KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 16.11.2015

COM(2015) 800 final

KOMUNIKAT KOMISJI

PROJEKTY PLANÓW BUDŻETOWYCH NA 2016 R.: OCENA OGÓLNA

Streszczenie Niniejszy komunikat zawiera podsumowanie dokonanej przez Komisję oceny projektów planów budżetowych (ang. Draft Budgetary Plans, DBP) na rok 2016 przedłożonych zgodnie z przepisami do dnia 15 października przez szesnaście państw członkowskich UE należących do strefy euro, z wyłączeniem państw objętych programem dostosowań makroekonomicznych i Portugalii, która nie przesłała jeszcze planu. Zgodnie z przepisami rozporządzenia (UE) nr 473/2013 Komisja oceniła poszczególne plany oraz ogólną sytuację budżetową i kurs polityki budżetowej w całej strefie euro. Ogólną ocenę projektów planów budżetowych na 2016 r. oraz uogólnionego kursu polityki budżetowej w strefie euro można podsumować w następujący sposób: 1.Plany państw członkowskich wskazują na stałe zmniejszanie łącznego nominalnego deficytu budżetowego w strefie euro w kontekście ożywienia, które nadal jest kruche i obarczone w wielu aspektach ryzykiem pogorszenia się sytuacji, głównie z powodu zmniejszającego się popytu zewnętrznego. Po znacznym obniżeniu się z 2,4 % PKB w 2014 r. do 1,9 % PKB w bieżącym roku deficyt ma zmniejszyć się dalej do 1,7 % PKB w 2016 r. Na podstawie projektów planów budżetowych oczekuje się, że po osiągnięciu przez łączny wskaźnik zadłużenia najwyższego poziomu w 2014 r. w roku 2016 nastąpi nieznaczne jego zmniejszenie z szacowanego na bieżący rok poziomu 91 % do nieco poniżej 90 % PKB. 2.W porównaniu ze średniookresowymi planami przedstawionymi w ramach programów stabilności z wiosny 2015 r. planowane zmniejszenie deficytu w 2016 r. zostało skorygowane w dół i będzie w strefie euro o 0,3 punktu procentowego mniejsze. 3.Obraz wyłaniający się z projektów planów budżetowych zasadniczo znajduje potwierdzenie w prognozach Komisji z jesieni 2015 r. Spodziewany jest wzrost realnego PKB z 1,6 % w bieżącym roku do 1,8 % w roku 2016, ujemna luka produktowa ma się natomiast zmniejszyć do 1 % potencjalnego PKB. Mimo nieco gorszych początkowych prognoz deficytu nominalnego w strefie euro na rok 2015 (2,0 % PKB) Komisja przewiduje nieco większe obniżenie nominalnego deficytu niż w projektach planów budżetowych w 2016 r. (o 0,3 p.p. zamiast 0,2) i osiągnięcie takiego samego salda nominalnego w wysokości -1,7 % PKB. Komisja przewiduje, że łączny wskaźnik zadłużenia zmniejszy się po raz pierwszy od początku kryzysu do 91 % w 2015 r. i będzie nadal spadał do poziomu 90 % w 2016 r., co jest zasadniczo zgodne z planami zarysowanymi w projektach planów budżetowych. 4.Na poziomie zagregowanym prognoza Komisji wskazuje również utrzymanie zasadniczo neutralnego kursu polityki budżetowej w 2016 r. w strefie euro. Należy to oceniać w odniesieniu do osiągnięcia długoterminowej stabilności finansów publicznych oraz krótkoterminowej stabilizacji makrofinansowej, a mianowicie konieczności zapewnienia przesunięcia z zewnętrznych do krajowych źródeł wzrostu. Instrumenty polityki makroekonomicznej są ograniczone w obecnej sytuacji, a nominalne stopy procentowe są już niemal na poziomie zerowym w warunkach bardzo niskiej inflacji, co dodatkowo wzmacnia znaczenie polityki fiskalnej. W tych warunkach, przewidywany łączny neutralny kurs polityki budżetowej w strefie euro w przyszłym roku wydaje się ogólnie odpowiedni w świetle historycznie niskich stóp procentowych i dużej nadwyżki zewnętrznej w strefie euro. Jednocześnie wskaźnik długu utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie i jedynie powoli spada, co oznacza potrzebę zdecydowanego wznowienia konsolidacji z chwilą umocnienia się ożywienia gospodarczego. 5.Ze względu na swój charakter tymczasowe oszczędności związane z niskim oprocentowaniem płatności muszą być wykorzystywane rozważnie: powinny one znaleźć odzwierciedlenie w niższych poziomach deficytów w krajach o dużej nierównowadze budżetowej i umożliwiać większy wzrost inwestycji publicznych w krajach dysponujących przestrzenią fiskalną. Obecne plany budżetowe były tylko częściowo zgodne z taką sytuacją. 6.Obawy dotyczące zrównoważenia są potwierdzone przez nieznaczne pogorszenie salda strukturalnego przewidywane dla strefy euro w prognozie Komisji na 2016 r., które może nie odpowiadać średniemu poziomowi korekt wymaganych od państw członkowskich strefy euro w ramach paktu stabilności i wzrostu. Ponadto motorem tego zjawiska jest bardzo mała lub wręcz ujemna korekta ze strony państw członkowskich, które mają problem ze zrównoważeniem, niezależnie od wciąż niewystarczającego zorientowania na wykorzystanie dostępnej przestrzeni fiskalnej w innych państwach członkowskich. 7.Analizę prawidłowości kursu polityki budżetowej w strefie euro uzupełniono o analizę struktury finansów publicznych. Choć niedawne kroki zmierzające do zmniejszenia podatkowych obciążeń pracy zmierzają we właściwym kierunku, struktura wydatków wykazuje ograniczone postępy w przekształceniach, które bardziej sprzyjają wzrostowi gospodarczemu, a poziom wydatków kapitałowych będzie prawdopodobnie nadal spadać jako odsetek PKB. 8.W kilku projektach planów budżetowych wspomniano o wpływie na budżet wyjątkowego napływu uchodźców. Pozostałe państwa członkowskie również w międzyczasie mogły się znaleźć w gronie państw, w których ten wpływ się zaznacza, lub mogą być nim objęte w przyszłości. Elastyczność zapewniona w pakcie stabilności i wzrostu umożliwia uwzględnienie dodatkowych wydatków w danym roku związanych z nadzwyczajnymi wydarzeniami poza kontrolą rządu, zarówno w ramach funkcji zapobiegawczej, jak i naprawczej paktu. Komisja jest gotowa zastosować te przepisy. Będzie ona uważnie monitorować sytuację na podstawie obserwowanych danych dostarczanych przez organy danego państwa członkowskiego w celu określenia kwot kwalifikowalnych. Informacje te zostaną wykorzystane przy dokonywaniu oceny (ex post) możliwych tymczasowych odstępstw od wymogów paktu stabilności i wzrostu na lata 2015 i 2016. Oznacza to, że odstępstwa wynikające wyłącznie i bezpośrednio z dodatkowych kosztów netto kryzysu związanego z uchodźcami nie spowodują przyspieszenia procedur. Odnosi się to również do wszczęcia procedury nadmiernego deficytu, pod warunkiem że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych pozostaje bliski 3 % PKB w przypadku przekroczenia tego progu. 9.Ocenę poszczególnych państw z punktu widzenia Komisji można podsumować następująco: W żadnym z projektów planu budżetowego na 2016 r. nie stwierdzono przypadku szczególnie poważnego nieprzestrzegania wymogów paktu stabilności i wzrostu. W kilku przypadkach Komisja stwierdza jednak, że planowane korekty budżetowe są niewystarczające w stosunku do wymogów paktu stabilności i wzrostu lub że zachodzi takie ryzyko. W szczególności: W odniesieniu do dwunastu państw objętych funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu: – W przypadku pięciu państw (Niemiec, Estonii, Luksemburga, Niderlandów i Słowacji), stwierdzono, że projekty planów budżetowych są zgodne z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2016 r. – W przypadku czterech państw (Belgii, Łotwy, Maltyi Finlandii), stwierdzono, że projekty planów budżetowych są zasadniczo zgodne z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2016 r. Jeżeli chodzi o te państwa, realizacja planów mogłaby doprowadzić do pewnych odstępstw od ścieżek dostosowania, prowadzących do osiągnięcia średniookresowych celów budżetowych każdego z tych państw. – W przypadku trzech państw (Włoch, Litwy i Austrii), istnieje ryzyko niezgodności projektów planów budżetowych z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2016 r. Realizacja projektów planów budżetowych tych państw członkowskich mogłaby doprowadzić do znacznego odchylenia od ścieżek dostosowania prowadzących do średniookresowego celu budżetowego. W odniesieniu do pięciu krajów obecnie objętych funkcją naprawczą paktu stabilności i wzrostu (tj. procedurą nadmiernego deficytu): – W przypadku trzech państw (Francji, Irlandii i Słowenii), stwierdzono, że projekty planów budżetowych są zasadniczo zgodne z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2016 r. Jeżeli chodzi o Francję, prognozuje się wprawdzie, że zalecana docelowa wartość deficytu nominalnego zostanie osiągnięta w 2016 r., ale projekt planu budżetowego jest obarczony ryzykiem co do zgodności z wymogami procedury nadmiernego deficytu, ponieważ – jak pokazują wszystkie wskaźniki – spodziewany jest spadek wysiłku fiskalnego znacznie poniżej zalecanego poziomu. Komisja zwraca się do władz francuskich o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był w pełni zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Irlandia i Słowenia mogłyby od 2016 r. zostać objęte funkcją zapobiegawczą paktu, jeżeli w 2015 r. osiągną terminową i trwałą korektę nadmiernego deficytu. Jeżeli chodzi o 2016 r., istnieje ryzyko pewnego (ale w przypadku Słowenii znaczącego) odstępstwa od ścieżki dostosowania do średniookresowego celu budżetowego w 2016 r. – W przypadku Hiszpanii stwierdzono, że projekt planu budżetowego przedłożony w dniu 11 września jest obarczony ryzykiem niezgodności z wymogami z wymogami paktu stabilności i wzrostu na 2016 r. W szczególności nie zostanie zrealizowany zalecany wysiłek fiskalny i nie zostanie osiągnięta docelowa wartości deficytu nominalnego na 2016 r. Komisja zwraca się do władz hiszpańskich o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był w pełni zgodny z paktem stabilności i wzrostu, i oczekuje jak najszybszego przedłożenia skorygowanego projektu planu budżetowego. – Ponadto Komisja wzywa Portugalię do złożenia możliwie jak najszybciej projektu planu budżetowego.

Spis treści

1. Wprowadzenie

2. Korekta budżetowa w strefie euro zgodnie z planami krajowymi.

3. Ocena poszczególnych projektów planów budżetowych

1. Wprowadzenie

W przepisach prawa unijnego przewiduje się, że państwa członkowskie strefy euro do dnia 15 października przedstawiają Komisji projekty planów budżetowych (DBP) na nadchodzący rok w celu poprawy koordynacji krajowych polityk budżetowych w ramach unii gospodarczej i walutowej 1 . W planach tych zawarte są streszczenia projektów budżetów, które rządy przedkładają parlamentom krajowym. Na temat każdego planu Komisja wydaje opinię, oceniając go pod kątem zgodności z zobowiązaniami budżetowymi danego państwa w ramach paktu stabilności i wzrostu. Od Komisji wymaga się również dokonania ogólnej oceny sytuacji budżetowej i perspektyw w odniesieniu do całej strefy euro. Ta ostatnia ocena znajduje się w niniejszym komunikacie.

Szesnaście państw członkowskich należących do strefy euro przesłało do Komisji swoje projekty planów budżetowych na rok 2016 w terminie, to jest do dnia 15 października, zgodnie z przepisami „dwupaku”. Grecja i Cypr – kraje strefy euro nadal objęte programami dostosowań makroekonomicznych – nie są zobowiązane do przedłożenia takiego planu, ponieważ w poszczególnych programach przewidziano już ścisłe monitorowanie budżetowe. Hiszpania złożyła swój projekt planu budżetowego już we wrześniu, a Komisja przyjęła swoją opinię w dniu 12 października.

Wbrew przepisom, Portugalia nie przedłożyła projektu planu To nie wydarzyło się nigdy wcześniej i nie powinno się powtórzyć w przyszłości. Nawet jeśli w projekcie planu budżetowego nie wprowadza się żadnym zmian, co uważa się za dopuszczalne w przypadku wyborów, plan zapewnia cenne i przejrzyste informacje na temat podstawowych tendencji budżetowych, co ułatwia wspólną analizę ogólnego kursu polityki budżetowej w strefie euro i zapewnia równe traktowanie wszystkich państw członkowskich.

Przy poszanowaniu autonomii budżetowej państw członkowskich opinie Komisji zapewniają obiektywne doradztwo w dziedzinie polityki, w szczególności dla rządów i parlamentów państw członkowskich, które ułatwia ocenę zgodności projektów budżetu ze zobowiązaniami w ramach unijnych przepisów polityki budżetowej. Przepisy „dwupaku” zapewniają kompleksowy zestaw narzędzi, pozwalających traktować politykę gospodarczą i budżetową jako przedmiot wspólnego zainteresowania zgodnie z intencjami Traktatu.

Ponadto w lipcu 2015 r. Rada zwróciła się do Eurogrupy o monitorowanie i koordynowanie polityki budżetowej państw członkowskich należących do strefy euro oraz założonego wspólnego kursu polityki budżetowej dla strefy euro w celu zapewnienia zróżnicowanej polityki budżetowej sprzyjającej wzrostowi gospodarczemu 2 . Rada zaleciła państwom członkowskim strefy euro, z zastrzeżeniem spełnienia wymogów paktu stabilności i wzrostu, „koordynacje polityki fiskalnej w celu zapewnienia, aby wspólny kurs polityki budżetowej w strefie euro uwzględniał zagrożenia dla stabilności finansów publicznych oraz warunki cyklu koniunkturalnego”. To zalecenie Rady stanowi punkt odniesienia dla oceny dokonanej przez Komisję.

Cel niniejszego komunikatu jest dwojaki. Po pierwsze: zapewnia on ogólny obraz polityki budżetowej na poziomie strefy euro, oparty na przekrojowej ocenie projektów planów budżetowych. Działanie to jest odzwierciedleniem przekrojowej oceny programów stabilności, którą przeprowadza się na wiosnę, z większym jednak naciskiem na następny rok niż na średniookresowe plany budżetowe. Po drugie: komunikat stanowi przegląd projektów planów budżetowych na poziomie krajowym, wraz z wyjaśnieniem podejścia stosowanego przez Komisję przy ich ocenie, w szczególności pod kątem zgodności z wymogami paktu stabilności i wzrostu. Ocena jest zróżnicowana w zależności od tego, czy dane państwo członkowskie jest objęte zapobiegawczą czy też naprawczą funkcją paktu, i uwzględnia się w niej również wymogi paktu stabilności i wzrostu w odniesieniu do poziomu i dynamiki długu publicznego.

2. Korekta budżetowa w strefie euro zgodnie z planami krajowymi.

Ustalenia ogólne

Ożywienie po kryzysie gospodarczym i finansowym stopniowo nabiera coraz szybszego tempa w strefie euro. Zgodnie z założeniami makroekonomicznymi przedstawionymi w projektach planów budżetowych PKB w 2015 r. wzrośnie o 1,7 % w szesnastu państwach członkowskich należących do strefy euro (SE-16), zatem nieco powyżej poziomu 1,4 %, którego spodziewano się w kwietniu 2015 r., w momencie formułowania programów stabilności (tabela 1). Prognoza wzrostu na 2016 r. zasadniczo nie uległa zmianie od wiosny, kiedy to wzrost PKB w SE-16 prognozowano na 1,9 % wobec 1,8 % zakładanych w programach stabilności. Przy prognozowanym przyspieszeniu ożywienia różnica między wynikami faktycznymi a produktem potencjalnym ulega zmniejszeniu. Zgodnie z planami przewiduje się, że luka produktowa w 16 państwach strefy euro wyniesie -1½ % potencjalnego PKB w 2015 r. i ulegnie dalszemu zmniejszeniu do -¾ % w 2016 r., przy poziomie wyjściowym w 2013 r. wynoszącym aż -2½ %. Tendencja ta jest widoczna w zdecydowanej większości państw członkowskich, istnieją jednak pewne różnice między krajami. Prognoza inflacyjna pozostaje na niskim poziomie, zasadniczo niezmienionym od wiosny. Według projektów planów budżetowych stopa inflacji wyniesie 0,4 % w 2015 r. i oczekuje się jej wzrostu do 1,1 % w 2016 r. (bez zmian w stosunku do programów stabilności).

Planowane jest dalsze zmniejszanie łącznego nominalnego deficytu budżetowego w roku bieżącym i przyszłym. Przewiduje się, że deficyt w 16 państwach strefy euro wyniesie 1,9 % PKB w 2015 r. , co oznacza spadek w porównaniu z 2,4 % w roku poprzednim 3 . W 2016 r. planuje się jedynie nieznaczny spadek łącznego wskaźnika deficytu do 1,7 % PKB. Stanowi to kontrast w porównaniu z redukcją o 0,4 punktu procentowego w 2016 r. zakładaną w programach stabilności. W połączeniu z nieznacznie zaktualizowaną prognozą makroekonomiczną sugeruje to, że motorem mniejszego obniżenia deficytu może być mniejszy wysiłek fiskalny (zob. poniżej). Jednakże wzrost wydatków wynikający z kryzysu związanego z uchodźcami może w kilku państwach członkowskich być czynnikiem współsprawczym.

Przedłużona przerwa w konsolidacji mierzona zmianą łącznego salda strukturalnego znajduje w latach 2015-2016 potwierdzenie w projektach planów budżetowych. Jest to zasadniczo zgodne z przewidywaniami dla całego okresu 2015–2016 zawartymi w wiosennych programach stabilizacji (w tym czasie planowano, że saldo strukturalne zarówno w 2015, jak również w 2016 r. pozostanie niezmienione). Same programy stabilizacji odzwierciedlały sytuacje w projektach planów budżetowych państw członkowskich w jesieni ubiegłego roku, które wskazywały na wstrzymanie procesu konsolidacji w 2014 r. utrzymujące się w roku 2015. Według projektów planów budżetowych planuje się obecnie poprawę salda strukturalnego w 2015 r. (¼ % PKB), po czym jednak nastąpi jego pogorszenie o ¼ % PKB w przyszłym roku 4 . Przerwa w konsolidacji budżetowej zachodzi w okolicznościach stopniowej poprawy prognozy gospodarczej, ale nadal w warunkach niepewnych perspektyw gospodarczych i zmniejszania luki produktowej. W połączeniu z faktem, że tylko sześć państw członkowskich (i tylko jedna spośród największych gospodarek) planuje osiągnięcie lub przekroczenie swoich średniookresowych celów budżetowych na początku 2016 r. 5 , wskazuje to na nieadekwatność planowanego dostosowania strukturalnego w 2016 do wymogów paktu stabilności i wzrostu. Łączną korektę można jednak postrzegać jedynie jako ilustrację tego zagadnienia, gdyż nie odzwierciedla ona istotnych różnic między poszczególnymi państwami członkowskimi w stosunku do wymogów paktu stabilności i wzrostu, które są przedmiotem indywidualnej oceny państw przez Komisję.

Oczekuje się, że po osiągnięciu wartości maksymalnej 92 % w 2014 r. łączny wskaźnik zadłużenia ma nieco zmaleć zarówno w 2015 r., jak również w 2016 r, co jest zasadniczo zgodne z przewidywaniami będącymi podstawą programów stabilizacji. Jest to spowodowane wzrostem nominalnego PKB i ujemnej wartości rezydualnej zmiany długu (co oznacza, że do celów zredukowania deficytu zaplanowano czynniki inne niż deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych) 6 . Pozostający w 2016 r. na poziomie 89 % PKB łączny wskaźnik jest wypadkową bardzo zróżnicowanych krajowych danych dotyczących zadłużenia. Wskaźniki zadłużenia w poszczególnych państwach członkowskich wahają się od 131 % we Włoszech do nieco poniżej 10 % PKB w Estonii. Dane dotyczące Grecji, Cypru i Portugalii, trzech państw członkowskich o wysokim poziomie zadłużenia, nie zostały uwzględnione. 

Tabela 1: Przegląd gospodarczych i budżetowych wartości zbiorczych (SE-16) na lata 2015–2016.

	2015			2016
	Programy stabilności z 2015 r. (kwiecień)	Projekty planów budżetowych (październik)	Jesienna prognoza Komisji z 2015 r. (listopad)	Programy stabilności z 2015 r. (kwiecień)	Projekty planów budżetowych (październik)	Jesienna prognoza Komisji z 2015 r. (listopad)
Wzrost realnego PKB (zmiana w %)	1,4	1,7	1,6	1,8	1,9	1,8
Inflacja HICP (zmiana w %)	0,4	0,4	0,1	1,2	1,1	1,0
Saldo nominalne (% PKB)	-2,1	-1,9	-2,0	-1,6	-1,7	-1,7
Zmiana salda strukturalnego (p.p. PKB)	0,0	0,2	0,0	0,0	-0,3	-0,1
Dług (% PKB)	91,4	91,1	91,6	90,1	89,8	90,5
Wskaźnik wydatków w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne (% potencjalnego PKB)	47,4	47,6	47,7	47,1	47,5	47,5
Wskaźnik dochodów w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne (% potencjalnego PKB)	46,5	46,7	46,7	46,3	46,2	46,3

Wpływ kryzysu związanego z uchodźcami

W kilku projektach planów budżetowych wspomina się o skutkach budżetowych wyjątkowego napływu uchodźców (Austria, Belgia, Niemcy i Włochy). Chociaż projekty planów budżetowych stanowią oczywisty kanał przedstawiania szczegółowych informacji na temat potencjalnych kosztów budżetowych związanych z uchodźcami, z faktycznej natury tego nadzwyczajnego zdarzenia 7 oraz faktu, że projekty planów budżetowych są ograniczone do państw członkowskich strefy euro, wynika, że inne państwa członkowskie mogą zgłaszać swoje informacje za pośrednictwem różnego rodzaju dokumentów. Jest to również konieczne, gdyż sytuacja w terenie stale się zmienia.

Elastyczność zapewniona w pakcie stabilności i wzrostu umożliwia uwzględnienie dodatkowych wydatków związanych z nadzwyczajnymi wydarzeniami poza kontrolą rządu, zarówno w ramach funkcji zapobiegawczej, jak i naprawczej paktu. W ramach funkcji prewencyjnej paktu wyraźnie przewiduje się, że tymczasowe odstępstwa w odniesieniu do wymaganej korekty budżetowej prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego mogą zostać przyznane ex ante i mogłyby w każdym przypadku nie być uwzględniane ex post w oparciu o dane dotyczące wyników, pod warunkiem że wynikają one z (i) nadzwyczajnego zdarzenia, (ii) na które państwo członkowskie nie ma wpływu, (iii) mającego znaczny wpływ na sytuację finansową sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz (iv) nie zagrażają one stabilności budżetowej w średnim okresie. W funkcji korygującej przewidziano podobny przepis w odniesieniu do wszczęcia procedury nadmiernego deficytu, definiując jako wyjątkowy nadmierny deficyt wynikający „z nadzwyczajnego zdarzenia pozostającego poza kontrolą danego państwa członkowskiego i mającego znaczny wpływ na sytuację finansową sektora instytucji rządowych i samorządowych”, pod warunkiem że deficyt pozostaje bliski 3 % PKB. Nieprzewidziane wydatków związane z napływem uchodźców również mogą zostać uwzględnione przy ocenie „skutecznego działania” w ocenie zgodności z zaleceniem Rady w sprawie procedury nadmiernego deficytu.

Należy podkreślić, że wymogi paktu stabilności i wzrostu w zakresie dostosowań, zarówno w funkcji zapobiegawczej, jak również naprawczej, są ustalone w odniesieniu do zmiany salda strukturalnego. W związku z tym odpowiednie uprawnienia w ramach przepisów dotyczących „nadzwyczajnego zdarzenia” powinny (jedynie) odzwierciedlać zakres, w jakim zdarzenia te mają wpływ na roczną zmianę salda strukturalnego w porównaniu ze zmianą, którą w przeciwnym razie odnotowano by w przypadku braku samego zdarzenia. Komisja będzie zatem co do zasady stosować te postanowienia paktu stabilności i wzrostu przy dokonywaniu oceny (ex post) tymczasowego odstępstwa od wymogów na lata 2015 i 2016 z powodu dodatkowych kosztów w każdym z tych dwóch lat na skutek wyjątkowego napływu uchodźców w porównaniu z rokiem poprzednim. W stosownych przypadkach opinie Komisji na temat projektów planów budżetowych zawierają merytoryczne stwierdzenia odnoszące się do sposobu, w jaki przeprowadzenie oceny zgodności może ucierpieć, gdyby zaszła konieczność dokonania korekty z powodu kosztów związanych z uchodźcami.

Komisja dokona ostatecznej oceny indywidualnie w poszczególnych przypadkach, włączając w to zakwalifikowane kwoty, na podstawie odnotowanych danych dostarczonych przez organy danego państwa członkowskiego. Kosztów budżetowych związanych z napływem uchodźców nie uznaje się za wydatki jednorazowe, ponieważ dodatkowe wydatki nie muszą być tymczasowe i jednorazowe. Powinny one być również bezpośrednio powiązane z napływem uchodźców i stanowić jego bezpośrednią konsekwencję (np. zapewnienie zakwaterowania i koszty administracyjne, przyjęcie na szczeblu lokalnym, transport itp.) i być kwotą po odliczeniu wszelkich ukierunkowanych wkładów z odnośnych funduszy unijnych (i ogólnie z budżetu UE).

Struktura korekty budżetowej

W projektach planów budżetowych przewiduje się jedynie niewielkie zmiany w strukturze finansów publicznych w latach 2015–2016 dla strefy euro jako całości (załącznik 5, tabela A5.5 i wykresy A5.1a–b ). Planuje się zmniejszenie w 2016 r. stosunku wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB o 0,6 punktu procentowego. Ta pozornie znaczna obniżka wynika jednak głównie z warunków cyklu koniunkturalnego. W rzeczywistości wskaźnik wydatków skorygowanych o skutki cyklu koniunkturalnego odzwierciedla spadek zaledwie o ¼ punktu procentowego. Obniżka ta jest równoważona planowanymi cięciami podatkowymi, czego dowodem jest silniejszy spadek dostosowanego cyklicznie wskaźnika dochodów (-½ punktu procentowego w 2016 r.). W tym względzie planów państw członkowskich, aby zmniejszyć wydatki jako odsetek oczekiwanych dochodów, w ujęciu całościowym, w dużej mierze nie udało się zrealizować w ciągu ostatnich kilku lat. W prognozie Komisji z jesieni 2015 r. (zwanej dalej „prognozą Komisji”) potwierdza się niewielkie obniżenie wskaźnika wydatków strukturalnych oraz większą redukcję w przypadku wskaźnika dochodów strukturalnych, przewidziane w projektach planów budżetowych. Zasadniczo jednolita elastyczność podatkowa wynikająca zarówno z projektów planów budżetowych, jak również z prognozy Komisji, wskazuje, że przyczyną zmniejszenia dochodów są środki stosowane przez rządy (załącznik 5, tabela A 5.6).

Z analizy prorozwojowego wpływu łącznych planowanych wydatków przedstawionych w projektach planów budżetowych wynika, że planowane dostosowanie nie powinno zaszkodzić średniookresowym perspektywom wzrostu, aczkolwiek przy ograniczaniu wydatków istnieją możliwości podjęcia decyzji bardziej sprzyjających wzrostowi gospodarczemu. W przypadku większości kategorii wydatków spadek ma nastąpić jako odsetek produktu. Największe spadki dotyczą wynagrodzenia pracowników, świadczeń społecznych i zakupów towarów i usług przez sektor instytucji rządowych i samorządowych (załącznik 5, wykres A 5.2). Ponadto państwa członkowskie korzystają z dużych oszczędności w wydatkach na spłatę odsetek (jak omówiono bardziej szczegółowo w następnym rozdziale). Ponieważ redukcje nie dotyczą zasadniczo najbardziej produktywnych wydatków, planowane dostosowanie nie powinno zaszkodzić średniookresowym perspektywom wzrostu, aczkolwiek przy ograniczaniu wydatków istnieją możliwości podjęcia decyzji bardziej sprzyjających wzrostowi gospodarczemu. W szczególności planowane jest także zmniejszenie poziomu wydatków kapitałowych. Prognoza Komisji jest zasadniczo zgodna z projektami planów budżetowych, potwierdzając największe zmniejszenie wysokości świadczeń socjalnych i wynagrodzeń w sektorze publicznym, ale przewiduje mniejsze spadki zakupów towarów i usług przez sektor instytucji rządowych i samorządowych. Ponadto według prognozy Komisji przewiduje się nieco większą rolę zmniejszenia wydatków z tytułu odsetek niż określono w projektach planów budżetowych.

Środki przedstawione w projektach planów budżetowych wywarłyby jedynie umiarkowany wpływ na strukturę podatkową w przypadku 16 państw członkowskich strefy euro traktowanych łącznie w 2015 r. Oczekuje się, że wszystkie trzy główne kategorie (podatki pośrednie, podatki bezpośrednie i składki na ubezpieczenie społeczne) będą się zmniejszać w relacji do PKB, jednakże bez znaczącej zmiany ich wagi względnej. Po stronie dochodów prognozy Komisji są zgodne z projektami planów budżetowych (załącznik 5, wykres A5.3).

Tym niemniej projekty planów budżetowych dowodzą, że państwa członkowskie strefy euro w pełni zdają sobie sprawę z korzyści wynikających z ograniczenia obciążenia podatkowego w odniesieniu do pracy i wiele państw członkowskich planuje zastosowanie różnorodnych konkretnych środków lub już je stosuje (tabela 2). Chociaż wiele środków ma stosunkowo niewielki zakres w stosunku do rozmiaru wyzwania, niektóre państwa członkowskie włączyły do swoich projektów planów budżetowych ambitne pakiety ulg podatkowych w odniesieniu do pracy, które mogą mieć znaczący pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Najobszerniejsze reformy wprowadza się w tych państwach członkowskich, które obecnie mają stosunkowo wysokie opodatkowanie pracy w porównaniu ze średnią UE, takich jak Austria, Belgia i Francja. Jednocześnie niektóre państwa członkowskie, które mają relatywnie niskie opodatkowanie pracy, także wprowadzają odpowiednie środki. Środki są ogólnie dobrze ukierunkowane, koncentrując się na tych grupach, w których przypadku wysokie opodatkowanie pracy stwarza największe przeszkody utrudniające zatrudnienie. W praktyce oznacza to zazwyczaj obniżenie podatków na niskich poziomach dochodów; w kilku państwach członkowskich zwiększono kwotę wolną od podatku, a w niektórych obniżono stawki lub przesunięto granice przedziałów w celu zmniejszenia obciążenia podatkowego osób o niskich dochodach. Niektóre państwa członkowskie zmniejszyły także opodatkowanie osób o średnich dochodach, nieliczne podwyżki podatków, które są zawarte w projektach planów budżetowych, odnoszą się natomiast do osób o wyższych dochodach. W większości projektów planów budżetowych nie podano szczegółów na temat finansowania obniżek stawek opodatkowania pracy. Przynajmniej w niektórych przypadkach nie wydaje się, aby zapewnione było pełne i stałe finansowanie.

Prognoza Komisji z jesieni 2015 r. i projekty planów budżetowych

Jeżeli chodzi o ogólne perspektywy gospodarcze i budżetowe, obraz wyłaniający się z szesnastu projektów planów budżetowych jest zasadniczo potwierdzany przez prognozę Komisji, co również wskazuje na ciągłe choć umiarkowane ożywienie gospodarcze w trudniejszych warunkach globalnych. Komisja w swojej prognozie przewiduje, że wzrost realnego PKB wyniesie 1,6 % w 2015 r. i zwiększy się do 1,8 % w roku 2016. Popyt wewnętrzny jest obecnie wspierany niskimi cenami ropy, wciąż stosunkowo niskim kursem wymiany euro, akomodacyjną polityką monetarna i zasadniczo neutralnym kursem polityki budżetowej. Jednocześnie podstawowa dynamika popytu wewnętrznego pozostaje niska. Globalne warunki gospodarcze uległy pogorszeniu, zwłaszcza w Chinach i niektórych innych wschodzących gospodarkach rynkowych, a handel światowy gwałtownie spowolnił. Ponadto szereg zmian, takich jak dalsze pogorszenie światowej wymiany handlowej, większe niż przewidywano efekty zewnętrzne spowolnienia gospodarczego w gospodarkach wschodzących, lub efekt domina za pośrednictwem rynków finansowych, mogłoby skutkować niższym wzrostem niż przewidywany przez Komisję.

Poprawa warunków gospodarczych znajduje również odzwierciedlenie w ciągłym zmniejszaniu różnicy między faktycznym a potencjalnym produktem w prognozie Komisji. Przewiduje się, że ujemna luka produktowa w wysokości 2¼ % potencjalnego PKB w 2014 r. obniży się do 1¾ % w roku bieżącym i do 1 % w 2016 r.

Ożywienie perspektyw wzrostu nie znajduje odzwierciedlenia w zmianach cen, ponieważ prognoza inflacyjna pozostaje stłumiona na poziomie zagregowanym. Według prognozy Komisji inflacja HICP wyniesie zaledwie 0,1 % w roku bieżącym, przy prognozowanym wzroście do 1 % w 2016 r., co stanowi odzwierciedlenie stopniowego domykania luki produktowej i niezwykle akomodacyjnej polityki pieniężnej. Pomimo znacznych różnic między państwami członkowskimi stopy oprocentowania prawdopodobnie pozostaną na historycznie niskim poziomie w roku 2016. Jednocześnie znaczna nadwyżka oszczędności nad inwestycjami prawdopodobnie utrzyma się w 2016 r., a prognoza zewnętrznego bilansu płatniczego strefy euro wykazuje nadwyżkę o 3,6 % PKB, czyli jest jedynie minimalnie niższa niż w 2015 r. (3,7 % PKB). Ta nadwyżka zewnętrzna, jedna z największych na świecie pod względem wartości, jest tylko częściowo spowodowana oddziaływaniem niższego kursu wymiany euro i niskich cen towarów. Wskazuje ona również na brak popytu wewnętrznego i sygnalizuje, że ożywienie gospodarcze jest w znacznym stopniu zależne od czynników zewnętrznych.

Oczekuje się, że łączny deficyt nominalny zmniejszy się z 2,0 % PKB w 2015 r. do 1,7 % PKB w 2016 r., przy czym saldo strukturalne pozostanie w bieżącym roku niezmienione i spadnie nieznacznie w roku 2016. Jednak oczekiwany przez Komisję brak poprawy salda strukturalnego w 2015 r. zawiera w sobie przewidywany spadek wydatków z tytułu odsetek, odzwierciedlając fakt, że zyski z obligacji państwowych obniżyły się gwałtownie od końca 2013 r. i osiągnęły historycznie najniższy poziom w pierwszej połowie 2015 r. W wyniku niższych stóp procentowych całkowite wypłaty odsetek realizowane przez państwa członkowskie należące do strefy euro zmniejszyły się w ciągu ostatnich kilku lat, gdyż duże kwoty długu zostały zrolowane od czasu obniżki stóp procentowych (załącznik 4).

Ocenia się zatem, że na poziomie zagregowanym strukturalne saldo pierwotne pogorszy się w 2015 r. o ½ % PKB. Podobnie Komisja oczekuje, że niewielkie pogorszenie strukturalne w 2016 r. będzie wyraźniejsze (-¼ PKB), jeżeli ocena będzie dokonywana na podstawie salda pierwotnego. Zyski nadzwyczajne wynikające z takich historycznie niskich poziomów stóp procentowych długu publicznego stwarzają okazję dla państw członkowskich w pierwszym rzędzie do konsolidacji finansów publicznych i – w zależności od ich konkretnej sytuacji – do inwestowania w infrastrukturę i zreformowania gospodarki 11 .

Podczas gdy ogólny obraz sytuacji w zakresie deficytu w strefie euro jest zasadniczo zbieżny z projektami planów budżetowych i prognozą Komisji, różnice między wielkością deficytu przewidywaną w poszczególnych projektach planów budżetowych a prognozą Komisji mogą być stosunkowo duże z różnych względów, zależnie od państwa. Komisja przewiduje, że w większości państw deficyt będzie wyższy w stosunku do odnośnych projektów planów budżetowych, przy czym największe takie różnice dotyczą Hiszpanii, Belgii i Słowacji (załącznik 5 tabela A 5.1 i wykres A 5.4). Pozostałe dodatnie rozbieżności w prognozach mieszczą się w przedziale 0,3 p.p., a w przypadku Niemiec, Estonii i Finlandii prognozowana przez Komisję wartość deficytu jest niższa.

Komisja przewiduje nieco wyższe łączne zadłużenie niż państwa członkowskie. Mimo że łączny wskaźnik zadłużenia pozostaje na bardzo wysokim poziomie, Komisja oczekuje, że zmniejszy się ono w roku bieżącym i następnym, osiągając w 2016 r. poziom 90 % PKB. Należy jednakże uznać, że duża część redukcji zadłużenia w strefie euro jest wynikiem działań Niemiec. Wyłączenie Niemiec z obliczeń powoduje, że łączny wskaźnik zadłużenia przewidywany przez Komisję w 2016 r. jedynie ustabilizuje się na poziomie 100 % PKB. W tym przypadku ponownie różnice między wartościami deficytu nominalnego określonymi w projektach planów budżetowych i w prognozie Komisji mogą być większe na poziomie państw członkowskich, przy czym powody tego są różne w zależności od kraju. Większe zróżnicowanie dotyczy Hiszpanii i Irlandii (załącznik 5 tabela A 5.3 i wykres A 5.5 ). W większości przypadków różnice między prognozami pozostają w przedziale od zera do 1 % PKB.

Łącznego wskaźnika zadłużenia w strefie euro nie można ocenić pod kątem spełniania wymogów paktu stabilności i wzrostu w odniesieniu do długu publicznego, gdyż państwa członkowskie, które są objęte paktem stabilności i wzrostu, mają w stosunku do niego różny status 12 . Jednak w stosunku do ośmiu państw członkowskich strefy euro, które przedłożyły projekty planów budżetowych, obowiązuje wartość odniesienia dotycząca redukcji długu. Zgodnie z prognozą Komisji, spodziewana jest zgodność z nią w przypadku sześciu z tych ośmiu państw.

Ocena dostosowań budżetowych w strefie euro

Jeżeli chodzi o wielkość strukturalnego dostosowania budżetowego, prognoza Komisji potwierdza utrzymanie zasadniczo neutralnego kursu polityki budżetowej w 2016 r. w strefie euro, następującego po wirtualnym wstrzymaniu konsolidacji fiskalnej, obserwowanym od 2014 r. Zostało to potwierdzone za pomocą alternatywnego pomiaru dyskrecjonalnego wysiłku fiskalnego, którego wynik wskazuje na nieznaczne pogorszenie sytuacji budżetowej zarówno w roku 2015, jak również 2016.

Jeżeli chodzi o właściwy kurs na poziomie zagregowanym,orientację sytuacji budżetowej w latach 2015-2016 należy oceniać pod kątem osiągnięcia długookresowej stabilności finansów publicznych i krótkookresowej stabilizacji makroekonomicznej. Długoterminowe zrównoważenie wymaga, aby dług publiczny był wprowadzany i utrzymywany w sposób zrównoważony, z uwzględnieniem obecnego poziomu zadłużenia i przyszłych przewidywanych wydatków związanych ze starzeniem się społeczeństwa 13 . Stabilizacja makroekonomiczna może być wyrażona w kategoriach zamknięcia luki produktowej w odpowiednim tempie w krótkiej i średniej perspektywie, jednocześnie zapewniając w obecnej sytuacji przejście od zewnętrznych do wewnętrznych źródeł wzrostu. Instrumenty polityki makroekonomicznej dostępne do osiągnięcia tego celu są ograniczone w warunkach obecnej polityki pieniężnej, gdy nominalne stopy procentowe są już niemal na poziomie zerowym i przy bardzo niskiej inflacji, co dodatkowo wzmacnia znaczenie polityki budżetowej. Ocena łącznego kursu polityki budżetowej w strefie euro wobec zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju oraz uwarunkowań o charakterze cyklicznym wskazuje na potrzebę dalszego ograniczania wciąż wysokiego wskaźnika zadłużenia, bez hamowania ożywienia gospodarczego przy jednoczesnym unikaniu polityk procyklicznych. W odniesieniu do tej kwestii wstępne obliczenia Komisji wskazują, że pewna umiarkowana konsolidacja w 2016 r., zgodnie z wymogami zawartymi w zaleceniach dla poszczególnych krajów i zasugerowana za pomocą wskaźników stabilności, byłaby spójna ze zmniejszeniem luki produktowej. Tymczasem kurs polityki budżetowej, który miałby na celu zamknięcie luki produktowej w szybszym tempie, może być realizowany kosztem poprawy zrównoważenia i okazać się nie do pogodzenia z przestrzeganiem wymogów paktu stabilności i wzrostu.

Wyważając oba te cele, zasadniczo neutralny kurs polityki budżetowej w strefie euro spodziewany w przyszłym roku wydaje się zasadniczo właściwy, także przy uwzględnieniu historycznie niskiego poziomu stóp procentowych i dużej nadwyżki zewnętrznej, które wskazują na potrzebę pewnego wsparcia popytu. Jednocześnie, ze względu na swój tymczasowy charakter, oszczędności wynikające z niskich odsetek mogą stanowić zagrożenie w przypadku ciągłego ich wykorzystywania do zwiększania wydatków publicznych lub obniżek podatków.

Obawy dotyczące zrównoważenia są potwierdzone przez nieznaczne pogorszenie salda strukturalnego przewidywane dla strefy euro w prognozie Komisji na 2016 r., które może nie odpowiadać średniemu poziomowi korekt wymaganych od państw członkowskich strefy euro w ramach paktu stabilności i wzrostu 14 . Ponadto motorem tego zjawiska jest bardzo mała lub wręcz ujemna korekta ze strony państw członkowskich, które mają problem ze zrównoważeniem, niezależnie od wciąż niewystarczającego zorientowania na wykorzystanie dostępnej przestrzeni fiskalnej w innych państwach członkowskich.

3. Ocena poszczególnych projektów planów budżetowych

Opinie Komisji dotyczące projektów planów budżetowych koncentrują się na zgodności z wymogami paktu stabilności i wzrostu oraz zaleceniami wydanymi na jego podstawie. W przypadku państw członkowskich objętych procedurą nadmiernego deficytu (ang. Excessive Deficit Procedure, EDP) Komisja w swych opiniach ocenia postęp w zakresie korekty nadmiernego deficytu, zarówno w odniesieniu do wielkości docelowych deficytu nominalnego, jak i strukturalnego. W przypadku państw członkowskich, które są objęte funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu, Komisji ocenia przestrzeganie założeń prowadzących do osiągnięcia średniookresowych celów budżetowych lub postępów na drodze do ich osiągnięcia, a także zachowanie zgodności z regułą dotyczącą zadłużenia, aby sprawdzić, czy plany są zgodne z wymogami paktu stabilności i wzrostu oraz wydanymi w lipcu przez Radę zaleceniami dla poszczególnych krajów.

Wszystkie państwa członkowskie strefy euro nieobjęte programem dostosowań makroekonomicznych, z wyjątkiem Portugalii, przedłożyły swoje projekty planów budżetowych do dnia 15 października. Niezłożenie przez Portugalię projektu planu budżetowego niezawierającego zmian w zakresie polityki jest niezgodne z przepisami „dwupaku” i Komisja wzywa Portugalię do jak najszybszego złożenia pełnego projektu planu budżetowego. Hiszpania złożyła swój projekt planu budżetowego już we wrześniu, a Komisja przyjęła swoją opinię w dniu 12 października.

W przypadku żadnego projektu planu budżetowego nie stwierdzono „szczególnie poważnej niezgodności”, o której mowa w art. 7 ust. 2 rozporządzenia (UE) nr 473/2013. Niemniej jednak niektóre z przedłożonych planów dają powody do obaw.

W tabelach 2a i 2b podsumowano oceny planów budżetowych poszczególnych krajów według opinii Komisji przyjętych w dniu 16 listopada wraz z oceną postępów w zakresie reform dotyczących zarządzania budżetem. Oceny te są oparte na prognozie Komisji z jesieni 2015 r. Aby ułatwić porównanie, ocenę planów ujęto zbiorczo w trzech szerokich kategoriach, które mają różne znaczenia w zależności od tego, czy dane państwo członkowskie jest objęte procedurą nadmiernego deficytu, czy też nie:

Zgodny: według prognozy Komisji nie ma potrzeby dostosowania planów budżetowych w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia zgodności z wymogami paktu stabilności i wzrostu.

Zasadniczo zgodny: Komisja zwraca się do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był w pełni zgodny z paktem stabilności i wzrostu, uzasadniając to wezwanie następująco:

W przypadku państw członkowskich objętych procedurą nadmiernego deficytu: podczas gdy Komisja w swojej prognozie przewiduje, że docelowa wartość deficytu nominalnego zostanie osiągnięta, zauważa się wyraźny niedostatek wysiłku fiskalnego w stosunku do zalecanej wartości, który zagraża zgodności z zaleceniem w ramach procedury nadmiernego deficytu.

W przypadku państw członkowskich objętych funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu: zgodnie z prognozą Komisji projekt planu budżetowego może powodować pewne odchylenia od średniookresowego celu budżetowego lub ścieżki dostosowania prowadzącej do tego celu, ale różnica w stosunku do wymogu nie stanowi znacznego odstępstwa od wymaganego dostosowania. Ocenia się, że państwa członkowskie, których to dotyczy, spełniają, w stosownych przypadkach, wymagania w zakresie wartości odniesienia dotyczącej redukcji długu.

Zachodzi ryzyko nieprzestrzegania wymogów: według prognozy Komisji projekt planu budżetowego najprawdopodobniej nie zapewni przestrzegania wymogów paktu stabilności i wzrostu. Komisja zwraca się zatem do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był w pełni zgodny z paktem stabilności i wzrostu, uzasadniając to wezwanie następująco:

W przypadku państw członkowskich objętych procedurą nadmiernego deficytu: prognoza Komisji na rok 2016, jeśli zostanie potwierdzona ex post, mogłaby doprowadzić do zintensyfikowania działań w ramach procedury nadmiernego deficytu, ponieważ przewiduje się, że zalecany wysiłek fiskalny nie zostanie zrealizowany, a zalecany docelowy deficyt nominalny nie zostanie osiągnięty.

W przypadku państw członkowskich objętych funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu: według prognozy Komisji należy spodziewać się znacznego odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego w 2016 r. lub nieosiągnięcia wartości odniesienia dotyczącej redukcji długu, w stosownym przypadku.

Zgodnie z komunikatem Komisji pt. „Optymalne wykorzystanie elastyczności przewidzianej w obowiązujących zasadach paktu stabilności i wzrostu” z dnia 13 stycznia 2015 r., Włochy i Finlandia w swoich projektach planów budżetowych 15 wnosiły o możliwość odstąpienia w ramach elastyczności od zalecanej ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego w oparciu o reformy strukturalne i klauzulę inwestycyjną. Należy zauważyć, że na tym etapie przyznanie elastyczności odbędzie się poza normalnym cyklem europejskiego semestru i będzie stanowić odstępstwo od procesu określonego w komunikacie w sprawie elastyczności przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu. W każdym razie, wobec braku wystarczającego marginesu bezpieczeństwa w stosunku do wartości odniesienia dla deficytu wynoszącej 3 % PKB, Finlandię ocenia się obecnie jako państwo niekwalifikujące się do żądanego tymczasowego odstępstwa w 2016 r. W odniesieniu do Włoch wydaje się, że kryteria kwalifikowalności do klauzuli inwestycyjnej mogą być spełnione na podstawie prognozy Komisji. Komisja weźmie to pod uwagę w ramach oceny następnego programu stabilności. Szczególną uwagę należy zwrócić na to, czy odchylenie od ścieżki dostosowania jest skutecznie wykorzystywane do celów zwiększania inwestycji, oraz na powrót tych planów na ścieżkę dostosowania prowadzącą do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego. Komisja oceni również, czy postępy w zakresie programu reform strukturalnych są zgodne z zaleceniami Rady.

Ponadto w przypadku kilku projektów planów budżetowych (Austria, Belgia, Niemcy i Włochy) wspomniano o skutkach budżetowych wyjątkowego napływu uchodźców. Jak wskazano powyżej, elastyczność ujęta w pakcie stabilności i wzrostu umożliwia uwzględnienie dodatkowych (z roku na rok) wyjątkowych wydatków związanych z nadzwyczajnymi wydarzeniami poza kontrolą rządu (np. nadzwyczajne koszty ze względu na wyjątkowy wzrost napływu uchodźców), zarówno w ramach funkcji prewencyjnej, jak również naprawczej paktu. Komisja dokona ostatecznej oceny, w tym kwalifikowalności kwot, na podstawie zaobserwowanych danych dostarczonych przez organy danego państwa członkowskiego, dokonując oceny (ex post) tymczasowego odstępstwa od wymogów na lata 2015 i 2016.

Ponadto Komisja oceniła wstępnie stopień ogólnej zgodności w odniesieniu do reform zarządzania budżetowego, określonych w zaleceniach dla poszczególnych krajów na 2015 r. Wyniki oceny projektów planów budżetowych przedstawiono w pięciu szerokich kategoriach. Są to:

Brak postępów: Państwo członkowskie nie zapowiedziało ani nie przyjęło żadnych środków w celu zastosowania się do odpowiednich indywidualnych zaleceń.

Ograniczone postępy: Państwo członkowskie zapowiedziało pewne środki w celu zastosowania się do odpowiednich indywidualnych zaleceń, lecz środki te wydają się niewystarczające lub istnieje ryzyko, że nie zostaną one przyjęte/zastosowane.

Pewne postępy: Państwo członkowskie zapowiedziało lub przyjęło środki w celu zastosowania się do odpowiednich indywidualnych zaleceń. Środki te są obiecujące, lecz jeszcze nie wszystkie zostały wdrożone i nie we wszystkich przypadkach ich wdrożenie jest pewne.

Znaczne postępy: Państwo członkowskie przyjęło środki, z których większość wdrożono. Środki te stanowią zastosowanie się w dużym stopniu do odpowiednich indywidualnych zaleceń.

Pełne wykonanie: Państwo członkowskie przyjęło i wdrożyło środki, które stanowią pełne zastosowanie się do odpowiednich indywidualnych zaleceń.

Kompleksowa ocena postępów w realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów na 2015 r. zostanie dokonana w sprawozdaniu dotyczącym poszczególnych krajów z 2016 r. oraz w ramach indywidualnych zaleceń dla poszczególnych krajów na 2016 r., które mają zostać przyjęte przez Komisję w maju.

 
Tabela 2a: Przegląd opinii Komisji w sprawie projektów planów budżetowych – państwa członkowskie obecnie objęte funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu

Państwo	Ogólna zgodność projektu planu budżetowego z paktem stabilności i wzrostu		Postęp we wdrażaniu reform budżetowych o charakterze strukturalnym zasugerowanych w indywidualnych zaleceniach dla poszczególnych krajów z 2015 r.
	Ogólny wniosek na podstawie prognozy Komisji z jesieni 2015 r.	Zgodność z wymogami funkcji zapobiegawczej paktu w latach 2015–2016	Postępy w odniesieniu do zaleceń dla poszczególnych krajów dotyczących zarządzania budżetowego	Główne środki w projekcie planu budżetowego służące zastosowaniu się do zaleceń dla poszczególnych krajów dotyczących klina podatkowego
BE*	Zasadniczo zgodny	2015: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego. 2016: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego.	Pewne postępy	– Zwiększenie uprawnienia do zwolnień podatkowych, dalsze podwyższenie standardowej kwoty odliczenia kosztów uzyskania przychodu. Dalszy wzrost „premii za pracę”, ulga podatkowa dla osób o niskich dochodach. – Zniesienie przedziału dla 30 % podatku oraz podniesienie progu dla drugiego pod względem wysokości przedziału podatku dochodowego od osób fizycznych. – Dalsze obniżenie składek na ubezpieczenie społeczne pracowników dla osób o niskich dochodach. Stopniowe obniżenie składek na ubezpieczenie społeczne opłacanych przez pracodawcę, częściowo poprzez absorpcję istniejących subsydiów płacowych, częściowo poprzez dodatkowe obniżenie w przypadku niskich lub średnich płac. – Rozszerzenie zwolnienia ze składek na ubezpieczenie społeczne dla pierwszych pracowników zatrudnianych przez MŚP.
DE	Zgodny	2015: osiągnięcie wyniku lepszego niż średniookresowy cel budżetowy; osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia. 2016: osiągnięcie wyniku lepszego niż średniookresowy cel budżetowy; osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia.	Ograniczone postępy	– Zwiększenie minimalnej kwoty wolnej od podatku dochodowego. – Zwiększenie dodatków na dziecko. – Korekta przedziałów podatku dochodowego na potrzeby hamulca fiskalnego.
EE	Zgodny	2015: osiągnięcie wyniku lepszego niż średniookresowy cel budżetowy 2016: osiągnięcie wyniku lepszego niż średniookresowy cel budżetowy	Nie dotyczy	– Zwiększenie minimalnej kwoty wolnej od podatku dochodowego. – Wprowadzenie zwrotu podatku dochodowego dla osób o niskich dochodach.
IT*	Ryzyko niezgodności	2015: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego. 2016: znaczne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego.	Pewne postępy	– Obniżenie o 40 % – na łączny okres dwóch lat – składek na ubezpieczenie społeczne płaconych przez pracodawcę na rzecz nowych stałych pracowników zatrudnionych w roku 2016. Przedłuża się w ten sposób wcześniej wprowadzone pełne wyłączenie na okres trzech lat dla nowych pracowników zatrudnionych na umowy na czas nieokreślony w 2015 r.
LT	Ryzyko niezgodności	2015: brak odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego. 2016: znaczne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego.	Ograniczone postępy	– Zwiększenie minimalnej kwoty wolnej od podatku dochodowego. – Zwiększenie kwoty wolnej od podatku przysługującej rodzicom i osobom niepełnosprawnym.
LV	Zasadniczo zgodny	2015: brak odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego. 2016: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego.	Pewne postępy	– Zwiększenie minimalnej kwoty wolnej od podatku dochodowego. – Wprowadzenie progresywności kwoty wolnej od podatku dochodowego. – Wprowadzenie podatku solidarnościowego od osób o wysokich dochodach.
LU	Zgodny	2015: osiągnięcie wyniku lepszego niż średniookresowy cel budżetowy 2016: osiągnięcie wyniku lepszego niż średniookresowy cel budżetowy	Ograniczone postępy	Brak odnośnych środków.
MT	Zasadniczo zgodny	2015: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego; osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia. 2016: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego; osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia.	Pewne postępy	– Zwiększenie minimalnej kwoty wolnej od podatku dochodowego. – Zmniejszenie stawki podatku dochodowego od osób o niskich dochodach.
NL	Zgodny	2015: brak odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego; osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia. 2016: brak odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego; osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia.	Pewne postępy	– Zwiększenie ulgi podatkowej dla pracowników najemnych o dochodach w wysokości do 50 000 EUR. – Obniżenie drugiej i trzeciej stawki podatku dochodowego. – Podniesienie progu dla najwyższego przedziału podatku dochodowego. – Zwiększenie ulg podatkowych dla rodziców. – Stopniowe wycofanie ogólnej kwoty wolnej od podatku.
AT**	Ryzyko niezgodności	2015: brak odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego. osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia. 2016: znaczne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego; osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia.	Ograniczone postępy	– Wzrost liczby przedziałów podatkowych, zmniejszenie podstawowej stawki podatkowej z 36,5 % do 25 % w przypadku rocznego dochodu w maksymalnej wysokości 18 000 EUR. – Wzrost progu w przypadku 50 % stawki podatkowej z 60 000 EUR do 90 000. EUR – Przewiduje się objęcie tymczasową stawką podatku w wysokości 55 % rocznych dochodów powyżej 1 mln EUR. – Zwrot połowy kwoty składek na ubezpieczenie społeczne w przypadku osób o bardzo niskich dochodach.
SK	Zgodny	2015: brak odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego. 2016: brak odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego.	Ograniczone postępy	Brak odnośnych środków.
FI	Zasadniczo zgodny	2015: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego. 2016: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia celu średniookresowego.	Ograniczone postępy	– Korekta w 2016 r. przedziałów podatkowych w celu odzwierciedlenia wzrostu zarobków i inflacji. – Najwyższy przedział podatku dochodowego w centralnej skali podatkowej (podatek solidarnościowy) będzie nadal obowiązywać do roku 2019; próg, od którego obowiązuje, został obniżony na lata 2016 i 2017. – Zwiększenie ulg podatkowych za dochód z pracy. – Wzrost składki na ubezpieczenie na wypadek bezrobocia o 1 punkt procentowy.

* W sprawozdaniu zgodnie z art. 126 (3) TFUE z dnia 27 lutego 2015 r. zawarto wniosek, że kryterium długu należy uznać za spełnione w tym czasie.

** W przypadku gdyby obecne szacunki skutków budżetowych wyjątkowego napływu uchodźców były wyłączone z oceny, prognozowane odchylenie od zalecanej ścieżki dostosowania przestałoby być istotne.

*** Ponieważ wielkość deficytu zgłoszona na 2014 r. i planowana wielkość deficytu oraz długu na rok 2015 przekraczały wartości odniesienia zawarte w traktacie, Komisja w dniu 16 listopada 2015 r. ogłosiła sprawozdanie zgodnie z art. 126 ust. 3 TFUE, w którym zawarto wniosek, że zarówno kryterium deficytu, jak również kryterium długu, należy uznać za spełnione.

Tabela 2b: Przegląd opinii Komisji w sprawie projektów planów budżetowych – państwa członkowskie obecnie objęte funkcją naprawczą paktu stabilności i wzrostu

Państwo	Ogólna zgodność projektu planu budżetowego z paktem stabilności i wzrostu		Postęp we wdrażaniu reform budżetowych o charakterze strukturalnym zasugerowanych w indywidualnych zaleceniach dla poszczególnych krajów z 2015 r.
	Ogólny wniosek na podstawie prognozy Komisji z jesieni 2015 r.	Zgodność z procedurą nadmiernego deficytu w latach 2015–2016	Postępy w odniesieniu do zaleceń dla poszczególnych krajów dotyczących zarządzania budżetowego	Główne środki w projekcie planu budżetowego służące zastosowaniu się do zaleceń dla poszczególnych krajów dotyczących klina podatkowego
IE*	Zasadniczo zgodny	2015: państwo objęte procedurą nadmiernego deficytu. 2016: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego; osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia.	Pewne postępy	– Wzrost kwoty wolnej od podatku w podatku Universal Social Charge oraz podniesienie progu dla średniego przedziału i obniżenie stawki w trzech najniższych przedziałach.
ES**	Ryzyko niezgodności	2015: brak osiągnięcia zasadniczego celu, wysiłek fiskalny znacznie poniżej zalecanego poziomu, co może zagrozić zgodności. 2016: zagrożenie dla terminowej korekty do roku 2016; wysiłek fiskalny znacznie poniżej zalecanego poziomu, co może zagrozić zgodności.	Pewne postępy	– Obniżenie stawek opodatkowania w obrębie całego spektrum dochodów i wprowadzenie wyłączeń, obniżających efektywną stawkę podatkową głównie pracowników o niskich dochodach. Wprowadzone w dwóch etapach, odpowiednio, 1 stycznia i 1 lipca 2015 r. – Czasowe wprowadzenie zryczałtowanej stawki składek na ubezpieczenie społeczne do marca 2015 r. Zastąpione tymczasowym zwolnieniem z obciążeń socjalnych za pierwsze 500 EUR miesięcznie dla nowych stałych pracowników najemnych pod pewnymi warunkami (wygasa w trzecim kwartale 2016 r.)
FR	Zasadniczo zgodny w oparciu o docelowy deficyt nominalny	2015: zasadniczy cel osiągnięty, wysiłek fiskalny znacznie poniżej zalecanego poziomu, co może zagrozić zgodności. 2016: zasadniczy cel osiągnięty, wysiłek fiskalny znacznie poniżej zalecanego poziomu, co może zagrozić zgodności.	Pewne postępy	– Obniżenie składek na ubezpieczenie społeczne opłacanych przez pracodawcę od wynagrodzeń wynoszących 1,6–3,5-krotności płacy minimalnej. – Obniżenie podatku dochodowego od osób fizycznych dla gospodarstw domowych o niskich dochodach o ulgę podatkową („décote”) dla gospodarstw domowych o niskich dochodach.
PT*	Projekt planu budżetowego nie został jeszcze przedłożony.
SI*	Zasadniczo zgodny	2015: państwo objęte procedurą nadmiernego deficytu. 2016: pewne odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego; osiągnięcie wartości odniesienia dotyczącej zadłużenia.	Pewne postępy	Brak odnośnych środków.

* Kraj podlega obecnie funkcji naprawczej, może jednak od 2016 r. zostać objęty funkcją zapobiegawczą, jeżeli w odpowiednim terminie zostanie osiągnięta trwała korekta.

** Komisja przyjęła opinię w sprawie projektu planu budżetowego Hiszpanii w dniu 12 października. Portugalia nie przedłożyła projektu planu budżetowego na 2016 r. do dnia 15 października.

(1)

     Jak określono w rozporządzeniu (UE) nr 473/2013 w sprawie wspólnych przepisów dotyczących monitorowania i oceny projektów planów budżetowych oraz zapewnienia korekty nadmiernego deficytu w państwach członkowskich należących do strefy euro. Jest to jedno z dwóch rozporządzeń tak zwanego dwupaku dotyczącego zarządzania gospodarczego, które weszły w życie w maju 2013 r.

(2)

     Zalecenie Rady z dnia 14 lipca 2015 r. w sprawie wdrażania ogólnych wytycznych dotyczących polityki gospodarczej państw członkowskich, których walutą jest euro (Dz.U. C 272 z 18.8.2015, s. 100).

(3)

     Jeżeli chodzi o plany państw członkowskich, dane za 2014 r. są oparte na danych zawartych w projektach planów budżetowych, a zatem mogą nie uwzględniać zmian dokonanych przez Eurostat w ramach powiadamiania o procedurze nadmiernego deficytu z jesieni 2015 r.

(4)

     Pogorszenie sytuacji budżetowej w kategoriach strukturalnych w roku 2016 na poziomie zagregowanym zostało potwierdzone przez zastosowanie alternatywnego pomiaru dyskrecjonalnego wysiłku fiskalnego (ang. discretionary fiscal effort, DFE), który wskazuje na nieznaczną wartość ujemną korekty według projektów planów budżetowych w porównaniu z poziomem ¼ % PKB przewidywanym w momencie sporządzania programów stabilizacji (załącznik 5, tabela A 5.7). Dyskrecjonalny wysiłek fiskalny jest alternatywnym wskaźnikiem kursu polityki budżetowej opracowanym do celów analitycznych i jest odrębny od wskaźników stosowanych do oceny zgodności w ramach paktu stabilności i wzrostu. Polega on na oddolnym podejściu po stronie dochodów i podejściu odgórnym po stronie wydatków. W celu uzyskania dalszych informacji zob. część III „Sprawozdania w sprawie finansów publicznych w UGW – 2013”,„European Economy”, nr 4, 2013.

(5)

     Niemcy, Estonia, Litwa, Luksemburg, Niderlandy i Austria. Ponadto oczekuje się, że dwa państwa członkowskie, a mianowicie Hiszpania i Francja, pozostaną w przyszłym roku objęte procedurą nadmiernego deficytu.

(6)

     Planowane zmniejszenie łącznego wskaźnika zadłużenia jest znacznie mniejsze przy pominięciu w wielkości zagregowanej Niemiec (-0,7 wobec -2,5 punktu procentowego łącznie w latach 2015–2016).

(7)

     Finlandia przedstawiła również informacje o przewidywanych kosztach związanych z rosnącą liczbą uchodźców w 2015 r. w piśmie przedstawiającym inne istotne czynniki, które należy uwzględnić w związku z ich sprawozdaniem zgodnie z art. 126 ust. 3 TFUE.

(8)

      http://www.consilium.europa.eu/pleetings/eurogroup/2014/07/07/ .

(9)

      http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ecofin/144872.pdf .

(10)

      http://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2015/09/12-eurogroup-statement-structural-reform/ .

(11)

     Zasady te zostały potwierdzone przez Eurogrupę na posiedzeniu w dniu 5 października 2015 r.: http://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/eurogroup/2015/10/05/ .

(12)

     Wymogi dotyczące długu państw członkowskich w ramach paktu stabilności i wzrostu różnią się w zależności od tego, czy państwa te są objęte funkcją zapobiegawczą, czy naprawczą i czy ich wskaźnik zadłużenia wynosi powyżej czy poniżej 60 % PKB.

(13)

     Ze wskaźnika zrównoważenia S1 Komisji, który pokazuje łączny wysiłek wymagany w latach 2016–2021 w celu dostosowania długu do poziomu 60 % PKB do 2030 r., z uwzględnieniem zobowiązań warunkowych związanych ze starzeniem się społeczeństwa, wynika dostosowanie w wysokości około ¼ % PKB w 2016 r. i w kolejnych latach.

(14)

     Obliczenie zagregowanego wymogu dostosowania dla strefy euro jest utrudnione przez szereg czynników, takie jak zwłaszcza traktowanie państw, które zastosowały korekty wyższe od wymaganych, i założenia dotyczące ukierunkowania dostosowania zasadniczego lub strukturalnego w odniesieniu do państw członkowskich objętych funkcją naprawczą paktu. W świetle wymaganej minimalnej poprawy salda strukturalnego o co najmniej 0,5 % PKB, rozumianej jako punkt odniesienia w ramach funkcji naprawczej oraz podobnego poziomu odniesienia w zakresie dostosowania w obrębie funkcji prewencyjnej, Komisja przewiduje jednak, że nieznaczne pogorszenie sytuacji w strefie euro niemal na pewno spowoduje, że wymóg zagregowany nie zostanie spełniony.

(15)

     Finlandia zwróciła się z formalnym wnioskiem o przyznanie elastyczności w ramach zaktualizowanego programu stabilności, przedłożonego w dniu 28 września 2015 r. wraz z projektem planu budżetowego.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 16.11.2015

COM(2015) 800 final

ZAŁĄCZNIKI

do

KOMUNIKATU KOMISJI

Projekty planów budżetowych na 2016 r.: Ocena ogólna

ZAŁĄCZNIK 1: Ocena projektów planów budżetowych poszczególnych państw

Państwa członkowskie objęte funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu

Plany zgodne ze zobowiązaniami danego państwa

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Niemiec, które są obecnie objęte funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu oraz podlegają regule dotyczącej zadłużenia, jest zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Korzystna sytuacja budżetowa Niemiec powinna ponadto umożliwić dalsze zwiększanie inwestycji publicznych w infrastrukturę, edukację i badania zgodnie z zaleceniem Rady wydanym w ramach europejskiego semestru, a także pokrycie dodatkowych wydatków, które mogą wystąpić w związku z dużym napływem osób ubiegających się o azyl i których nie można jeszcze było w pełni uwzględnić w planach budżetowych. Komisja jest poza tym zdania, że Niemcy poczyniły ograniczone postępy na drodze do realizacji skierowanych do nich zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, zatem wzywa władze Niemiec do przyspieszenia tego procesu.

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Estonii, która jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu, jest zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu.

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Luksemburga, który jest obecnie objęty funkcją zapobiegawczą paktu, jest zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Luksemburg poczynił ograniczone postępy w realizacji skierowanych do niego zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem i w związku z tym wzywa władze Luksemburga do przyspieszenia tego procesu.

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Niderlandów, które są obecnie objęte funkcją zapobiegawczą paktu i ustaleniami przejściowymi dotyczącymi zgodności z regułą dotyczącą zadłużenia, jest zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Komisja wzywa władze do rygorystycznego wdrażania budżetu na 2016 r. Komisja jest również zdania, że Niderlandy poczyniły pewne postępy na drodze do realizacji skierowanych do nich zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, i wzywa władze Niderlandów do czynienia dalszych postępów.

Po uwzględnieniu dodatkowych informacji przedstawionych przez władze Słowacji Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Słowacji, która jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu, jest zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Komisja wzywa władze do rygorystycznego wdrażania budżetu na rok 2016. Komisja jest również zdania, że Słowacja poczyniła ograniczone postępy na drodze do realizacji skierowanych do niej zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem i w związku z tym wzywa władze Słowacji do przyspieszenia tego procesu.

Plany zasadniczo zgodne z wymogami paktu stabilności i wzrostu

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Belgii, która jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu i podlega ustaleniom przejściowym dotyczącym zgodności z regułą zadłużenia, jest zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Według prognozy Komisji z jesieni 2015 r. istnieje w szczególności ryzyko wystąpienia pewnego odchylenia od wymaganej ścieżki dostosowania zmierzającej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego. W związku z tym Komisja zwraca się do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Belgia poczyniła pewne postępy w odniesieniu do wydanych dla niej przez Radę zaleceń w ramach europejskiego semestru w 2015 r., odnoszących się do zarządzania budżetem (w tym systemu emerytalnego, ram budżetowych i systemu podatkowego), i wzywa władze Belgii do czynienia dalszych postępów.

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Łotwy, która jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu, jest zasadniczo zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Według prognozy Komisji z jesieni 2015 r. istnieje w szczególności ryzyko wystąpienia pewnego odchylenia od wymaganej ścieżki dostosowania zmierzającej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego. W związku z tym Komisja zwraca się do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu.

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Malty, która jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu i podlega regule dotyczącej zadłużenia, jest zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Według prognozy Komisji z jesieni 2015 r. istnieje w szczególności ryzyko wystąpienia pewnego odchylenia od wymaganej ścieżki dostosowania zmierzającej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego. W związku z tym Komisja zwraca się do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Malta poczyniła pewne postępy w odniesieniu do wydanych dla niej przez Radę zaleceń w ramach europejskiego semestru w 2015 r., odnoszących się do zarządzania budżetem, i wzywa władze Malty do czynienia dalszych postępów.

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Finlandii, która jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu, jest zasadniczo zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Istnieje w szczególności ryzyko wystąpienia pewnego odchylenia od wymaganej ścieżki dostosowania zmierzającej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego w 2015 i 2016 r. Komisja zwraca się do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był w pełni zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Finlandia poczyniła ograniczone postępy na drodze do realizacji skierowanych do niej zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, i wzywa władze Finlandii do przyspieszenia tego procesu.

Plany, w których przypadku zachodzi ryzyko nieprzestrzegania wymogów paktu stabilności i wzrostu

Zdaniem Komisji istnieje ryzyko, że projekt planu budżetowego Włoch, które są obecnie objęte funkcją zapobiegawczą paktu i ustaleniami przejściowymi w zakresie reguły dotyczącej zadłużenia, nie zapewni zgodności z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Według prognozy Komisji z jesieni 2015 r. istnieje w szczególności ryzyko wystąpienia znacznego odchylenia od wymaganej ścieżki dostosowania zmierzającej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego w 2016 r. Komisja będzie nadal uważnie monitorować przestrzeganie przez Włochy zobowiązań wynikających z paktu stabilności i wzrostu, w szczególności w związku z oceną w kolejnym programie stabilności. W ramach „ogólnej oceny” możliwego odchylenia od ścieżki dostosowania prowadzącej do średniookresowego celu budżetowego Komisja uwzględni powyższe uwagi dotyczące ewentualnej kwalifikowalności Włoch do elastyczności w ramach paktu stabilności i wzrostu. Przedmiotem szczególnej uwagi będzie efektywne wykorzystywanie odchylenia od ścieżki dostosowania do celów zwiększania inwestycji; istnienie wiarygodnych planów powrotu na ścieżkę dostosowania prowadzącą do osiągnięcia celu średniookresowego; oraz postępy w zakresie programu reform strukturalnych z uwzględnieniem zaleceń Rady. W związku z tym Komisja zwraca się do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Włochy poczyniły pewne postępy na drodze do realizacji skierowanych do nich zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, i wzywa władze Włoch do czynienia dalszych postępów.

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Litwy, która jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu, jest obarczony ryzykiem niespełnienia postanowień paktu stabilności i wzrostu. Według prognozy Komisji z jesieni 2015 r. wymagana korekta służąca osiągnięciu średniookresowego celu budżetowego nie zostanie osiągnięta i należy się spodziewać znacznego odchylenia od celu średniookresowego w 2016 r. W związku z tym Komisja wzywa władze do podjęcia niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Litwa poczyniła ograniczone postępy na drodze do realizacji skierowanych do niej zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, wzywa więc władze Litwy do przyspieszenia tego procesu.

Zdaniem Komisji istnieje ryzyko, iż projekt planu budżetowego Austrii, która jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu i ustaleniami (przejściowymi) w zakresie reguły dotyczącej zadłużenia, nie zapewni zgodności z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. W rzeczy samej w prognozie Komisji wskazano na ryzyko wystąpienia znacznego odchylenia od średniookresowego celu budżetowego w 2016 r. Jednak w przypadku gdyby obecne szacunki skutków budżetowych wyjątkowego napływu uchodźców były wyłączone z oceny, prognozowane odchylenie przestałoby być istotne. Komisja zwraca się do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Austria poczyniła ograniczone postępy na drodze do realizacji skierowanych do niej zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, i wzywa władze Austrii do przyspieszenia tego procesu.

Państwa członkowskie objęte funkcją naprawczą paktu stabilności i wzrostu

Plany zasadniczo zgodne z wymogami paktu stabilności i wzrostu

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Irlandii – która jest obecnie objęta funkcją naprawczą paktu i która w przypadku terminowej i trwałej korekty nadmiernego deficytu może od 2016 r. zostać objęta jego funkcją zapobiegawczą – jest zasadniczo zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. Według prognozy Komisji istnieje w szczególności ryzyko wystąpienia pewnego odchylenia od wartości odniesienia dla wydatków w 2016 r. Ponadto Komisja wskazuje, że ogłoszenie dodatkowych wydatków podsektora centralnego (na ostatnie trzy miesiące 2015 r.) nastąpiło w czasie, gdy irlandzka gospodarka wykazuje już wyjątkowo wysokie wskaźniki wzrostu. Komisja przypomina w związku z tym wcześniejsze wytyczne zawarte w zaleceniu Rady w ramach procedury nadmiernego deficytu z dnia 7 grudnia 2010 r. oraz w ramach europejskiego semestru, zalecające, by wykorzystać nadzwyczajne środki do przyspieszenia redukcji długu, i zwraca się do władz Irlandii o podjęcie niezbędnych działań w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Irlandia poczyniła pewne postępy, jeżeli chodzi o skierowane do niej zalecenia wydane przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, i wzywa władze Irlandii do czynienia dalszych postępów.

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Francji, która jest obecnie objęta funkcją naprawczą, zasadniczo spełnia wymagania w oparciu o docelowy deficyt nominalny, chociaż przewiduje się, że według wszystkich wskaźników poziom wysiłku fiskalnego będzie znacznie mniejszy od zalecanego. Strategia budżetowa opiera się na lepszym od spodziewanego wyniku w zakresie deficytu w 2014 r. i polepszających się warunkach koniunkturalnych, co stanowi zagrożenie dla zgodności z zaleceniem Rady z dnia 10 marca 2015 r. W związku z tym Komisja zwraca się do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Francja poczyniła pewne postępy, jeżeli chodzi o skierowane do niej zalecenia wydane przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, i wzywa władze Francji do czynienia dalszych postępów.

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Słowenii – która jest obecnie objęta funkcją naprawczą paktu i która w przypadku terminowej i trwałej korekty nadmiernego deficytu może od 2016 r. zostać objęta jego funkcją zapobiegawczą – jest zasadniczo zgodny z postanowieniami paktu stabilności i wzrostu. W szczególności istnieje ryzyko pewnego odchylenia od ścieżki osiągania średniookresowego celu budżetowego w 2016 r., odchylenie to jest jednak bliskie odchylenia znacznego. W związku z tym Komisja zwraca się do władz o zastosowanie niezbędnych środków w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Komisja jest również zdania, że Słowenia poczyniła pewne postępy na drodze do realizacji skierowanych do niej zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, i wzywa władze Słowenii do czynienia dalszych postępów.

Plany, w których przypadku zachodzi ryzyko nieprzestrzegania wymogów paktu stabilności i wzrostu

Komisja jest zdania, że projekt planu budżetowego Hiszpanii, która jest obecnie objęta funkcją naprawczą paktu, jest obarczony ryzykiem niespełnienia postanowień paktu stabilności i wzrostu. Poprawa nominalnego deficytu budżetowego zakładana w projekcie planu budżetowego w celu korekty nadmiernego deficytu w 2016 (termin określony w zaleceniu wydanym w ramach procedury nadmiernego deficytu z 2013 r.) opiera się głównie na ponownym pobudzeniu wzrostu nominalnego PKB, przy czym założenia leżące u podstawy prognozowanego wzrostu w 2016 r. są dość optymistyczne. Ograniczenie wydatków również odgrywa pewną rolę, lecz niektóre z planowanych oszczędności nie zostały jeszcze poparte konkretnymi działaniami. Przewiduje się, że według wszystkich wskaźników wysiłek fiskalny spadnie znacznie poniżej zalecanego poziomu. Na podstawie prognozy ad hoc Komisji Hiszpania prawdopodobnie nie osiągnie celów wyznaczonych dla deficytu nominalnego w zaleceniu wydanym w ramach procedury nadmiernego deficytu z 2013 r. Komisja wzywa zatem władze do rygorystycznego wykonania budżetu na 2015 r. oraz do podjęcia niezbędnych działań w ramach krajowej procedury budżetowej w celu zapewnienia, by budżet na rok 2016 był zgodny z paktem stabilności i wzrostu. Z uwagi na przedstawione powyżej ryzyko dla realizacji zaleceń oraz fakt, że w projekcie planu budżetowego nie ma aktualnych i dokładnie określonych środków, które powinny wprowadzić instytucje rządowe i samorządowe na szczeblu regionalnym, wzywa się władze Hiszpanii do niezwłocznego przedłożenia zaktualizowanego projektu planu budżetowego, obejmującego dokładnie wyszczególnione środki regionalne. Komisja jest również zdania, że Hiszpania poczyniła pewne postępy na drodze do realizacji skierowanych do niej zaleceń wydanych przez Radę w ramach europejskiego semestru w 2015 r. w odniesieniu do zarządzania budżetem, i wzywa władze Hiszpanii do czynienia dalszych postępów.

ZAŁĄCZNIK 2: Metodyka i założenia leżące u podstaw prognozy ekonomicznej Komisji z jesieni 2015 r.

Zgodnie z art. 7 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 473/2013 „do ogólnej oceny załącza się metodologię (...) oraz założenia najbardziej aktualnych prognoz gospodarczych służb Komisji dla każdego z państw członkowskich, w tym szacunki wpływu zagregowanych działań budżetowych na wzrost gospodarczy”. Założenia leżące u podstaw prognozy Komisji z jesieni 2015 r., sporządzonej niezależnie przez służby Komisji, są objaśnione bezpośrednio w prognozie 1 .

Dane budżetowe do 2014 r. opierają się na danych przekazanych Komisji przez państwa członkowskie przed dniem 1 października 2015 r. i zatwierdzonych przez Eurostat w dniu 21 października. Eurostat wycofał zastrzeżenia dotyczące jakości danych na temat deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych przedstawionych przez Portugalię, które zostały wyrażone w komunikacie prasowym Eurostatu w kwietniu 2015 r. z powodu niepewności co do wpływu na dane statystyczne dokapitalizowania Novo Banco w 2014 r. Eurostat nie wprowadził żadnych zmian w danych przekazanych przez państwa członkowskie jesienią 2015 r. Eurostat zgłosił zastrzeżenia co do jakości danych przekazanych przez Austrię z powodu niedostatecznego przestrzegania zasady memoriałowej zapisywania wydatków i dochodów zgodnie z wymogami ESA 2010.

Środki mające na celu przywrócenie stabilności finansowej są odnotowywane na potrzeby prognozy zgodnie z decyzją Eurostatu z dnia 15 lipca 2009 r. 2 . Jeżeli dane państwo członkowskie nie zgłosiło niczego innego, zastrzyki kapitałowe (na których temat dostępne są wystarczająco szczegółowe informacje) są uwzględniane w prognozie jako transakcje finansowe, tzn. zwiększają dług, ale nie zwiększają deficytu. Gwarancje państwowe obejmujące zobowiązania banków i depozyty bankowe nie są uwzględniane w wydatkach publicznych, chyba że na dzień sporządzenia prognozy Komisja dysponuje informacjami potwierdzającymi, że dana gwarancja została zrealizowana. Należy jednak zauważyć, że pożyczki udzielone bankom przez rząd lub przez inne podmioty zaklasyfikowane do sektora instytucji rządowych i samorządowych powiększają zwykle dług tego sektora.

W odniesieniu do 2016 r. brane są pod uwagę budżety przyjęte przez parlamenty krajowe lub przedstawione tym parlamentom oraz wszelkie inne środki, w odniesieniu do których dostępne są wystarczająco szczegółowe dane. W prognozie tej uwzględnia się w szczególności wszystkie informacje zawarte w projektach planów budżetowych przedłożonych Komisji do połowy października. W odniesieniu do 2017 r. założenie niezmiennego kursu polityki, które pojawia się w prognozach, oznacza, że zachodzi ekstrapolacja trendów w zakresie dochodów i wydatków oraz uwzględnia się środki, na których temat dostępne są wystarczająco szczegółowe dane.

Zagregowane na poziomie europejskim wartości liczbowe dotyczące długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach objętych prognozą (2015–2017) publikuje się na zasadzie nieskonsolidowanej (tzn. bez korekty o pożyczki międzyrządowe). Aby zapewnić spójność w ramach szeregów czasowych, dane historyczne publikuje się również na tej samej zasadzie. W odniesieniu do 2014 r. oznacza to, że relacja długu do PKB w strefie euro jest wyższa o 2,4 p.p. niż skonsolidowany wskaźnik długu sektora instytucji rządowych i samorządowych opublikowany przez Eurostat w komunikacie prasowym nr 186/2015 z dnia 21 października 2015 r. 3 . Dotyczące lat 2015–2017 prognozy długu sektora instytucji rządowych i samorządowych dla poszczególnych państw członkowskich obejmują wpływ gwarancji na rzecz Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej 4 , bilateralnych pożyczek dla innych państw członkowskich oraz udziału w kapitale Europejskiego Mechanizmu Stabilności według planów na graniczną datę prognozy.

Zgodnie z prognozą Komisji z jesieni 2015 r. łączne środki budżetowe w projektach planów budżetowych na 2016 r. zwiększają łączny deficyt o około 0,1 % PKB. Oszczędności po stronie wydatków szacuje się na 0,2 % PKB, natomiast środki po stronie dochodów łącznie prowadzą do zwiększenia deficytu o około 0,3 % PKB. Ogólnie mechaniczny wpływ na wzrost w krótkim okresie byłby jedynie marginalny (mniejszy niż 0,1 p.p.).

Ważne jest, aby zachować ostrożność przy interpretacji tej wartości szacunkowej:

brak działań przeciwdziałających nierównowadze budżetowej może zwiększyć kruchość aktywów finansowych i doprowadzić do wzrostu spreadów i oprocentowania kredytów, co wpłynęłoby negatywnie na wzrost;

celem rozporządzenia jest ocena wpływu środków uwzględnionych w projektach planów budżetowych. Dlatego też środki, które zostały uchwalone i wprowadzone przed sporządzeniem projektu planu budżetowego, nie są ujęte w ocenie (nawet wówczas, gdy mogą mieć wpływ na prognozę);

zastosowane środki, których skutki dotyczą 2016 r., kompensują ponadto istniejące środki jednorazowe mające wpływ w 2015 r. i wzrostowy trend w zakresie wydatków. Komisja ocenia, że w 16 państwach członkowskich należących do strefy euro łączny poziom środków jednorazowych wynosił w 2015 r. 0,0 % PKB i szacuje wielkość trendu wzrostowego w zakresie wydatków (mierzonego zmianą wskaźnika wydatków w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne) w przypadku niepodjęcia działań politycznych na poziomie 0 % PKB.

ZAŁĄCZNIK 3: Analiza wrażliwości

Zgodnie z art. 7 rozporządzenia (UE) nr 473/2013 „ogólna ocena obejmuje analizy wrażliwości, wskazujące zagrożenie dla stabilności finansów publicznych w przypadku wystąpienia niekorzystnego rozwoju sytuacji gospodarczej, finansowej lub budżetowej”. W niniejszym załączniku przedstawiono zatem analizę wrażliwości zmian długu publicznego na potencjalne wstrząsy makroekonomiczne (mające wpływ na stopy wzrostu gospodarczego, stopy procentowe i saldo pierwotne sektora instytucji rządowych i samorządowych), opierając się na wynikach prognoz stochastycznych dotyczących poziomu długu 5 . Analiza ta umożliwia oszacowanie, jaki będzie potencjalny wpływ czynników ryzyka (zarówno tych wpływających niekorzystnie, jak i korzystnie na wzrost nominalnego PKB) na dynamikę długu publicznego, jakie skutki wywrą niekorzystne lub korzystne zmiany sytuacji na rynki finansowe (co przełoży się na wyższe lub niższe koszty pozyskiwania finansowania przez rządy) oraz jak wstrząsy budżetowe wpłyną na sytuację budżetową sektora instytucji rządowych i samorządowych. Scenariusze bazowe, w odniesieniu do których zastosowano wstrząsy, są prognozami makrobudżetowymi zawartymi w jesiennej prognozie Komisji i w projektach planów budżetowych państw członkowskich.

W prognozach stochastycznych niepewność dotycząca przyszłych warunków makroekonomicznych jest przedstawiona w analizie dynamiki długu publicznego wokół „centralnego” scenariusza prognostycznego dotyczącego długu, który odpowiada scenariuszowi prognostycznemu Komisji (prognoza z jesieni 2015 r.) i scenariuszowi prognostycznemu zawartemu w projektach planów budżetowych, jak przedstawiono w dwóch polach poniższego wykresu ukazującego wyniki w odniesieniu do 16 państw strefy euro (w obu przypadkach przyjęto standardowe założenie niezmienionego kursu polityki w okresie nieobjętym prognozą) 6 . Warunki makroekonomiczne (krótko- i długoterminowe oprocentowanie obligacji skarbowych; stopa wzrostu gospodarczego; saldo pierwotne sektora instytucji rządowych i samorządowych) leżące u podstaw centralnego scenariusza zostały poddane wpływowi wstrząsów, aby uzyskać „stożkowy” rozkład możliwych ścieżek długu, który przedstawiono na poniższym wykresie. „Stożek” obrazuje szeroki wachlarz bazowych warunków makroekonomicznych, które mogą wystąpić pod wpływem aż 2000 symulowanych wstrząsów oddziałujących na stopę wzrostu gospodarczego, stopy procentowe i saldo pierwotne. Wielkość i korelacja tych wstrząsów odzwierciedlają historyczne dane dotyczące zachowania odpowiednich zmiennych 7 . Oznacza to, że metodyka ta nie obejmuje niepewności w czasie rzeczywistym, która w obecnej sytuacji może być wyższa, w szczególności w zakresie luki produktowej. Obrazujące ten proces wykresy wachlarzowe przedstawione poniżej zawierają zatem probabilistyczne informacje dotyczące dynamiki długu w 16 państwach członkowskich należących do strefy euro, z uwzględnieniem wystąpienia ewentualnych wstrząsów oddziałujących na stopy wzrostu gospodarczego, stopy procentowe i saldo pierwotne, których skala i korelacja odzwierciedlają dane historyczne.

Wykresy wachlarzowe ukazują przewidywaną ścieżkę długu w przypadku scenariusza centralnego (w odniesieniu do którego zastosowano wstrząsy makroekonomiczne) jako linię przerywaną, a trajektorię prognozy długu, która dzieli na dwie połowy całkowity zbiór potencjalnych trajektorii uzyskanych w wyniku zastosowania wstrząsów (mediana) – jako ciągłą czarną linię pośrodku stożka. Sam stożek obejmuje 80 % wszystkich możliwych ścieżek długu uzyskanych poprzez symulację 2000 wstrząsów oddziałujących na stopę wzrostu gospodarczego, stopy procentowe i saldo pierwotne (jako że dolne i górne linie wyznaczające pole stożka reprezentują, odpowiednio, 10. i 90. percentyl rozkładu); zacieniowane pole stożka nie obejmuje zatem symulowanych ścieżek długu (20 % całości zbioru), które są wynikiem zastosowania bardziej ekstremalnych (tj. mniej prawdopodobnych) wstrząsów lub elementów ryzyka usytuowanych w tzw. ogonie rozkładu. Zacieniowane różnymi kolorami obszary wewnątrz stożka reprezentują poszczególne części ogólnego rozkładu możliwych ścieżek długu. Obszar ciemnoniebieski (wytyczony przez 40. i 60. percentyl) obejmuje 20 % wszystkich możliwych ścieżek długu, które są najbardziej zbliżone do scenariusza centralnego.

Wykres A3.1: Wykresy wachlarzowe prognoz stochastycznych dotyczących długu publicznego opierających się na scenariuszu prognostycznym Komisji i scenariuszu prognostycznym wynikającym z projektów planów budżetowych (DBP)

Źródło: Prognoza Komisji z jesieni 2015 r., projekty planów budżetowych na 2016 r. oraz obliczenia służb Komisji.

Zarówno w przypadku scenariusza prognostycznego Komisji, jak i projektów planów budżetowych, wykresy wachlarzowe wskazują na około 50 % prawdopodobieństwo, że w 2016 r. relacja długu do PKB w 16 państwach członkowskich należących do strefy euro będzie wyższa niż przewidziano, ze względu na wystąpienie niekorzystnych wstrząsów makroekonomicznych 8 . Wzięcie pod uwagę w obu scenariuszach zarówno ryzyka pogorszenia, jak i możliwości poprawy warunków wpływających na saldo pierwotne sektora instytucji rządowych i samorządowych, wzrostu gospodarczego oraz warunków na rynku finansowym, prowadzi w 2016 r. do długu 16 państw członkowskich należących do strefy euro na poziomie między 87 % i 94–95 % PKB przy prawdopodobieństwie 80 % (jako że stożek reprezentuje 80 % wszystkich możliwych symulowanych ścieżek długu). Dolna i górna granica przedziału wskaźnika długu w 2016 r. byłyby nieco wyższe w przypadku scenariusza Komisji niż scenariusza zawartego w projektach planów budżetowych ze względu na niewielką różnicę między odpowiednimi centralnymi prognozami, w odniesieniu do których stosowano wstrząsy (dla scenariusza Komisji wskaźnik długu wynosi ponad 91 % PKB, natomiast dla projektów planów budżetowych: 90,4 %).

Wyniki symulacji dotyczące lat po 2016 r., czyli okresu wykraczającego poza horyzont czasowy obecnych projektów planów budżetowych, ukazują, że rozbieżność między scenariuszem Komisji a scenariuszem zawartym w projektach planów budżetowych, jeśli chodzi o wysokość wskaźnika długu przy założeniu wystąpienia wstrząsów makroekonomicznych, pozostaje ograniczona. Na koniec horyzontu prognostycznego przyjętego w wykresach (rok 2020) istnieje 50 % prawdopodobieństwo, że wskaźnik długu będzie wyższy niż 84 % i 85 % PKB odpowiednio w przypadku scenariusza zawartego w projektach planów budżetowych oraz scenariusza Komisji. Ta mała różnica wynika głównie z faktu, że strukturalne saldo pierwotne w scenariuszu zawartym w projektach planów budżetowych utrzymuje się na stałym, nieco wyższym niż w przypadku scenariusza Komisji poziomie, odpowiadającym ostatniej prognozowanej nadwyżce.

Należy zauważyć, że ponieważ wielkość i korelacja wstrząsów odzwierciedlają historyczne dane dotyczące kształtowania się odpowiednich zmiennych, metodyka nie obejmuje niepewności w czasie rzeczywistym, jaka może występować w szczególności w odniesieniu do oceny luki produktowej. Biorąc pod uwagę, że w przeszłości dokonywano znaczących korekt wartości szacunkowych luki produktowej, często w kierunku niższej potencjalnej produkcji niż zakładana w czasie rzeczywistym, oznacza to dodatkowe źródło ryzyka dla przyszłych ścieżek długu, które nie zostało odzwierciedlone w poprzedniej analizie.

ZAŁĄCZNIK 4: Obecny niski poziom stóp procentowych

Rozwój sytuacji

Stopy rentowności obligacji państwowych w strefie euro gwałtownie spadły od końca 2013 r. i osiągnęły historycznie niskie poziomy w pierwszej połowie 2015 r., a następnie nieznacznie wzrosły w miesiącach letnich. Jednak rentowność nadal utrzymuje się znacznie poniżej średnich długookresowych, a stopy 10-letnie wynoszą obecnie od 0,51 % do 1,64 % w czterech największych państwach członkowskich należących do strefy euro 9 .

W wyniku niższych stóp procentowych całkowita spłata odsetek przez sektor instytucji rządowych i samorządowych również zmniejszyła się w ciągu ostatnich kilku lat. Dla 16 państw strefy euro jako całości wydatki z tytułu odsetek spadły z 2,9 % PKB w 2012 r. do 2,3 % w 2015 r. i zgodnie z tegorocznymi projektami planów budżetowych oczekuje się, że pozostaną w tym roku na niezmienionym poziomie. Największe spadki wydatków z tytułu odsetek w latach 2012–2016 występują w Irlandii (-1,1 % PKB), we Włoszech (-1,0 %), w Belgii (-0,9 %) i w Niemczech (-0,8 %), natomiast tylko w Słowenii (0,9 % PKB) odnotowano wzrost wydatków z tytułu odsetek w tym samym okresie w związku z gwałtownym wzrostem długu sektora instytucji rządowych i samorządowych. Prognoza Komisji z jesieni 2015 r. jest zasadniczo zgodna z oczekiwaniami państw członkowskich, przy czym największe różnice dotyczące roku 2016 wynoszą 0,1 % PKB.

Gwałtowny spadek stóp procentowych i idące za tym zmniejszenie płatności z tytułu odsetek były w dużej mierze nieoczekiwane przez państwa członkowskie. Analiza kolejnych wersji programów stabilności i obecnych projektów planów budżetowych rzuca więcej światła na (nieprzewidziane) oszczędności wynikające z obecnych niskich stóp procentowych. Na zagregowanym poziomie 16 państw strefy euro w programach stabilności z 2013 r. przewidywano, że w latach 2012–2016 wydatki z tytułu odsetek wzrosną o 0,1 % PKB. Natomiast stopniowo uwzględniając spadek stóp procentowych, w programach z 2014 i 2015 r. przewidywano zmniejszenie wydatków z tytułu odsetek w tym okresie o odpowiednio 0,2 % i 0,7 % PKB. Te ostatnie prognozy znajdują również potwierdzenie w projektach planów budżetowych. Chociaż czynniki takie jak dynamika zadłużenia, profil długu i reklasyfikacje statystyczne (np. przejście w rachunkach narodowych na standard ESA 2010) mogły odegrać pewną rolę, prawdopodobnie kolejne zmiany prognoz wydatków z tytułu odsetek odzwierciedlają przede wszystkim nieoczekiwany spadek stóp procentowych.

Skutki dla finansów publicznych

Stopniowemu spadkowi wydatków z tytułu odsetek towarzyszyła o wiele mniejsza poprawa sytuacji budżetowej w średnim okresie mierzona za pomocą strukturalnego salda pierwotnego. W programach stabilności z 2013 r. przewidywano, że strukturalne saldo pierwotne 16 państw strefy euro poprawi się o 1¾ % PKB w latach 2012–2016 (wykres A4.1). Poprawa wynikająca z projektów planów budżetowych ma rzeczywiście wynieść ¼ % PKB. Oznacza to, że w ujęciu łącznym planowana redukcja strukturalnego deficytu pierwotnego w dużej mierze nie została zrealizowana. Zniwelowało to z kolei niższe niż oczekiwano odsetki płacone przez państwa członkowskie w tym samym okresie.

Wykres A4.1: Zmiany strukturalnego salda (pierwotnego) oraz wydatków z tytułu odsetek w latach 2012-2016 wg planów rządowych

Uwaga: Wykres pokazuje skumulowane zmiany strukturalnego salda pierwotnego, wydatków z tytułu odsetek oraz salda strukturalnego w latach 2012–2016 w 16 państwach członkowskich strefy euro, wynikające z programów stabilności z lat 2013, 2014 i 2015 (odpowiednio SP13, SP14 i SP15) i tegorocznych projektów planów budżetowych (DBP 16).

Źródło: Programy/plany państw członkowskich i obliczenia służb Komisji.

Mniejsza poprawa zagregowanego strukturalnego salda (pierwotnego) miała miejsce w szerszym kontekście przeciągającego się okresu niskiej inflacji i niskiego wzrostu produkcji, co z kolei wpłynęło na finanse publiczne. Spadek stóp procentowych jest związany z bardzo niskim wzrostem nominalnego PKB w ostatnich latach. Ten niski wzrost na różne sposoby negatywnie wpłynął na salda nominalne, doprowadzając do znacznie większego spadku dochodów niż spadek wydatków pierwotnych (o ile taki wystąpił). Mogło to nie zostać w pełni uwzględnione w standardowym dostosowaniu sald nominalnych do wpływu cyklu, na przykład z powodu nietypowej reakcji dochodów na wzrost gospodarczy lub pewnego oporu w reakcji wydatków na zmiany cen. Ponadto niski wzrost nominalnego PKB miał bezpośredni wpływ na wysokość długu publicznego w stosunku do PKB. Ogólnie rzecz biorąc, gorsze od spodziewanych salda pierwotne oraz prawdopodobnie wyższy niż oczekiwano efekt kuli śniegowej, określający łączny wpływ wydatków z tytułu odsetek oraz wzrostu gospodarczego na zmiany wskaźnika zadłużenia, pokazują obraz o wiele mniej pozytywny niż rozpatrywane oddzielnie zmiany wydatków z tytułu odsetek.

Perspektywy i zagrożenia

Koszt obsługi długu w strefie euro prawdopodobnie pozostanie historycznie niski w nadchodzących latach. W istocie od spadku stóp procentowych znaczne kwoty długu zostały zrolowane, gdyż oczekuje się, że rentowność obligacji państwowych pozostanie przez pewien czas na stosunkowo niskim poziomie w kontekście prognozowanego spowolnionego wzrostu gospodarczego, dużego prywatnego popytu na bezpieczne aktywa oraz rozszerzonego programu skupu aktywów przez EBC (który ma być realizowany przynajmniej do września 2016 r.).

Przyszłe zmiany stóp procentowych będą w różny sposób wpływać na spłatę odsetek w zależności od profilu zapadalności zadłużenia. Udział niespłaconego długu, który ma być odnowiony w najbliższych latach, może dać wyobrażenie o stopniu, w jakim poszczególne państwa członkowskie mogą nadal korzystać z niskich stóp procentowych, gdyby sytuacja nie uległa zmianie, lub odwrotnie – pokaże w jakim stopniu państw członkowskie zostałyby dotknięte w przypadku znacznego wzrostu stóp procentowych. W tym względzie sytuacja różni się zasadniczo w poszczególnych państwach, w których część niespłaconego długu, który ma zostać odnowiony do 2018 r., waha się od 0 % w Luksemburgu do 44 % w przypadku Hiszpanii (wykres A4.2) 10 . Ponadto państwa członkowskie będą musiały finansować deficyty w przyszłości w miarę ich powstawania.

Wykres A4.2: Odsetek długu zapadalnego do 2018

Uwaga: Dane dotyczące wymagalnego długu państwowego na dzień 18 września 2015 r. Zakres: Podsektor centralny

Źródło: Bloomberg i obliczenia służb Komisji.

Można uznać, że średniookresowe plany państw członkowskich są oparte na stosunkowo ostrożnych założeniach. W istocie programy stabilności z 2015 r. wydają się spójne ze stopniowym zwiększaniem rentowności długoterminowych obligacji skarbowych (co można uznać za rozsądne założenie) w różnym stopniu w poszczególnych państwach członkowskich 11 . W szczególności wydaje się, że kilka krajów o wysokim poziomie zadłużenia jest narażonych na ryzyko stopy procentowej. Natomiast w mało prawdopodobnym scenariuszu, w którym stopy procentowe zbliżyłyby się do poziomów z lat 2000–2010 już przed końcem horyzontu programów, tj. do 2018 r., wydatki z tytułu odsetek byłyby o około 0,5 % PKB wyższe dla całej strefy euro w 2018 r. w porównaniu z programami. Tym bardziej w warunkach skrajnych, gdyby stopy procentowe powróciły do poziomów odnotowywanych w szczytowym momencie kryzysu zadłużeniowego, wzrost wydatków z tytułu odsetek byłby jeszcze wyższy.

ZAŁĄCZNIK 5: Wykresy i tabele

Tabela A5.1: Docelowe wartości deficytu nominalnego (w % PKB) w 16 państwach członkowskich strefy euro (SE-16) zgodnie z programami stabilności (SP), projektami planów budżetowych (DBP) oraz prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM)

	2015			2016
Państwo	SP	DBP	COM	SP	DBP	COM
BE	-2,5	-2,6	-2,7	-2,0	-2,1	-2,6
DE	1/4	1	0,9	0	0	0,5
EE	-0,6	0,0	0,2	-0,1	-0,1	0,2
ES	-4,2	-4,2	-4,7	-2,8	-2,8	-3,6
FR	-3,8	-3,8	-3,8	-3,3	-3,3	-3,4
IE	-2,3	-2,1	-2,2	-1,7	-1,2	-1,5
IT	-2,6	-2,6	-2,6	-1,8	-2,2	-2,3
LT	-1,2	-0,9	-1,1	-1,1	-1,3	-1,3
LV	-1,5	-1,4	-1,5	-1,6	-1,0	-1,2
LU	0,1	0,1	0,0	0,7	0,5	0,5
MT	-1,6	-1,6	-1,7	-1,1	-1,1	-1,2
NL	-1,8	-2,2	-2,1	-1,2	-1,5	-1,5
AT	-2,2	-1,9	-1,9	-1,6	-1,4	-1,6
SI	-2,9	-2,9	-2,9	-2,3	-2,2	-2,4
SK	-2,5	-2,7	-2,7	-1,9	-1,9	-2,4
FI	-3,4	-3,4	-3,2	-3,2	-2,8	-2,7
SE-16	-2,1	-1,9	-2,0	-1,6	-1,7	-1,7

Tabela A5.2a: Zmiany salda strukturalnego (w % PKB) dla 16 państw strefy euro (SE-16) zgodnie z programami stabilności (SP), projektami planów budżetowych (DBP) i prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM) 12

	2015			2016
Państwo	SP	DBP	COM	SP	DBP	COM
BE	0,6	0,6	0,4	0,6	0,8	0,4
DE	-0,4	0,2	0,1	-0,3	-0,9	-0,2
EE	-0,3	0,1	0,0	0,4	-0,3	-0,1
ES	0,3	0,3	-0,7	0,1	0,0	-0,1
FR	0,3	0,2	0,1	0,1	0,2	0,3
IE	1,2	0,5	0,2	0,8	0,9	0,8
IT	0,3	0,2	0,1	0,0	-0,5	-0,5
LT	0,0	0,1	0,2	0,4	-0,5	-0,2
LV	-0,2	-0,2	-0,3	0,3	0,3	0,2
LU	-1,0	-1,5	-1,4	0,1	0,1	0,2
MT	0,8	0,3	0,3	0,9	0,4	0,4
NL	-0,3	-0,6	-0,5	0,0	-0,1	-0,3
AT	-0,4	0,0	0,1	0,1	-0,1	-0,4
SI	0,3	0,1	0,1	0,2	0,4	0,2
SK	0,3	-0,4	0,0	0,4	0,7	0,0
FI	-0,2	-0,1	0,0	-0,4	0,0	0,2
SE-16	0,0	0,2	0,0	0,0	-0,3	-0,1

Tabela A5.2b: Zmiany strukturalnego salda pierwotnego (w % PKB) dla 16 państw strefy euro (SE-16) zgodnie z programami stabilności (SP), projektami planów budżetowych (DBP) i prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM) 13

	2015			2016
Państwo	SP	DBP	COM	SP	DBP	COM
BE	0,3	0,2	0,1	0,3	0,7	0,3
DE	-0,6	0,0	-0,1	-0,4	-1,0	-0,3
EE	-0,3	0,1	0,0	0,4	-0,3	-0,1
ES	0,1	0,0	-1,0	-0,1	-0,2	-0,3
FR	0,2	0,0	-0,1	0,1	0,3	0,4
IE	0,7	-0,3	-0,4	0,5	0,6	0,6
IT	-0,1	-0,1	-0,3	0,0	-0,6	-0,7
LT	0,1	0,2	0,3	0,2	-0,6	-0,3
LV	-0,4	0,0	-0,5	0,3	0,3	0,2
LU	-1,1	-1,6	-1,4	0,0	0,1	0,2
MT	0,5	0,0	0,1	0,8	0,2	0,2
NL	-0,4	-0,8	-0,7	-0,1	-0,2	-0,4
AT	-0,4	-0,1	0,0	0,0	-0,3	-0,5
SI	0,1	-0,1	-0,2	0,0	0,3	0,2
SK	0,1	-0,6	-0,3	0,2	0,6	0,0
FI	-0,3	-0,1	-0,1	-0,5	-0,1	0,2
SE-16	-0,2	-0,1	-0,3	-0,1	-0,3	-0,2

Tabela A5.3: Relacja długu do PKB (w % PKB) w 16 państwach członkowskich strefy euro
(SE-16) zgodnie z programami stabilności (SP), projektami planów budżetowych (DBP) i prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM)

	2015			2016
Państwo	SP	DBP	COM	SP	DBP	COM
BE	106,9	107,2	106,7	106,3	107,0	107,1
DE	71 1/2	71 1/4	71,4	68 3/4	68 3/4	68,5
EE	10,3	10,0	10,0	9,9	9,6	9,6
ES	98,9	98,7	100,8	98,5	98,2	101,3
FR	96,3	96,3	96,5	97,0	96,5	97,1
IE	105,0	97,0	99,8	100,3	92,8	95,4
IT	132,5	132,8	133,0	130,9	131,4	132,2
LT	42,2	42,9	42,9	37,7	40,8	40,8
LV	37,0	36,3	38,3	40,0	39,9	41,1
LU	23,9	22,3	22,3	24,2	23,9	23,9
MT	66,8	66,6	65,9	65,6	65,2	63,2
NL	68,8	67,2	68,6	67,8	66,2	67,9
AT	86,8	86,5	86,6	85,7	85,1	85,7
SI	81,6	84,1	84,2	78,7	80,8	80,9
SK	53,4	52,8	52,7	52,8	52,1	52,6
FI	62,5	62,6	62,5	64,4	64,3	64,5
SE-16	91,4	91,1	91,6	90,1	89,8	90,5

Tabela A5.4: Wzrost realnego PKB (%) w 16 państwach członkowskich strefy euro (SE-16) zgodnie z programami stabilności (SP), projektami planów budżetowych (DBP) i prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM)

	2015			2016
Państwo	SP	DBP	COM	SP	DBP	COM
BE	1,2	1,2	1,3	1,5	1,3	1,3
DE	1,5	1,7	1,7	1,6	1,8	1,9
EE	2,0	1,7	1,9	2,8	2,6	2,6
ES	2,9	3,3	3,1	2,9	3,0	2,7
FR	1,0	1,0	1,1	1,5	1,5	1,4
IE	4,0	6,2	6,0	3,8	4,3	4,5
IT	0,7	0,9	0,9	1,4	1,6	1,5
LT	2,5	1,9	1,7	3,2	3,2	2,9
LV	2,1	2,1	2,4	3,0	3,0	3,0
LU	3,8	3,7	3,1	3,6	3,4	3,2
MT	3,4	4,2	4,3	3,1	3,6	3,6
NL	1,7	2,0	2,0	1,8	2,4	2,1
AT	0,5	0,7	0,6	1,4	1,4	1,5
SI	2,4	2,7	2,6	2,0	2,3	1,9
SK	2,9	3,2	3,2	3,6	3,1	2,9
FI	0,5	0,2	0,3	1,4	1,3	0,7
SE-16	1,4	1,7	1,6	1,8	1,9	1,8

Tabela A5.5: Struktura konsolidacji budżetowej w latach 2015 i 2016 w 16 państwach strefy euro zgodnie z programami stabilności (SP), projektami planów budżetowych (DBP) i prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM) 14

w % potencjalnego PKB, o ile nie wskazano inaczej	2015			2016
	SP	DBP	COM	SP	DBP	COM
Wskaźnik dochodów w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne	46,5	46,7	46,7	46,3	46,2	46,3
zmiana w p.p. w stosunku do poprzedniego roku	-0,3	-0,2	-0,2	-0,2	-0,4	-0,4
Wskaźnik wydatków w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne	47,4	47,6	47,7	47,1	47,5	47,5
zmiana w p.p. w stosunku do poprzedniego roku	-0,3	-0,5	-0,4	-0,3	-0,2	-0,2
Zmiana salda strukturalnego	0,0	0,2	0,0	0,0	-0,3	-0,1

Tabela A5.6: Krótkookresowa elastyczność stanowiąca podstawę prognoz dochodów na 2016 r. w 16 państwach strefy euro (SE-16): projekty planów budżetowych (DBP) w zestawieniu z prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM) i prognozą OECD

Państwo	DBP	COM	OECD
BE	0,5	1,0	1,0
DE	0,9	1,0	1,0
EE	-0,4	0,8	1,1
ES	1,0	1,1	1,0
FR	0,9	1,0	1,0
IE	0,7	0,7	1,1
IT	2,1	0,8	1,1
LT	0,3	1,1	1,1
LV	-0,2	0,8	0,9
LU	1,3	1,0	1,0
MT	0,1	0,1	1,0
NL	0,9	0,6	1,1
AT	1,3	1,0	1,0
SI	-0,9	-0,1	1,0
SK	-0,5	-0,6	1,0
FI	0,5	1,1	0,9
SE-16	1,0	0,9	1,0

Uwaga: Przy porównywaniu elastyczności wywodzącej się z planów budżetowych i prognozy Komisji, z jednej strony, oraz elastyczności określonej przez OECD, z drugiej strony, należy zachować ostrożność. O ile te dwie pierwsze są określone jako elastyczności netto w stosunku do wzrostu PKB, o tyle ta druga jest, ściśle rzecz biorąc, obliczona w odniesieniu do luki produktowej. Różnice są generalnie nieznaczne.

Tabela A5.7: Dyskrecjonalne wysiłki fiskalne: projekty planów budżetowych (DBP) w zestawieniu z prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM) i programami stabilności (SP) 15

	2015			2016
Państwo	SP	DBP	COM	SP	DBP	COM
BE	1,3	0,5	0,3	0,7	1,0	0,1
DE	0,1	0,0	-0,1	0,1	-0,4	-0,3
EE	-2,7	-1,2	-1,6	1,4	1,5	0,2
ES	0,0	1,1	-1,1	-0,1	-0,3	-0,4
FR	0,6	0,1	0,2	0,3	0,5	0,4
IE	0,9	0,9	-0,3	0,6	0,8	1,0
IT	-0,3	-0,5	-0,2	0,4	-0,9	-0,4
LT	-0,2	-1,2	-1,1	0,7	0,7	-0,4
LV	0,3	0,7	-0,2	1,9	0,9	0,5
LU	-0,4	-1,3	-2,0	-0,3	-0,6	0,1
MT	-0,1	0,1	0,4	2,5	2,4	2,3
NL	0,0	0,4	0,4	0,4	0,0	0,2
AT	-0,1	1,5	-0,1	-0,1	-0,1	-0,5
SI	2,9	1,4	0,0	2,2	2,6	1,7
SK	2,9	-1,8	-1,1	0,4	3,1	2,3
FI	-0,4	0,0	0,5	-0,2	0,1	0,0
SE-16	0,2	0,1	-0,1	0,2	-0,1	-0,1

Wykres A5.1a: Przewidywane zmiany wskaźnika wydatków w 2016 r. w 16 państwach strefy euro (SE-16): projekty planów budżetowych (DBP) w zestawieniu z prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM)

Wykres przedstawia zmiany wskaźników wydatków (skala po lewej) między 2015 a 2016 r. Poziom wydatków przedstawiony na skali po prawej stronie stanowi prognozę Komisji dotyczącą wskaźnika wydatków w roku 2015. Poziom ten różni się tylko nieznacznie od szacunków zawartych w planie budżetowym, które służą do obliczenia zmiany wydatków na podstawie projektu planu budżetowego.

Wykres A5.1b: Przewidywane zmiany wskaźnika dochodów w 2016 r. w 16 państwach członkowskich strefy euro (SE-16): projekty planów budżetowych (DBP) w zestawieniu z prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM)

Wykres przedstawia zmiany wskaźników dochodów (skala po lewej) między 2015 a 2016 r. Poziom wydatków przedstawiony na skali po prawej stronie stanowi prognozę Komisji dotyczącą wskaźnika dochodów w roku 2015. Poziom ten różni się tylko nieznacznie od szacunków zawartych w planie budżetowym, które służą do obliczenia zmiany dochodów na podstawie projektu planu budżetowego.

Wykres A5.2: Prognozy zmian w głównych grupach wydatków (w % PKB) w 16 państwach strefy euro w 2016 r.: projekty planów budżetowych (DBP) w zestawieniu z prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM)

Wykres ukazuje wkład najważniejszych składników wydatków w przewidywane zmiany wskaźników relacji wydatków do PKB.

Wykres A5.3: Prognozy zmian w głównych grupach dochodów podatkowych (w % PKB) w 16 państwach strefy euro w 2016 r.: projekty planów budżetowych (DBP) w zestawieniu z prognozą Komisji z jesieni 2015 r. (COM)

Wykres ukazuje wkład najważniejszych składników dochodów w przewidywane zmiany wskaźników relacji dochodów do PKB.

Wykres A5.4: Porównanie nominalnego salda sektora instytucji rządowych i samorządowych (w % PKB) przewidywanego na 2016 r. według prognozy Komisji z jesieni 2015 r. (COM) i według projektów planów budżetowych (DBP)

Na wykresie naniesiono nominalne salda budżetowe w 2016 r. zawarte w prognozie Komisji (oś pozioma) w zestawieniu z saldami określonymi w projektach planów budżetowych (oś pionowa). Państwa członkowskie powyżej (poniżej) wykreślonej linii to państwa, w których Komisja przewiduje wyższe (niższe) salda nominalne niż określono w projektach planów budżetowych.

Wykres A5.5 Składowe różnicy pomiędzy docelowymi wartościami długu (w % PKB) przewidywanymi na 2016 r. w prognozie Komisji z jesieni 2015 r. (COM) i w projektach planów budżetowych (DBP)

Wykres przedstawia rozbicie przewidywanych różnic w relacji długu publicznego do PKB według ich przyczyny: różnice w sytuacji wyjściowej, salda pierwotne, wartości rezydualne zmiany długu i efekt kuli śnieżnej. Tzw. efekt kuli śnieżnej stanowi różnicę pomiędzy przewidywaną stopą wzrostu gospodarczego a stopami procentowymi.

(1)

     Założenia metodyczne leżące u podstaw prognozy Komisji z jesieni 2015 r. są dostępne na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/forecasts/index_en.htm ).

(2)

     Dostępne na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/1015035/2041337/FT-Eurostat-Decision-9-July-2009-3--final-.pdf .

(3)

     Dostępne na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/7036737/2-21102015-AP-EN.pdf .

(4)

     Zgodnie z decyzją Eurostatu z dnia 27 stycznia 2011 r. w sprawie statystycznego ujmowania operacji podejmowanych przez Europejski Instrument Stabilności Finansowej, dostępną na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/5034386/2-27012011-AP-EN.PDF .

(5)

     Zastosowaną tu metodykę stochastycznego prognozowania długu publicznego przedstawiono w sprawozdaniu Komisji Europejskiej dotyczącym stabilności budżetowej za rok 2012, rozdział 3.3.3, oraz w publikacji: Berti K., Stochastic public debt projections using the historical variance-covariance matrix approach for EU countries (Prognozy stochastyczne długu publicznego państw Unii Europejskiej przy zastosowaniu macierzy historycznej wariancji–kowariancji), „European Economy”, Economic Paper, nr 480, 2013.

(6)

     Wiąże się z tym założenie, że strukturalne saldo pierwotne 16 państw członkowskich należących do strefy euro pozostaje stałe, tzn. utrzymuje się na ostatnim prognozowanym poziomie – nieco ponad 1 % nadwyżki w 2016 r. według scenariusza zawartego w projektach planów budżetowych i 1 % nadwyżki w 2017 r. zgodnie ze scenariuszem Komisji Europejskiej – przez pozostały okres objęty prognozowaniem.

(7)

     Przyjmuje się założenie, że wstrząsy mają normalny rozkład łączny.

(8)

     W 2016 r. linia przerywana reprezentująca prognozy dla centralnego scenariusza na dwóch wykresach wachlarzowych odpowiada, zarówno w scenariuszu projektów planów budżetowych, jak i Komisji , linii wyznaczającej 50. percentyl rozkładu (co oznacza, że 50 % wszystkich możliwych wartości relacji długu do PKB w 2016 r. przekroczy wartość prognozowaną).

(9)

     Rentowność obligacji 10-letnich na dzień 23 października 2015 r. godz. 18:25. Źródło: Bloomberg.

(10)

     Dane dotyczące wymagalnego długu państwowego na dzień 18 września 2015 r. Zakres: Podsektor centralny Źródło: Bloomberg. Należy zauważyć, że w przypadku niektórych państw, takich jak Włochy, dane te obejmują papiery dłużne emitowane przez inne organy i gwarantowane przez podsektor centralny, co może wpływać na porównania między państwami.

(11)

     Więcej informacji można znaleźć w publikacji: The 2015 Stability and Convergence Programmes: an Overview (Programy stabilności i konwergencji z 2015 r.: przegląd), „European Economy”, Institutional Paper 2, lipiec 2015.

(12)

   Salda w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne, po skorygowaniu o działania jednorazowe i tymczasowe SP i DBP, zostały przeliczone przez Komisję na podstawie informacji przedstawionych w projektach/planach z użyciem wspólnie uzgodnionej metodyki.

(13)

   Salda pierwotne w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne, po skorygowaniu o działania jednorazowe i tymczasowe SP i DBP, zostały przeliczone przez Komisję na podstawie informacji przedstawionych w projektach/planach z użyciem wspólnie uzgodnionej metodyki.

(14)

   Wskaźniki dochodów i wydatków w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne oraz salda w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne, po skorygowaniu o działania jednorazowe i tymczasowe wynikające z programów stabilności i projektów planów budżetowych, zostały przeliczone przez Komisję na podstawie informacji przedstawionych w projektach/planach z użyciem wspólnie uzgodnionej metodyki.

(15)

   Dyskrecjonalny wysiłek fiskalny jest alternatywnym wskaźnikiem kursu polityki budżetowej opracowanym do celów analitycznych i jest odrębny od wskaźników stosowanych do oceny zgodności w ramach paktu stabilności i wzrostu. Polega ona na oddolnym podejściu po stronie dochodów i podejściu odgórnym po stronie wydatków. W celu uzyskania dalszych informacji zob. część III Report on Public Finances in EMU 2013 (Sprawozdanie w sprawie finansów publicznych w UGW 2013), „European Economy”, nr 4, 2013.