I.Światowy Szczyt Humanitarny – nowy kształt działań humanitarnych w zmieniających się warunkach
a)Wprowadzenie
Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) zwołał pierwszy w historii Światowy Szczyt Humanitarny w dniach 23-24 maja 2016 r. w Stambule. Szczyt jest odpowiedzią na bezprecedensowo wysoką liczbę osób dotkniętych konfliktami i klęskami żywiołowymi, w tym największą liczbę przesiedleń od czasów II wojny światowej. Szczyt będzie dla społeczności międzynarodowej wyjątkową okazją, aby osiągnąć międzynarodowy konsensus, dzięki któremu potwierdzone zostaną zasady pomocy humanitarnej, a działania humanitarne zostaną wzmocnione. Wezmą w nim udział przedstawiciele rządów, darczyńcy, organizacje wdrażające, sektor prywatny i przedstawiciele dotkniętych społeczności. Powinni oni zobowiązać się, w razie potrzeby, do skuteczniejszych sposobów współpracy na rzecz wspólnego celu, jakim jest ratowanie życia ludzkiego i niesienie ulgi w cierpieniu. Dzięki temu szczyt wpłynie na obecne sposoby działania w zakresie pomocy humanitarnej, a może również doprowadzi do ich zmiany, co pozwoli lepiej służyć ludziom w potrzebie.
Unia Europejska (UE) i jej państwa członkowskie są głównymi darczyńcami pomocy humanitarnej. Wspólnie stanowią one najważniejsze podmioty kształtujące politykę humanitarną, które posiadają doświadczenie operacyjne na szczeblu światowym. Wiele zainteresowanych stron oczekuje, że ich wkład przyczyni się do powodzenia szczytu. Niniejszy komunikat, opierający się na europejskim konsensusie w sprawie pomocy humanitarnej, określa unijną wizję nowego kształtu działań humanitarnych i proponuje zalecenia, które powinny zostać zatwierdzone na szczycie. Podstawowym założeniem jest budowanie i umacnianie partnerstw między wieloma podmiotami. Jedynie przez połączone i skoordynowane działania społeczność międzynarodowa może reagować na nasilające się, wieloaspektowe kryzysy i klęski wymagające pomocy humanitarnej.
b)Zmieniająca się sytuacja humanitarna
W ciągu ostatnich 25 lat kryzysy humanitarne stały się coraz liczniejsze, bardziej skomplikowane i poważniejsze. W 2014 r. odnotowano ponad 400 konfliktów wywołanych czynnikami politycznymi, które wpłynęły na życie 50 milionów ludzi. Ponad 40 z tych konfliktów wiązało się z konwencjonalnymi wojnami lub terroryzmem
. Wiele z nich miało podłoże ideologiczne i wywołało dramatyczne skutki dla danego regionu, wpływając w efekcie na dostęp do pomocy humanitarnej, ochronę dotkniętej kryzysem ludności i bezpieczeństwo pracowników organizacji niosących pomoc humanitarną. Brak gotowości niektórych stron konfliktów do znalezienia rozwiązań politycznych powoduje, że kryzysy przeciągają się, a zapotrzebowanie na pomoc humanitarną trwa przez lata, a nawet dziesięciolecia.
Klęski żywiołowe – niektóre powiązane ze zmianą klimatu i megatrendami, takimi jak niedobór wody, urbanizacja i presja demograficzna – dotykają 100 milionów ludzi rocznie
. Często kolejna klęska następuje, zanim społeczność zdąży zakończyć odbudowę.
Niestabilność społeczna i ekonomiczna napędza kryzysy humanitarne. Od 1990 r. wzrasta odsetek osób osób skrajnie ubogich mieszkających w państwach niestabilnych, w których rządy nie są w stanie lub nie chcą zapewnić podstawowych usług lub równości społecznej. Oznacza to, że obecnie ponad 250 mln osób jest dotkniętych kryzysami humanitarnymi lub na nie narażonych
.
Tendencje te oraz współzależności między nimi doprowadziły do ludzkiego cierpienia na niespotykaną skalę oraz rekordowo dużych potrzeb humanitarnych. W połowie 2015 r. niemal 79 mln osób w 37 krajach potrzebowało pomocy humanitarnej, w tym 59 mln osób przesiedlonych.
System pomocy humanitarnej musi sprostać wyzwaniu zapewnienia większej pomocy większej liczbie ludzi, ponosząc przy tym wyższe koszty. Biorąc pod uwagę skalę dzisiejszych kryzysów i klęsk żywiołowych, fundusze na pokrycie potrzeb humanitarnych nie są wystarczające w stosunku do potrzeb, pomimo wyjątkowo wysokiego wkładu darczyńców
.
Jednak sytuacja humanitarna zmienia się nie tylko ze względu na liczniejsze wyzwania. Ewoluuje również dlatego, że w działaniach humanitarnych uczestniczy większa liczba różnych podmiotów. Wiąże się to z dodatkowymi zasobami, ale również zmienia sposób planowania, koordynowania i podejmowania działań przez społeczność humanitarną. W związku z tym koordynowany przez ONZ system musi zostać dostosowany, aby nadal przystawał do rzeczywistości i przynosił wartość dodaną. Pomimo postępu wynikającego z reformy humanitarnej w 2005 r. i programu transformacji w 2011 r. system nadal często nie spełnia oczekiwań w zakresie przywództwa, koordynacji i rozliczalności. Przede wszystkim nie można go już postrzegać jako małej grupy organizacji i darczyńców kierujących się „zachodnim systemem wartości”. Szczyt powinien tym samym uznać różnorodność podmiotów zaangażowanych w pomoc humanitarną, równocześnie potwierdzając zasady humanitarne i odnosząc się do niedociągnięć w pomocy humanitarnej.
II.Główne zalecenia na światowy szczyt humanitarny
W przygotowaniach do szczytu uczestniczyło szerokie grono podmiotów zaangażowanych w pomoc humanitarną, które podzieliły się swoimi pomysłami na usprawnienie pomocy humanitarnej. Niniejszy komunikat opiera się na tych dyskusjach. Przyjmując za punkt wyjścia zasady humanitarne, w komunikacie zaleca się stworzenie globalnego partnerstwa w celu wzmocnienia solidarności społeczności międzynarodowej z ofiarami konfliktów i klęsk żywiołowych i wzywa do konkretnych usprawnień do konkretnych usprawnień w systemie pomocy humanitarnej. Zalecenia te uzupełniają się, są wzajemnie powiązane i mają jeden cel: umożliwienie wspólnocie humanitarnej współdziałania w realizacji wspólnych celów, jakimi są ratowanie życia, zapobieganie kryzysom i klęskom oraz umożliwianie odbudowy.
1.Globalne partnerstwo na rzecz działań humanitarnych
`)Potwierdzenie wartości leżących u podstaw pomocy humanitarnej oraz zobowiązanie się do podjęcia konkretnych działań
Godność, uczciwość i solidarność to uniwersalne wartości. Są one centralnym elementem wszystkich kultur, niezależnie od położenia geograficznego, pochodzenia etnicznego czy religii. Zasady humanitarne, takie jak człowieczeństwo, neutralność, bezstronność i niezależność, to konkretny wyraz tych wspólnych wartości. Są one również niezbędne ze względów operacyjnych, ponieważ przyczyniają się do zapewnienia dostępu do pomocy, do ochrony najsłabszych grup społecznych oraz do zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom humanitarnym.
Ponieważ jednak kompleksowe rozwiązania kryzysów są trudno osiągalne, te podstawowe wartości są coraz częściej lekceważone. Zjawisko to potwierdza rosnąca liczba przypadków łamania międzynarodowego prawa humanitarnego, w tym powszechnie ratyfikowanych konwencji genewskich, oraz niezdolność państw i społeczności międzynarodowej do pociągnięcia sprawców do odpowiedzialności.
Większość działań humanitarnych prowadzona jest w sytuacjach konfliktów, na terenach słabo rozwiniętych społecznie i gospodarczo oraz w niestabilnym środowisku politycznym. Rozwiązywanie konfliktów, które powodują cierpienie ludzi, nie jest zadaniem osób udzielających pomocy humanitarnej. Niemniej jednak organizacje humanitarne muszą rozumieć kontekst polityczny i społeczno-gospodarczy, w którym działają. Oczywistym jest, że pomoc humanitarna nie jest instrumentem politycznym czy wojskowym ani narzędziem budowania pokoju, jednak organizacje humanitarne muszą współpracować z innymi podmiotami– oraz zwracać ich uwagę na drastyczne skutki kryzysów humanitarnych – aby móc podjąć odpowiednie działania
.