KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 5.10.2016
COM(2016) 639 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
Ósme sprawozdanie Komisji w sprawie funkcjonowania systemu kontroli dotyczących tradycyjnych zasobów własnych (2013-2015) (art. 18 ust. 5 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1150/2000 z dnia 22 maja 2000 r.)
|
1. Wprowadzenie |
||
|
Komisja regularnie sporządza sprawozdanie z funkcjonowania systemu kontroli dotyczących tradycyjnych zasobów własnych (zwanych dalej „TZW”) dla Parlamentu Europejskiego i Rady 1 . Kontrole TZW przeprowadza się na podstawie decyzji Rady 2007/436/WE, Euratom z dnia 7 czerwca 2007 r. 2 , rozporządzenia Rady nr 1150/2000 z dnia 22 maja 2000 r. 3 oraz rozporządzenia Rady nr 1026/1999 z dnia 10 maja 1999 r. 4 . |
Tradycyjne zasoby własne (TZW): cła należne w przypadku przywozu produktów z państw trzecich, a także opłaty wyrównawcze od cukru. W latach 2013-2015 kwota udostępniona z tego tytułu wynosiła ponad 50 mld EUR (netto). Średnio kwota ta wynosiła 16,8 mld EUR rocznie. |
|
W niniejszym ósmym z kolei sprawozdaniu tego rodzaju opisano i przeanalizowano funkcjonowanie systemu kontroli dotyczących TZW w latach 2013-2015 5 . Sprawozdanie dotyczy kontroli w zakresie tradycyjnych zasobów własnych przeprowadzonych przez Komisję w tym okresie i obejmuje:
kontrole przeprowadzane przez Komisję na miejscu w państwach członkowskich oraz związane z nimi działania następcze;
działania następcze dotyczące ustaleń wstępnych Trybunału Obrachunkowego;
analizę odpisanych należności nieściągalnych;
postępowanie w przypadku błędów państw członkowskich prowadzących do utraty TZW;
zarządzanie bazą danych dotyczących przypadków nadużyć finansowych i nieprawidłowości (OWNRES);
prace pilotażowe dotyczące audytu kont A i B przez państwa członkowskie;
wsparcie na rzecz krajów kandydujących.
2. Ramy i metodyka przeprowadzania kontroli dotyczących TZW
2.1. Ramy regulacyjne i operacyjne dotyczące TZW
|
Odpowiedzialność za pobór TZW przekazano państwom członkowskim. Państwa członkowskie odprowadzają do budżetu UE pobrane należności, przy czym mają prawo zatrzymać, tytułem kosztów poboru, 25 % wszystkich kwot TZW udostępnianych Komisji 6 . Państwa członkowskie mają za zadanie samodzielnie przeprowadzać kontrole i przedstawiać Komisji sprawozdania. Komisja zachowuje jednak istotne uprawnienia kontrolne w tej dziedzinie. W ramach nadzorowania systemu poboru TZW Komisja może przeprowadzić kilka rodzajów kontroli: kontrole aktów wykonawczych, kontrole dokumentów i kontrole na miejscu. Zadaniem Komisji jest ponadto udzielanie odpowiedzi na uwagi Trybunału Obrachunkowego zawarte w jego sprawozdaniu rocznym, sprawozdaniach specjalnych lub ustaleniach wstępnych, a także na uwagi i zalecenia Parlamentu Europejskiego formułowane w ramach procedury udzielania absolutorium w związku z wykonaniem budżetu. Komisja zapewnia właściwe stosowanie przepisów UE przez państwa członkowskie oraz składa sprawozdania władzy budżetowej. Kontrole Komisji mają trzy szczegółowe cele: |
Rodzaje kontroli: Kontrole aktów wykonawczych: kontrole przepisów obowiązujących w państwach członkowskich w odniesieniu do systemu poboru TZW. Kontrole dokumentów: analiza sprawozdań księgowych oraz wszelkiego rodzaju dokumentów księgowych i plików pochodzących od państw członkowskich, w tym sprawozdań państw członkowskich dotyczących nieściągalnych należności. Kontrole na miejscu: kontrola zgodności z prawem UE systemów krajowych oraz dokumentów będących ich podstawą, zarówno pod względem kwestii księgowych, jak i celnych. Kontrole te są przeprowadzane wspólnie z państwem członkowskim, którego dotyczy kontrola, lub autonomicznie. |
zapewnienie państwom członkowskim i podmiotom gospodarczym równych warunków działania, niezależnie od tego, gdzie na obszarze UE odbywa się kontrola celna towarów. Komisja musi zapewnić jednolite stosowanie unijnych przepisów, tak aby zapobiec zakłóceniom konkurencji;
poprawę sytuacji w obszarze poboru. Komisja musi upewnić się, czy państwa członkowskie dopełniają swoich obowiązków w zakresie poboru i udostępniania TZW. Państwa członkowskie powinny być proporcjonalnie obciążane skutkami administracyjnymi i finansowymi;
informowanie władzy budżetowej. W oparciu o ustalenia pokontrolne Komisja jest w stanie ocenić skuteczność i staranność państw członkowskich w zakresie poboru i udostępniania TZW, podjąć kroki niezbędne do poprawy sytuacji oraz przedłożyć na koniec sprawozdanie władzy budżetowej.
2.2. Cele i metodyka przeprowadzania kontroli na miejscu dotyczących TZW
Ogólnym celem kontroli dotyczących TZW jest uzyskanie pewności, że procedury stosowane w państwach członkowskich są zgodne z odpowiednimi przepisami UE oraz że interesy finansowe UE są odpowiednio chronione. Każdego roku przeprowadza się analizę różnych zagadnień celnych i rachunkowych.
Kontrole na miejscu, które przeprowadza Komisja, opierają się na precyzyjnej metodyce i służą sprawdzeniu, czy procedury są zgodne z normami UE. Kontrole planuje się podczas sporządzania rocznego planu kontroli. Obejmuje on kilka zagadnień mających stanowić przedmiot kontroli w jednym lub kilku państwach członkowskich. Podstawę sporządzania planu kontroli oraz doboru objętych nim zagadnień stanowi analiza ryzyka. Podczas kontroli stosuje się standardowe procedury dla wszystkich kontroli oraz narzędzia kontrolne dostosowane do szczególnych potrzeb, tj. kwestionariusze przesyłane z wyprzedzeniem państwom członkowskim oraz listy kontrolne, w tym programy testowe, używane na miejscu. Ma to zapewnić przeprowadzanie kontroli i sporządzanie sprawozdań w jednolity sposób.
3. Działania kontrolne Komisji w latach 2013-2015
|
W latach 2013-2015 Komisja przeprowadziła 86 kontroli na podstawie art. 18 rozporządzenia nr 1150/2000. W sześciu z nich zastosowano metodę wspólnej kontroli 7 . Przyjęto 288 ustaleń, 122 z nich miało bezpośrednie skutki finansowe (42,36 %), a 63 − skutki regulacyjne (21,88 %). Komisja podjęła odpowiednie kroki w celu zapewnienia, aby państwa członkowskie w stosownych przypadkach przekazywały odpowiednie kwoty do budżetu UE. |
86 kontroli, w wyniku których dokonano 288 ustaleń. Metoda wspólnej kontroli: Rodzaj wspólnej kontroli, w przypadku której służby audytu wewnętrznego państwa członkowskiego przeprowadzają kontrolę (audyt) zgodnie z metodą zatwierdzoną przez Komisję. |
3.1. Kontrole dotyczące kwestii celnych
W latach 2013 i 2015 przedmiotem kontroli było wprowadzanie towarów na obszar celny UE. Kontrole dotyczyły przedstawiania towarów organom celnym, definicji, zakresu i rzetelności deklaracji skróconych przeznaczonych dla czasowego składowania towarów, zezwoleń na prowadzenie magazynu czasowego składowania towarów, monitorowania towarów składowanych czasowo, a także terminowego i prawidłowego naliczania należności celnych.
Sprawozdania tematyczne są często sporządzane w celu skonsolidowania ustaleń poczynionych w trakcie kontroli w danej sprawie oraz działań następczych. Dyrekcja Generalna ds. Budżetu sporządziła sprawozdanie tematyczne dotyczące wprowadzania i przedstawiła je państwom członkowskim reprezentowanym w Komitecie Doradczym ds. Zasobów Własnych (ACOR) dnia 4 grudnia 2014 r. oraz Grupie ds. Polityki Celnej (CPG) 8 w dniach 16-17 grudnia 2014 r. W wyniku ośmiu kontroli przeprowadzonych w 2013 r. oraz trzech kontroli przeprowadzonych w 2015 r. stwierdzono, że w państwach członkowskich, w których przeprowadzono te kontrole, prawidłowo przestrzegano większości określonych celów. Państwom członkowskim przekazano jednak 32 ustalenia. Wśród nich były m.in. kwestie związane ze zgodnością oraz wnioski o udoskonalenie procedur kontroli.
W latach 2013 i 2014 przedmiotem kontroli była procedura celna dotycząca końcowego przeznaczenia, którą zbadano w 18 państwach członkowskich. Kontrole obejmowały w szczególności procedury udzielania zezwoleń, dozór celny, kontrolę zaszeregowania towarów do przypisanego im końcowego przeznaczenia oraz terminowe i właściwe księgowanie należności celnych przywozowych. Przekazane ustalenia dotyczyły głównie uchybień w zakresie zezwoleń na końcowe przeznaczenie oraz w dozorze celnym, niewystarczających kontroli oraz niespójności w zgłoszeniach celnych.
W 2014 r. przedmiotem kontroli było monitorowanie przez państwa członkowskie przypadków nadużyć finansowych i nieprawidłowości. Obszary, w których przeprowadzono kontrole, obejmowały ocenę oraz monitorowanie informacji o ryzyku związanym z potencjalnymi przypadkami nadużyć finansowych i nieprawidłowości oraz zarządzanie tymi informacjami, realizację rabatów w odniesieniu do wspólnych priorytetowych obszarów kontroli oraz terminowe ustalanie i terminowy pobór należności.
Dyrekcja Generalna ds. Budżetu sporządziła sprawozdanie tematyczne w tej sprawie i przedstawiła je państwom członkowskim na posiedzeniu Komitetu Doradczego ds. Zasobów Własnych (ACOR) dnia 7 lipca 2015 r. oraz Grupie ds. Polityki Celnej (CPG) – dnia 4 grudnia 2015 r. W wyniku 20 kontroli państwom członkowskim, w których przeprowadzono kontrole, przekazano 37 ustaleń. Większość państw wymaga usprawnień w procedurach monitorowania i kontroli w zakresie zarządzania Formularzami Informacji o Ryzyku oraz zawiadomieniami przekazywanymi w ramach wzajemnej pomocy poprzez terminową konfigurację kompleksowych profili ryzyka w celu pokrycia stwierdzonego ryzyka. Ustalenia i związane z nimi działania następcze dotyczyły również staranności danego państwa członkowskiego, monitorowania kontroli ex-post oraz innych środków następczych.
W 2015 r. pięć kontroli dotyczących zarządzania zawieszeniami i kontyngentami taryfowymi przeprowadzono w celu zbadania w szczególności, czy zawieszenia i kontyngenty taryfowe przyznano wyłącznie uprawnionym podmiotom oraz czy przyznano je w dostępnych ilościach, czy przeprowadzono odpowiednie kontrole celne oraz czy należności celne zostały prawidłowo naliczone i terminowo udostępnione. Stwierdzono, że większość państw członkowskich przestrzega przepisów UE, zapewniając jednocześnie odpowiednią ochronę interesów finansowych UE. Wykryto jednak uchybienia dotyczące zarządzania kontyngentami taryfowymi, przeprowadzonych kontroli oraz udostępnienia kwot TZW w przypadku częściowego przydziału kontyngentu lub jego odmowy. Komisja zwróciła się do odpowiednich państw członkowskich o niezwłoczne usunięcie tych uchybień.
Ponadto w czterech państwach zbadano system zarządzania preferencyjnymi środkami taryfowymi. W tym przypadku skupiono się na procedurach i warunkach przyznawania traktowania preferencyjnego, monitorowaniu niekompletnych zgłoszeń oraz przypadków brakujących dowodów pochodzenia, kontrolach i analizie ryzyka oraz na kolejnych wnioskach o weryfikację pochodzenia. Chociaż ogólnie odpowiednia ochrona interesów finansowych UE została zapewniona, to uchybienia stwierdzono w odniesieniu do późniejszych weryfikacji dowodów pochodzenia, a także treści i przetwarzania zgłoszeń celnych dotyczących towarów posiadających status preferencyjnego pochodzenia. Należy zauważyć, że w 2014 r. Trybunał Obrachunkowy opublikował sprawozdanie specjalne na ten temat 9 .
Państwa członkowskie zasadniczo z zaangażowaniem usprawniają swoje systemy. W przypadku większości wskazanych powyżej ustaleń państwa członkowskie albo już przeprowadziły, albo jeszcze kontynuują stosowne działania.
|
3.2. Kontrole dotyczące kwestii księgowych Zarządzanie odrębnym rachunkiem 10 oraz korekty na zwykłym rachunku są często przedmiotem działań kontrolnych Komisji we wszystkich państwach członkowskich, w których przeprowadzane są kontrole, w uzupełnieniu głównego zagadnienia związanego z kwestiami celnymi. Te odrębne rachunki są cennym źródłem informacji na temat tego, jak administracje wywiązują się z obowiązków w zakresie zarządzania TZW (ustalenie należności, zarządzanie zabezpieczeniami, monitorowanie poboru, anulowanie należności, odpisanie należności nieściągalnych). W trzech państwach członkowskich przeprowadzono kompleksowe kontrole wyłącznie w tej dziedzinie. Kontrole przeprowadzone w tej dziedzinie w latach 2013-2015 potwierdziły, że większość błędów występowała jednorazowo i że błędy systemowe stanowiły wyjątek. Państwa członkowskie poniosły konsekwencje finansowe wykrytych nieprawidłowości. Kontrole przeprowadzone przez Komisję potwierdziły, że ogólna sytuacja poprawia się dzięki presji wynikającej z kontroli Komisji oraz dzięki wprowadzeniu w większości państw członkowskich elektronicznych celnych i księgowych narzędzi informatycznych, które zmniejszają ryzyko wystąpienia błędów jednorazowych. Państwa członkowskie muszą nadal dążyć do zapewnienia rzetelnego zarządzania odrębnym rachunkiem oraz korektami na zwykłym rachunku. Komisja będzie nadal ściśle monitorować starania państw członkowskich w dochodzeniu należności. |
Państwa członkowskie ujmują TZW na jednym z dwóch rachunków:
System poboru TZW: Wszystkie systemy i procedury wdrożone przez państwa członkowskie w celu zapewnienia ustalenia, zapisania na rachunku, poboru i udostępnienia TZW. Nieściągalne TZW muszą zostać wycofane z odrębnego rachunku po upływie określonego czasu. Odnośne kwoty muszą zostać udostępnione (wypłacone) Komisji, chyba że brak możliwości poboru wynika z siły wyższej lub z powodów, których nie można przypisać państwu członkowskiemu. |
Szereg kontroli w zakresie wiarygodności sprawozdań dotyczących zwykłego i odrębnego rachunku przeprowadzono w sześciu państwach członkowskich. Ogólny wniosek był taki, że obowiązujące procedury sporządzania sprawozdań są zgodne z przepisami UE oraz zapewniają ochronę interesów finansowych UE. Pokontrolne ustalenia dotyczą jednorazowych błędów i systematycznych uchybień o ograniczonych skutkach finansowych.
Wreszcie, w nawiązaniu do wcześniejszych problemów wykrytych w belgijskim systemie poboru TZW, audyt zewnętrzny dotyczący procedur odprawy celnej i systemów księgowania TZW (wymagany przez Komisję) został poddany przeglądowi i uznany za ogólnie akceptowalny. Audytor zewnętrzny stwierdził, że belgijskie systemy księgowania TZW oraz wynikające z nich kwoty przekazane Komisji są wolne od istotnych błędów oraz że stwierdzone błędy (z których niektóre mają skutki finansowe) nie podważają wiarygodności rachunków. Obecnie monitorowane są działania naprawcze wymagane przez Komisję. Przegląd audytu zewnętrznego umożliwił natomiast wycofanie zastrzeżenia dyrektora generalnego co do wiarygodności rachunków belgijskich wyrażonego w jego poświadczeniach wiarygodności umieszczonych w rocznych sprawozdaniach z działalności DG ds. Budżetu za lata 2011 i 2012.
4. Działania podejmowane w następstwie kontroli Komisji
4.1. Aspekty regulacyjne
W przypadku stwierdzenia wad lub luk w krajowych przepisach wykonawczych lub administracyjnych przy okazji kontroli, państwa członkowskie są proszone o przedsięwzięcie niezbędnych kroków, włącznie z tymi o charakterze ustawodawczym lub regulacyjnym, by dostosować te przepisy do wymogów UE. Takie zmiany stanowią ważny skutek działań kontrolnych Komisji. Ponadto przyjęte ustalenia są ważnym źródłem informacji na temat problemów napotykanych przez państwa członkowskie w stosowaniu przepisów celnych i wpływu tych problemów na TZW.
4.2. Wynik sporów
Niektóre elementy przepisów prawa pozostają źródłem rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi a Komisją. W takiej sytuacji Komisja musi wszcząć postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego (art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). W latach 2013-2015 Komisja wszczęła lub zakończyła następujące postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego:
sprawa nr 2007/2230 (wyrok TSUE 11 z dnia 17 lipca 2014 r. Komisja przeciwko Portugalii, C-335/12): Trybunał podtrzymał stanowisko Komisji i uznał, że władze krajowe uchybiły ciążącym na nich zobowiązaniom, odmawiając udostępnienia kwoty z tytułu opłat za nadwyżki cukru niewywiezione po przystąpieniu Portugalii do Unii. Jako że odsetki za zwłokę w całości uiszczono, sprawa została zamknięta;
sprawa nr 2013/2103 dotycząca Zjednoczonego Królestwa: państwo członkowskie odmówiło zrekompensowania straty zasobów własnych spowodowanej bezzasadnym wydaniem świadectw wywozowych przez Anguillę będącą brytyjskim terytorium zamorskim. Wezwanie do usunięcia uchybienia zostało wystosowane w dniu 27 września 2013 r., a uzasadniona opinia – w dniu 16 października 2014 r.;
sprawa nr 2013/2165 dotycząca Niderlandów: państwo członkowskie odmówiło zrekompensowania straty zasobów własnych spowodowanej bezzasadnym wystawieniem certyfikatów EUR.1 przez Curaçao i Arubę - terytoria znajdujące się pod zwierzchnictwem Niderlandów. Wezwanie do usunięcia uchybienia zostało wystosowane w dniu 21 listopada 2013 r., a uzasadniona opinia – w dniu 16 października 2014 r.;
sprawa nr 2013/2251 dotycząca Włoch: państwo członkowskie odmówiło zrekompensowania straty zasobów własnych spowodowanej brakiem odpowiednich środków mających na celu pobór ustalonych i zaksięgowanych należności celnych. Sprawa ta jest powiązana ze sprawami dotyczącymi odpisania należności (IT(07) 08-917) w zakresie przemytu papierosów. Wezwanie do usunięcia uchybienia zostało wystosowane w dniu 21 listopada 2013 r., a uzasadniona opinia – w dniu 28 kwietnia 2016 r.;
sprawa nr 2014/2221 dotycząca Belgii: państwo członkowskie odmówiło udostępnienia odsetek za zwłokę w czterech przypadkach, w których wymagane zabezpieczenia okazały się niewystarczające na pokrycie długu celnego. Wezwanie do usunięcia uchybienia zostało wystosowane w dniu 25 września 2014 r., a dodatkowe wezwanie do usunięcia uchybienia – w dniu 22 października 2015 r.
W swoim wyroku z dnia 3 kwietnia 2014 r. Komisja przeciwko Zjednoczonemu Królestwu Trybunał także podtrzymał stanowisko Komisji i stwierdził, że władze krajowe uchybiły ciążącym na nich zobowiązaniom, odmawiając udostępnienia kwot dotyczących należności celnych z tytułu przywozu świeżego czosnku, który został objęty błędną wiążącą informacją taryfową.
Trybunał wydał również kilka decyzji dotyczących wniosków państw członkowskich o stwierdzenie nieważności wezwań do zapłaty wystosowanych przez służby Komisji. Sąd uznał, że pismo Komisji wzywające państwa członkowskie do udostępnienia środków własnych nie stanowi aktu mogącego być przedmiotem skargi o stwierdzenie nieważności 12 . Przed Trybunałem Sprawiedliwości toczą się obecnie postępowania w sprawie odwołania od tych decyzji 13 .
4.3. Skutki finansowe
W omawianym okresie (2013-2015) Komisja otrzymała dodatkowe wpłaty z tytułu należności na kwotę ponad 124 mln EUR w następstwie spostrzeżeń, które sformułowała w sprawozdaniach z kontroli oraz podczas innych działań kontrolnych, a także na skutek ustaleń Trybunału Obrachunkowego oraz decyzji Trybunału Sprawiedliwości w postępowaniach w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego dotyczących TZW.
Odsetki za zwłokę wpłacone przez państwa członkowskie wynoszą ogółem ponad 104 mln EUR.
5. Działania Komisji w celu poprawy poboru TZW
Oprócz kontroli przeprowadzanych na miejscu w państwach członkowskich Komisja ma do dyspozycji również inne środki, które pozwalają jej nadzorować pobór TZW. Właściwe wykorzystanie tych środków pozwala zwiększyć skuteczność poboru.
5.1. Analiza odpisanych należności nieściągalnych
|
Państwa członkowskie muszą przedsięwziąć niezbędne kroki w celu udostępnienia TZW, z wyjątkiem przypadków, gdy ich pobór okazuje się niemożliwy z powodu siły wyższej lub z powodów, których nie można im przypisać (art. 17 ust. 2 rozporządzenia nr 1150/2000). Zgodnie z przepisami UE państwa członkowskie muszą przedstawiać Komisji sprawozdania dotyczące nieściągalnych kwot przekraczających 50 000 EUR, za których nieściągnięcie ich zdaniem nie ponoszą odpowiedzialności (sprawozdania dotyczące odpisanych należności), a Komisja przedstawia swoje uwagi dotyczące każdego sprawozdania. W przypadku niższych kwot nie istnieje wymóg przedkładania odrębnych sprawozdań, lecz tego rodzaju przypadki są rutynowo oceniane wyrywkowo podczas kontroli na miejscu przeprowadzanych przez Komisję. Aby pomóc państwom członkowskim w ocenie ich potencjalnej odpowiedzialności finansowej z tytułu nieściągalnych kwot TZW, Komisja opublikowała dokument roboczy – kompendium – określający kryteria leżące u podstaw uwag Komisji na temat sprawozdań dotyczących odpisanych należności w latach 1992-2012. Dokument roboczy przekazano państwom członkowskim podczas spotkania ACOR w dniu 6 grudnia 2012 r. Został on zmieniony w dniu 25 czerwca 2013 r. w celu uwzględnienia zmian w przepisach UE oraz orzecznictwa w zakresie tradycyjnych zasobów własnych. |
Sprawozdanie dotyczące odpisanych należności: Procedura przewidziana w art. 17 rozporządzenia nr 1150/2000 w celu monitorowania potencjalnej odpowiedzialności finansowej państw członkowskich z tytułu nieściągalnych kwot TZW przekraczających 50 000 EUR. W ramach tej procedury Komisja przedstawia swoją opinię na temat tego, czy pobór TZW stał się niemożliwy z przyczyn niezależnych od państw członkowskich. Rozpatrzenie przez Komisję zgłoszonych spraw ma na celu ocenę staranności wykazanej przez państwa członkowskie w wykonywaniu poboru. |
Jeżeli państwo członkowskie uzna, że spełnia warunki zwolnienia z obowiązku udostępnienia Komisji kwot przekraczających 50 000 EUR odpowiadających ustalonym należnościom, których pobór okazał się niemożliwy, ma ono obowiązek przekazać stosowne informacje Komisji przy użyciu wielojęzycznej bazy danych WOMIS (Write-Off Management and Information System − system zarządzania odpisami i informacji o odpisach), działającej od dnia 1 stycznia 2010 r. Narzędzie to, które jest na bieżąco aktualizowane, umożliwia efektywną i bezpieczną obsługę sprawozdań państw członkowskich.
W okresie 2013-2015 Komisji przekazano 904 sprawozdania 14 , opiewające łącznie na kwotę 245 523 019 EUR. Po rozpatrzeniu 791 sprawozdań w tym okresie (sprawy w toku i nowe sprawozdania), opiewających łącznie na kwotę 290 520 371 EUR, Komisja zatwierdziła zwolnienie z udostępnienia należności w przypadku 106 sprawozdań, obejmujących kwotę 40 831 238 EUR. W przypadku 264 sprawozdań na kwotę 87 273 185 EUR Komisja uznała, że pobór kwot stał się niemożliwy z przyczyn leżących po stronie danego państwa członkowskiego. W 12 przypadkach zgłoszenie sprawy do Komisji uznano za nieprawidłowe lub przedwczesne (5 013 866 EUR). W przypadku ponad połowy rozpatrywanych spraw (409 sprawozdań 15 , w odniesieniu do których na koniec 2015 r. Komisja wciąż nie przedstawiła swoich ostatecznych uwag) (157 402 082 EUR)) Komisja musiała zwrócić się do państw członkowskich o dodatkowe informacje.
5.2. Postępowanie w przypadku błędów w ustalaniu należności prowadzących do utraty TZW
W swoim wyroku z dnia 15 listopada 2005 r. 16 , Komisja przeciwko Danii, Trybunał podtrzymał stanowisko Komisji zgodnie z którym obowiązek państwa członkowskiego dotyczący ustalenia należności unijnej z tytułu TZW (a następnie jej udostępnienia) powstaje z chwilą, gdy warunki przewidziane przepisami celnymi są spełnione w normalnych okolicznościach. Nie jest zatem konieczne oczekiwanie na faktyczne ustalenie należności. Ponieważ zwolnienie z udostępnienia jest możliwie tylko wtedy, gdy kwota jest nieściągalna z powodu siły wyższej lub z powodów, których nie można przypisać państwu członkowskiemu, państwa członkowskie muszą ponieść konsekwencje finansowe błędów, które popełniły, niezależnie od momentu faktycznego ustalenia należności, a nawet w przypadku braku takiego ustalenia.
W oparciu o to orzecznictwo Komisja prowadziła działania następcze dotyczące błędów administracyjnych popełnionych przez państwa członkowskie ze szkodą dla interesów finansowych UE w latach 2013-2015 (kontrole na miejscu, decyzje krajowe w sprawie zwrotu lub umorzenia należności z powodu błędu administracyjnego itp.). Dzięki temu w latach 2013-2015 Komisja zażądała od państw członkowskich udostępnienia kwoty 32 704 818 EUR.
W swoim wyroku C-334/08 z dnia 8 lipca 2010 r., Komisja przeciwko Włochom, Trybunał wyjaśnił również, że państwa członkowskie ponoszą odpowiedzialność za udostępnienie TZW od dnia, w którym należna kwota powinna była zostać udostępniona, jeżeli nie popełniono by błędu administracyjnego. Odsetki za zwłokę oblicza się odpowiednio.
5.3. Baza danych OWNRES
Zgodnie z rozporządzeniem nr 1150/2000 państwa członkowskie muszą przekazywać Komisji informacje dotyczące przypadków nadużyć finansowych i nieprawidłowości, gdy kwoty należności przekraczają 10 000 EUR. Informacje te przekazywane są za pomocą bazy danych OWNRES, która jest zarządzana i utrzymywana przez Komisję.
Zapewnia ona Komisji istotne informacje, które są konieczne do monitorowania poboru i przygotowania kontroli na miejscu. Jest ona również wykorzystywana przez Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) do różnego rodzaju analiz, a zgłaszane dane podlegają szczegółowej ocenie w rocznym sprawozdaniu Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony interesów finansowych Unii Europejskiej – Zwalczanie nadużyć finansowych.
5.4. Projekt pilotażowy dotyczący audytu kont A i B przez państwa członkowskie
Oprócz dokonywania wspólnych ustaleń audytowych z Danią i Austrią Komisja uczestniczy również w realizacji projektu pilotażowego dotyczącego audytów zarządzania kontami A i B, które mają być przeprowadzone przez państwa członkowskie we własnym zakresie, a następnie poddane ocenie przez służby Komisji. W 2012 r. powołano grupę projektową na rzecz wspólnej kontroli zgodnie z tym, co przewidziano w programie działań „Cła 2013”. Reprezentowanych było w niej 13 państw członkowskich. Grupa opracowała zalecenia dotyczące wspólnych celów oraz narzędzi kontrolnych dla służb audytu wewnętrznego (lub służb przeprowadzających kontrole dotyczące TZW) administracji krajowej. W 2014 r. uruchomiono pilotażowy audyt systemów księgowania TZW, przy udziale pięciu państw członkowskich (Bułgarii, Estonii, Chorwacji, Włoch i Słowenii). Państwa członkowskie uczestniczące w audycie przedłożyły swoje sprawozdania w ostatnim kwartale 2014 r. Następnie w tych państwach członkowskich Komisja przeprowadziła kontrole na miejscu, aby potwierdzić dokonane przez te państwa ustalenia z audytu pilotażowego. Komisja opracowała oddzielne sprawozdania dla każdego państwa członkowskiego, w których przedstawiła ogólne wnioski płynące z projektu pilotażowego.
Wyniki były zasadniczo pozytywne, lecz zidentyfikowano kilka obszarów, które wymagają dalszych prac i rozważań. W tego rodzaju wspólnych działaniach wymagane jest większe doświadczenie. W tym celu w 2016 r. uruchomiono drugi projekt pilotażowy dotyczący systemu księgowania TZW.
5.5. Działania w zakresie monitorowania prowadzone wobec państw przystępujących do UE
Komisja zapewnia pomoc techniczną krajom kandydującym mającą na celu wzmocnienie zdolności administracji i wdrożenie systemów niezbędnych do wdrożenia unijnego dorobku prawnego w odniesieniu do TZW po przystąpieniu tych państw do UE. W tym celu ocenia się również przygotowanie krajów kandydujących.
W tym zakresie w 2013 r. Komisja przeprowadziła swoją ostatnią misję przygotowawczą w ramach negocjacji akcesyjnych dotyczących Chorwacji. Dzięki tej misji informacyjnej Komisja uzyskała wystarczającą pewność co do zdolności administracji Chorwacji do stosowania unijnego dorobku prawnego. Pomoc techniczną w postaci warsztatów dotyczących zasobów własnych zapewniono Islandii i Czarnogórze. Islandia wycofała swój wniosek o członkostwo w UE, a pomoc techniczna nadal zapewniana jest Czarnogórze.
6. Ogólna ocena systemu kontroli
Podobnie jak w poprzednich latach ustalenia dokonane w okresie 2013-2015 potwierdzają korzyści i zapewnienie, jakie Unia Europejska uzyskuje z systemu kontroli TZW. W swoich sprawozdaniach rocznych Trybunał Obrachunkowy również uznał ten system za skuteczny dla ochrony interesów finansowych UE.
Głównym celem kontroli dotyczących TZW prowadzonych przez Komisję jest zapewnienie przestrzegania ram regulacyjnych UE w zakresie TZW oraz przekazywanie TZW do budżetu UE przez państwa członkowskie w odpowiednim terminie i w pełnej wysokości. Skutek finansowy kontroli, o których mowa powyżej, jest istotny i wyraźnie usprawnia pobór i przekazywanie TZW do budżetu UE. Jednocześnie kontrole wyraźnie przyczyniają się do lepszego przestrzegania przepisów UE. W wyniku ustaleń z kontroli przeprowadzonych przez Komisję państwa członkowskie regularnie aktualizują własne przepisy i procedury lub wprowadzają nowe. Stanowisko Komisji dotyczące ochrony interesów finansowych UE w zakresie wdrażania ram prawnych dotyczących zasobów własnych stale znajduje potwierdzenie w orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości. Wreszcie ustalenia z kontroli Komisji mają wpływ na proces legislacyjny m.in. dzięki identyfikowaniu luk prawnych i ich skutków.
Ogółem kontrole dotyczące TZW przeprowadzane przez Komisję w znacznym stopniu przyczyniają się do lepszej ochrony interesów finansowych UE dzięki sprawnemu monitorowaniu udostępniania TZW przez państwa członkowskie w odpowiednim terminie i w pełnej wysokości.
7. Wniosek
Wyniki odnotowane w latach 2013-2015 wskazują, że kontrole dotyczące TZW przeprowadzane przez Komisję oraz systematyczne monitorowanie stwierdzonych uchybień są w dalszym ciągu niezbędnymi i skutecznymi środkami mającymi na celu usprawnienie poboru TZW i gwarantujące odpowiednią ochronę interesów finansowych UE w tej dziedzinie.
Kontrole są w dalszym ciągu kluczowym narzędziem wpływającym na przestrzeganie przepisów UE. Ich skutek finansowy jest znaczny, o czym świadczy dodatkowa kwota netto przekazana do budżetu UE (w tym płatności z tytułu należności nieściągalnych z przyczyn leżących po stronie państw członkowskich i opłaty z tytułu odpowiedzialności finansowej państw członkowskich za błędy popełnione przez administracje krajowe) w wysokości ok. 348 mln EUR w latach 2013-2015. Stwarza to znaczne zachęty do przekazywania TZW do budżetu UE w odpowiednim terminie i w pełnej wysokości. Ponadto kontrole te przyczyniają się do zapewnienia równego traktowania wszystkich państw członkowskich, zarówno z punktu widzenia stosowania przepisów celnych i księgowych, jak i z punktu widzenia ochrony interesów finansowych UE, dzięki potężnemu mechanizmowi służącemu do zwalczania szkodliwych zakłóceń konkurencji i im zapobiegania.
Od dnia 1 maja 2016 r. obowiązują nowe przepisy celne 17 , a po ratyfikacji przez państwa członkowskie nowe ramy prawne dotyczące zasobów własnych na lata 2014-2020 będą stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2014 r. W obu przypadkach wymagane jest kontynuowanie przez Komisję działań kontrolnych dotyczących TZW w sposób zdecydowany i skuteczny.
Art. 18 ust. 5 rozporządzenia nr 1150/2000.
Dz.U. L 163 z 23.6.2007, s. 17.
Dz.U. L 130 z 31.5.2000, s. 1−9, zmienione rozporządzeniem Rady nr 1377/2014 z dnia 18 grudnia 2014 r. (Dz.U. L 367 z 23.12.2014, s. 14).
Dz.U. L 126 z 20.5.1999, s. 1.
Sprawozdanie dotyczy kontroli przeprowadzonych przez instytucje UE (Komisję i Trybunał Obrachunkowy). Nie obejmuje natomiast kontroli, które zostały przeprowadzone przez państwa członkowskie i których szczegółowe wyniki są zamieszczane w rocznym sprawozdaniu sporządzanym na podstawie art. 325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniu 8 lutego 2013 r. uzgodniono, że od dnia 1 stycznia 2014 r. państwa członkowskie będą zatrzymywać, tytułem kosztów poboru, 20 % pobranych kwot. Powyższe obowiązywać będzie z mocą wsteczną od dnia wejścia w życie nowej decyzji w sprawie systemów zasobów własnych.
Kontrole przeprowadzone w Danii i Austrii.
W skład Grupy Polityki Celnej wchodzą dyrektorzy generalni krajowych organów administracji celnej z każdego z państw członkowskich.
Sprawozdanie specjalne ETO nr 2: „Czy preferencyjne uzgodnienia handlowe są odpowiednio zarządzane?”.
Zwany również kontem B.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Słowenia przeciwko Komisji, sprawa T-585/14; Słowacja przeciwko Komisji, sprawy T-678/14 i T-779/14; Rumunia przeciwko Komisji, sprawa T-784/14; Hiszpania przeciwko Komisji, sprawa T-841/14.
Rumunia przeciwko Komisji, sprawa C-599/15P; Słowacja przeciwko Komisji, sprawa C-593/15P i C-594/15P.
W tym przypadki, w których państwa członkowskie zwróciły się o ponowną ocenę.
W tym przypadki, w których państwa członkowskie zwróciły się o ponowną ocenę.
Sprawa C-392/02.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiające unijny kodeks celny; rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 w odniesieniu do szczegółowych zasad dotyczących niektórych przepisów unijnego kodeksu celnego; rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/2447 z dnia 24 listopada 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 ustanawiającego unijny kodeks celny.