KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 10.5.2017

COM(2017) 228 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

w sprawie przeglądu śródokresowego realizacji strategii jednolitego rynku cyfrowego

Połączony jednolity rynek cyfrowy dla wszystkich

{SWD(2017) 155 final}

„Technologie cyfrowe oraz komunikacja cyfrowa
dotykają każdego aspektu życia.
Musimy pracować na rzecz Europy, która wzmacnia pozycję swoich obywateli i pobudza gospodarkę.
Obecnie zarówno gospodarka, jak i obywatele funkcjonują w środowisku cyfrowym.”

Przewodniczący Juncker, orędzie o stanie Unii Europejskiej z dnia 14 września 2016 r.

1. Wprowadzenie

Kolejne fale przemian technologicznych przeobraziły społeczeństwa i gospodarki, wywierając korzystny długoterminowy wpływ na wzrost gospodarczy i jakość życia. Obecna rewolucja cyfrowa ma potencjał, aby znowu to uczynić.

Dwie trzecie Europejczyków uważa, iż najnowsze technologie cyfrowe wywierają pozytywny wpływ na społeczeństwo, gospodarkę oraz ich własne życie. Większość respondentów jest zdania, że UE, władze państw członkowskich oraz przedsiębiorstwa muszą podjąć działania w odniesieniu do podnoszonych kwestii związanych z cyfryzacją 1 .

Społeczeństwa i przedsiębiorstwa UE z samej swojej istoty pod wieloma względami dysponują potencjałem do odniesienia korzyści z jednolitego rynku cyfrowego. Jednym z aspektów owego potencjału jest silna baza produkcyjna oraz szybko rosnący ekosystem start-upów, które, w połączeniu z niedawno objętymi cyfryzacją procesami przemysłowymi oraz wykwalifikowaną siłą roboczą, mogą w przewidywalnej przyszłości stymulować wzrost. Aby w pełni wyzwolić potencjał gospodarki opartej na danych, UE musi także wykorzystać powyższe zasoby do jak największej cyfryzacji europejskich sektorów usług, w szczególności ochrony zdrowia i opieki, energii, transportu oraz finansów.

Wspomniany potencjał można jednak w pełni wykorzystywać tylko przy znacznych dodatkowych inwestycjach w e-umiejętności i infrastrukturę cyfrową, zarówno na poziomie Unii, jak i państw członkowskich oraz sektora prywatnego. Urzeczywistnienie jednolitego rynku cyfrowego UE wymaga również przejrzystego, stabilnego środowiska prawnego stymulującego innowacje, przeciwdziałającego rozdrobnieniu rynku oraz pozwalającego wszystkim zaangażowanym podmiotom na włączanie się w nową dynamikę rynku na sprawiedliwych, zrównoważonych warunkach. Stworzy to fundament kluczowego w działalności gospodarczej zaufania, w tym zaufania ze strony konsumentów.

Taki był cel strategii jednolitego rynku cyfrowego 2 . Strategia owa oznacza otwarty rynek, na którym przedsiębiorstwom i obywatelom łatwo jest działać w dowolnym miejscu Europy równie skutecznie jak na rynku lokalnym, dzięki poprawie dostępu oraz sprawiedliwym warunkom. Na przestrzeni dwóch lat, jakie upłynęły od przyjęcia strategii, Komisja sformułowała wnioski w zakresie wszystkich 16 określonych kluczowych środków działania. Skupiają się one na dziedzinach, w których UE może przynieść konkretną wartość dodaną, szczególnie w zakresie europejskich projektów cyfrowych, których zakres i skala uniemożliwiają ich realizację przez pojedyncze państwa. Jest absolutnie niezbędne, aby wszystkie strony zadbały o przyjęcie, pełne wdrożenie oraz skuteczne egzekwowanie wspomnianych określonych środków działania, w odpowiednich ramach czasowych, to jest mając na uwadze szybki rozwój gospodarki cyfrowej. Komisja wykorzysta pełne spektrum instrumentów politycznych oraz możliwości finansowania, aby pomóc w urzeczywistnieniu powyższego, lecz pełne poparcie ze strony państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego, Rady oraz zainteresowanych stron pozostaje sprawą zasadniczą; inaczej jednolity rynek cyfrowy po prostu nie stanie się faktem.

Decydującą rolę, jaką odegra cyfryzacja w przekształceniu Europy, podkreślono również w białej księdze w sprawie przyszłości Europy 3 . Technologia cyfrowa wpływa na każdy aspekt polityki UE: na to, jak wytwarzamy i zużywamy energię, jak przemieszczamy się z jednego miejsca do drugiego, jak przepływa przez Europę kapitał. Wkrótce ludzie będą mogli podróżować po całej UE, nie martwiąc się o opłaty roamingowe ani o utratę dostępu do muzyki, gier, filmów, wydarzeń sportowych i seriali, za które już zapłacili.

Zasadniczą kwestią jest to, aby unijne przedsiębiorstwa wykorzystywały możliwości, jakie stwarza technologia cyfrowa, do zachowywania konkurencyjności na poziomie globalnym, aby start-upy z UE były w stanie szybko zwiększyć skalę działania, w pełni wykorzystując procesy przetwarzania w chmurze, technologię dużych zbiorów danych, robotyki i szybkiego, szerokopasmowego internetu, tworząc tym samym nowe miejsca pracy oraz zwiększając produktywność, zasobooszczędność i zrównoważony charakter działalności. Zapewnianie i wykorzystywanie rozwiązań z zakresu administracji elektronicznej przynoszą również olbrzymie korzyści ludności, przedsiębiorstwom i administracji publicznej, otwierają nowe możliwości działań transgranicznych, zwłaszcza dzięki wykorzystaniu podpisów elektronicznych.

Równocześnie infrastruktura cyfrowa, od której zależy gospodarka cyfrowa, musi być solidna, odporna i zdolna do przystosowywania się do zmieniających się zagrożeń. Inaczej zostanie zachwiane zaufanie ludności oraz przedsiębiorstw, co będzie hamowało rozwój gospodarki cyfrowej.

Niniejszy przegląd śródokresowy stanowi ocenę postępów w urzeczywistnianiu jednolitego rynku cyfrowego, identyfikuje obszary, w jakich potrzebne są wzmożone wysiłki oraz te, w których zmieniający się krajobraz cyfrowy wymaga nowych działań na poziomie całej UE. Towarzyszą mu sprawozdania o postępie cyfrowym Europy za rok 2017 r. 4 ukazujące w zarysach postęp dokonany zarówno na poziomie Unii, jak i państw członkowskich, a także dokument roboczy służb opisujący źródła, z których zaczerpnięto informacje do niniejszego przeglądu 5 .

2. Wezwanie do terminowej realizacji i skutecznego wykonania

We wspólnej deklaracji w sprawie priorytetów legislacyjnych UE podkreślono polityczną odpowiedzialność instytucji unijnych w kwestii zakończenia prac nad kluczowymi elementami prawodawstwa w ramach jednolitego rynku cyfrowego do końca 2017 r. 6 . Opóźnienia sprawiłyby, że społeczeństwo byłoby słabiej chronione; nie mogłoby korzystać z lepszych, szybszych i tańszych połączeń; nie miałoby wreszcie dostępu do większej ilości treści internetowych.

„Potrójnie korzystna sytuacja” dla konsumentów zaczyna przynosić konkretne korzyści

Zaczynają właśnie płynąć korzyści z pierwszej serii wniosków Komisji, po ich zatwierdzeniu przez Parlament Europejski i Radę. Detaliczne opłaty roamingowe 7 zostaną zniesione z dniem 15 czerwca 2017 r. Okresowo podróżujący w obrębie UE użytkownicy urządzeń mobilnych będą mogli telefonować, wysyłać wiadomości tekstowe oraz korzystać z internetu za taką samą cenę jak we własnym państwie. Krajowe organy regulacyjne będą starannie śledziły rozwój sytuacji w celu zapewnienia przestrzegania nowych zasad oraz korzyści konsumentów.

Transgraniczne przenoszenie usług online w zakresie treści 10 oznacza, że od początku 2018 r. konsumenci będą mieli w trakcie podróżowania w innych państwach członkowskich UE dostęp online do subskrybowanych przez siebie filmów, wydarzeń sportowych, e-booków, gier wideo czy serwisów muzycznych.

Trzecim elementem owego „potrójnie korzystnego” pakietu będzie szybkie przyjęcie propozycji w zakresie rozwiązania problemu nieuzasadnionego blokowania geograficznego 12 . Sprzedawcy nie będą już mogli bez obiektywnie uzasadnionych powodów dyskryminować konsumentów z innych państw członkowskich.

Internet dostępny dla wszystkich

Państwa członkowskie podejmą skoordynowane działania zmierzające do udostępnienia wysokiej jakości pasma 700 MHz na potrzeby szerokopasmowego bezprzewodowego dostępu do internetu - w celu dalszego upowszechnienia dostępu i rozwoju nowych usług od 2020 r. Transgraniczna koordynacja w zakresie widma jest sprawą kluczową. Bez niej nie będą mogły skutecznie działać sieci 5G ani świadczone dzięki nim nowe usługi, takie jak połączone z internetem samochody, zdalna opieka zdrowotna, inteligentne miasta czy strumieniowe transmisje wideo w trakcie przemieszczania się. Aby UE została w pełni wyposażona w szybkie sieci telekomunikacyjne o wysokiej jakości, absolutnie konieczne jest to, aby państwa członkowskie nadal prezentowały skoordynowane podejście do polityki w zakresie widma.

Jeśli korzyściami płynącymi z rewolucji cyfrowej mają się cieszyć wszyscy, Europa potrzebuje w zakresie łączności elektronicznej ram prawnych sprzyjających budowie infrastruktury zdolnej bezproblemowo funkcjonować na terenie całej UE, w tym na obszarach wiejskich 14 , a równocześnie zapewniających skuteczną konkurencję. Znaczna część potrzebnych inwestycji będzie pochodziła z sektora prywatnego, dzięki lepszemu otoczeniu regulacyjnemu. Zasadniczą kwestią jest zatem również szybkie przyjęcie wniosków w sprawie kodeksu łączności elektronicznej 15 oraz rozporządzenia w sprawie Organu Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) 16 .

Szybką rozbudowę sieci szerokopasmowych będą wspierały także zaproponowane w europejskim kodeksie łączności elektronicznej rozwiązania na rzecz zwiększenia koordynacji w zakresie widma, zwiększenia konkurencji na rynkach telekomunikacyjnych oraz zachęcające do inwestowania w sieci o wysokiej przepustowości. Trzeba również szybko wdrożyć dyrektywę 2014/61/UE w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej. 17

Aby nadal stymulować aktualne inwestycje w rozwój szybkich sieci szerokopasmowych, UE mobilizuje europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne (ok. 6 mld EUR do 2020 r., aby zapewnić dostęp do szybkich sieci szerokopasmowych dla ponad 14,5 mln gospodarstw domowych) oraz narzędzia takie jak Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (inwestycje publiczne i prywatne w wysokości ok. 3,2 mld EUR 19 ) i instrument „Łącząc Europę”. Fundusz na rzecz sieci szerokopasmowych oparty na instrumencie „Łącząc Europę” 20 (ang. A Connecting Europe Broadband Fund) prywatnym inwestorom połączenie ich wysiłków w zakresie wsparcia infrastruktury sieci cyfrowych na słabo pokrytych nimi obszarach oraz pozwoli na uruchomienie do 2021 r. dodatkowych inwestycji w wysokości do 1,7 mld EUR. Działania te będą również stymulowane dzięki szybkiemu przyjęciu oraz wdrożeniu wniosku legislacyjnego wspierającego bezpłatną dla użytkowników łączność internetową w społecznościach lokalnych (inicjatywa WiFi4EU). Pozwoli to ponad 8 000 społeczności lokalnych skorzystać do 2020 r. z finansowania w łącznej wysokości 120 mln EUR. Należy zwrócić w tym kontekście uwagę, iż Komisja regularnie zatwierdza krajowe programy państwowej pomocy na rzecz sieci szerokopasmowych, i to także stanowi istotne działanie na poziomie UE stymulujące inwestycje.

Wszystkie zainteresowane strony muszą współpracować w celu zrealizowania ambicji UE w zakresie łączności w perspektywie roku 2025 21 oraz doprowadzenia to tego, że Europa będzie odgrywała na świecie czołową rolę w zakresie rozmieszczenia usług 5G dzięki realizacji planu działania na rzecz sieci 5G. 22  

Lepszy rynek internetowy dla konsumentów i przedsiębiorstw.

Jednym z głównych celów jednolitego rynku cyfrowego jest pobudzanie transgranicznego handlu elektronicznego. Trzeba szybko przyjąć szereg aktualnie omawianych wniosków, aby zaczęły one przynosić korzyści. W pełni zharmonizowane przepisy dotyczące umów cyfrowych 23 oraz wzmocnione zasady współpracy krajowych organów ochrony konsumentów 24 zwiększą ochronę konsumentów i poprawią warunki działania przedsiębiorstw prowadzących transgraniczną sprzedaż produktów i usług. W pełni zharmonizowany zbiór przepisów dotyczących „umów cyfrowych” zmniejszy różnice pomiędzy przepisami prawa umów konsumenckich w poszczególnych państwach i usunie jeden z głównych powodów, dla których przedsiębiorstwa stosują „blokowanie geograficzne”. Korzystanie przez przedsiębiorstwa z możliwości, jakie stwarza handel elektroniczny, zależy również od przystępnych cenowo transgranicznych usług doręczania paczek 25 oraz prostszych procedur dotyczących deklaracji VAT 26 .

Tworzenie środowiska przyjaznego innowacjom poprzez skuteczne egzekwowanie

W maju 2015 r. Komisja rozpoczęła badanie sektorowe konkurencji w obszarze handlu elektronicznego w celu ustalenia możliwych obaw związanych z konkurencją wynikających z praktyk stosowanych przez przedsiębiorstwa. Wyniki tego badania sektorowego 27 pomogą ukierunkować egzekwowanie prawa konkurencji na te praktyki stosowane przez przedsiębiorstwa w handlu elektronicznym, które mają najbardziej szkodliwe skutki dla konkurencji oraz handlu transgranicznego. Komisja wszczęła już trzy dochodzenia w sprawie domniemanych praktyk antykonkurencyjnych w sektorze elektroniki użytkowej, gier wideo oraz hotelarstwa.

Także organy krajowe prowadzą już działania w zakresie egzekwowania prawa ochrony konsumentów i współpracy w tym obszarze 28 . Poza nieustającymi wysiłkami na rzecz budowania zdolności w zakresie egzekwowania prawa w internecie, prawidłowo funkcjonujący internetowy system rozstrzygania sporów konsumenckich 29 oraz zaktualizowane wytyczne dotyczące dyrektywy w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych 30 pomagają zapewnić skuteczne egzekwowanie praw konsumenckich.

Zasadnicze znaczenie dla promowania kreatywności oraz innowacji, jak również dla tworzenia się relacji zaufania na rynku ma poszanowanie praw własności intelektualnej. Komisja kończy obecnie ocenę aktualnych ram prawnych w zakresie egzekwowania wszelkich praw własności intelektualnej, w tym praw autorskich.

Zapewnienie rzeczywistej ochrony prywatności oraz danych osobowych w internecie

Ogólne rozporządzenie o ochronie danych (GDPR) 31 stanowi zasadnicze narzędzie ochrony prawa podstawowego osób fizycznych do ochrony danych osobowych w epoce cyfrowej. Oferuje ono przedsiębiorstwom uproszczone przepisy, stwarza nowe możliwości biznesowe i stanowi zachętę do innowacji. Komisja ściśle współpracuje z państwami członkowskimi, z niezależnymi organami nadzoru odpowiedzialnymi za ochronę danych oraz z przedsiębiorstwami i społeczeństwem obywatelskim w ramach przygotowań do stosowania rozporządzenia od dnia 25 maja 2018 r.

Wniosek w sprawie nowego rozporządzenia 32 w sprawie prywatności elektronicznej uzupełniałby rozporządzenie GDPR, jednocześnie pozostając w zgodzie z odpowiednimi jego przepisami. Jeszcze bardziej zwiększy to pewność prawa i ochronę prywatności użytkowników w internecie, a ponadto zwiększy wykorzystywanie przez przedsiębiorstwa danych przekazywanych w oparciu o zgodę użytkowników. Szybkie przyjęcie rozporządzenia w sprawie prywatności elektronicznej umożliwi konsumentom i przedsiębiorstwom czerpanie korzyści z pełnych ram prawnych w zakresie prywatności cyfrowej, z chwilą gdy w maju 2018 r. zacznie mieć zastosowanie GDPR.

Poprawa warunków tworzenia i rozpowszechniania treści w epoce cyfrowej

Wniosek w sprawie zmiany dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych 33 stworzy ramy prawne uaktualnione w stosunku do potrzeb epoki cyfrowej. Zapewni ona równowagę pomiędzy konkurencyjnością a ochroną konsumentów, wzmocni promocję utworów europejskich oraz zwiększy niezależność regulatorów.

UE potrzebuje także nowoczesnych przepisów prawa autorskiego zapewniających konsumentom i twórcom możliwość czerpania maksymalnych korzyści ze świata cyfrowego. Wniosek Komisji 35 ma na celu zapewnienie szerszego transgranicznego dostępu do treści online, poszerzenie możliwości korzystania z materiałów chronionych prawem autorskim w edukacji, badaniach naukowych oraz w ramach dziedzictwa kulturowego, a także stworzenie lepiej funkcjonującego, bardziej sprawiedliwego rynku treści w internecie.

3. Zapewnienie sprawiedliwego, otwartego i bezpiecznego otoczenia cyfrowego

Świat cyfrowy to z definicji szybko zmieniające się otoczenie, w którym politykę należy dostosowywać do zmieniających się warunków. W miarę jak upowszechniają się nowe technologie, mogą one przynosić ogromne korzyści gospodarce oraz w naszym życiu codziennym. Konieczne jest jednak objęcie dziedziny nowych technologii zestawem przepisów, aby zwiększyć zaufanie konsumentów i przedsiębiorców. Oznacza to rozszerzenie strategii jednolitego rynku cyfrowego, aby umożliwić nadążanie za pojawiającymi się tendencjami i wyzwaniami, takimi jak te związane z platformami internetowymi, gospodarką opartą na danych i bezpieczeństwem cybernetycznym.

3.1 Promowanie platform internetowych jako odpowiedzialnych graczy w sprawiedliwym „ekosystemie” internetowym

W gospodarce cyfrowej siłą napędową innowacji i wzrostu są platformy internetowe. Odgrywają istotną rolę w rozwoju świata online i stwarzają nowe możliwości rynkowe, zwłaszcza dla MŚP. Jednocześnie platformy stały się głównymi strażnikami internetu, jako że pośredniczą w dostępie do informacji, treści i handlu online. Platformy internetowe kształtują internetowy „ekosystem”, powodując głębokie przeobrażenia ogólnoświatowej sieci internetowej (WWW), oferując nowe możliwości, ale i stawiając nowe wyzwania.

W komunikacie „Platformy internetowe” 39 z maja 2016 r. Komisja wyszczególniła dwie kluczowe kwestie do dalszego zbadania: zapewnienie sprawiedliwego i sprzyjającego innowacjom otoczenia biznesowego; oraz zapewnienie terminowego i skutecznego usuwania niedozwolonych treści internetowych z internetowych platform 40 , przy zapewnieniu odpowiednich mechanizmów kontroli i równowagi 41 .

Zapewnienie sprawiedliwej i sprzyjającej innowacjom gospodarki platform

Komisja przeprowadziła badanie na temat praktyk handlowych pomiędzy platformami a przedsiębiorcami. W świetle wstępnych wyników niektóre platformy internetowe stosują praktyki handlowe, które są potencjalnie szkodliwe dla ich użytkowników zawodowych, takie jak usuwanie („wycofywanie z obrotu na platformie”) produktów lub usług bez stosownego powiadomienia lub bez żadnej możliwości skutecznego zakwestionowania decyzji platformy. Istnieją powszechne obawy, że niektóre platformy mogą faworyzować własne wyroby i usługi, dyskryminując różnych dostawców i sprzedawców oraz ograniczając zarówno dostęp do danych osobowych i nieosobowych, jak i korzystanie z tych danych, w tym danych bezpośrednio generowanych poprzez działania danego przedsiębiorstwa na tychże platformach. Za kluczowe problemy uznano również brak przejrzystości, np. w rankingach czy w wynikach wyszukiwania, czy niejasność w odniesieniu do pewnych obowiązujących przepisów albo polityki. Znaczna część sporów między użytkownikami zawodowymi a platformami internetowymi pozostaje nierozwiązana, co może negatywnie wpływać na zainteresowane przedsiębiorstwa 42 . Ogólny brak dostępnych mechanizmów dochodzenia roszczeń, które pozwalałyby korzystającym z platform przedsiębiorstwom na szybkie i skuteczne reagowanie, na bieżąco, na występujące problemy, także stanowi istotną cechę obrazu współpracy pomiędzy platformami a przedsiębiorstwami, co uwidaczniają pojawiające się dowody.

Rozważając możliwe rozwiązania tych potencjalnych problemów, Komisja przyjmuje za nadrzędny cel swojej polityki zapewnienie sprawiedliwego, przewidywalnego, zrównoważonego i ogólnie budzącego ufność otoczenia biznesowego w gospodarce cyfrowej.

Zwalczanie nielegalnych treści publikowanych w internecie

Aby zwalczyć rozpowszechnianie nielegalnych treści w internecie, potrzebne są zdecydowane działania wszystkich zainteresowane stron. Należy jednocześnie zabezpieczyć takie prawa podstawowe jak wolność słowa i zachęcać do innowacji. Komisja zobowiązała się do utrzymania wyważonego i przewidywalnego systemu odpowiedzialności dla platform internetowych i do stosowania sektorowego podejścia ukierunkowanego na rozwiązywanie problemów w zakresie zwalczania nielegalnych treści publikowanych w internecie 43 .

Aby pomóc w dalszej budowie zaufania do treści online, Komisja zobowiązała się do przeprowadzania oceny zapotrzebowania na formalny, unijny mechanizm oznaczania i usuwania nielegalnych treści („zgłaszanie i usuwanie”) oraz potrzeby opracowania wytycznych w sprawie zasad odpowiedzialności oraz wsparcia dla platform, które proaktywnie podejmują dobrowolne środki w celu zwalczania nielegalnych treści. Na podstawie odnotowywanego ostatnio postępu i skutecznych działań w zakresie wielu dialogów z platformami w obrębie jednolitego rynku cyfrowego Komisja uważa, iż istnieją możliwości lepszej koordynacji trwających inicjatyw - z myślą o spójności i skoordynowanym monitoringu w przyszłości, a także w celu wzmocnienia wpływu wspomnianych dialogów. Elementem przyszłej współpracy Komisji z platformami będzie omawianie aspektów proceduralnych oraz zasad usuwania nielegalnych treści. Chodziłoby o kwestie takie jak minimalne wymogi proceduralne dotyczące procedur „zgłaszania i usuwania” stosujące się do pośredników internetowych, na przykład w odniesieniu do kryteriów jakościowych dla zgłoszeń, do procedur odpowiadania na zgłoszenia, obowiązków sprawozdawczych, konsultacji z osobami trzecimi, systemów rozstrzygania sporów i koordynacji z podmiotami sektora publicznego, a także środków wobec osób dopuszczających się wielokrotnych naruszeń i zgłoszeń dokonanych w złej wierze lub stanowiących nadużycie. Powinno to odbywać się w synergii z już toczącymi się dialogami oraz pracami rozpoczętymi w innych obszarach, na przykład w ramach Europejskiej agendy bezpieczeństwa, i bez wpływu na te dialogi i prace. Dalsze prace w tym zakresie mogłyby również dotyczyć promowania najlepszych praktyk sektorowych, na przykład oficjalnych programów oznaczania treści.

3.2 Rozwój europejskiej gospodarki opartej na danych 

Gospodarka oparta na danych może pomóc europejskim przedsiębiorstwom w rozwoju, w modernizacji usług publicznych i upodmiotowieniu obywateli. Aby tak się stało, dane muszą być stale dostępne oraz móc swobodnie przepływać w obrębie jednolitego rynku, przy niezbędnej do ich analizy wysokiej wydajności systemów obliczeniowych. 

Prawodawstwo UE 46  zabrania ograniczania swobodnego przepływu danych osobowych w obrębie Unii Europejskiej ze względu na ochronę danych osobowych. Ogólne rozporządzenie o ochronie danych nie obejmuje jednak innych typów ograniczeń. Co więcej, obecne przepisy nie dotyczą danych nieosobowych 47 .

Aby zapewnić skuteczny i niezawodny transgraniczny swobodny przepływ danych nieosobowych, państwa członkowskie oraz przemysł powinny się kierować zasadą swobodnego przepływu danych w obrębie UE. Wymagania w zakresie lokalizacji danych dotyczące przechowywania i przetwarzania danych na określonych terytoriach będą uzasadnione jedynie w ograniczonych przypadkach, na przykład ze względów bezpieczeństwa narodowego.

W celu wypracowania wspólnych stanowisk, Komisja uruchomiła konsultacje społeczne 48 , a także szczegółową dyskusję z państwami członkowskimi, na temat ram współpracy w zakresie swobodnego przepływu danych w UE, w obrębie jednolitego rynku cyfrowego. Ramy te, wraz z zasadą swobodnego przepływu danych w obrębie UE, mogłyby uwzględniać uzasadnione interesy państw członkowskich w zakresie bezpiecznego przechowywania, a jednocześnie zapewniać transgraniczną dostępność danych w celach przewidzianych prawem, na przykład dla kontroli podatkowej, i przy tym zabezpieczać korzyści gospodarcze oraz inne wypływające ze swobodnego przepływu danych nieosobowych. Komisja rozważa dalsze działania uzupełniające w celu objęcia takimi inicjatywami umów dotyczących usług w chmurze dla przedsiębiorstw i zmiany dostawców usług w chmurze w oparciu o Europejską inicjatywę dotyczącą przetwarzania w chmurze 49 .

Komisja mogłaby również wszcząć postępowanie o naruszenie, jeśli znajdzie dowody na to, iż obowiązujące przepisy w zakresie swobodnego przepływu usług nie są należycie wykonywane. Dodatkowo, Komisja będzie dokładnie monitorowała sposób stosowania przez państwa członkowskie zapisów specyfikacyjnych zawartych w ogólnym rozporządzeniu o ochronie danych, na przykład odnoszących się do danych genetycznych, danych biometrycznych i danych dotyczących zdrowia 50 , celem zapewnienia, by swobodny przepływ danych w obrębie Unii nie był w niewłaściwy sposób ograniczany.

O ile istnieją zharmonizowane przepisy dotyczące danych osobowych, ponowne wykorzystywanie oraz dostęp do danych nieosobowych w relacjach między przedsiębiorstwami odbywają się każdorazowo na uzgodnionych przez nie zasadach umownych. Opierając się na konsultacjach społecznych przeprowadzonych po wydaniu komunikatu o budowaniu europejskiej gospodarki opartej na danych 51 , Komisja obecnie ocenia, czy brak jasnych ram w zakresie dostępu do danych nieosobowych tłumi innowacje i wzrost, szczególnie w przypadku MŚP, i czy istnieje potrzeba inicjatyw zmierzających do zapewnienia sprawiedliwego i zrównoważonego dostępu do danych oraz ich wykorzystywania. Prace Komisji w dziedzinie dostępu do danych oraz ich wykorzystania obejmą także rozważenie uwolnienia kolejnych danych publicznych 52 oraz publicznie finansowanych, jako że stanowią one ważne źródło danych dla innowacyjnych usług oraz badań naukowych 53 . Komisja dodatkowo przyjrzy się kwestii dostępu do danych prywatnych dla administracji publicznej, na ściśle określonych warunkach, w celu wykonywania przez nią jej istotnych dla interesu publicznego zadań.

Rozwój internetu rzeczy przynosi nowe znaczące wyzwania w zakresie bezpieczeństwa podłączonych do sieci systemów, produktów i usług, jak również odpowiedzialności przedsiębiorstw. Wadliwe czujniki, wrażliwe oprogramowanie czy niestabilność połączeń mogą utrudniać ustalenie, kto w sensie technicznym odpowiada i kto ponosi odpowiedzialność prawną za ewentualne szkody. Komisja rozważy ewentualną potrzebę dostosowania obecnych ram prawnych do rozwoju nowych technologii (w tym robotyki, sztucznej inteligencji oraz drukowania przestrzennego), szczególnie pod kątem odpowiedzialności cywilnej oraz wyników trwającej obecnie oceny dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za produkty wadliwe i dyrektywy w sprawie maszyn. Kluczową sprawą dla rozwoju internetu rzeczy jest potwierdzona normami przewidywalność w dostępie do technologii chronionych patentami (patenty konieczne do spełnienia norm), jako że wiele sektorów wprowadzi normy w zakresie łączności mobilnej. Komisja prowadzi obecnie ocenę skutecznych środków zapewnienia zrównoważonych ram udzielania zezwoleń na korzystanie z tejże własności intelektualnej, z poszanowaniem interesów zarówno twórców, jak i użytkowników technologii.

3.3 Budowa niezawodnego ekosystemu cybernetycznego: Wspólne stawianie czoła wyzwaniom w zakresie bezpieczeństwa cyberprzestrzeni

Nasze społeczeństwo odchodzi od określonych podłączonych do internetu urządzeń (komputerów, smartfonów czy urządzeń do noszenia na ciele) zmierzając w kierunku wszechobecnej łączności (artykułów gospodarstwa domowego, wyrobów przemysłowych itd.). Do 2020 r. w samej UE około 6 miliardów urządzeń gospodarstwa domowego (telewizorów, lodówek, pralek itd.) będzie podłączonych do internetu 54 . Gospodarka i społeczeństwo oparte na łączności są bardziej podatne na cybernetyczne zagrożenia i ataki, a więc wymagają silniejszej ochrony. Zwiększona zależność od sieci oznacza, że nasze podłączone do nich środowisko jest bezpieczne tylko na tyle, na ile bezpieczne jest jego najsłabsze ogniwo, i że każde naruszenie może spowodować znaczne szkody. Każdy słaby punkt, taki jak niezabezpieczone połączenie czy produkt, może zostać wykorzystany, czego skutki mogą być różne, od uciążliwości i szkód niewielkiej wartości aż po wykradanie wrażliwych danych osobowych na dużą skalę, terroryzm i podkopywanie procesów demokratycznych.

Narastają cyberataki, a przeciwdziałanie im utrudnia fakt, iż ataki takie mają często charakter transgraniczny, kompetencje organów ścigania są zaś ściśle ograniczone do poszczególnych państw. Od początku 2016 r. codziennie miało miejsce ponad 4 000 ataków z użyciem oprogramowania typu ransomware, co stanowiło wzrost o ponad 300 % w stosunku do roku 2015 55 . Ataki takie przynoszą szkody przedsiębiorstwom każdej wielkości i podkopują zaufanie do gospodarki cyfrowej, jak również do naszych instytucji demokratycznych. Cyberataki na dużą skalę mogłyby zakłócić świadczenie usług na obszarze całej UE oraz zostać wykorzystane przez sprawców ataków hybrydowych 56 . Wymaga to skutecznego reagowania oraz zarządzania kryzysowego na poziomie UE, dalszego rozwoju specjalnych polityk w zakresie bezpieczeństwa w sieci, a także szerszych instrumentów europejskiej solidarności i wzajemnej pomocy 57 .

Europa podjęła istotne kroki w celu zapewnienia bezpieczeństwa cyberprzestrzeni i zwiększenia zaufania do technologii cyfrowych. W 2013 r. została przyjęta strategia bezpieczeństwa cybernetycznego UE 58 . Pierwszy unijny akt ustawodawczy w zakresie bezpieczeństwa cyberprzestrzeni, dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych (dyrektywa NIS) 59 , został przyjęty w lipcu 2016. Dyrektywa ta ustanowiła struktury potrzebne dla współpracy strategicznej i operacyjnej pomiędzy państwami członkowskimi oraz dla zwiększenia odporności sieci i systemów informatycznych w obrębie UE.

Od 2013 r. sytuacja w zakresie zagrożeń zmieniła się tak znacznie, że strategia bezpieczeństwa cybernetycznego UE wymaga przeglądu. Trwa ocena jej skuteczności, mająca także na celu stwierdzenie ewentualnych luk w działaniach UE. Posłuży ona jako wkład do zintegrowanego, perspektywicznego przeglądu służącego określeniu sposobu, w jaki UE może wnieść wartość dodaną w zakresie zapobiegania i odporności, reagowania, odstraszania, zarządzania kryzysowego oraz swojej roli w zapewnianiu bezpieczeństwa cyberprzestrzeni na poziomie globalnym.

Po ostatnich konsultacjach społecznych i trwającej ocenie skuteczności 60 potrzebny jest także przegląd mandatu i zadań Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji (ENISA), zwłaszcza w aspekcie jej nowej roli zgodnej z dyrektywą NIS.

Skomunikowane produkty i systemy muszą być bezpieczne od chwili pojawienia się na rynku. Wprowadzanie dużych zbiorów danych i aplikacji do przechowywania w chmurze także musi być zgodne z zasadami bezpieczeństwa cybernetycznego i unijnymi przepisami dotyczącymi ochrony danych. Ustanowienie europejskich ram bezpieczeństwa ICT określających zasady certyfikacji bezpieczeństwa ICT w UE mogłoby zarówno podtrzymać zaufanie do internetu, jak i przeciwdziałać obecnemu rozdrobnieniu rynku cyberbezpieczeństwa. 

Istnieje także potrzeba utrzymania i rozwoju niezbędnych zasobów przemysłowych w dziedzinie bezpieczeństwa cyberprzestrzeni w UE. Utworzone w 2016 r. publiczno-prywatne partnerstwo ds. bezpieczeństwa cyberprzestrzeni, które do 2020 r. pobudzi inwestycje o wartości do 1,8 mld EUR, stanowić będzie podstawę dalszej refleksji nad możliwościami wspólnego przeznaczenia przez Unię i państwa członkowskie większych zasobów na rzecz zwiększenia odporności w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, przyspieszenia badań i zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa cyberprzestrzeni we wszystkich sektorach (np. energii, transportu, finansowym i zdrowia) zmagających się ze wspólnymi wyzwaniami w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego 61 .

4. Zarządzanie cyfrową transformacją naszego społeczeństwa i gospodarki

W ramach strategii jednolitego rynku cyfrowego opracowywany jest szereg działań z zakresu polityki, których realizacja wymaga zwiększenia wysiłków, aby wykorzystać możliwości i sprostać wyzwaniom cyfryzacji. Technologie cyfrowe, jako że podnoszą produktywność przedsiębiorstw, mają szczególne znaczenie dla gospodarki UE. Dzięki nim możliwe jest utrzymanie w Europie miejsc pracy, które inaczej zostałyby przeniesione do alternatywnych, mniej kosztownych lokalizacji. Wspieranie start-upów o dużym wzroście i przedsiębiorstw zwiększających skalę działalności przekłada się na innowacje i poprawia sytuację na rynku pracy, jako że przedsiębiorstwa takie zazwyczaj tworzą nowe miejsca pracy 62 . Dzięki transformacji cyfrowej tradycyjne sektory gospodarki mogą wytwarzać nowe produkty w bardziej zasobooszczędny sposób, a podmioty sektora publicznego są w stanie świadczyć lepsze, szybsze i tańsze usługi. Stąd pojawiły się zupełnie nowe sektory gospodarki, na przykład gospodarka aplikacji. Transformacja cyfrowa może jednak również stać się źródłem wyzwań lub zakłóceń społeczno-gospodarczych 63 . 

W tym kontekście musimy zapewnić, aby osoby fizyczne i przedsiębiorstwa mogły czerpać korzyści z tych technologii i nowych usług, i dołożyć szczególnych starań, by żadna grupa ani region nie pozostały w tyle. UE powinna przyczynić się do zapewnienia właściwego połączenia działań z zakresu polityki pozwalającego zarządzać procesem cyfrowej transformacji.

4.1 Umiejętności cyfrowe i szanse dla wszystkich

Cyfryzacja, podobnie jak poprzednie przejawy postępu technicznego, będzie miała reperkusje dla rynków pracy: niektóre miejsca pracy zostaną zastąpione, powstaną inne miejsca pracy, a praca na wielu stanowiskach ulegnie przemianom. Choć w tej chwili niemożliwe jest oszacowanie rzeczywistego wpływu cyfryzacji na rynek pracy, jest ewidentne, iż transformacja cyfrowa musi przebiegać w sposób złagodzony i że musi jej towarzyszyć polityka publiczna.

Już 90 % wszystkich stanowisk pracy wymaga przynajmniej niewielkich umiejętności cyfrowych; umiejętności te mają również coraz większą wagę dla tych, którzy chcą się zaangażować w działania społeczne i obywatelskie 66 . Europejczycy doskonalą e-umiejętności, ale postępy przebiegają powoli i występują znaczne różnice w tym zakresie 67 . W 2016 r. poziom umiejętności cyfrowych 44 % mieszkańców UE i 37 % ludności aktywnej zawodowo był niewystarczający 68 . Niepokoi fakt, że prawie połowa europejskich przedsiębiorstw wciąż nie wdrożyła strategii służących przekwalifikowaniu pracowników 69 .

Pracownicy potrzebują nowych umiejętności, aby móc w pełni wykorzystać fakt wprowadzenia nowych technologii. Wymaga to ogromnych inwestycji. W czerwcu 2016 r., w Nowym europejskim programie na rzecz umiejętności 70 znalazł się zapis, iż umiejętności cyfrowe należy postrzegać jako część kluczowego zestawu umiejętności w przyszłości, co podkreślono następnie w Europejskim filarze praw socjalnych 71 . Obejmuje to działania w zakresie podnoszenia podstawowych umiejętności osób dorosłych, w tym umiejętności cyfrowych, zgodnie z zaleceniem przyjętym przez Radę w grudniu 2016 r., przewidującym krajowe plany działania do połowy 2018 r 72 . Koalicja na rzecz umiejętności cyfrowych i zatrudnienia 73 ma na celu zmobilizowanie przedsiębiorstw, partnerów społecznych i organów publicznych do poprawy umiejętności cyfrowych; umożliwi ona również optymalizację wykorzystania funduszy UE, tak aby zwiększyć poziom umiejętności i szanse na zatrudnienie. Utworzone w ten sposób partnerstwa mogą również pomóc Komisji w uruchomieniu i realizacji w 2018 r. programu pilotażowego „Cyfrowe możliwości” (ang. Digital Opportunity), mającego na celu zapewnienie absolwentom możliwości zdobycia praktycznego doświadczenia poprzez transgraniczne staże w dziedzinie cyfrowych technologii.

Jednak mimo licznych reform w całej UE Komisja wyraża zaniepokojenie oraz dostrzega wyraźną potrzebę dalszych działań i postępów w zakresie umiejętności na szczeblu krajowym. Podczas gdy nasza gospodarka i społeczeństwo szybko się zmieniają, zmiany w sposobach nauczania i szkolenia zachodzą jedynie stopniowo. Przy obecnym tempie zmian pogłębiają się różnice pomiędzy umiejętnościami, które posiadają obywatele, a umiejętnościami, których potrzebują. Państwa członkowskie muszą podjąć działania, przy wsparciu Komisji, która jest gotowa do pomocy, aby zapewnić wsparcie polityczne, badania i praktyczne narzędzia służące unowocześnianiu swoich systemów kształcenia i szkolenia 74 .

Szybkie wdrożenie przez państwa członkowskie programu oraz inicjatyw na rzecz umiejętności musi być jednym z priorytetów wspierania cyfrowej transformacji. 

4.2 Start-upy oraz cyfryzacja przemysłu i sektorów usług

Tempo przemian technologicznych oznacza, że przedsiębiorstwa, które nie będą w stanie przeprowadzić transformacji, zostaną w tyle. Proces poprawy umiejętności cyfrowych musi iść w parze z większym wykorzystaniem technologii cyfrowych przez przedsiębiorstwa wszystkich rozmiarów i branż. Jest to szansa, zwłaszcza dla przedsiębiorstw typu start-up i MŚP, na stworzenie nowych, lepszych produktów i usług po niższych kosztach i przy wykorzystaniu mniejszej ilości zasobów. Polityka UE jest kształtowana tak, by pomóc przedsiębiorstwom wykorzystać tę szansę jak najlepiej.

Aby pomóc europejskim przedsiębiorstwom w pełni wykorzystać możliwości technologii cyfrowej, Komisja przyjęła w kwietniu 2016 r. kompleksową strategię w zakresie Cyfryzacji europejskiego przemysłu 75 , obejmującą środki wspierające współpracę pomiędzy inicjatywami krajowymi na rzecz cyfryzacji przemysłu oraz zachęcanie ich do uczenia się od siebie nawzajem. W tym celu podczas Dnia Technologii Cyfrowych w Rzymie w dniu 23 marca 2017 r. uruchomiono europejską platformę inicjatyw krajowych (ang. European Platform of National Initiatives).

W ciągu najbliższych trzech lat w ramach programu „Horyzont 2020” przewidziano przeznaczenie dodatkowej kwoty 300 mln EUR na działania związane z centrami innowacji cyfrowych, które mają zasadnicze znaczenie dla wspierania lokalnych start-upów oraz innowacji. Planowane są również dalsze inwestycje w kwocie prawie 3,2 mld EUR w kluczowe technologie, takie jak nanoelektronika, fotonika, robotyka, sieci 5G, systemy obliczeniowe o wysokiej wydajności, technologie dużych zbiorów danych, przetwarzanie w chmurze i sztuczna inteligencja, oraz włączenie ich do łańcuchów wartości przy wykorzystaniu pilotażowych linii i infrastruktury testowej. W ramach tych inwestycji 300 mln EUR przeznaczono na budowę cyfrowych przemysłowych platform nowej generacji, zwłaszcza przy wykorzystaniu nowych modeli wzorcowej architektury, tak aby powstawały inteligentne fabryki i usługi. Kluczem do sukcesu cyfryzacji przemysłu unijnego jest mobilizacja masy krytycznej inwestycji, dzięki poszerzeniu zakresu łącznych europejskich inwestycji w badania naukowe i innowacje poprzez dalsze inwestycje prywatne i publiczne, w szczególności za pośrednictwem partnerstw publiczno-prywatnych - w celu zwiększenia wpływu funduszy UE na wszystkie sektory gospodarki. Łączne europejskie inwestycje w badania naukowe i innowacje tym samym wyniosą ok. 5,5 mld EUR i zostaną dodatkowo powiększone poprzez inwestycje prywatne i publiczne, w szczególności za pośrednictwem partnerstw publiczno-prywatnych, w celu zwiększenia wpływu na wszystkie sektory gospodarki.

Sektor energetyczny przechodzi proces głębokiej transformacji. Propozycje zawarte w pakiecie „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków” 76 ugruntują istniejące przepisy dotyczące wolnego dostępu konsumentów do ich danych dotyczących zużycia energii. Może to pomóc, między innymi, zidentyfikować ubóstwo energetyczne i przeciwdziałać mu oraz poprawić efektywność energetyczną budynków. Proponowane środki poprawią również dostęp do danych pomiarowych, co jest ważne, by umożliwić konsumentom uzyskanie korzyści poprzez optymalizację zużycia, oraz by pozwolić przedsiębiorstwom energetycznym i usługodawcom na dopasowanie oferty do konkretnych konsumentów. Ponadto technologie cyfrowe przyczyniają się do bardziej efektywnego wykorzystania zasobów w ciągu cyklu życia produktu, co jest kluczowym elementem planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym 77 . Pełne włączenie technologii cyfrowych (automatyzacji i robotyzacji) do procesów produkcyjnych może poprawić demontaż i recykling produktów oraz budowę zautomatyzowanych systemów sortowania i odzyskiwania wysokiej jakości.

W dziedzinie transportu przejście w kierunku mobilności pojazdów współpracujących, połączonych i zautomatyzowanych może przyczynić się do zmniejszenia liczby wypadków, ograniczenia zanieczyszczeń i zatłoczenia oraz do poprawy zarządzania ruchem i przepustowością, a także do zwiększenia efektywności energetycznej. Wzmocni to również konkurencyjność transportu i sektorów cyfrowych oraz umożliwi integrację różnych rodzajów transportu w jeden system mobilności dopasowany do potrzeb użytkowników, niezależnie od tego, czy będą to przedsiębiorstwa zajmujące się logistyką transportu towarowego, czy obywatele, w tym ci potrzebujący specjalnej pomocy. W tym kontekście kluczową sprawą są standardy zapewniające interoperacyjność w zakresie infrastruktury transportowej, danych, aplikacji, usług oraz sieci. W liście intencyjnym podpisanym w marcu 27 państw członkowskich UE oraz Szwajcaria i Norwegia 78 wyraziły gotowość współpracy w zakresie transgranicznych testów dotyczących bezpieczeństwa ruchu drogowego, dostępu do danych, jakości danych, odpowiedzialności, łączności i technologii cyfrowych. Jednym z większych wyzwań dla przemysłu motoryzacyjnego UE, jeśli ma on pozostać konkurencyjny na poziomie międzynarodowym, jest niewątpliwie wprowadzenie na rynek w wysokim stopniu zautomatyzowanych, skomunikowanych pojazdów. Komisja opracowuje także kompleksowy pakiet środków w zakresie mobilności, zaplanowany na dwa etapy, w późniejszym okresie 2017 r.

Nowe podejścia w sektorze finansowym, których stosowanie stało się możliwe dzięki technologiom cyfrowym („FinTech”), mogą poprawić dostęp przedsiębiorstw do finansowania, wzmocnić konkurencyjność, przynieść korzyści dla konsumentów i stymulować rozwój przedsiębiorstw typu start-up. Rozpoczęto konsultacje społeczne 79 , aby umożliwić przygotowanie działań na szczeblu unijnym w ramach unii rynków kapitałowych. Także technologia blockchain 80 jest jedną z przełomowych technologii, które potencjalnie mogą mieć ogromny wpływ na sektor finansowy, jak również konsekwencje wykraczające daleko poza ten sektor. Planowane jest utworzenie europejskiego obserwatorium zajmującego się technologiami blockchain, które miałoby śledzić i monitorować ich rozwój, gromadzić wiedzę fachową i promować sposoby wykorzystania tych technologii.

We wszystkich sektorach przemysłu i usług, normy ICT, w szczególności otwarte standardy, odgrywają ważną rolę w cyfryzacji, poprzez zapewnianie interoperacyjności, zmniejszanie barier rynkowych i wspieranie innowacyjności 81 . Propagowanie tych standardów na całym świecie umożliwia rozszerzenie wpływu Europy poza jednolity rynek w zglobalizowanej gospodarce.

4.3. Innowacje cyfrowe na rzecz modernizacji usług publicznych

Modernizacja administracji publicznej

Technologie cyfrowe pozwolą administracji publicznej na szybsze, dokładniejsze i skuteczniejsze świadczenie usług. Wiele państw członkowskich dysponuje już poważnymi programami modernizacyjnymi, które zapewniają liczne korzyści dla obywateli. Na poziomie UE plan działania UE na rzecz administracji elektronicznej na lata 2016–2020 82 zakłada przyspieszenie i poszerzenie zakresu cyfryzacji oraz zwiększenie tą drogą skuteczności administracji publicznej i ułatwienie swobodnego przepływu przedsiębiorstw i obywateli. Istnieje możliwość zaoszczędzenia środków dzięki prostszym procedurom administracyjnym dla osób fizycznych oraz przedsiębiorstw, np. zasadom „domyślnej cyfrowości” 83 (ang. digital-by-default) i „jednorazowości” 84 (ang. once-only). Przykładowo przedsiębiorstwa uczestniczące w procedurach e-zamówień musiałyby przedkładać tylko jeden dokument 85 . 

Propozycja jednolitego portalu cyfrowego, przyjęta w dniu 2 maja 2017 r. 87 , przyczyni się do zmniejszenia obciążeń administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców przekraczających granice lub prowadzącym działalność o charakterze transgranicznym na jednolitym rynku. Umożliwi on użytkownikom łatwy dostęp do stosownych informacji i wsparcia oraz dopełnianie kluczowych procedur administracyjnych w internecie oraz zagwarantuje użytkownikom z innych państw niedyskryminujący dostęp do krajowych procedur online. Będzie również stanowił pierwszy krok na drodze do wprowadzenia zasady jednorazowości w scenariuszach transgranicznych.

Planowana inicjatywa dotycząca z rozwiązań cyfrowych w całym cyklu życia spółki pozwoli przedsiębiorstwom spełniać wymogi administracyjne (rejestracja, ewidencjonowanie oraz aktualizacja dokumentów przedsiębiorstwa) przez internet i przez granice, zapewniając korzyści płynące z cyfryzacji w procesie zakładania i prowadzenia przedsiębiorstwa.

Sektor publiczny może zwiększyć interoperacyjność usług transgranicznych, dostosowując się do niedawno zaktualizowanych zaleceń europejskich ram interoperacyjności 88  oraz dzieląc się swoimi danymi i usługami zgodnie z dyrektywą INSPIRE 89 . Zastosowanie norm ICT wymienionych w europejskim katalogu 90 zwiększyłoby skalę rynku produktów i usług cyfrowych.

Ze względu na dynamiczny charakter planu działania Komisja będzie go stale aktualizować, aby wzmocnić transformację administracji publicznej i zapewnić obywatelom łatwy, zaufany i bezproblemowy dostęp do usług publicznych, jakich pragną i oczekują - gdziekolwiek i kiedykolwiek ich potrzebują. Komisja zamierza dodać nowe działania do planu działania, aby zwiększyć jego skalę oddziaływania 91 .

Transformacja cyfrowa ochrony zdrowia i opieki

Technologie cyfrowe mogą przyczynić się do poprawy zdrowia ludzi i stawienia czoła systemowym wyzwaniom związanym z opieką zdrowotną. Technologie te mogą dostarczyć racjonalne pod względem kosztów narzędzia wspierające przejście od modelu szpitalnej opieki zdrowotnej do opieki zintegrowanej i skupionej na potrzebach pacjenta, poprawić dostęp do opieki i przyczynić się do zrównoważonego charakteru i odporności systemów opieki zdrowotnej. Kluczowe jest, by narzędzia takie były tworzone w pełnym poszanowaniu zasad ochrony danych.

Komisja pracuje razem z państwami członkowskimi nad zapewnieniem obywatelom możliwości elektronicznego przekazywania podstawowych informacji medycznych na ich temat w przypadku leczenia w innym państwie członkowskim oraz stosowania e-recept w celu otrzymania leków. W większości państw członkowskich powinno to być możliwe przed 2020 r. Potrzebne są jednak jeszcze dalsze działania, aby zapewnić wszystkim obywatelom dostęp, przy zachowaniu pełnej prywatności i zaufania, do kompletnej elektronicznej dokumentacji medycznej oraz możliwość jej przekazywania w przypadku leczenia za granicą.

Obliczenia o wysokiej wydajności mogą umożliwić udostępnienie potencjału dużych zbiorów danych w obszarze ochrony zdrowia za pośrednictwem zaawansowanej infrastruktury i analizy danych. Europejska sieć referencyjna utworzona w tym roku jest imponującym przykładem tego, co Europa może osiągnąć przez połączenie zasobów w zakresie specjalistycznej wiedzy medycznej i danych w celu szybszego diagnozowania oraz leczenia rzadkich i skomplikowanych chorób. Dalsze działania unijne w tym obszarze mogą zapewnić wysoką wartość dodaną i masę krytyczną. Dane dotyczące zdrowia generowane w UE i przetwarzane za wyraźną zgodą pacjentów lub na innych podstawach prawnych dozwolonym przez GDPR 92 oraz podlegające odpowiednim zabezpieczeniom mogą w bezprecedensowy sposób przyczynić się do postępów w badaniach. Mogą także umożliwić wczesne wykrywanie ognisk chorób zakaźnych oraz przyspieszyć opracowywanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych, a także pobudzać innowacyjne rozwiązania w zakresie opieki zdrowotnej, takie jak telemedycyna i aplikacje mobilne związane ze zdrowiem.

W kwietniu 2017 przyjęto dwa nowe rozporządzenia w sprawie wyrobów medycznych 93 , które stopniowo zaczną się stosować w okresie najbliższych pięciu lat. Przewidują one utworzenie nowej, kompleksowej, ogólnounijnej bazy danych o wyrobach medycznych („Eudamed”), która jako duży zbiór danych będzie się przyczyniała do rozwoju innowacyjnych rozwiązań diagnostycznych i terapeutycznych oraz wczesnego wykrywania problemów w zakresie bezpieczeństwa.

Komisja przyjmie w 2017 r. komunikat odnoszący się do potrzeby i zakresu dalszych działań w obszarze cyfrowej ochrony zdrowia i opieki, zgodnie z prawodawstwem dotyczącym ochrony danych osobowych, praw pacjentów i identyfikacji elektronicznej, w szczególności w zakresie: ·bezpiecznego dostępu obywateli do elektronicznej dokumentacji medycznej i możliwości dzielenia się tą dokumentacją ponad granicami oraz stosowania e-recept; ·wspierania infrastruktury danych, aby osiągać postęp w badaniach, zapobieganiu chorobom i spersonalizowanej ochronie zdrowia i opiece w kluczowych obszarach obejmujących rzadkie, zakaźne i skomplikowane choroby; ·ułatwiania wymiany informacji zwrotnych i interakcji pomiędzy pacjentami i świadczeniodawcami w celu wspierania zapobiegania chorobom i wzmacniania podmiotowości obywateli, a także promowania skupionej na potrzebach pacjenta opieki wysokiej jakości, koncentrując się na chorobach przewlekłych oraz na lepszym zrozumieniu efektów systemów opieki zdrowotnej.

4.4. Zwiększenie inwestycji w technologie i infrastruktury cyfrowe

Skuteczny jednolity rynek cyfrowy wymaga doskonale rozwiniętej infrastruktury 94 . UE pracuje już nad uruchomieniem prywatnych i publicznych środków inwestycyjnych w wysokości około 50 mld EUR na rzecz cyfryzacji przemysłu w oparciu o planowane na lata 2016–2020 kwoty unijnych inwestycji w badania i innowacje na poziomie 5,5 mld EUR. UE wyasygnowała również 21,4 mld EUR ze środków europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych dla sektora cyfrowego i sieci szerokopasmowych. Środki te będą dostępne z chwilą wdrożenia krajowych i regionalnych strategii rozwoju cyfrowego oraz strategii w zakresie sieci szerokopasmowych, wzmacniając tym samym związek między polityką a celami finansowania na wszystkich szczeblach.

Konieczne są jednak jeszcze większe inwestycje w sektor cyfrowy, zwłaszcza w obszarach, w przypadku których inwestycje wykraczają poza możliwości danego państwa członkowskiego działającego w pojedynkę. Istnieje możliwość skuteczniejszego łączenia unijnych programów finansowania 96 z innymi źródłami finansowania publicznego i prywatnego oraz uzupełniania tych programów za pomocą tego rodzaju źródeł, m.in. w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, (EFIS). W kwietniu 2017 r. inwestycje związane z EFIS w sektorze cyfrowym osiągnęły wysokość około 17,8 mld EUR, włączając w to finansowanie publiczne oraz prywatne (10 % całkowitej uruchomionej wówczas kwoty inwestycji) 97 . 

Opracowanie europejskiej chmury dla otwartej nauki, wysokowydajnej infrastruktury obliczeniowej oraz europejskiej infrastruktury danych

Wdrożenie światowej klasy europejskiej chmury dla naukowców, sektora publicznego i przedsiębiorstw, zgodnie z zapowiedzią w komunikacie „Europejska inicjatywa dotycząca przetwarzania w chmurze” 98 , zwiększy zdolności przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP oraz przedsiębiorstw niezwiązanych z sektorem technologicznym, w obszarze innowacji oraz tworzenia produktów cyfrowych o wyższej wartości. Do roku 2020 europejska chmura dla otwartej nauki zapewni wirtualną przestrzeń pozwalającą na przechowywanie, udostępnianie i ponowne wykorzystywanie danych w sposób interdyscyplinarny i ponad granicami 99 . Będzie również zawierała linki do innych inicjatyw, takich jak Data and Information Access Services (DIAS) dla danych z programu obserwacji Ziemi Copernicus.

Obliczenia o wysokiej wydajności mają zasadnicze znaczenie dla cyfryzacji przemysłu oraz gospodarki opartej na danych. Pozwalają one na przejście w kierunku produktów i usług o wyższej wartości. Określone sektory europejskie z powodzeniem wdrożyły aplikacje oparte na obliczeniach o wysokiej wydajności, np. sektor wytwórczy, sektor naftowo-gazowy, sektor energetyczny czy sektor transportu. Niemniej jednak pozycja Europy w rankingu najlepszych możliwości infrastrukturalnych w zakresie obliczeń o wysokiej jakości staje się coraz słabsza – Europę wyprzedziły bowiem Chiny, USA i Japonia. Bez światowej klasy wysokowydajnego systemu obliczeniowego Europa nie będzie w stanie zrealizować swojego celu – prężnej gospodarki opartej na danych.

Europa nie może sobie pozwolić na ryzyko, żeby dane z uzyskane z unijnych badań i przez unijny przemysł były przetwarzane w innym miejscu z uwagi na niedostateczne własne możliwości w zakresie obliczeń o wysokiej wydajności. W rezultacie bylibyśmy bardziej zależni od systemów państw trzecich. Spowodowałoby to także odpływ innowacji z Europy.

Konieczne są znaczące inwestycje w celu opracowania, pozyskania i obsługi wysokiej klasy maszyn, przy czym żadne państwo europejskie nie dysponuje wystarczającymi środkami, by dokonać tego w pojedynkę. W związku z powyższym Komisja Europejska oraz państwa członkowskie muszą połączyć siły, podjąć wspólne działania i dzielić się środkami w celu zagwarantowania powodzenia tego flagowego projektu europejskiego. Parlament Europejski i Rada wyraziły zdecydowane wsparcie polityczne dla odzyskania prymu przez UE, zakładając, że jej wysokowydajne systemy obliczeniowe znajdą się wśród trzech najlepszych systemów do roku 2022–2023, oraz dla stworzenia silnego przemysłu wysokowydajnej technologii obliczeniowej.

23 marca 2017 r., w Dniu Technologii Cyfrowych w Rzymie, siedem państw członkowskich 101 podpisało deklarację o wsparciu dla kolejnej generacji infrastruktury komputerowej i infrastruktury danych. W celu podniesienia infrastruktury komputerowej i infrastruktury danych do poziomu eksaskalowego 102 wymagane są dodatkowe środki w wysokości 5 mld EUR. Bieżące instrumenty finansowania charakteryzują się jednak ograniczeniami w przypadku zastosowania do dużych inicjatyw ukierunkowanych na realizację zadań. W związku z powyższym Komisja zbada, w jaki sposób stworzyć ramy na rzecz opracowania ogólnoeuropejskiej infrastruktury w zakresie obliczeń o wysokiej wydajności i infrastruktury danych. Połączenie różnych źródeł wspólnotowego finansowania z finansowaniem krajowym i prywatnym byłoby najlepszym sposobem na pobudzenie inwestycji.

W długoletniej perspektywie komputery kwantowe mogą rozwiązać problemy obliczeniowe wykraczające poza możliwości dzisiejszych superkomputerów. W związku z powyższym Komisja zwiększy wysiłki w celu udostępnienia potencjału technologii kwantowych.

Rozwijanie zdolności w zakresie sztucznej inteligencji

Sztuczna inteligencja może przynieść naszemu społeczeństwu znaczne korzyści i odegra kluczową rolę w przyszłym wzroście gospodarki i wydajności. Urządzenia i usługi mogą stać się bardziej reaktywne i niezależne dzięki wyposażeniu ich w swego rodzaju inteligentne zachowania.

Wykorzystanie sztucznej inteligencji w różnych rozwiązaniach technicznych może doprowadzić na przykład do mniejszej liczby śmiertelnych wypadków na drogach, lepszego wykorzystania takich zasobów jak energia lub woda, rzadszego zastosowania pestycydów w gospodarstwach rolnych oraz większej konkurencyjności w przemyśle wytwórczym. W opiece zdrowotnej już dziś roboty pozwalają na większą precyzję w trakcie operacji. Pomagają również w sytuacjach niebezpiecznych, na przykład w działaniach ratowniczych po trzęsieniach ziemi czy awariach reaktorów jądrowych.

Unia Europejska musi dalej rozwijać swój potencjał naukowy oraz przemysłowy, jak również w zakresie innowacyjnych start-upów, aby zajmować czołową pozycję w aspekcie rozwijania technik sztucznej inteligencji, platform i aplikacji. Unia Europejska finansuje w tym kontekście projekty, których celem jest zapewnienie współpracy i interakcji ludzi z robotami w jak najbezpieczniejszy i najlepszy możliwy sposób 105 ; Komisja będzie także nadal monitorowała możliwości i wyzwania pojawiające się w wyniku stosowania rozwiązań z zakresu sztucznej inteligencji.

5. Jednolity rynek cyfrowy: najważniejszy atut Europy w globalnej gospodarce cyfrowej i społeczeństwie cyfrowym

Silna Unia Europejska opiera się na w pełni zintegrowanym rynku wewnętrznym oraz otwartym globalnym systemie gospodarczym. W przypadku świata cyfrowego obejmuje to także wolny przepływ informacji oraz globalnych łańcuchów wartości, które wspomaga wolny, otwarty i bezpieczny internet. Transformacja w kierunku jednolitego rynku cyfrowego UE, oparta na wsparciu uczciwej konkurencji i zakorzeniona w naszych fundamentalnych wartościach oraz prawach podstawowych i wolnościach, może pomóc Europie stawić czoła wielu globalnym wyzwaniom gospodarczym.

Model regulacyjny Europy, od rozporządzenia w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych 108 po zasady neutralności sieci oraz ramy prawne w dziedzinie telekomunikacji, stanowi istotny punkt odniesienia dla wielu podmiotów spoza Europy, które dostrzegają potrzebę istnienia stabilnych i przewidywalnych ram prawnych w celu reakcji na zawiłości gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego.

Prywatność to nie towar, którym można handlować 109 . Poszanowanie prywatności oraz zapewnienie ochrony danych osobowych to warunki stabilnej, bezpiecznej i konkurencyjnej wymiany handlowej na świecie. Komisja zamierza ułatwić transgraniczny przepływ danych zapewniając przy tym wysoki poziom ochrony, zarówno w odniesieniu do współpracy w zakresie egzekwowania prawa, jak i w sektorze komercyjnym. W przypadku sektora komercyjnego istnieje wielki potencjał handlu danymi oraz w związku z handlem dobrami i usługami, pod warunkiem spełniania norm w zakresie ochrony danych przez partnerów UE. Komisja priorytetowo potraktuje rozmowy na temat ewentualnych decyzji w sprawie odpowiedniego stopnia ochrony z kluczowymi partnerami handlowymi w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, począwszy od Japonii i Korei w 2017 r., ale weźmie też pod uwagę innych partnerów strategicznych, takich jak Indie oraz państwa Ameryki Łacińskiej, w szczególności członków Mercosur oraz państwa objęte europejską polityką sąsiedztwa 110 . W dniu 20 marca 2017 r. Komisja rozpoczęła dialog z Japonią w sprawie ewentualnego wypracowania odpowiedniego stopnia ochrony. Komisja zbada również inne możliwe narzędzia transgranicznego przepływu danych, takie jak wykorzystanie standardowych klauzul umownych, zgodnych z nowymi unijnymi ramami ochrony danych, które można będzie dostosowywać do konkretnych typów działań biznesowych czy operacji przetwarzania, zapewniając tym samym wysoki stopień elastyczności.

Dialog UE z partnerami z całego świata, poparcie dla modeli z udziałem wielu zainteresowanych stron oraz aktywny udział w sieciach międzynarodowych będą pomagać w zapewnianiu wsparcia dla otwartego internetu, stanowić podstawę regularnego egzekwowania praw własności intelektualnej oraz umacniać wiodącą rolę UE w promowaniu powszechnych standardów wymaganych do wprowadzenia technologii 5G oraz internetu rzeczy.

Komisja będzie dążyła do uzyskania dostępu do rynków w państwach trzecich, poszukując przy tym środków zapewniających ochronę strategicznych interesów i podstawowych wartości UE. Ważną rolę może w tych staraniach odegrać dyplomacja gospodarcza. Szczególną uwagę należy również poświęcić temu, jak postępować w przypadkach, gdy podmioty czerpiące korzyści z dotacji publicznych oraz których siedziby znajdują się w państwach, gdzie inwestycje ze strony europejskich przedsiębiorstw są poddawane restrykcjom, dokonują strategicznych inwestycji w przedsiębiorstwa europejskie. Obawy te wymagają starannej analizy oraz podjęcia stosownych działań.

Umowy o wolnym handlu zapewnią dostęp do rynku poprzez zniesienie nieuzasadnionych barier, które zakłócają przepływy i inwestycje handlowe. Komisja postara się wykorzystać unijne porozumienia handlowe do ustanowienia przepisów dotyczących handlu elektronicznego i transgranicznych przepływów danych oraz do eliminowania nowych form protekcjonizmu cyfrowego, przy pełnym poszanowaniu oraz bez uszczerbku dla unijnych przepisów o ochronie danych 111 .

Rzetelna polityka bezpieczeństwa cyberprzestrzeni jest również kluczowa dla zapewnienia, by Europa była gotowa stawić czoła zagrożeniom sieciowym, zachowując przy tym otwartą, wolną i bezpieczną cyberprzestrzeń 112 . Istotne jest kontynuowanie dialogów z głównymi partnerami handlowymi UE na temat środków w zakresie norm bezpieczeństwa cybernetycznego, certyfikacji i oznakowania, w celu zwiększenia odporności oraz bezpieczeństwa skomunikowanych urządzeń, w skali globalnej.

W ramach wsparcia celów zrównoważonego rozwoju Komisja zamierza włączyć stosowanie technologii i usług cyfrowych do głównego nurtu w celu poszerzenia zakresu polityki rozwoju UE. Strategia „Digital4Development” 113 promuje zastosowanie rozwiązań cyfrowych w walce z ubóstwem, nierównościami i niedostatkiem zasobów, początkowo skupiając się na Afryce, gdzie okazało się, że działania takie jak płatności mobilne wywierają największy wpływ. UE uruchomi flagowe projekty w dziedzinach takich jak e-rolnictwo, umiejętności cyfrowe, e-administracja i współpraca w zakresie start-upów.

Komisja będzie nadal promować swoje cele poprzez negocjacje akcesyjne oraz selektywne zbliżanie się do sąsiadujących państw południowych i wschodnich, podczas gdy sieci UE i państw partnerstwa wschodniego starają się zapewnić stopniowe zbliżenie prawodawstwa oraz dzielić się najlepszymi praktykami.

6. Wnioski

Nie ma nic nieuniknionego, jeśli chodzi o skutki oddziaływania technologii cyfrowych. Będą one nadal zmieniać nasze społeczeństwo i gospodarkę, przy czym charakter tych zmian będzie zależeć w znacznej mierze od tego, jak obywatele, przedsiębiorstwa i organy publiczne Europy zdecydują się z nich korzystać oraz od tego, jakie ramy prawne ustanowimy dla tego typu technologii.

Strategia jednolitego rynku cyfrowego wytyczyła ścieżkę, którą UE powinna podążać w celu stworzenia odpowiedniego otoczenia cyfrowego: zapewniającego wysoki poziom prywatności, ochronę danych osobowych i praw konsumenta, pozwalającego przedsiębiorstwom na wprowadzanie innowacji i konkurowanie ze sobą oraz wzmacniającego więzi, które łączą nasze społeczeństwa dzięki bezpieczeństwu cyberprzestrzeni.

Niniejszy przegląd śródokresowy wyraźnie pokazuje, że najwyższy czas urzeczywistnić zobowiązania polityczne. Należy nadal skupiać się na poważnych kwestiach, które wymagają wspólnych działań oraz znacznych inwestycjach w infrastruktury i umiejętności w celu stworzenia warunków pozwalających państwom członkowskim, przedsiębiorstwom i obywatelom wprowadzać innowacje oraz czerpać korzyści wynikające z cyfryzacji. Korzyści te wykraczają daleko poza rynki ICT i związane są ze wszystkimi aspektami naszej gospodarki oraz społeczeństwa.

Komisja zobowiązuje się kroczyć naprzód wraz państwami członkowskimi, zainteresowanymi stronami i partnerami społecznymi. Pierwszym krokiem powinno być sprawne osiągnięcie porozumienia przez współprawodawców w sprawie przekazanych im wniosków w ramach strategii jednolitego rynku cyfrowego. Rada Europejska odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu odpowiednich impulsów politycznych potrzebnych do terminowego przyjęcia i wdrożeniach tych wniosków. Tylko dzięki zdecydowanemu zaangażowaniu wszystkich stron UE będzie mogła sprawić, że funkcjonalny jednolity rynek cyfrowy stanie się faktem.

(1) Komisja Europejska, specjalne badanie Eurobarometr „Postawy obywateli w odniesieniu do wpływu cyfryzacji i automatyzacji na nasze życie codzienne”, 2017 r. (Badanie Eurobarometr przeprowadzone w marcu 2017 r., jeszcze nieopublikowane).

(2) COM (2015) 192.

(3)  COM(2017) 2025.

(4)  European Digital Progress Report (EDPR) 2017 [Raport o postępie cyfrowym Europy za 2017 r.], SWD(2017) 160.

(5) SWD(2017) 155.

(6) https://ec.europa.eu/priorities/sites/beta-political/files/joint-declaration-legislative-priorities-2017-jan2017_en.pdf

(7) COM (2016) 399.

(8)  Specjalne badanie Eurobarometr 414 (2014).

(9)  Ibidem.

(10)  COM(2015) 627.

(11)  Eurobarometr Flash 411 (2015).

(12)  COM(2016) 289.

(13) Przeprowadzone przez GfK Belgium badanie - typu „tajemniczy Klient” (ang. Mystery Shopping Survey) - ograniczeń terytorialnych i blokowania geograficznego na europejskim jednolitym rynku cyfrowym, maj 2016 r.

(14) IHS i Point Topic: Dostęp nowej generacji w Europie obejmuje 76 %, a na obszarach wiejskich jedynie 40 % ludności.

(15) COM(2016) 590.

(16) COM(2016) 591.

(17)  Z końcem lutego 2017 r. jedynie 15 państw członkowskich poinformowało o pełnej transpozycji dyrektywy 2014/61/UE w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej, European Digital Progress Report (EDPR) 2017, SWD(2017) 160. Do środków wymienionych w dyrektywie należą dzielenie się oraz ponowne wykorzystywanie istniejącej infrastruktury fizycznej, koordynacja prac inżynieryjnych i ulepszone procedury przyznawania pozwoleń.

(18)  COM(2016) 587, s. 8.

(19)  W ramach EFIS zatwierdzono finansowanie w wysokości ok. 1 mld EUR na rzecz przedsięwzięć związanych z sieciami szerokopasmowymi i do kwietnia 2017 r. uruchomiono w sumie na rzecz tychże projektów ok. 3,2 mld EUR w ramach inwestycji związanych z EFIS. Wykaz projektów jest dostępny pod adresem: http://www.eib.org/efsi/efsi-projects/index.htm?c=&se=4 .

(20)   http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-4351_en.htm

(21) COM(2016) 587 i SWD(2016) 300.

(22)  COM (2016) 588.

(23) COM(2015) 634 i COM(2015) 635;

(24) COM (2016) 283.

(25) COM(2016) 285.

(26) COM(2016) 757.

(27) COM(2017) 229.

(28) Komunikat prasowy z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie działań w mediach społecznościowych podejmowanych w ramach współpracy w zakresie ochrony konsumenta: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-631_pl.htm Komunikat prasowy z dnia 23 marca 2017 r. w sprawie współpracy pomiędzy organami ochrony danych oraz konsumentów: http://europa.eu/rapid/press-release_MEX-17-741_en.htm

(29) Komunikat prasowy z dnia 24 marca 2017 r. ( http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-727_pl.htm ): w pierwszym roku działania platformy internetowego rozstrzygania sporów (ODR) zgłoszono dzięki niej ponad 24 000 skarg konsumenckich.

(30)  COM(2016) 163.

(31) Rozporządzenie (UE) 2016/679 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 kwietnia 2016 r., które weszło w życie dnia 24 maja 2016 r., a stosuje się od dnia 25 maja 2018 r. W tym kontekście, na mocy art. 3 ust. 3 lit. e) dyrektywy 2014/53/UE w sprawie urządzeń radiowych, Komisja może przyjmować akty delegowane m. in. w sprawie systemów zabezpieczających w urządzeniach radiowych, mających na celu ochronę danych osobowych i prywatności użytkowników.

(32) COM (2017) 10.

(33) COM(2016) 287.

(34) Eurostat Culture Statistics 2016, s.138.

(35) COM(2016) 593 i 594.

(36) Badanie Flash Eurobarometr 439 „The use of online marketplaces and search engines by SMEs”, czerwiec 2016 r.

(37) Ecorys/Kantar TNS „European SMEs dealing with digital platforms”, styczeń 2017 r.

(38)

   Specjalne badanie Eurobarometr 452, październik 2016 r.

(39) COM(2016) 288.

(40) np. publiczne podburzanie do przemocy i nienawiści (np. nielegalna mowa nienawiści), podżeganie do terroryzmu lub materiały prezentujących seksualne wykorzystywanie dzieci.

(41)  Podobne refleksje wysnuto w niektórych państwach członkowskich, w tym ostatnio w niemieckiej białej księdze w sprawie platform internetowych, popierając działanie w kluczowych obszarach na poziomie Unii. (Niemieckie Federalne Ministerstwo Gospodarki i Energii: biała księga w sprawie platform internetowych, marzec 2017 r.).

(42) SWD(2017) 155.

(43) Stosowne środki legislacyjne obejmują pakiet przepisów z 2016 r. o prawie autorskim i proponowany przegląd dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych.

(44) European Data Market Study SMART 2013/0063, dostępne pod adresem: http://datalandscape.eu/

(45)  Scenariusz szybkiego tempa wzrostu charakteryzuje silniejsza stymulująca rola innowacji cyfrowych oraz większy łączny udział inwestycji w dziedzinie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w PKB.

(46) Artykuł 1 ust. 2 dyrektywy 95/46/WE. Artykuł 1 ust. 3 ogólnego rozporządzenia o ochronie danych.

(47)  Zgodnie z art. 4 ust. 1 ogólnego rozporządzenia o ochronie danych „’dane osobowe’ oznaczają informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej”.

(48)   https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/public-consultation-building-european-data-economy  

(49)  COM(2016) 178.

(50) Na przykład zgodnie z art. 9 ust. 4 ogólnego rozporządzenia o ochronie danych „państwa członkowskie mogą zachować lub wprowadzić dalsze warunki, w tym ograniczenia w odniesieniu do przetwarzania danych genetycznych, danych biometrycznych lub danych dotyczących zdrowia”.

(51) https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/public-consultation-building-european-data-economy

(52) Na przykład danych przestrzennych czy związanych z obserwacją Ziemi, na podstawie dyrektywy 2007/2/WE (INSPIRE).

(53) Na podstawie dyrektywy 2007/2/WE ustanawiającej infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) oraz oceny dalszych kroków w odniesieniu do dyrektywy 2003/98/WE w sprawie informacji sektora publicznego, zmienionej dyrektywą 2013/37/UE. 

(54) IDC and TXT Solutions (2014), SMART 2013/0037 Cloud and IoT combination, badanie przeprowadzone na zlecenie Komisji Europejskiej.

(55) How to protect your networks from ransomware, CCIPS, 2016 https://www.justice.gov/criminal-ccips/file/872771/download

(56)  JOIN (2016) 18.

(57)  takich jak zespoły reagowania na incydenty bezpieczeństwa komputerowego ustanowione na mocy dyrektywy 2016/1148 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2016 r. w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych na terytorium Unii, CERT-UE czy klauzulę solidarności (art. 222 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej).

(58) Strategia bezpieczeństwa cybernetycznego Unii Europejskiej: otwarta, bezpieczna i chroniona cyberprzestrzeń; JOIN (2013) 1.

(59)  dyrektywa (UE) 2016/1148 w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych na terytorium Unii.

(60) http://ec.europa.eu/smart-regulation/roadmaps/docs/2017_cnect_002_evaluation_enisa_en.pdf  

(61)   https://ec.europa.eu/research/sam/pdf/sam_cybersecurity_report.pdf#view=fit&pagemode=none

(62)  COM(2016) 733.

(63)  W sprawie wyzwań i wpływu cyfryzacji na rynek pracy i gospodarkę, zob. Zatrudnienie i kwestie społeczne (ESDE): przegląd z 2016 r., SWD(2016) 477, część 6/8.

(64) Eurostat, 2016 r. Dane dla lat 2006-2015.

(65) Eurostat, specjaliści w dziedzinie ICT – statystyki dotyczące trudnych do obsadzenia wakatów w przedsiębiorstwach, http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/ICT_specialists_-_statistics_on_hard-to-fill_vacancies_in_enterprises

(66) European Digital Progress Report (EDPR) 2017, SWD(2017) 160.

(67) Co najmniej 70 % ludności Finlandii, Luksemburga i Zjednoczonego Królestwa posiada podstawowe lub zaawansowane umiejętności cyfrowe, w porównaniu do poniżej 40 % osób we Włoszech, na Cyprze, w Grecji, Bułgarii i Rumunii – European Digital Progress Report 2017.

(68) European Digital Progress Report 2017.

(69) Komisja Europejska, Digital Transformation Scoreboard, styczeń 2017 r.

(70) COM(2016) 381.

(71)  COM(2017) 250, C(2017) 2600 i SWD(2017) 201, s. 6-7.

(72)  Zalecenie Rady z dnia 19 grudnia 2016 r. w sprawie ścieżek poprawy umiejętności: nowe możliwości dla dorosłych (2016/C484/01)

(73) https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/digital-skills-jobs-coalition

(74)  W szczególności w kontekście strategicznych ram w dziedzinie kształcenia i szkolenia (ang. Education and Training 2020), w ramach których specjalna grupa robocza zajmuje się omawianiem edukacji cyfrowej i e-umiejętności http://ec.europa.eu/education/policy/strategic-framework/expert-groups/digital-skills-competences_en

(75) COM(2016) 180.

(76) https://ec.europa.eu/energy/en/news/commission-proposes-new-rules-consumer-centred-clean-energy-transition

(77) COM(2015) 614 final, Zamknięcie obiegu – plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym.

(78)   http://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=43821 .

(79) https://ec.europa.eu/info/finance-consultations-2017-fintech_en

(80) Technologia blockchain odnosi się do rejestru publicznego zawierającego wszystkie transakcje przeprowadzone w danej sieci typu „peer-to-peer”. To zdecentralizowana technologia umożliwiająca użytkownikom sieci typu „peer-to-peer” wykonywanie transakcji, takich jak płatności online, bez konieczności pośrednictwa zaufanego organu centralnego („pośrednika”), https://www.enisa.europa.eu/topics/national-csirt-network/glossary/blockchain  

(81) https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/communication-ict-standardisation-priorities-digital-single-market

(82) Https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/communication-eu-egovernment-action-plan-2016-2020-accelerating-digital-transformation  

(83)  Świadczenie usług publicznych w drodze cyfrowej jako preferowany wariant. Można to ułatwić poprzez zastosowanie usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych, usług fakturowania elektronicznego oraz e-zamówień, a także powiązanych z nimi komponentów technicznych stworzonych w ramach instrumentu „Łącząc Europę”;

(84) Dzięki temu obywatele i przedsiębiorstwa nie będą musiały kilkukrotnie dostarczać tych samych informacji do organów publicznych. Projekt pilotażowy na dużą skalę (sfinansowany w ramach programu „Horyzont 2020”) w celu przetestowania zastosowania zasady jednorazowości dla przedsiębiorstw w UE rozpoczął się w styczniu 2017 r. W projekt zaangażowanych jest 21 państw (20 państw członkowskich) oraz ponad 50 organizacji (TOOP, ang. The Once-Only Principle Project; http://www.toop.eu/ ). Działania koordynacyjne i wspierające (sfinansowane w ramach programu „Horyzont 2020”) rozpoczęte w listopadzie 2016 r. w celu omówienia ewentualnego zastosowania zasady jednorazowości dla obywateli UE (SCOOP4C, https://scoop4c.eu/home ).

(85) Jednolity europejski dokument zamówienia pozwala przedsiębiorstwu wydawać zgodę organom, które ogłosiły zamówienie, na pozyskanie potrzebnych dokumentów także od innych organów. Podobne zasady dotyczą europejskiej e-karty usług.

(86) Badanie poświęcone administracji elektronicznej i ograniczaniu obciążeń administracyjnych (SMART 2012-0061).

(87)  COM(2017) 256.

(88) COM(2017) 134.

(89) Dyrektywa 2007/2/WE ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE).

(90) https://joinup.ec.europa.eu/community/european_catalogue/home

(91) Działania te są wyszczególnione w towarzyszącym dokumencie roboczym służb Komisji i obejmują: „Platformę informatyczną służącą do wymiany dowodów elektronicznych pomiędzy organami sądowymi”; „Elektroniczną urzędową kontrolę żywności i produktów roślinnych”; „Egzekwowanie unijnego prawodawstwa dotyczącego branży rolno-spożywczej w sprzedaży przez internet”; „Kartę administracji elektronicznej dla obywateli” oraz działania w zakresie „Miejskiej transformacji cyfrowej”.

(92)  Ogólne rozporządzenie o ochronie danych (GDPR) w art. 9 (przetwarzanie szczególnych kategorii danych osobowych) zabrania przetwarzania danych osobowych dotyczących zdrowia, chyba że jest spełniony jeden z warunków wymienionych w art. 9 ust. 2.

(93) Rozporządzenie w sprawie wyrobów medycznych, zmieniające dyrektywę 2001/83/WE, rozporządzenie (WE) nr 178/2002 i rozporządzenie (WE) nr 1223/2009 oraz uchylające dyrektywy Rady 90/385/EWG i 93/42/EWG; Rozporządzenie w sprawie wyrobów medycznych używanych do diagnozy in vitro, uchylające dyrektywę 98/79/WE i decyzję Komisji 2010/227/UE.

(94) Łączność w oparciu o infrastruktury fizyczno-usługowe oraz skuteczne i inteligentne przetwarzanie danych.

(95) Eurobarometr, badanie specjalne 460: „Postawy obywateli w odniesieniu do wpływu cyfryzacji i automatyzacji na życie codzienne”. maj 2017 r.

(96) Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne; Instrument „Łącząc Europę” (CEF); Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS); „Horyzont 2020” (w tym Europejski Instytut Innowacji i Technologii); Konkurencyjność przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME) itd.

(97)  Do kwietnia 2017 r. zatwierdzono w ramach EFIS finansowanie w wysokości ok. 3,2 mld EUR i uruchomiono w sumie ok. 17,8 mld EUR w ramach inwestycji w sektor cyfrowy związanych z EFIS. Wykaz projektów jest dostępny pod adresem: http://www.eib.org/efsi/efsi-projects/index.htm?c=&se=4 . Fundusze w ramach EFIS mają w sumie uruchomić na rzecz gospodarki UE inwestycje na poziomie 315 mld EUR w ciągu trzech lat.

(98)  COM(2016) 178.

(99) https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/%20european-cloud-initiative

(100) „High Performance Computing in the EU: Progress on the Implementation of the European High Performance Computing Strategy” (2015 r.), badanie dostępne pod adresem: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/study-high-performance-computing-eu-progress-implementation-european-hpc-strategy-final-report

(101) Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg, Niderlandy, Portugalia i Hiszpania.

(102)  Eksaskalowy oznacza systemy obliczeniowe, które są około 1 000 razy szybsze od dzisiejszych komputerów.

(103)  Bank of America, Robot Revolution – Global Robot & AI Primer, 16 grudnia 2015 r.

(104)  Disruptive technologies: Advances that will transform life, business, and the global economy; McKinsey Global Institute, 2013 r.

(105)  Zob. SWD(2017) 155.

(106) OECD Going Digital, 6 marca 2017 r.

(107) EPSC, Enter the Data Economy: EU Policies for a Thriving Data Ecosystem, EPSC Strategic Notes, numer 21, 11 stycznia 2017 r.

(108)  Rozporządzenie (UE) nr 910/2014 w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym.

(109) COM(2017) 7.

(110) COM(2017) 7.

(111) COM(2015) 497, s. 7.

(112) Globalna strategia na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej, czerwiec 2016 r.

(113) SWD(2017) 157.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 10.5.2017

COM(2017) 228 final

ZAŁĄCZNIK

Realizacja strategii jednolitego rynku cyfrowego

do

Komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów

w sprawie przeglądu śródokresowego realizacji strategii jednolitego rynku cyfrowego


Połączony jednolity rynek cyfrowy dla wszystkich

{SWD(2017) 155 final}

Działania	Bieżący stan
I. Zapewnienie konsumentom i przedsiębiorstwom łatwiejszego dostępu do towarów i usług cyfrowych w całej Europie
Wnioski ustawodawcze w sprawie prostych i skutecznych przepisów dotyczących transgranicznych umów dla konsumentów i przedsiębiorstw ·Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych ·Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów zawieranych przez internet lub w inny sposób na odległość	2015 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 9 grudnia 2015 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 9 grudnia 2015 r.
Przegląd rozporządzenia w sprawie współpracy w zakresie ochrony konsumentów ·Wniosek dotyczący rewizji rozporządzenia w sprawie współpracy w zakresie ochrony konsumentów	2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 25 maja 2016 r.
Środki dotyczące doręczania paczek ·Wniosek ustawodawczy dotyczący doręczania przesyłek	2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 25 maja 2016 r.
Szeroko zakrojony przegląd w celu przygotowania wniosków ustawodawczych w zakresie zwalczania nieuzasadnionego blokowania geograficznego ·Działania legislacyjne na rzecz zapobiegania blokowaniu geograficznemu i innym formom dyskryminacji konsumentów ze względu na obywatelstwo lub miejsce zamieszkania ·Wytyczne w sprawie stosowania dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych, SWD(2016)	2015 r. ·Przyjęte przez Komisję w dniu 25 maja 2016 r. Inicjatywa priorytetowa dotycząca wspólnego oświadczenia trzech instytucji w sprawie priorytetów ustawodawczych Unii Europejskiej na rok 2017 ·Dokument roboczy służb Komisji wydany w dniu 25 maja 2016 r.
Badanie sektorowe konkurencji w obszarze handlu elektronicznego, dotyczące handlu produktami konsumpcyjnymi i udostępniania treści cyfrowych w internecie ·Rozpoczęte w dniu 6 maja 2015 r. ·Wstępne sprawozdanie na temat badania sektorowego handlu elektronicznego (15 września 2016 r.) ·Konsultacje społeczne w sprawie wstępnego sprawozdania do listopada 2016 r.	2017 r. ·Publikacja sprawozdania na temat badania sektorowego handlu elektronicznego w dniu 10 maja 2017 r.
Wnioski ustawodawcze w sprawie reformy systemu prawa autorskiego ·Wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie zapewnienia możliwości transgranicznego przenoszenia na rynku wewnętrznym usług online w zakresie treści ·Komunikat „W kierunku nowoczesnych, bardziej europejskich ram prawa autorskiego” – prawo autorskie I ·Wnioski ustawodawcze (rozporządzenie i dyrektywa) w sprawie dozwolonych zastosowań prawa autorskiego w przypadku osób z niepełnosprawnością uniemożliwiającą zapoznawanie się z drukiem i w sprawie wykonania przepisów traktatu z Marrakeszu ·Dyrektywa w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym ·Komunikat „Propagowanie na jednolitym rynku cyfrowym uczciwej, wydajnej i konkurencyjnej gospodarki europejskiej opartej na poszanowaniu praw autorskich” – prawo autorskie II	2015 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 9 grudnia 2015 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 9 grudnia 2015 r. ·Przyjęte przez Komisję w dniu 14 września 2016 r. Inicjatywa priorytetowa dotycząca wspólnego oświadczenia trzech instytucji w sprawie priorytetów ustawodawczych Unii Europejskiej na rok 2017. ·Przyjęta przez Komisję w dniu 14 września 2016 r. Inicjatywa priorytetowa dotycząca wspólnego oświadczenia trzech instytucji w sprawie priorytetów ustawodawczych Unii Europejskiej na rok 2017. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 14 września 2016 r.
Przegląd dyrektywy dotyczącej transmisji satelitarnej i kablowej ·Wniosek w sprawie wykonywania prawa autorskiego i praw pokrewnych w określonych transmisjach online organizacji nadawczych (rozporządzenie)	2015/2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 14 września 2016 r. Inicjatywa priorytetowa dotycząca wspólnego oświadczenia trzech instytucji w sprawie priorytetów ustawodawczych Unii Europejskiej na rok 2017.
Wnioski ustawodawcze dotyczące zmniejszenia obciążenia administracyjnego przedsiębiorstw związanego ze zróżnicowaniem systemów VAT ·Podatek VAT w odniesieniu do pakietu dotyczącego handlu elektronicznego – wnioski w sprawie zmiany dyrektyw Rady 2006/112/WE i 2009/132/WE (transgraniczny handel elektroniczny i publikacje elektroniczne)	2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 1 grudnia 2016 r.
II. Tworzenie odpowiednich warunków rozwoju sieci i usług cyfrowych
Wnioski ustawodawcze w sprawie reformy obecnego prawa telekomunikacyjnego ·Wniosek dotyczący decyzji w sprawie wykorzystywania zakresu częstotliwości 470-790 MHz w Unii ·Przegląd rynków hurtowych usług roamingowych ·Europejski kodeks łączności elektronicznej – wersja przekształcona; · Rozporządzenie w sprawie BEREC ·Wniosek ustawodawczy propagujący łączność internetową w społecznościach lokalnych (Wi-Fi4EU) ·Komunikat w sprawie planu działania na rzecz sieci 5G ·Komunikat w sprawie łączności dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego	2016 r. ·Przyjęty przez współustawodawców w dniu 25 kwietnia 2017 r.; wejdzie w życie w 2017 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 15 czerwca 2016 r. Proces międzyinstytucjonalny zakończy się w ramach maltańskiej prezydencji ·Przyjęty przez Komisję w dniu 14 września 2016 r. Inicjatywa priorytetowa dotycząca wspólnego oświadczenia trzech instytucji w sprawie priorytetów ustawodawczych Unii Europejskiej na rok 2017. ·Przyjęte przez Komisję w dniu 14 września 2016 r. Inicjatywa priorytetowa dotycząca wspólnego oświadczenia trzech instytucji w sprawie priorytetów ustawodawczych Unii Europejskiej na rok 2017. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 14 września 2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 14 września 2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 14 września 2016 r.
Przegląd dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych ·Przegląd dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych	2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 25 maja 2016 r. Inicjatywa priorytetowa dotycząca wspólnego oświadczenia trzech instytucji w sprawie priorytetów ustawodawczych Unii Europejskiej na rok 2017.
Kompleksowa analiza roli platform na rynku, w tym zagadnienia nielegalnych treści w internecie ·Ocena Komisji dotycząca roli platform na rynku, w tym zagadnienia nielegalnych treści w internecie	2015 r. ·Przyjęta przez Komisję w dniu 25 maja 2016 r.
Przegląd dyrektywy o prywatności elektronicznej ·Wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie prywatności elektronicznej	2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 10 stycznia 2017 r. Inicjatywa priorytetowa dotycząca wspólnego oświadczenia trzech instytucji w sprawie priorytetów ustawodawczych Unii Europejskiej na rok 2017.
Ustanowienie kontraktowego partnerstwa publiczno-prywatnego w dziedzinie bezpieczeństwa cybernetycznego ·Decyzja Komisji [C(2016) 4400] w sprawie podpisania porozumienia umownego dotyczącego partnerstwa publiczno-prywatnego w dziedzinie bezpieczeństwa cybernetycznego między UE a organizacją zainteresowaną ·Komunikat „Wzmacnianie europejskiego systemu odporności cybernetycznej oraz wspieranie konkurencyjnego i innowacyjnego sektora bezpieczeństwa cybernetycznego”	2016 r. ·Przyjęta przez Komisję w dniu 5 lipca 2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 5 lipca 2016 r.
III. Maksymalizacja potencjału wzrostu gospodarczego związanego z gospodarką cyfrową
Inicjatywy dotyczące własności danych, swobodnego przepływu danych (np. między dostawcami usług w chmurze) oraz Europejska inicjatywa dotycząca przetwarzania w chmurze ·Komunikat „Europejska inicjatywa dotycząca przetwarzania w chmurze” ·Komunikat „Budowa europejskiej gospodarki opartej na danych”	2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 19 kwietnia 2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 10 stycznia 2017 r.
Plan priorytetowych norm ICT i rozszerzenie europejskich ram interoperacyjności dla służb publicznych ·Komunikat „Cyfryzacja europejskiego przemysłu – pełne wykorzystanie możliwości jednolitego rynku cyfrowego” ·Priorytety w normalizacji ICT na jednolitym rynku cyfrowym ·Przegląd europejskich ram interoperacyjności	2015 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 19 kwietnia 2016 r. ·Przyjęte przez Komisję w dniu 19 kwietnia 2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 23 marca 2017 r.
Nowy plan działania w sprawie administracji elektronicznej, w tym inicjatywa dotycząca zasady jednorazowości i projekt połączenia rejestrów handlowych ·Plan działania UE na rzecz administracji elektronicznej na lata 2016–2020. Przyspieszenie cyfrowej transformacji administracji ·Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia jednego portalu cyfrowego w celu zapewniania informacji, procedur, wsparcia i usług w zakresie rozwiązywania problemów i zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1024/2012	2016 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 19 kwietnia 2016 r. 2017 r. ·Przyjęty przez Komisję w dniu 2 maja 2017 r.