagrożeń zdrowia |
Zwiększenie gotowości państw członkowskich na wypadek wystąpienia transgranicznych zagrożeń zdrowia poprzez wdrożenie procedury wspólnych zamówień na medyczne środki zapobiegawcze (na podstawie art. 5 decyzji 1082/2013/UE w sprawie poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia). Zwiększenie gotowości oraz intensyfikacja działań w punktach wjazdu (przejścia powietrzne, morskie i naziemne). Państwa członkowskie i Komisja powinny wypracować wspólną wizję na poziomie UE dotyczącą sposobów poprawy stanu zaszczepienia w UE i rozpocząć działania na rzecz lepszego zaopatrzenia w szczepionki i zarządzania zapasami, wzmocnić interoperacyjność i współdziałanie systemów informacji na temat szczepień, podnieść poziom zaufania do szczepionek i rozwiązywać problem niezdecydowanej postawy wobec szczepień, a także zwiększyć skuteczność działalności B&R dotyczącej szczepionek na szczeblu UE. |
Wspólne zamówienia na szczepionki wraz z zainteresowanymi państwami członkowskimi; 2018 (trwające przygotowania) 2017 – 2020 (wspólne działanie w przygotowaniu) 2017 – 2020 (wspólne działanie w przygotowaniu) |
|
2.7 |
Zwiększanie świadomości, gotowości i reagowania na zagrożenia biologiczne, w tym pojawiające się zagrożenia |
Zwiększenie międzysektorowej świadomości UE na temat zagrożeń biologicznych, które powstają wskutek przypadkowego lub zamierzonego uwolnienia, poprzez szkolenia, takie jak wspólny kurs Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i Europolu dotyczący międzysektorowej wiedzy o ryzyku biologicznym i sposobach jego zmniejszania, przeznaczony dla medycznych służb ratunkowych, organów ścigania i organów odpowiadających za ochronę ludności. Wspieranie państw członkowskich w ich walce z bioterroryzmem, w tym stworzenie krajowych strategii gotowości na incydenty bioterrorystyczne poprzez opracowanie – we współpracy z siecią ekspertów z państw członkowskich – specjalnego unijnego podręcznika na temat zagrożeń bioterrorystycznych. ECDC pomoże państwom członkowskim podnosić świadomość i wymieniać najlepsze praktyki na temat ruchu biologii DIY, w tym amatorskich eksperymentów, użycia czynników biologicznych i stosowania technik inżynierii genetycznej poza środowiskiem laboratoryjnym i przez nieprzeszkolone osoby oraz zagrożeń dla bezpieczeństwa biologicznego i ochrony biologicznej 19 . |
Następna edycja kursu w drugim kwartale 2018 r. (kolejne sesje zostaną zorganizowane w razie potrzeby) Opracowanie podręcznika przed końcem trzeciego kwartału 2018 r. Materiały służące do podnoszenia świadomości na temat zagrożeń związanych z nowymi biotechnologiami Działanie rozpocznie się w trzecim kwartale 2017 r. i będzie kontynuowane w okresie między czwartym kwartałem 2017 r. a pierwszym kwartałem 2018 r. |
|
2.8 |
Pula ekspertów z państw członkowskich ds. wykrywania zagrożeń CBRJ |
Włączenie do zespołu ekspertów ds. wykrywania materiałów wybuchowych 20 ekspertów ds. materiałów CBRJ w celu pomocy państwom członkowskim np. w zakresie zabezpieczania imprez masowych. Działania grupy będą się opierać m.in. na wytycznych dotyczących ochrony przestrzeni publicznej. |
Szkolenia dla ekspertów ds. wykrywania w trzecim kwartale 2018 r., tak aby mogli oni stać się operacyjni w 2019 r. |
|
2.9 |
Wzmocnienie zdolności w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i sieci |
Propagowanie pełnego wykorzystania potencjału Europejskiego Ośrodka Szkoleń w zakresie Jądrowego Bezpieczeństwa Fizycznego (EUSECTRA) w zakresie organizacji wspólnych szkoleń dotyczących wykrywania zagrożeń radiologicznych i jądrowych. |
Drugi etap szkoleń dla funkcjonariuszy celnych w EUSECTRA rozpocznie się w czwartym kwartale 2017 r.
|
|
2.10 |
Zacieśnienie współpracy w dziedzinie forensyki jądrowej |
Zakres i poziom zdolności w zakresie forensyki jądrowej znacznie się różnią i tylko nieliczne państwa członkowskie są w stanie przeprowadzać dogłębną analizę materiałów jądrowych i promieniotwórczych. Większość państw członkowskich posiada tylko podstawowe zdolności, które uzupełniają bardziej zaawansowane zdolności oferowane m.in. przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji. Komisja będzie nadal rozwijać ramy prawne (umowy z państwami członkowskimi) dotyczące korzystania z tych usług Komisji, a także oferować – zarówno ogólne, jak i zaawansowane – szkolenia dla państw członkowskich w tej dziedzinie. |
Opracowanie ram prawnych dotyczących wykorzystania zdolności służb Komisji w dziedzinie forensyki jądrowej do końca 2018 r. |
CEL 3: STWORZENIE ŚCIŚLEJSZYCH WEWNĘTRZNYCH I ZEWNĘTRZNYCH POWIĄZAŃ Z KLUCZOWYMI REGIONALNYMI I MIĘDZYNARODOWYMI PARTNERAMI UE I ZAPEWNIENIE ICH ZAANGAŻOWANIA NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA CBRJ
Zagrożenie atakiem CBRJ może pochodzić zarówno z wewnątrz, jak i z zewnątrz Unii. Działania ponad granicami Unii oraz budowanie silniejszych partnerstw oraz ściślejszych wewnętrznych i zewnętrznych powiązań w dziedzinie bezpieczeństwa to nieodłączna część strategii UE na rzecz zwalczania terroryzmu i zagrożeń CBRJ. Apel o bardziej „zintegrowaną Unię” w wewnętrznych i zewnętrznych aspektach polityki bezpieczeństwa jest kluczowym priorytetem unijnej globalnej strategii
21
oraz wspólnej deklaracji UE-NATO z 2016 r.
Kwestię bezpieczeństwa CBRJ należy włączyć do głównego nurtu działań zewnętrznych UE poprzez rozwój zdolności w krajach trzecich (w szczególności w krajach sąsiadujących), zacieśnienie współpracy z partnerami strategicznymi oraz wyspecjalizowanymi organizacjami międzynarodowymi, takimi jak Interpol, MAEA, OPCW, w oparciu o odnowione zobowiązanie Rady Bezpieczeństwa ONZ do zapobiegania nabywaniu przez terrorystów broni masowego rażenia. Należy także zapewnić ściślejszą korelację działań podejmowanych w ramach centrów doskonałości UE ds. CBRJ. Pod tym względem pierwszeństwo należy nadać krajom objętym unijną polityką sąsiedztwa.
Komisja określa zatem następujące działania priorytetowe, które należy podjąć w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi i innymi zainteresowanymi stronami.
|
Zobowiązanie |
Działanie |
Rezultat i ramy czasowe |
|
|
3.1 |
Rozwijanie współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa CBRJ z głównymi partnerami międzynarodowymi, w tym w ramach dialogów dotyczących bezpieczeństwa i zwalczania terroryzmu |
Pogłębianie współpracy ze strategicznymi partnerami mającymi doświadczenie w kwestiach CBRJ poprzez: (1) wymianę informacji na temat zagrożeń i ryzyka CBRJ; (2) wymianę najlepszych praktyk; (3) wspólne szkolenia i ćwiczenia. Regularne omawianie kwestii bezpieczeństwa CBRJ w ramach dialogów dotyczących bezpieczeństwa i zwalczania terroryzmu z właściwymi państwami trzecimi w celu określenia możliwości współpracy i potencjalnych działań na rzecz budowania zdolności. |
W ramach istniejącego dialogu na temat kwestii CBRJ zorganizowanie warsztatu na temat bezpieczeństwa źródeł promieniotwórczych ze Stanami Zjednoczonymi – drugi kwartał 2018 r. Warsztaty UE-USA poświęcone wspólnym dochodzeniom kryminalno-epidemiologicznym – czwarty kwartał 2018 r. W stosownych przypadkach – zaproszenie partnerów strategicznych na specjalne sesje grupy doradczej ds. bezpieczeństwa CBRJ. |
|
3.2 |
Rozwijanie współpracy z NATO w kwestiach związanych z bezpieczeństwem CBRJ |
Dążenie do ściślejszej współpracy z NATO w odniesieniu do państw trzecich, w szczególności w zakresie: (1) wymiany informacji; (2) budowania zdolności; (3) szkoleń; (4) ćwiczeń. Rozwijanie synergii z działaniami NATO w celu określenia, w jaki sposób rozwój zdolności obronnych, m.in. w dziedzinie bezzałogowych statków powietrznych oraz broni chemicznej, biologicznej, radiologicznej i jądrowej (CBRJ), może wspomóc walkę z terroryzmem. We współpracy z akredytowanym przez NATO centrum doskonałości ds. CBRJ opracowywanie dostosowanych do potrzeb partnerów centrum doskonałości UE ds. CBRJ modułów szkoleniowych. |
Warsztaty UE-NATO – pierwszy/drugi kwartał 2018 r. Wspólne szkolenia, np. w akredytowanym przez NATO centrum doskonałości ds. CBRJ, (czwarty kwartał 2017 r.) i przewidywane na lata 2018/2019/2020 2018 r., w oparciu o wnioski wyciągnięte z pierwszej rundy wspólnych szkoleń. |
|
3. |
Rozwijanie współpracy z wyspecjalizowanymi organizacjami międzynarodowymi |
ESDZ i Komisja nawiążą współpracę z wyspecjalizowanymi organizacjami wielostronnymi (Interpol, MAEA, OPCW 22 , BWC ISU 23 , UNODA 24 ) w celu wymiany najlepszych praktyk oraz poszukiwania synergii, zwłaszcza w zakresie wymiany informacji i budowania zdolności w państwach trzecich. |
Regularne zapraszanie tych organizacji na spotkania grupy doradczej ds. bezpieczeństwa CBRJ, a także szkolenia i ćwiczenia. |
CEL 4: POSZERZENIE NASZEJ WIEDZY NA TEMAT ZAGROŻEŃ W DZIEDZINIE CBRJ
CBRJ to złożony pod względem technicznym i szybko rozwijający się obszar, który wymaga ścisłego monitorowania. Obecnie wiedza fachowa w kwestiach CBRJ jest nierównomiernie rozłożona w Unii Europejskiej i rozproszona po wielu różnych instytucjach rządowych, akademickich i podmiotach prywatnych. Niezbędne są ogólnoeuropejskie ramy, które połączą właściwe podmioty, umożliwią tworzenie partnerstw w tych sektorach, wspólne określanie dalszych potrzeb i wykorzystanie osiągnięć unijnych badań naukowych.
4.1 Stworzenie unijnej sieci bezpieczeństwa CBRJ
W celu poprawy koordynacji na szczeblu UE unijna sieć bezpieczeństwa CBRJ skupiać będzie wszystkie podmioty CBRJ na poziomie zarówno strategicznym (kształtowanie polityki), jak i operacyjnym, co ma pomóc rozwiązać problem rozproszenia wysiłków. Połączy ona państwa członkowskie, instytucje UE i właściwe agencje oraz, w stosownych przypadkach, odpowiednich kluczowych partnerów międzynarodowych i podmioty z sektora prywatnego. Sieć będzie opierać się na trzech filarach: 1) grupa doradcza skupiająca wszystkich koordynatorów ds. bezpieczeństwa CBRJ z państw członkowskich, 2) sieć wsparcia, którą tworzyć będą istniejące ośrodki ds. CBRJ w całej UE oraz 3) ośrodek wiedzy na temat CBRJ utworzony w Europejskim Centrum ds. Zwalczania Terroryzmu (ECTC) w Europolu.
Jej celem będzie: (1) zapewnienie kompleksowej i aktualnej wiedzy na temat zagrożeń CBRJ pochodzących z wewnątrz i spoza UE oraz wsparcie formułowania polityki i inicjatyw w celu usunięcia stwierdzonych braków; (2) rozwijanie współpracy i koordynacji na poziomie operacyjnym (np. wymiana informacji, wymiana najlepszych praktyk); oraz (3) ułatwianie współpracy cywilno-wojskowej w dziedzinach, które są korzystne dla obu stron.
|
Zobowiązanie |
Działanie |
Rezultat i ramy czasowe |
|
|
4.1.1 |
Stworzenie specjalnej grupy doradczej ds. bezpieczeństwa CBRJ w UE |
Państwa członkowskie wyznaczą krajowych koordynatorów ds. bezpieczeństwa CBRJ, którzy będą głównymi osobami odpowiedzialnymi za kontakty w państwach członkowskich w zakresie wdrożenia planu działania w dziedzinie bezpieczeństwa CBRJ w UE. Wzorując się na poprzedniej grupie doradczej ds. CBRJ, która powstała w ramach planu działania na lata 2010 – 2015 i która nadzorować miała jego wdrożenie, na potrzeby niniejszego planu Komisja ustanowi nową specjalną grupę doradczą ds. bezpieczeństwa CBRJ w UE, która skupiać będzie koordynatorów ds. bezpieczeństwa z państw członkowskich, przedstawicieli Komisji i właściwych agencji UE, Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych i innych właściwych podmiotów publicznych i prywatnych zajmujących się kwestiami CBRJ i która to grupa: (1) dokonywać będzie regularnego przeglądu i analizy ewoluujących zagrożeń i ryzyka CBRJ (we współpracy z INTCEN i Europolem); (2) zidentyfikuje luki w procesach zapobiegania zdarzeniom CBRJ, ich wykrywania, gotowości na nie i środków reagowania oraz doradzać będzie na temat nowych inicjatyw politycznych w celu zlikwidowania tych luk; (3) sporządzi wykaz istniejących ośrodków wiedzy specjalistycznej i zidentyfikuje metody współpracy umożliwiające osiąganie efektu synergii i komplementarności. |
Wykaz koordynatorów we wszystkich państwach członkowskich do grudnia 2017 r. Pierwsze posiedzenie grupy doradczej do stycznia 2018 r., a następnie okresowo (2 – 3 spotkania rocznie) Pierwsza analiza luk do kwietnia 2018 r., następnie okresowe przeglądy Regularna i systematyczna wymiana dobrych praktyk dotyczących rozpoznanych zagrożeń i luk Pierwsze zestawienie istniejących ośrodków wiedzy specjalistycznej do maja 2018 r. |
|
4.1.2 |
Stworzenie unijnej sieci wsparcia w dziedzinie CBRJ |
Na poziomie operacyjnym unijna sieć wsparcia w dziedzinie CBRJ, którą tworzą istniejące ośrodki wiedzy specjalistycznej i sieci ds. CBRJ w całej UE, zostanie włączona do grupy doradczej ds. bezpieczeństwa CBRJ z zadaniem: (1) stworzenia unijnej struktury wsparcia eksperckiego (w ścisłej współpracy z Europolem), która może dostarczać państwom członkowskim i instytucjom UE wytycznych i porad także w kwestiach technicznych i naukowych dotyczących bezpieczeństwa CBRJ, w tym w trakcie incydentów; (2) ułatwiania identyfikacji i rozpowszechniania dobrych praktyk i wyciągniętych wniosków; (3) dzielenia się wiedzą fachową i nawiązywania współpracy z istniejącymi centrami doskonałości ds. CBRJ w Europie i poza nią. Zainteresowane państwa członkowskie zostaną poproszone o wskazanie do grudnia 2017 r. struktur, które mogłyby zasilić sieć wsparcia w dziedzinie CBRJ. |
Komisja opublikuje zaproszenie do składania wniosków dotyczących projektów w dziedzinie CBRJ w ramach części Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego dotyczącej policji do października 2017 r. 25 Pełna operacyjność sieci do lata 2018 r. |
|
4.1.3 |
Stworzenie przez Europol (ECTC) ośrodka wiedzy na temat CBRJ |
Europol (ECTC) rozbuduje swój istniejący zespół CBRJ, tak aby powstał ośrodek wiedzy, który udziela organom ścigania wsparcia w zakresie bezpieczeństwa CBRJ, w tym w odniesieniu do broni i zagrożeń, a w szczególności: (1) dostarcza produktów analitycznych na temat zagrożeń i incydentów CBRJ; (2) ułatwia współpracę i wymianę informacji (w szczególności za pośrednictwem EBDS oraz sieci takich jak EEODN 26 ) między organami ścigania i innymi podmiotami (także wojskowymi), jak również z jego siecią partnerów międzynarodowych; (3) organizuje szkolenia (we współpracy z CEPOL-em); (4) zapewnia wsparcie operacyjne i wiedzę fachową w dziedzinie CBRJ w celu wsparcia prowadzenia dochodzeń w sprawie incydentów CBRJ |
Optymalizacja wykorzystywania istniejących zdolności Europolu w celu wzmocnienia wspólnej wiedzy na temat zagrożeń CBRJ. Systematyczna wymiana istotnych informacji z dziedziny CBRJ za pośrednictwem EBDS Wykorzystanie wiedzy specjalistycznej w dziedzinie CBRJ w celu wspierania prowadzenia dochodzeń |
4.2 Wykorzystanie osiągnięć unijnych badań naukowych w dziedzinie bezpieczeństwa
Lepsze wykorzystanie unijnych badań w dziedzinie bezpieczeństwa poprzez upowszechnianie wyników badań oraz zapewnianie, że działalność badawcza odpowiada potrzebom operacyjnym w dziedzinie CBRJ. Komisja rozszerzy zakres testów sprzętu, promować będzie harmonizację norm i wspierać rozwój wspólnych zdolności za pośrednictwem rozszerzonej grupy ekspertów ds. wykrywania.
|
Zobowiązanie |
Działanie |
Rezultat i ramy czasowe |
|
|
4.2.1 |
Wspieranie rozpowszechniania i wykorzystania wyników badań |
Dalszy rozwój platformy społeczności użytkowników na rzecz bezpiecznych i odpornych społeczeństw (CoU), która skupia naukowców, decydentów politycznych, przedstawicieli przemysłu/MŚP i osoby zajmujące się tymi kwestiami w praktyce, w tym służby interwencyjne, w celu przełożenia wyników badań na konkretne działania. Szersze rozpowszechnianie wyników badań naukowych oraz propagowanie wymiany informacji w celu pogłębienia dialogu między różnymi podmiotami w dziedzinie CBRJ, a także regularne przekazywanie informacji na temat wyników badań również w ramach grupy doradczej ds. bezpieczeństwa CBRJ oraz jej sieci wsparcia. |
Harmonogram działań CoU na 2018 r. ma zostać przedstawiony w listopadzie 2017 r. i obejmować ma 18 warsztatów tematycznych, w tym 6 na tematy związane z CBRJ, takie jak zagrożenia chemiczne, bezpieczeństwo i ochrona wody. Warsztaty umożliwią przedstawienie najnowszych informacji na temat prowadzonych badań i działań w zakresie budowania zdolności, a także określenie przyszłych priorytetów. Sprawozdanie z wykazem projektów w ramach programu „Horyzont 2020” dotyczące zaproszeń do składania wniosków z lat 2014 – 2016 ma zostać sfinalizowane do grudnia 2017 r. Regularne publikowanie wyników projektów badawczych w dziedzinie CBRJ za pośrednictwem unijnej sieci bezpieczeństwa CBRJ |
|
4.2.2 |
Określenie dalszych potrzeb w zakresie badań naukowych i zajęcie się pojawiającymi się zagrożeniami w dziedzinie CBRJ |
Zapewnienie, by projekty badawcze koncentrowały się na potrzebach użytkowników końcowych w dziedzinie CBRJ Priorytetowe traktowanie działalności badawczej w celu: (1) zapewnienia rozwiązań umożliwiających złagodzenie skutków pojawiających się zagrożeń z dziedziny CBRJ, takich jak BSP lub bio-hacking; (2) zwiększania zdolności państw członkowskich w zakresie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, od etapu przygotowania/gotowości, przez monitorowanie, aż po reagowanie i odbudowę. |
Ciągły dialog na różnych unijnych forach, takich jak grupa doradcza ds. CBRJ; nowe działania w następstwie zaproszenia do składania wniosków w ramach programu Horyzont 2020 z 2017 r. Realizacja nowych projektów w dziedzinie CBRJ wybranych w ramach zaproszenia do składania wniosków z 2017 r. rozpocznie się w pierwszym kwartale 2018 r. Zaproszenie do składania wniosków dotyczących projektów w dziedzinie bezpieczeństwa CBRJ w drugim kwartale 2018 r. |
|
4.2.3 |
Promowanie harmonizacji dzięki normalizacji i certyfikacji produktów i systemów związanych z bezpieczeństwem CBRJ |
Rozszerzenie zakresu obecnych testów sprzętu do wykrywania materiałów CBRJ w celu zaproponowania ewentualnych obszarów podlegających normalizacji. Prace te dostarczą również osobom zajmującym się tymi kwestiami w praktyce informacji na temat wydajności urządzeń oraz będą przydatne do celów szkolenia ekspertów z zespołu ds. wykrywania. Dalsze badania poprzedzające normalizację w ramach prowadzonej przez Komisję europejskiej sieci referencyjnej dla potrzeb ochrony infrastruktury krytycznej 27 w celu opracowania porozumienia roboczego CEN 28 ; określenie obszarów CBRJ, w których można uruchomić mandaty dla CEN oraz opublikowanie nowych zaproszeń do składania wniosków na projekty wspierające normalizację w obszarze CBRJ w ramach programu „Horyzont 2020”. |
Zwiększenie zdolności w zakresie oceny wydajności sprzętu do wykrywania materiałów CBRJ w państwach członkowskich oraz określenie potrzeb w zakresie normalizacji, które wchodzić mogą w zakres mandatu CEN do końca 2018 r. Zaproszenie do składania wniosków na projekty badawcze w dziedzinie normalizacji w drugim kwartale 2018 r. i drugim kwartale 2019 r. |
WNIOSKI
W świetle zmieniających się zagrożeń Europa musi połączyć zasoby i wiedzę fachową w celu opracowania innowacyjnych, zrównoważonych i skutecznych rozwiązań. Wysiłki na rzecz zacieśnienia współpracy w całej UE zgodnie z wytycznymi określonymi w niniejszym planie działania mogą przynieść znaczną poprawę bezpieczeństwa i prowadzić do wymiernych rezultatów.
Propozycje przedstawione w niniejszym komunikacie utorują drogę do bardziej skutecznej i ukierunkowanej współpracy UE w zakresie ochrony, gotowości i reagowania na wypadek zagrożeń chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych. Komisja zachęca państwa członkowskie do korzystania z różnych możliwości określonych w niniejszym komunikacie i zwraca się do Parlamentu Europejskiego i Rady o zatwierdzenie niniejszego planu działania i do aktywnego włączenia się w jego wdrażanie, w ścisłej współpracy ze wszystkimi właściwymi zainteresowanymi stronami. Komisja dokona przeglądu postępów najpóźniej po upływie dwóch lat.
22 Wspólna wizja, wspólne działanie: Silniejsza Europa. Globalna strategia na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej. http://eeas.europa.eu/archives/docs/top_stories/pdf/eugs_pl_.pdf