SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO w sprawie stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 /* COM/2014/0225 final */
Wprowadzenie W
związku z coraz większą mobilnością obywateli w Unii[1] coraz
więcej rodzin charakteryzuje wymiar międzynarodowy, w szczególności dotyczy to
rodzin, których członkowie posiadają inną narodowość, mieszkają w różnych
państwach członkowskich lub w państwie członkowskich, którego obywatelem nie
jest co najmniej jeden z nich. Zgodnie z art. 81 Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej Unia przyjmuje środki w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach
cywilnych mających skutki transgraniczne. W przypadku rozpadu rodzin istnieje
szczególne zapotrzebowanie na tego rodzaju współpracę, aby zapewnić dzieciom
bezpieczne otoczenie prawne pozwalające im utrzymywać relacje z osobami, na
których spoczywa odpowiedzialność rodzicielska za nie i które mogą mieszkać w
innym państwie członkowskim. Pierwszym
unijnym instrumentem przyjętym w obszarze współpracy sądowej w sprawach z
zakresu prawa rodzinnego było rozporządzenie nr 1347/2000, w którym określono
przepisy dotyczące jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach
odnoszących się do rozwodu, separacji lub unieważniania małżeństw i orzeczeń w
sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej za dzieci obojga
małżonków[2].
Rozporządzenie to zostało uchylone rozporządzeniem nr 2201/2003[3]
(powszechnie znanym jako rozporządzenie Bruksela II bis, zwane dalej
„rozporządzeniem”). Rozporządzenie stanowi podstawę unijnej współpracy sądowej
w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności
rodzicielskiej. Rozporządzenie ma zastosowanie od dnia 1 marca 2005 r. w
odniesieniu do wszystkich państw członkowskich z wyjątkiem Danii[4]. W
rozporządzeniu zapewniono jednolite zasady dotyczące rozwiązywania konfliktów
jurysdykcji między państwami członkowskimi oraz ułatwiono swobodny przepływ
orzeczeń, dokumentów urzędowych i porozumień w Unii, określając przepisy
dotyczące ich uznawania i wykonywania w innym państwie członkowskim.
Rozporządzenie uzupełnia Konwencję dotyczącą cywilnych aspektów uprowadzenia
dziecka za granicę sporządzoną w Hadze dnia 25 października 1980 r.[5] (zwaną
dalej „konwencją haską z 1980 r.”) i zawiera szczegółowe zasady dotyczące jego
stosunku do niektórych postanowień Konwencji o jurysdykcji, prawie właściwym,
uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej
oraz środków ochrony dzieci sporządzonej
w Hadze dnia 19 października 1996 r.[6]
(zwanej dalej „konwencją haską z 1996 r.”)[7]. Rozporządzenie nie zawiera zasad służących
określeniu prawa mającego zastosowanie do sporów transgranicznych w dziedzinach
objętych jego zakresem stosowania. W związku z prawem właściwym już w
listopadzie 2004 r. Rada Europejska wezwała Komisję do przedstawienia zielonej
księgi w sprawie konfliktu przepisów w sprawach dotyczących rozwodów[8]. W
2006 r. Komisja przedstawiła wniosek w sprawie zmian do rozporządzenia w
odniesieniu do jurysdykcji oraz wprowadzenia zasad dotyczących prawa właściwego
w sprawach małżeńskich (zwany dalej „wnioskiem Komisji z 2006 r. dotyczącym
zmiany rozporządzenia”)[9].
Rada nie zdołała osiągnąć jednomyślności w sprawie przepisów dotyczących prawa
właściwego, w związku z czym Komisja wycofała wniosek z 2006 r. dotyczący
zmiany rozporządzenia[10].
Na podstawie nowych wniosków Komisji[11]
14 państw członkowskich zgodziło się na podjęcie wzmocnionej współpracy[12] i przyjęło
rozporządzenie (UE) nr 1259/2010, w którym ustanowiono przepisy określające
prawo właściwe dla rozwodu i separacji prawnej[13]
(zwane dalej „rozporządzeniem Rzym III”). Był to pierwszy przypadek, kiedy w UE
zastosowano wzmocnioną współpracę. Ze względu na charakter wzmocnionej
współpracy mogą ją podejmować wszystkie państwa członkowskie, a jej ostatecznym
celem jest wdrożenie rozporządzenia Rzym III przez wszystkie państwa
członkowskie. Od czasu przyjęcia rozporządzenia Rzym III dwa kolejne państwa członkowskie
podjęły decyzję o uczestnictwie we wzmocnionej współpracy[14]. Niniejsze sprawozdanie opracowano na podstawie art.
65 rozporządzenia[15].
Sprawozdanie sporządzono w oparciu o strukturę rozporządzenia, dokonując w
odrębnych sekcjach przeglądu przepisów dotyczących jurysdykcji, uznawania i
wykonywania orzeczeń oraz współpracy między organami centralnymi państw
członkowskich. Ponadto w sprawozdaniu w większym stopniu skoncentrowano się na
szeregu kwestii horyzontalnych, a mianowicie na kwestii powrotu dziecka w
sprawach dotyczących uprowadzenia dziecka przez jednego z rodziców, wykonywaniu
orzeczeń i umieszczaniu dziecka poza rodziną w innym państwie członkowskim. Niniejsze
sprawozdanie stanowi pierwszą ocenę stosowania rozporządzenia, jaką
przeprowadzono do tej pory, i nie jest ono wyczerpujące. Opracowano je na
podstawie informacji otrzymanych od członków europejskiej sieci sądowej w
sprawach cywilnych i handlowych (zwanej dalej „europejską siecią sądową”)[16] oraz
na podstawie dostępnych badań[17],
zielonej księgi Komisji dotyczącej prawa właściwego i właściwości sądów w
sprawach rozwodowych[18],
wniosku Komisji z 2006 r. dotyczącego zmiany rozporządzenia oraz prac
przeprowadzonych w ramach Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego
w zakresie działań następczych w związku z konwencjami haskimi z 1980 r. i z
1996 r. Ponadto w sprawozdaniu uwzględniono pisma, skargi i petycje
obywatelskie oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
(zwanego dalej „Trybunałem Sprawiedliwości”) dotyczące rozporządzenia. 1. Jurysdykcja 1.1. Sprawy małżeńskie Ze względu na coraz większą liczbą
związków o charakterze międzynarodowym i wysoki współczynnik rozwodów w UE
kwestia jurysdykcji w sprawach małżeńskich dotyczy co roku znacznej liczby
obywateli[19].
Zawarte w rozporządzeniu przepisy dotyczące jurysdykcji przyczyniły się do
uproszczenia ram prawnych w obliczu trudnej już sytuacji, w której znajdują się
takie osoby. W odniesieniu do wspomnianych przepisów napotkano jednak pewne
trudności[20]. Po pierwsze, alternatywne (a nie
hierarchiczne) podstawy jurysdykcji określone w rozporządzeniu w połączeniu z
brakiem zharmonizowanych norm kolizyjnych w całej UE mogą
zachęcać małżonków do prześcigania się nawzajem przy wnoszeniu do sądu sprawy o
rozwód, tak aby ubiec współmałżonka i zagwarantować sobie tym samym
zastosowanie do postępowania rozwodowego określonego systemu prawa celem
zabezpieczenia własnych interesów[21].
W rozporządzeniu Rzym III ograniczono możliwość prześcigania się małżonków przy
wnoszeniu sprawy do sądu, określając zharmonizowane przepisy służące określeniu
prawa właściwego dla sporów małżeńskich w uczestniczących państwach
członkowskich. Ponieważ rozporządzenie nie jest jeszcze stosowane we wszystkich
państwach członkowskich, prawo właściwe w sporze małżeńskim może być jednak
różne w zależności od norm kolizyjnych (rozporządzenie Rzym III lub przepisy
krajowe) mających zastosowanie w państwie członkowskim postępowania.
Prześciganie się małżonków przy wnoszeniu sprawy do sądu może prowadzić do
stosowania prawa, z którym pozwany czuje się w niewielkim stopniu związany lub
które nie uwzględnia interesów tej osoby. Ponadto utrudnia to czynności
pojednawcze i pozostawia niewiele czasu na mediację. Po drugie, w rozporządzeniu nie
określa się możliwości wyznaczenia przez małżonków sądu właściwego za obopólną
zgodą. W ostatnich unijnych instrumentach w sprawach cywilnych widać tendencję
do dopuszczania pewnego stopnia autonomii woli stron (zob. na przykład
rozporządzenie w sprawie zobowiązań alimentacyjnych z 2008 r.[22] lub
rozporządzenie w sprawie dziedziczenia z 2012 r.[23]).
Wprowadzenie w rozporządzeniu ograniczonej autonomii woli stron, a tym samym
dopuszczenie, aby małżonkowie uzgadniali sąd właściwy, mogłoby przynieść
szczególne korzyści w przypadkach rozwodu na zgodny wniosek małżonków, tym
bardziej że małżonkowie mają możliwość uzgadniania prawa właściwego dla sporów
małżeńskich na mocy rozporządzenia Rzym III. Już na podstawie odpowiedzi, które
wpłynęły w związku z wnioskiem Komisji z 2006 r. dotyczącym zmiany rozporządzenia,
widać było zapotrzebowanie na zwiększenie pewności i przewidywalności prawa
poprzez wprowadzenie ograniczonej autonomii woli stron i zapobieganie zjawisku
prześcigania się małżonków przy wnoszeniu sprawy do sądu[24]. Z
odpowiedzi wynika również, że interpretacja art. 6, w którym potwierdza się
wyłączny charakter jurysdykcji określonej na podstawie art. 3, 4 i 5
rozporządzenia, może prowadzić do nieporozumień oraz że jest on zbędny,
ponieważ w art. 3, 4 i 5 określa się okoliczności, w których sąd posiada
wyłączną jurysdykcję[25]. Przepisy dotyczące jurysdykcji
zaproponowane we wniosku Komisji z 2006 r. dotyczącym zmiany rozporządzenia i
we wniosku Komisji z 2011 r. w sprawach w zakresie majątkowego ustroju
małżeńskiego oraz przepisy dotyczące jurysdykcji zawarte w ostatnich
rozporządzeniach w sprawach cywilnych[26]
można uznać za potencjalny model służący poprawie obowiązujących przepisów
dotyczących jurysdykcji w sprawach małżeńskich. 1.2. Sprawy dotyczące
odpowiedzialności rodzicielskiej Rozporządzenie obejmuje wszystkie
orzeczenia w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej niezależnie od
jakiegokolwiek związku z postępowaniem w sprawach małżeńskich w celu
zapewnienia równego traktowania wszystkich dzieci. Odzwierciedla to znaczny
wzrost odsetka narodzin dzieci, których rodzice nie pozostają w związku
małżeńskim, jaki nastąpił na przestrzeni dwóch ostatnich dziesięcioleci niemal
we wszystkich państwach członkowskich, co świadczy o zmianie modelu
tradycyjnego tworzenia rodziny[27].
Sprawy dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej obejmują prawo do pieczy nad
dzieckiem i prawa do osobistej styczności z dzieckiem. W
rozporządzeniu ustanowiono zasadę jurysdykcji ogólnej w oparciu o zwykły pobyt
dziecka (art. 8) w celu zapewnienia faktycznego związku między dzieckiem a
państwem członkowskim mającym jurysdykcję[28].
Zasadę te umacniają przepisy dotyczące jurysdykcji mające zastosowanie w
sprawach dotyczących uprowadzenia dziecka za granicę (art. 10). W takich
sprawach jurysdykcja sądu państwa członkowskiego, w którym dziecko miało zwykły
pobyt bezpośrednio przed jego uprowadzeniem (zwanego dalej „sądem państwa
członkowskiego pochodzenia”), zostaje utrzymana do czasu uzyskania przez
dziecko zwykłego pobytu w innym państwie członkowskim i spełnienia określonych
dodatkowych warunków, w szczególności do czasu wydania przez sąd państwa
członkowskiego pochodzenia orzeczenia o prawie do pieczy nad dzieckiem, w
którym nie zarządził powrotu dziecka[29]. Chociaż eksperci uznali przepisy w
sprawie umów dotyczących jurysdykcji, sprzyjające rozstrzyganiu spraw w drodze
obopólnej zgody oraz w szczególności unikaniu rozpatrywania postępowań
rozwodowych i postępowań w sprawach dotyczących odpowiedzialności
rodzicielskiej przez sądy w innych państwach członkowskich (art. 12) za
użyteczne, przepisy te budzą wątpliwości pod względem interpretacji warunków,
które należy spełnić[30].
Jeżeli chodzi o przepisy dotyczące przekazania do sądu lepiej umiejscowionego
dla osądzenia sprawy, jeżeli jest to zgodne z dobrem dziecka (art. 15), w
określonych przypadkach pojawiają się trudności w odniesieniu do funkcjonowania
tych przepisów, w szczególności ze względu na fakt, że sąd wezwany często nie
informuje w terminie sądu wzywającego, że stwierdza swoją właściwość. W przypadkach niecierpiących zwłoki
może zachodzić potrzeba przyjęcia przez sądy państwa członkowskiego środków
tymczasowych w odniesieniu do dziecka pozostającego na terytorium danego
państwa, nawet jeżeli takie sądy nie są właściwe do orzekania co do istoty
sprawy (art. 20). Trybunał Sprawiedliwości udzielił wskazówek dotyczących
sposobu stosowania środków tymczasowych w sprawach dotyczących uprowadzenia
dziecka. Wyjaśnił on, że sąd państwa członkowskiego, do którego dziecko zostało
uprowadzone, nie może przyjąć środka tymczasowego, w ramach którego przyznaje
się jednemu rodzicowi pieczę nad dzieckiem pozostającym na terytorium danego
państwa, jeżeli sąd właściwy tymczasowo przyznał pieczę jednemu rodzicowi przed
uprowadzeniem, a orzeczenie to zostało objęte stwierdzeniem wykonalności w tym
państwie członkowskim[31]. Wątpliwości dotyczące wykładni
budzi zasada zawisłości sprawy, na podstawie której sąd, do którego pozew lub
wniosek wniesiono później, musi zawiesić postępowanie do czasu ustalenia czy
sąd, do którego najpierw wniesiono pozew lub wniosek, jest właściwy do jego
rozpatrzenia aby uniknąć prowadzenia równoległych postępowań w różnych
państwach członkowskich i sprzecznych orzeczeń[32].
Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił, że zasada ta nie ma zastosowania w
przypadkach, w których do sądu, do którego najpierw wniesiono sprawy dotyczące
odpowiedzialności rodzicielskiej, zwrócono się jedynie o przyjęcie środków
tymczasowych, a sądem, do którego później wniesiono sprawę o zasądzenie tych
samych środków, jest sąd w innym państwie członkowskim właściwy do orzekania co
do istoty sprawy[33]. Należy zbadać zakres, w jakim
wykładnię podaną przez Trybunał Sprawiedliwości można by włączyć do
rozporządzenia, a także należy rozważyć możliwe sposoby poprawy praktycznego
stosowania niektórych przepisów. 1.3. Kwestie
dotyczące jurysdykcji wspólne dla spraw małżeńskich i spraw dotyczących
odpowiedzialności rodzicielskiej W sprawach małżeńskich sąd państwa
członkowskiego jest właściwy, jeżeli (i) co najmniej jeden małżonek ma zwykły
pobyt w danym państwie członkowskim przez określony minimalny okres; lub (ii)
oboje małżonkowie mają obywatelstwo danego państwa członkowskiego, niezależnie
od tego, czy mieszkają w UE, czy w państwie trzecim (art. 3). Zgodnie z
przepisami rozporządzenia dotyczącymi pozostałych jurysdykcji (art. 7) dostęp
do sądu danego państwa członkowskiego przysługujący małżonkom posiadającym
obywatelstwo różnych państw członkowskich UE i mieszkających w państwie trzecim
zależy od prawa każdego państwa członkowskiego[34]. W sprawach dotyczących
odpowiedzialności rodzicielskiej jurysdykcję mają sądy państwa członkowskiego,
w którym w chwili wniesienia pozwu lub wniosku dziecko ma zwykły pobyt (art.
8). Jeżeli dziecko ma zwykły pobyt w państwie trzecim, sąd państwa
członkowskiego nadal może mieć jurysdykcję, jeżeli została ona wyraźnie uznana
przez rodziców oraz jeżeli jest zgodna z dobrem dziecka (art. 12). W przypadku
braku porozumienia między rodzicami możliwość wszczęcia postępowania przed
sądem danego państwa członkowskiego w sprawie dziecka, którego miejsce zwykłego
pobytu znajduje się poza UE, zależy, zgodnie z przepisami dotyczącymi
pozostałych jurysdykcji, od prawa każdego państwa członkowskiego (art. 14)[35]. W związku z brakiem jednolitej i
wyczerpującej zasady dotyczącej pozostałych jurysdykcji, w odniesieniu zarówno
do spraw małżeńskich, jak i do spraw dotyczących odpowiedzialności
rodzicielskiej, obywatele Unii nie posiadają jednakowego dostępu do wymiaru
sprawiedliwości. Przepisy państw członkowskich dotyczące jurysdykcji opierają
się bowiem na różnych kryteriach i nie zawsze gwarantują skuteczny dostęp do
wymiaru sprawiedliwości pomimo bliskiego związku powoda lub pozwanego z danym
państwem członkowskim. Może to prowadzić do sytuacji, w których w danej sprawie
ani dane państwo członkowskie, ani dane państwo trzecie nie są właściwe do
orzekania w danej sprawie[36],
a także może to powodować praktyczne trudności wynikające z braku wspólnych
przepisów dotyczących skuteczności orzeczeń wydanych w państwach trzecich w UE[37]. Ponadto w przeciwieństwie do
wdrożonych niedawno instrumentów prawnych, takich jak rozporządzenie w sprawie
zobowiązań alimentacyjnych lub rozporządzenie w sprawie dziedziczenia,
rozporządzenie nie przewiduje forum necessitatis[38].
Parlament Europejski zażądał takiej podstawy jurysdykcji w swojej rezolucji
legislacyjnej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie wniosku dotyczącego
rozporządzenia Rzym III[39]. Ponadto brak przepisów
określających przypadki, w których sądy państwa członkowskiego mogą stwierdzić
brak swojej właściwości na korzyść sądu w państwie trzecim, powoduje duży
poziom niepewności[40].
W ostatnim czasie rozporządzenie Bruksela I[41]
zostało zmienione rozporządzeniem Bruksela I wersja przekształcona[42] w
celu wprowadzenia, wśród innych zmian, przepisu dotyczącego przedmiotowej
kwestii. Wnioski
Komisji i wprowadzone niedawno zmiany legislacyjne w sprawach cywilnych[43] mogą
stanowić pomoc w przeglądzie rozporządzenia w zakresie powyższych kwestii,
biorąc pod uwagę fakt, że w sprawach dotyczących odpowiedzialności
rodzicielskiej nadrzędną zasadą powinno być dobro dziecka. 2. Uznawanie i wykonalność W
kontekście przepisów dotyczących uznawania i wykonalności jednym z głównych
celów działań Unii jest ochrona dobra dziecka, w szczególności poprzez
konkretne wyrażenie podstawowego prawa dziecka do utrzymywania kontaktu z
obojgiem rodziców w art. 24 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej
dalej „Kartą”). Ponadto celem rozporządzenia jest zapewnienie swobodnego
przepływu orzeczeń we wszystkich sprawach małżeńskich i we wszystkich sprawach
dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej[44].
Zniesienie procedury exequatur w dziedzinie prawa cywilnego oraz możliwe
wprowadzenie wspólnych norm minimalnych w odniesieniu do uznawania i
wykonalności orzeczeń dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej uznano w
programie sztokholmskim[45]
i planie działań służącym realizacji programu sztokholmskiego[46] za
kluczowy element przyszłych prac Komisji w sprawach cywilnych. Rozporządzenie
jest pierwszym unijnym instrumentem, w którym zniesiono procedurę exequatur
w sprawach cywilnych w odniesieniu do niektórych orzeczeń, a mianowicie w
odniesieniu do orzeczeń o stwierdzonej wykonalności dotyczących prawa do
osobistej styczności z dzieckiem oraz orzeczeń o stwierdzonej wykonalności
dotyczących zarządzenia powrotu dziecka w sprawach o uprowadzenie dziecka. W
rozporządzeniu rozszerzono również zakres stosowania zasady wzajemnego
uznawania orzeczeń, obejmując nim wszystkie orzeczenia dotyczące
odpowiedzialności rodzicielskiej (ochrona dziecka niezależnie od kwestii, czy
rodziców łączy związek małżeński), w ten sposób realizując, zgodnie z programem
sztokholmskim, pierwszy etap programu wzajemnego uznawania, przy czym
ostatecznym celem pozostaje zniesienie zasady exequatur w odniesieniu do
wszystkich orzeczeń. Brak
zniesienia procedury exequatur w odniesieniu do niektórych kategorii
orzeczeń skutkuje złożonymi, długimi i kosztownymi postępowaniami, zwłaszcza w
przypadku orzeczeń w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej.
Fakt ten może również powodować sytuacje, w których zachodzi sprzeczność,
jeżeli państwa członkowskie muszą uznać prawo do osobistej styczności z
dzieckiem na mocy rozporządzenia (i roszczenia alimentacyjne wobec dziecka na
mocy rozporządzenia w sprawie zobowiązań alimentacyjnych), przy czym
jednocześnie mogą odmówić uznania prawa do pieczy przyznanego w tym samym
orzeczeniu. Wynika to z faktu, że w obszarach innych niż prawo do osobistej
styczności z dzieckiem i powrót dziecka w określonych sprawach dotyczących
uprowadzenia, nadal można odmówić uznania orzeczenia, przywołując podstawy
określone w rozporządzeniu, a orzeczenie można wykonać w innym państwie
członkowskim dopiero po uzyskaniu stwierdzenia wykonalności[47]. Jeżeli
chodzi o uznawanie orzeczeń zarówno w sprawach małżeńskich, jak i w sprawach
dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, jako podstawę nieuznania
orzeczenia rzadko stosuje się sprzeczność z „porządkiem publicznym”. W sprawach
dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej w praktyce odnotowuje się znaczne
rozbieżności polegające na szerszym lub węższym zakresie stosowania
przedmiotowej podstawy[48].
Ponadto w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej często
przywoływaną podstawą sprzeciwu wobec uznania orzeczenia jest fakt, że dane
orzeczenie zostało wydane bez zapewnienia dziecku możliwości bycia wysłuchanym[49]. W
tym względzie szczególne trudności wynikają z odmiennych przepisów państw
członkowskich regulujących wysłuchanie dziecka. Problemy
wynikają również z braku jednolitej interpretacji terminu „wykonywanie” wśród
państw członkowskich, który skutkuje przyjmowaniem niespójnych strategii przez
państwa członkowskie w kwestii decydowania, które orzeczenia dotyczące
odpowiedzialności rodzicielskiej wymagają stwierdzenia wykonalności. Taka
sytuacja ma poważne konsekwencje, jeżeli na przykład osoba wyznaczona jako
opiekun dziecka przez sąd jednego państwa członkowskiego zwraca się z wnioskiem
o uzyskanie paszportu w innym państwie członkowskim. W takich przypadkach
niektóre państwa członkowskie wymagają jedynie uznania orzeczenia przyznającego
opiekę, natomiast inne państwa członkowskie, uznając wydanie paszportu za
czynność wykonawczą, wymagają stwierdzenia wykonalności orzeczenia
przyznającego opiekę, zanim możliwe będzie wydanie paszportu. Zgodnie
z ostatnimi przepisami Unii[50]
należy rozważyć znaczenie rozszerzenia zniesienia procedury exequatur na
inne kategorie orzeczeń. W tym względzie należy wziąć pod uwagę funkcjonowanie
obecnych podstaw odmowy uznania i wykonania orzeczenia w celu ustanowienia
niezbędnych gwarancji. Ponadto, wprowadzając wspólne minimalne normy
proceduralne, w szczególności w odniesieniu do wysłuchania dziecka[51],
można zwiększyć wzajemne zaufanie między państwami członkowskim, a tym samym
usprawnić stosowanie przepisów dotyczących uznawania i wykonalności. 3. Współpraca między
organami centralnymi W
rozporządzeniu określa się przepisy dotyczące współpracy między organami
centralnymi w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. Współpraca
ta jest niezbędna dla skutecznego stosowania rozporządzenia. Przykładowo organy
centralne muszą gromadzić informacje dotyczące sytuacji dziecka oraz prowadzić
wymianę takich informacji (na przykład w związku z postępowaniem dotyczącym
prawa do pieczy lub powrotu dziecka), udzielać pomocy podmiotom
odpowiedzialności rodzicielskiej w doprowadzeniu do uznania i wykonania
wydanych na ich rzecz orzeczeń (zwłaszcza orzeczeń dotyczących prawa do
osobistej styczności z dzieckiem oraz powrotu dziecka) oraz ułatwiać mediację.
Ponadto organy centralne odbywają regularne posiedzenia w ramach europejskiej
sieci sądowej w celu wymiany opinii dotyczących stosowanych przez nie praktyk,
a także posiedzenia dwustronne w celu omówienia spraw bieżących[52]. Współpraca
między organami centralnymi, w szczególności w ramach rozmów dwustronnych,
okazała się niezwykle przydatna w związku ze sprawami dotyczącymi uprowadzenia
dziecka za granicę. Jeżeli chodzi o tego rodzaju sprawy, w programie
sztokholmskim wyraźnie stwierdza się, że poza skutecznym wdrażaniem
istniejących instrumentów prawnych w tej dziedzinie, należy przeanalizować
możliwość wykorzystywania mediacji rodzinnej na poziomie międzynarodowym, z
jednoczesnym uwzględnianiem dobrych praktyk w państwach członkowskich. W
związku z powyższym grupa robocza utworzona w ramach europejskiej sieci sądowej
została upoważniona do przedstawiania wniosków dotyczących skutecznych sposobów
poprawy korzystania z mediacji rodzinnej w sprawach dotyczących uprowadzenia
dziecka za granicę przez jednego z rodziców[53]. Pomimo
zasadniczo prawidłowego funkcjonowania przepisów dotyczących współpracy,
uznano, że nie są one wystarczająco szczegółowe. W szczególności eksperci
zgłosili trudności w związku z obowiązkiem gromadzenia informacji dotyczących
sytuacji dziecka i wymieniania się takimi informacjami[54].
Główne problemy dotyczą wykładni przedmiotowego przepisu, nie zawsze
terminowego składania wniosków o udzielenie informacji oraz tłumaczenia
wymienianych informacji. Odnotowuje się ponadto znaczne różnice między
państwami członkowskimi pod względem pomocy udzielanej przez organy centralne
na rzecz podmiotów odpowiedzialności rodzicielskiej dążących do wykonania
orzeczeń dotyczących prawa do osobistej styczności z dzieckiem. Skuteczność
przepisów dotyczących współpracy można by zwiększyć, bazując na innych
instrumentach z zakresu prawa rodzinnego (zwłaszcza na rozporządzeniu w sprawie
zobowiązań alimentacyjnych) lub opracowując przewodniki dotyczące dobrych
praktyk zgodne z przewodnikiem europejskiej sieci sądowej na temat spraw
dotyczących uprowadzenia dziecka[55].
Ponadto Komisja nadal będzie przyczyniać się do budowania zaufania między
państwami członkowskimi, w tym z organami państw członkowskich odpowiedzialnymi
za ochronę dzieci, w celu zwiększenia zrozumienia transgranicznego kontekstu i
uznawania orzeczeń wydawanych w innym państwie członkowskim. 4. Uprowadzenie dziecka za
granicę przez jednego z rodziców: wydanie zarządzenia powrotu W sytuacjach, w których rodzice
mieszkają razem, zazwyczaj wspólnie ponoszą odpowiedzialność rodzicielską
względem swoich dzieci. W przypadku separacji lub rozwodu rodzice muszą podjąć
decyzję, w drodze wzajemnego porozumienia lub na drodze sądowej, w sprawie
wykonywania tej odpowiedzialności w przyszłości. Jednym z głównych zagrożeń, na
jakie narażone jest dziecko w sprawach dotyczących separacji lub rozwodu, jest
jednak jego uprowadzenie przez jednego z rodziców z państwa zwykłego pobytu
dziecka. Szkodliwy wpływ uprowadzenia dziecka przez jednego z rodziców na
dziecko i na rodzica, któremu dziecko uprowadzono, jest na tyle istotny, że
spowodował podjęcie środków zarówno na szczeblu międzynarodowym, jak i na
szczeblu unijnym. Jednym
z głównych celów rozporządzenia jest zapobieganie przypadkom uprowadzenia
dziecka z jednego państwa członkowskiego do innego oraz ochrona dziecka przed
szkodliwymi skutkami uprowadzenia dzięki ustanowieniu procedur służących
zapewnieniu szybkiego powrotu dziecka do państwa członkowskiego, w którym
znajdowało się miejsce zwykłego pobytu dziecka bezpośrednio przed uprowadzeniem[56]. W
tym względzie rozporządzenie stanowi uzupełnienie konwencji haskiej z 1980 r.,
wyjaśniając niektóre z przedstawionych w niej aspektów, w szczególności kwestię
wysłuchania dziecka, termin na wydanie orzeczenia liczony od wniesienia pozwu
lub wniosku o powrót dziecka oraz podstawy odmowy powrotu dziecka. Ponadto w
rozporządzeniu wprowadza się przepisy regulujące sprzeczne orzeczenia
zarządzające powrót dziecka i orzeczenia odmawiające zarządzenia powrotu
dziecka wydane w różnych państwach członkowskich. Trybunał
Sprawiedliwości i Europejski Trybunał Praw Człowieka określiły w swoim
orzecznictwie szereg zasad dotyczących uprowadzenia dziecka za granicę,
kierując się przede wszystkim dobrem dziecka. Trybunał Sprawiedliwości utrzymał
zasadę, zgodnie z którą w rozporządzeniu dąży się do zapobiegania uprowadzaniu
dziecka z jednego państwa członkowskiego do innego oraz do doprowadzenia do
niezwłocznego powrotu dziecka, jeżeli dojdzie do jego uprowadzenia[57]. W
tym względzie Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł[58], że w
przypadku ustalenia, że doszło do bezprawnego uprowadzenia dziecka, państwo
członkowskie ma obowiązek podjąć odpowiednie i skuteczne działanie w celu
zapewnienia powrotu dziecka, a brak podjęcia tego rodzaju działania stanowi
naruszenie prawa do życia rodzinnego określonego w art. 8 Konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności (zwanej dalej „EKPC”)[59]. Rozporządzenie
stanowi, że sąd, do którego wniesiono pozew lub wniosek o powrót dziecka, musi
wydać orzeczenie nie później niż w terminie sześciu tygodni od wniesienia
takiego pozwu lub wniosku. Sądy państw członkowskich nie zawsze były w stanie
dotrzymać tego terminu[60].
Nie ma jednak wątpliwości, co potwierdzają eksperci, że sześciotygodniowy
termin na wydanie orzeczenia ma podstawowe znaczenie dla zasygnalizowania
znaczenia, jakie ma zagwarantowanie szybkiego powrotu dziecka. W
przypadku konfliktu między orzeczeniem odmawiającym zarządzenia powrotu
dziecka, wydanym przez sąd w państwie członkowskim, do którego dziecko zostało
uprowadzone, a późniejszym orzeczeniem zarządzającym powrót, przyjętym przez
sąd państwa członkowskiego pochodzenia, zgodnie z rozporządzeniem konflikt taki
rozsądza się na rzecz orzeczenia zarządzającego powrót dziecka w celu
zapewnienia powrotu dziecka[61]:
jeżeli orzeczenie zostało zatwierdzone przez sąd państwa członkowskiego
pochodzenia, wobec orzeczenia zarządzającego powrót znosi się procedurę exequatur,
co oznacza, że dane orzeczenie jest bezpośrednio uznawane i wykonalne w
państwie członkowskim, do którego dziecko zostało uprowadzone, bez konieczności
stwierdzenia wykonalności oraz bez możliwości odmowy uznania takiego orzeczenia[62]. Tego
rodzaju orzeczenie zarządzające powrót nie musi zostać poprzedzone orzeczeniem
kończącym postępowanie w sprawie dotyczącej prawa do pieczy, ponieważ służy ono
również ułatwieniu rozwiązania kwestii prawa pieczy nad dzieckiem[63]. Sąd
państwa członkowskiego pochodzenia wydaje zaświadczenie towarzyszące orzeczeniu
zarządzającemu powrót tylko wtedy, jeżeli w toczącym się przed nim postępowaniu
zastosowano określone gwarancje proceduralne, w szczególności jeżeli strony i
dziecko miały możliwość bycia wysłuchanymi[64].
Różnice w stosowaniu takich gwarancji przez poszczególne państwa członkowskie,
zwłaszcza w zakresie wysłuchania dziecka, mogą prowadzić do pojawiania się
problemów na etapie wykonania. W związku z powyższym można by
zbadać, czy włączenie do rozporządzenia stosownego orzecznictwa Trybunału
Sprawiedliwości ułatwiłoby stosowanie przepisów dotyczących wydawania orzeczeń
zarządzających powrót. Należy również rozważyć przyjęcie wspólnych norm
minimalnych dotyczących wysłuchania dziecka w celu zwiększenia skuteczności
orzeczeń zarządzających powrót. 5. Ogólne kwestie dotyczące
wykonania Szereg
kwestii w zakresie wykonania odnosi się przekrojowo do spraw dotyczących
odpowiedzialności rodzicielskiej i orzeczeń zarządzających powrót w sprawach
dotyczących uprowadzenia dziecka przez jednego z rodziców. Rozporządzenie
stanowi, że orzeczenie wydane przez sąd innego państwa członkowskiego, którego
wykonalność została stwierdzona w państwie członkowskim wykonania, podlega
wykonaniu na tych samych warunkach, które stosuje się do orzeczeń wydanych w
tym państwie członkowskim[65]. Ponieważ
do postępowania w sprawie wykonania orzeczenia właściwe jest prawo państwa
członkowskiego wykonania oraz w związku z występowaniem różnic między
przepisami krajowymi, powstają problemy związane z wykonywaniem orzeczeń
dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. Niektóre systemy krajowe nie
zawierają zasad szczególnych dotyczących wykonywania orzeczeń z zakresu prawa
rodzinnego, a strony muszą korzystać z procedur dostępnych w odniesieniu do
zwykłych orzeczeń z zakresu prawa cywilnego lub handlowego, w których nie
uwzględnia się faktu, że w obszarze odpowiedzialności rodzicielskiej upływ
czasu przynosi nieodwracalne skutki[66].
Stosowanie różnych procedur państw członkowskich (przykładowo w odniesieniu do
prawa do odwołania, które skutkuje zawieszeniem skuteczności orzeczenia) może
zatem nie gwarantować skutecznego i szybkiego wykonywania orzeczeń. Jeżeli
chodzi w szczególności o wykonywanie orzeczeń zarządzających powrót w
przypadkach uprowadzenia dziecka przez jednego z rodziców, rozporządzenie
stanowi, że orzeczenie zarządzające powrót, dla którego wydano zaświadczenie,
wydane przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia podlega wykonaniu w
państwie członkowskim wykonania na tych samych warunkach, które stosuje się do
orzeczeń wydanych w tym państwie członkowskim, oraz nie może podlegać
wykonaniu, jeżeli nie da się go pogodzić z późniejszym wykonalnym orzeczeniem[67]. W
swoim orzecznictwie Trybunał Sprawiedliwości umocnił pozycję sądów państwa
członkowskiego. Zgodnie z jego orzecznictwem do sądów państwa członkowskiego
wykonania nie można wnieść żadnych zarzutów kwestionujących wykonanie
orzeczenia zarządzającego powrót, dla którego wydano zaświadczenie, a
późniejsze wykonalne orzeczenie może odnosić się wyłącznie do orzeczenia
wydanego przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia. Ponadto wyłącznie sądy
państwa członkowskiego pochodzenia są uprawnione do rozpatrywania zarzutów
kwestionujących wydane przez nie orzeczenie, wniosku o zawieszenie wykonania
orzeczenia zarządzającego powrót, dla którego wydano zaświadczenie, oraz zmiany
okoliczności, do której doszło po wydaniu orzeczenia zarządzającego powrót, dla
którego wydano zaświadczenie, które to okoliczności mogą być niekorzystne w
kontekście dobra dziecka[68].
Podobnie sąd w państwie członkowskim wykonania nie może sprzeciwić się
wykonaniu orzeczenia zarządzającego powrót, dla którego wydano zaświadczenie,
twierdząc, że sąd państwa członkowskiego pochodzenia mógł naruszyć przepisy
dotyczące zaświadczenia interpretowane zgodnie z art. 24 Karty dotyczącym praw
dziecka, ponieważ wyłącznie sąd państwa członkowskiego jest właściwy do
dokonania oceny, czy doszło do tego rodzaju naruszenia[69].
Europejski Trybunał Praw Człowieka przedstawił podobne uzasadnienie w swoim
orzecznictwie[70]. W
praktyce nadal występują problemy w związku z faktycznym wykonywaniem orzeczeń
zarządzających powrót[71],
niezależnie od tego, czy chodzi o wykonanie orzeczenia zarządzającego powrót na
terytorium państwa członkowskiego, do którego dziecko zostało uprowadzone,
wydanego przez to państwo członkowskie[72],
czy też o wykonanie w tym państwie członkowskim orzeczenia zarządzającego powrót,
dla którego wydano zaświadczenie, wydanego przez sąd państwa członkowskiego
pochodzenia. Ponieważ do postępowania w sprawie wykonania orzeczenia właściwe
jest prawo państwa członkowskiego wykonania, poszczególne państwa członkowskie
stosują różne środki wykonawcze. W niektórych państwach członkowskich
postępowania w sprawie wykonania orzeczenia mogą się toczyć ponad rok, ponieważ
sądy wykonawcze ponownie badają istotę sprawy[73],
mimo że orzeczenia zarządzające powrót powinny podlegać natychmiastowemu wykonaniu.
W tym względzie Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że nawet jeżeli przedmiotem
rozporządzenia nie jest ujednolicenie przepisów prawa materialnego i przepisów
proceduralnych państw członkowskich, istotne jest jednak, aby przepisy krajowe
stosowano bez uszczerbku dla praktycznych skutków rozporządzenia[74].
Europejski Trybunał Praw Człowieka podobnie podkreślił, że postępowania
dotyczące powrotu dziecka i wykonanie orzeczenia kończącego postępowanie w
sprawie, związanego z powrotem dziecka, należy przeprowadzać w trybie pilnym,
ponieważ upływ czasu może mieć nieodwracalny wpływ na relacje między dzieckiem
a rodzicem, z którym dziecko nie mieszka. Adekwatność danego środka należy
zatem oceniać na podstawie sprawności jego wykonania[75]. Głównym
celem strategicznym Unii w obszarze prawa cywilnego procesowego jest
niedopuszczenie, aby granice między państwami członkowskimi stanowiły
przeszkodę w wykonywaniu orzeczeń w sprawach cywilnych. W celu zapewnienia
skuteczniejszego stosowania rozporządzenia, zwłaszcza w podstawowym obszarze,
jakim jest powrót dziecka, Komisja dokona przeglądu wykonywania orzeczeń w
przedmiotowym obszarze, z uwzględnieniem adekwatności wprowadzenia wspólnych
norm minimalnych dotyczących wykonania. 6. Umieszczenie
dziecka poza rodziną w innym państwie członkowskim Artykuł
56 rozporządzenia zawiera przepisy szczegółowe dotyczące umieszczenia dziecka w
placówce opiekuńczej lub w rodzinie zastępczej w innym państwie członkowskim.
Jeżeli sąd państwa członkowskiego rozważa umieszczenie dziecka poza rodziną w
innym państwie członkowskim i o ile w państwie przyjmującym wymagana jest
interwencja organu publicznego w sprawach krajowych dotyczących umieszczenia
dziecka poza rodziną, sąd musi skonsultować się z organem centralnym lub z
innym właściwym organem w państwie przyjmującym i uzyskać zgodę danego
właściwego organu w takim państwie, zanim wyda orzeczenie o umieszczeniu
dziecka poza rodziną. Obecnie procedury w zakresie konsultacji i zgody reguluje
prawo krajowe przyjmującego państwa członkowskiego, co oznacza, że zastosowanie
mają różne wewnętrzne procedury państw członkowskich. W stosownych przypadkach
organy centralne muszą współpracować, zapewniając informacje i pomoc[76]. Trybunał
Sprawiedliwości potwierdził, że zanim orzeczenie w sprawie umieszczenia dziecka
poza rodziną będzie mogło zostać wykonane w przyjmującym państwie członkowskim,
musi zostać stwierdzona wykonalność danego orzeczenia w tym państwie. Jedną z
przyczyn nieuznania stwierdzenia wykonalności orzeczenia o umieszczeniu dziecka
poza rodziną w innym państwie członkowskim jest nieprzestrzeganie procedury
określonej w art. 56 rozporządzenia[77],
tak aby uniknąć nakładania na państwo przyjmujące środka w zakresie
umieszczenia dziecka poza rodziną. Aby nie pozbawiać rozporządzenia
skuteczności, Trybunał Sprawiedliwości stwierdził również, że orzeczenie
dotyczące stosowania stwierdzenia wykonalności należy wydać szczególnie szybko,
a wnoszone odwołania od takiego orzeczenia nie będą skutkować jego zawieszeniem[78].
Niezależnie od tych uwag eksperci zgłaszają, że stosowanie postępowania w
sprawie exequatur w odniesieniu do orzeczeń o umieszczeniu dziecka poza
rodziną jest niezwykle uciążliwe w świetle potrzeb dziecka. Można
zatem rozważyć stosowanie wspólnej, jednolitej procedury, która umożliwia sprawniejsze
i skuteczniejsze stosowanie przepisów dotyczących umieszczania dziecka poza
rodziną w innym państwie członkowskim, stanowiącej środek służący
wyeliminowaniu zgłoszonych problemów. Wniosek Rozporządzenie jest dobrze
funkcjonującym instrumentem, przynoszącym znaczne korzyści obywatelom. Ułatwia
ono rozstrzyganie transgranicznych sporów w sprawach małżeńskich i w sprawach
dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej za sprawą kompleksowego systemu
przepisów dotyczących jurysdykcji, skutecznego systemu współpracy między
organami centralnymi państw członkowskich, zapobiegania prowadzeniu
równoległych postępowań oraz swobodnego przepływu orzeczeń, dokumentów
urzędowych i porozumień. Za szczególnie przydatne uznaje się przepisy dotyczące
powrotu dziecka, uzupełniające konwencję haską z 1980 r., których celem jest
zapobieganie uprowadzaniu dziecka przez jednego z rodziców z jednego państwa
członkowskiego do innego. Z
danych i wstępnych informacji zwrotnych od ekspertów wynika jednak, że
istniejące przepisy można usprawnić. Aby dokonać kompleksowej analizy problemów
określonych w niniejszym sprawozdaniu, Komisja zamierza przeprowadzić dalszą
strategiczną ocenę istniejących przepisów i ich skutków dla obywateli. W tym
celu Komisja przeprowadzi również konsultacje społeczne. W razie potrzeby
Komisja podejmie działanie w oparciu o wyniki przedmiotowej oceny i odpowiedzi
uzyskane w ramach konsultacji społecznych. Załącznik Badanie
z 2012 r. „A European framework for private international law: current gaps and
future perspectives”, przeprowadzone przez prof. dr Xandrę Kramer (dyrektor ds.
naukowych), Michiela de Rooij, LLM (kierownik projektu), dr Vesnę Lazić, dr
Richarda Blauwhoffa oraz Lisette Frohn, LLM, dostępne pod adresem: http://www.europarl.europa.eu/document/activities/cont/201212/20121219ATT58300/20121219ATT58300EN.pdf Badanie
z 2010 r. „The parental responsibility, child custody and visitation rights in
cross-border separations”, przeprowadzone przez Institut Suisse de droit
comparé (ISDC), dostępne pod adresem: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2010/425615/IPOL-PETI_ET(2010)425615_EN.pdf Badanie
z 2010 r. „Cross-border exercise of visiting rights”, przeprowadzone przez dr
Gabrielę Thoma-Twaroch, prezes Sądu Rejonowego Josefstadt w Wiedniu, dostępne
pod adresem: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/note/join/2010/432735/IPOL-JURI_NT(2010)432735_EN.pdf Badanie
z 2010 r. pt. „Interpretation of the Public Policy Exception as referred to in
EU Instruments of Private International and Procedural Law”, przeprowadzone
przez prof. Burkharda Hessa oraz prof. Thomasa Pfeiffera, Uniwersytet w
Heidelbergu, dostępne pod adresem: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2011/453189/IPOL-JURI_ET(2011)453189_EN.pdf Sprawozdania
z 2007 r. dotyczące badania pt. „Study on Residual Jurisdiction”, sporządzone
przez prof. A. Nuyts, dostępne pod adresem: http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/civil/studies/doc_civil_studies_en.htm
Dokument
pt. „Comparative study on enforcement procedures of family rights” z 2007 r.,
sporządzony przez Instytut imienia T.M.C. Assera, dostępny pod adresem: http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/civil/studies/doc_civil_studies_en.htm Dokument
z 2006 r. pt. „Study to inform a subsequent Impact Assessment on the Commission
proposal on jurisdiction and applicable law in divorce matters”, sporządzony przez
Europejskie Konsorcjum ds. Oceny Polityki Europejskiej (EPEC) – dokument
roboczy służb Komisji – ocena skutków SEC(2006) 949. Ocena
z 2002 r. pt. „Practical problems resulting from the non-harmonisation of
choice of Law rules in Divorce Matters”, sporządzona przez Instytut imienia
T.M.C. Assera, dostępna pod adresem: http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/civil/studies/doc_civil_studies_en.htm [1] W 2011 r. w UE-27 mieszkało 33,3 mln cudzoziemców, co
odpowiada 6,6 % całkowitej liczby ludności. Większość z nich, tj. 20,5 mln,
stanowili obywatele państw spoza UE, natomiast pozostałe 12,8 mln stanowili
obywatele innych państw członkowskich UE. Ponieważ obywatelstwo można z czasem
zmienić, warto przedstawić również dane według państwa urodzenia. W 2011 r. w
UE mieszkało 48,9 mln osób urodzonych w obcym państwie, co odpowiada 9,7 %
całkowitej liczby ludności. Wśród tych osób 32,4 mln urodziło się poza UE, a 16,5
mln w innym państwie członkowskim Unii (Statistics in Focus, wydanie nr
31/2012: „Prawie dwie trzecie cudzoziemców mieszkających w państwach
członkowskich UE stanowią obywatele państw spoza UE-27”, Eurostat). [2] Rozporządzenie Rady (WE) nr 1347/2000 z dnia 29 maja
2000 r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach
małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej za dzieci
obojga małżonków, Dz.U. L 160 z 30.6.2000, zmienione rozporządzeniem Rady (WE)
nr 2116/2004 z dnia 2 grudnia 2004 r., Dz.U. L 367 z 14.12.2004. [3] Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 dotyczące
jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w
sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie
(WE) nr 1347/2000, Dz.U. L 338 z 23.12.2003, s. 1. [4] Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu w sprawie stanowiska
Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i do Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego
rozporządzenia i w związku z tym nie jest nim związana ani go nie stosuje. Do
celów niniejszego sprawozdania termin „państwa członkowskie” nie dotyczy Danii. [5] Konwencja ma zastosowanie we wszystkich państwach
członkowskich. [6] Decyzja Rady z dnia 19 grudnia 2002 r. upoważniająca
państwa członkowskie do podpisania w interesie Wspólnoty konwencji haskiej z
1996 r. o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w
zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej i środków ochrony dzieci, Dz.U. L 48
z 21.2.2003, s. 1. Konwencja ma zastosowanie we wszystkich państwach
członkowskich z wyjątkiem Belgii i Włoch, które podpisały konwencję, lecz
jeszcze jej nie ratyfikowały. [7] Rozporządzenie ma zastosowanie: (i) jeżeli dane dziecko
ma zwykły pobyt na terytorium państwa członkowskiego; oraz (ii) w kwestiach
uznawania i wykonywania orzeczeń wydanych w państwie członkowskim, nawet jeśli
dane dziecko ma zwykły pobyt w państwie trzecim, które jest stroną wymienionej
konwencji, art. 61. [8] Program haski: wzmacnianie wolności, bezpieczeństwa i
sprawiedliwości w Unii Europejskiej, przyjęty przez Radę Europejską w dniach
4–5 listopada 2004 r. [9] Wniosek dotyczący rozporządzenia Rady zmieniającego
rozporządzenie (WE) nr 2201/2003 w odniesieniu do jurysdykcji i wprowadzającego
zasady dotyczące prawa właściwego w sprawach małżeńskich (COM(2006) 399 final). [10] Dz.U. C 109 z 16.4.2013, s. 7. [11] Wniosek dotyczący decyzji Rady nr …/2010/UE upoważniającej
do podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodów i
separacji prawnej (COM(2010) 104 final – 2010/0066 (APP)); wniosek dotyczący
rozporządzenia Rady wprowadzającego w życie wzmocnioną współpracę w dziedzinie
prawa właściwego dla rozwodów i separacji prawej (COM(2010) 105 final-2010/0067
(CNS)). [12] Decyzja Rady z dnia 12 lipca 2010 r. w sprawie
upoważnienia do podjęcia wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego
dla rozwodów i separacji (2010/405/UE), Dz.U. L 189 z 22.7.2010, s. 12. Wzmocnioną
współpracę ustanowiło między sobą 14 następujących państw członkowskich: Belgia, Bułgaria, Niemcy, Hiszpania, Francja, Włochy, Łotwa, Luksemburg, Węgry, Malta, Austria, Portugalia, Rumunia i Słowenia. [13] Rozporządzenie Rady (UE) nr 1259/2010 z dnia 20 grudnia
2010 r. w sprawie wprowadzenia w życie wzmocnionej współpracy w dziedzinie
prawa właściwego dla rozwodu i separacji prawnej, Dz.U. L 343 z 29.12.2010, s.
10. Rozporządzenie Rzym III ma zastosowanie w 14 pierwotnych państwach
członkowskich od dnia 21 czerwca 2012 r. [14] Rozporządzenie Rzym III będzie obowiązywało w Litwie od
dnia 22 maja 2014 r. (Dz.U. L 323 z 22.11.2012, s. 18) i w Grecji od dnia 29
lipca 2015 r. (Dz.U. L 23 z 28.1.2014, s. 41). [15] Art. 65 stanowi, że do dnia 1 stycznia 2012 r. Komisja
przedstawi Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Europejskiemu Komitetowi
Ekonomiczno-Społecznemu sprawozdanie ze stosowania rozporządzenia, na podstawie
informacji dostarczonych przez państwa członkowskie. [16] W szczególności na podstawie dyskusji prowadzonych w
ramach posiedzeń europejskiej sieci sądowej oraz odpowiedzi europejskiej sieci
sądowej na pytania zawarte w kwestionariuszu Komisji z 2013 r. Zob. także
przewodnik europejskiej sieci sądowej po najlepszych praktykach oraz wspólnych
minimalnych standardach, dostępny pod adresem: https://e-justice.europa.eu/content_parental_responsibility-46-pl.do?init=true [17] Zob. załącznik do niniejszego sprawozdania. [18] COM(2005) 82 final. [19] Spośród około 122 mln małżeństw w całej UE blisko 16 mln
(czyli 13 %) ma charakter międzynarodowy. W 2007 r. zawarto w UE 2,4 mln
małżeństw, z czego 300 000 stanowiły małżeństwa międzynarodowe; w tym samym
czasie przeprowadzono 1 040 000 rozwodów, z których 140 000 (13 %) dotyczyło
par międzynarodowych (zob. komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady,
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów –
Wyjaśnienie sytuacji prawnej w zakresie praw własności par międzynarodowych, COM(2011)
125 final). Według
danych Eurostatu z 2010 r. każdego roku w Unii zawieranych jest ponad 2,2 mln
nowych małżeństw i przeprowadzanych jest około 1 mln rozwodów. [20] Przykładowo trudności w zakresie wykładni podstawy
jurysdykcji „[sądu państwa członkowskiego], którego obywatelstwo posiadają
oboje małżonkowie” (art. 3 ust. 1 lit. b)) powstają, jeżeli małżonkowie
posiadają obywatelstwo tych samych dwóch państw członkowskich. Przywołując
wybór przez podsądnych sądu właściwego, w szczególności w przypadku wykonywania
prawa do swobodnego przemieszczania się osób, Trybunał Sprawiedliwości orzekł,
że nie można przyjmować interpretacji tego przepisu, zgodnie z którą oznacza
on, że pod uwagę można brać jedynie „dominujące” obywatelstwo. Właściwe są sądy
państw członkowskich, których obywatelstwo posiadają małżonkowie, a małżonkowie
ci mogą dokonać wyboru, przed sąd którego z państw członkowskich wniosą sprawę;
sprawa C-168/08 Hadadi, Zb.Orz. 2009, s. I-06871, pkt 52, 53, 58. [21] Jednym z celów wniosku Komisji z 2006 r. dotyczącego
zmiany rozporządzenia było zapobieganie prześciganiu się małżonków przy
wnoszeniu sprawy do sądu poprzez ustanowienie zharmonizowanych norm kolizyjnych
we wszystkich państwach członkowskich. Wprowadzenie zharmonizowanych norm
kolizyjnych ograniczyłoby ryzyko prześcigania się małżonków przy wnoszeniu
sprawy do sądu, ponieważ każdy sąd na terenie UE, do którego wpłynąłby stosowny
pozew, musiałby stosować wówczas prawo wyznaczone w oparciu o wspólne zasady. Ponieważ
rozporządzenie Rzym III dotyczące prawa właściwego dla rozwodu i separacji
prawnej nie ma zastosowania do wszystkich państw członkowskich, nadal pozostaje
problem prześcigania się małżonków przy wnoszeniu sprawy do sądu. [22] Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 w
sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz
współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych, Dz.U. L 7 z 10.1.2009, s. 1
(zwane dalej „rozporządzeniem w sprawie zobowiązań alimentacyjnych”). [23] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr
650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego,
uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów
urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego
poświadczenia spadkowego, Dz.U. L 201 z 27.7.2012, s. 107 (zwane dalej
„rozporządzeniem w sprawie dziedziczenia”). [24] Wniosek Komisji z 2006 r. dotyczący zmiany rozporządzenia,
s. 5. [25] Wniosek Komisji z 2006 r. dotyczący zmiany rozporządzenia,
s. 8. Zob. także sprawa C-68/7 Sundelind Lopez, Zb.Orz. 2007, s. I-10403. [26] Wniosek Komisji w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego,
uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w zakresie małżeńskich ustrojów
majątkowych COM(2011) 126 final (zwany dalej „wnioskiem Komisji w sprawach
dotyczących małżeńskich ustrojów majątkowych”); rozporządzenie w sprawie
zobowiązań alimentacyjnych; rozporządzenie w sprawie dziedziczenia. [27] Każdego roku w UE-28 rodzi się ponad 5 mln dzieci (dane
statystyczne Eurostatu za lata 2004–2011). Rodzice około 38,3 % dzieci
urodzonych w 2010 r. nie pozostawali w związku małżeńskim, przy czym w 1990 r.
odsetek narodzin takich dzieci wynosił 17,4 % (Eurostat). [28] Trybunał Sprawiedliwości udzielił wskazówek dotyczących
wykładni pojęcia miejsca zwykłego pobytu w sprawie C-523/07 A., Zb.Orz. 2009,
s. I-02805 i w sprawie C-497/10 PPU Mercredi, Zb.Orz. 2010, s. I-14309. W
odniesieniu do art. 8 i 10 Trybunał Sprawiedliwości stwierdził w szczególności,
że zwykły pobyt dziecka odpowiada miejscu, które oddaje pewien stopień
integracji dziecka w otoczeniu społecznym i rodzinnym, a ustalenie zwykłego
pobytu dziecka należy do kompetencji sądu krajowego, który musi uwzględnić
wszystkie okoliczności faktyczne charakterystyczne dla każdej poszczególnej
sprawy. [29] Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił wykładnię drugiego
warunku w sprawie C-211/10 PPU Povse, Zb.Orz. 2010, s. I-06673. Trybunał Sprawiedliwości
orzekł, że środek tymczasowy wydany przez sąd państwa członkowskiego
pochodzenia nie stanowi „orzeczenia o prawie do pieczy nad dzieckiem, w którym
nie zarządz[ono] powrotu dziecka”, a zatem nie może stanowić podstawy do
przekazania właściwości sądom państwa członkowskiego, do którego dziecko
zostało bezprawnie uprowadzone. W praktyce w przypadku, gdyby środek tymczasowy
prowadził do utraty właściwości w zakresie pieczy nad dzieckiem, mogłoby to
powstrzymywać sąd właściwy państwa członkowskiego zwykłego miejsca pobytu
dziecka przed wydaniem takiego środka tymczasowego nawet jeżeli wymagałby tego
interes dziecka (pkt 47 i 50). [30] W szczególności na podstawie art. 12 ust. 3. [31] Sprawa C-403/09 PPU Detiček, Zb.Orz. 2009, s. I-12193. [32] Jeżeli chodzi o przedmiotową zasadę, w sprawie C-497/10
PPU Mercredi, Zb.Orz. 2010, s. I-14309 Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że
orzeczenia sądu państwa członkowskiego oddalające na mocy konwencji haskiej z
1980 r. wniosek o niezwłoczny powrót dziecka pod jurysdykcję sądu drugiego
państwa członkowskiego i dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej wobec tego
dziecka nie mają wpływu na orzeczenia, które mają być wydane w tym drugim
państwie członkowskim we wszczętych wcześniej i nadal zawisłych postępowaniach
dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. [33] Sprawa C-296/10 Purrucker II, Zb.Orz. 2010, s. I-11163. [34] Zob. wniosek Komisji z 2006 r. dotyczący zmiany
rozporządzenia, dokument roboczy służb Komisji SEC(2006) 949 – Ocena skutków i
badanie pt. „Study on Residual Jurisdiction”, o którym mowa w załączniku do
niniejszego sprawozdania. [35] Z badania pt. „Study on Residual Jurisdiction”, o którym
mowa w załączniku do niniejszego sprawozdania, wynika, że istnieje duża
rozbieżność między przepisami dotyczącymi jurysdykcji obowiązującymi w
poszczególnych państwach członkowskich. Najistotniejszą różnicę stanowi fakt,
że w około połowie państw członkowskich obywatelstwo dziecka (lub jednego z
rodziców, które często jest zbieżne z obywatelstwem dziecka) stanowi
wystarczającą podstawę do ustalenia jurysdykcji w państwie członkowskim takiego
obywatelstwa, co jedak nie jest wystarczające w pozostałych państwach
członkowskich. Chociaż w niektórych z tych państw członkowskich, w których
powyższa podstawa nie obowiązuje, w określonych okolicznościach dopuszcza się
wniesienie sprawy w UE w oparciu o inne podstawy w zakresie pozostałych
jurysdykcji, nie ma żadnej gwarancji, że tak się stanie. [36] Przykładowo taka sytuacja może mieć miejsce w sprawach
małżeńskich, jeżeli małżonkowie mieszkają w państwie trzecim, w którym wyłączną
podstawą określenia jurysdykcji jest obywatelstwo małżonków, lub jeżeli
małżonkowie mieszkają w różnych państwach trzecich, miejsce pobytu tylko
jednego małżonka nie jest wystarczającą podstawą do ustalenia jurysdykcji, a
jurysdykcja ostatniego miejsca zwykłego pobytu małżonka jest niedostępna. Praktycznym
przykładem jest faktyczny przypadek opisany w badaniu „A European framework for
private international law”, o którym mowa w załączniku do niniejszego
sprawozdania, dotyczący obywatela Włoch i jego żony będącej obywatelką
Niderlandów, którzy pobrali się w państwie afrykańskim, a następnie mieszkali w
nim przez szereg lat. Żona, będąca dyplomatką, z przyczyn zawodowych
przeprowadziła się wraz z mężem do państwa azjatyckiego. W pewnym momencie para
chciała wziąć rozwód, co okazało się jednak niemożliwe w państwie azjatyckim
ich miejsca pobytu. Jurysdykcja nie była także dostępna na mocy niderlandzkich
ani włoskich przepisów dotyczących jurysdykcji w sprawach rozwodowych. W tych
okolicznościach sąd państwa członkowskiego byłby właściwy na mocy
rozporządzenia wyłącznie w przypadku posiadania przez oboje małżonków
obywatelstwa tego samego państwa członkowskiego. [37] Zob. badanie pt. „Study on Residual Jurisdiction”, o
którym mowa w załączniku do niniejszego sprawozdania. [38] Podstawa jurysdykcji dopuszczająca w wyjątkowych
przypadkach właściwość sądu państwa członkowskiego w odniesieniu do sprawy,
która ma związek z państwem trzecim, w celu zaradzania w szczególności
sytuacjom odmowy ochrony prawnej, przykładowo jeżeli postępowanie nie może
toczyć się w danym państwie trzecim (na przykład z powodu wojny domowej); zob.
motyw 16 rozporządzenia w sprawie zobowiązań alimentacyjnych. Tradycyjnie
uznaje się, że taka jurysdykcja „konieczna” opiera się na prawie do rzetelnego
procesu sądowego zgodnie z art. 6 ust. 1 europejskiej konwencji praw człowieka
lub jest wręcz nakładana na mocy tego prawa, co zostało także wskazane podczas
dyskusji parlamentarnych w niektórych państwach członkowskich – „Study on
Residual Jurisdiction”, s. 64. [39] Rezolucja P7_TA(2010)0477, pkt 3. [40] W szczególności w sprawach dotyczących odpowiedzialności
rodzicielskiej w państwach trzecich, które nie są umawiającymi się stronami
konwencji haskiej z 1996 r. Zob. badanie pt. „Study on Residual Jurisdiction”, o którym mowa w
załączniku do niniejszego sprawozdania. [41] Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000
r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w
sprawach cywilnych i handlowych, Dz.U. L 12 z 16.1.2001, s. 1. [42] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr
1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń
sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja
przekształcona), Dz.U. L 351 z 20.12.2012, s. 1 (zwane dalej „rozporządzeniem
Bruksela I wersja przekształcona”). [43] Rozporządzenie w sprawie zobowiązań alimentacyjnych;
wniosek Komisji z 2006 r. dotyczący zmiany rozporządzenia; wniosek Komisji w
sprawach dotyczących małżeńskich ustrojów majątkowych; wniosek w sprawie
jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w
zakresie skutków majątkowych zarejestrowanych związków partnerskich (COM(2010) 127
final); rozporządzenie w sprawie dziedziczenia, rozporządzenie Bruksela I
wersja przekształcona. [44] Rozporządzenie stanowi, że stwierdzenie wykonalności
dokumentów urzędowych oraz porozumień musi odbywać się na tych samych warunkach
jak w przypadku orzeczeń, jeżeli dokumenty urzędowe oraz porozumienia są wykonalne
w państwie członkowskim, w którym zostały one odpowiednio sporządzone lub
zawarte. Z trudnościami wiąże się fakt, że zaświadczenia stosowane w
postępowaniu w sprawie exequatur odnoszą się wyłącznie do „wyroków”. [45] Program sztokholmski (dokument Rady nr 17024/09 JAI 896),
pkt 3.1.2 i 3.3.2 [46] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady,
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Przestrzeń
wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości dla europejskich obywateli – Plan
działań służący realizacji programu sztokholmskiego z dnia 20 kwietnia 2010 r.,
COM(2010) 171 final, s. 10, 12, 23. [47] W sprawie C-195/08 PPU Rinau, Zb.Orz. 2008, s. I-05271
Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił, że z wyjątkiem orzeczeń o stwierdzonej
wykonalności, objętych zniesieniem procedury exequatur, każda
zainteresowana strona może przedstawić wniosek o nieuznanie orzeczenia, nawet
jeżeli wcześniej nie przedstawiono żadnego wniosku o uznanie wyroku. W sprawie
C-256/09 Purrucker I, Zb.Orz. 2010, s. I-07353 Trybunał Sprawiedliwości
potwierdził, że przepisy dotyczące uznawania i wykonywania nie mają
zastosowania do środków tymczasowych dotyczących prawa od pieczy, objętych
zakresem stosowania art. 20. [48] Badanie pt. „The Interpretation of the Public Policy
Exception”, o którym mowa w załączniku do niniejszego sprawozdania. [49] Inne często przywoływane podstawy nieuznawania orzeczeń
obejmowały doręczanie dokumentów, jeżeli orzeczenie zostało wydane zaocznie,
niedopełnienie procedury określonej w rozporządzeniu w odniesieniu do
umieszczania dziecka poza rodziną w innym państwie członkowskim oraz fakt, że
orzeczenie wydano bez zapewnienia zainteresowanemu rodzicowi możliwości bycia
wysłuchanym. Wymienione podstawy stanowią istotne kwestie dotyczące prawa do
skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu gwarantowanego na
mocy art. 47 Karty. [50] Rozporządzenie (WE) nr 805/2004 w sprawie utworzenia
Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych; rozporządzenie nr
1896/2006 ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty;
rozporządzenie nr 861/2007 ustanawiające europejskie postępowanie
w sprawie drobnych roszczeń; rozporządzenie w sprawie zobowiązań
alimentacyjnych; rozporządzenie Bruksela I wersja przekształcona. [51] Zob. także na przykład rozważania dotyczące przyszłych
norm minimalnych dotyczących doręczania dokumentów – sprawozdanie Komisji dla
Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
na temat stosowania rozporządzenia nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady
dotyczącego doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i
pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych. [52] Od 2010 r. w ramach posiedzeń dwustronnych omówiono 155
spraw. [53] Zob. dokument Rady 16121/10, JUSTCIV 194, z dnia 12
listopada 2010 r., Wnioski z seminarium ministerialnego zorganizowanego przez
prezydencję belgijską poświęconego międzynarodowej mediacji rodzinnej w
sprawach dotyczących uprowadzenia dziecka za granicę przez jedno z rodziców,
dostępny pod adresem http://register.consilium.europa.eu [54] Artykuł 55 lit. a). [55] Przewodnik europejskiej sieci sądowej po najlepszych
praktykach oraz wspólnych minimalnych standardach: https://e-justice.europa.eu/content_parental_responsibility-46-pl.do?init=true [56] W 2008 r. doszło do wymiany 706 wniosków o wydanie dziecka
między państwami członkowskimi. Z danych statystycznych wynika, że ogólny
wskaźnik powrotów z jednego państwa członkowskiego do drugiego wyniósł 52 % w
2008 r., natomiast, jeżeli chodzi o sytuacje, w których państwem żądającym
wydania dziecka było państwo trzecie, wskaźnik ten wyniósł 39 %: Analiza
statystyczna wniosków złożonych w 2008 r. zgodnie z Konwencją haską dotyczącą
cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę z dnia 25 października 1980
r. – część II – sprawozdanie regionalne, wstępny dokument nr 8 B ― aktualizacja
w listopadzie 2011 r., na potrzeby posiedzenia Komisji Specjalnej z czerwca
2011 r., dostępny pod adresem http://www.hcch.net [57] Sprawa C-195/08 PPU Rinau, Zb.Orz. 2008, s. I-05271, pkt
52. [58] Zob. na przykład sprawy Šneersone i Kampanella przeciwko
Włochom (skarga nr 14737/09), pkt 85 ppkt (iv); Iglesias Gil i A.U.I. przeciwko
Hiszpanii (skarga nr 56673/00); Ignaccolo-Zenide przeciwko Rumunii (skarga nr
31679/96), Maire przeciwko Portugalii (skarga nr 48206/99); PP przeciwko Polsce (skarga nr 8677/03) oraz Raw przeciwko Francji
(skarga nr 10131/11). [59] W niektórych sprawach Europejski Trybunał Praw Człowieka
orzekł również, że zapewnienie powrotu dziecka może stanowić naruszenie art. 8
europejskiej konwencji praw człowieka, w szczególności w sprawach, w których
uznał, że wezwany sąd nie docenił wagi problemów, które dziecko prawdopodobnie
doświadczyłoby w związku z powrotem do swojego państwa pochodzenia, że wezwany
sąd nie dysponował informacjami wystarczającymi do określenia, czy istniało
ryzyko w rozumieniu art. 13 lit. b) konwencji haskiej z 1980 r. lub że wezwany
sąd nie przeprowadził skutecznej oceny zarzutów skarżącego na mocy art. 13 lit.
b) konwencji haskiej z 1980 r. Zob. na przykład sprawy Šneersone i Kampanella
przeciwko Włochom (skarga nr 14737/09), pkt 95; B przeciwko Belgii (skarga nr
4320/11), pkt 76; X przeciwko Łotwie (skarga nr 27853/09), pkt 119. [60] W 2008 r. 15 % wniosków wymienionych między państwami
członkowskimi rozstrzygnięto w terminie 6 tygodni: zob. analiza statystyczna, o
której mowa w przypisie 56. [61] Artykuł 11 ust. 8 i art. 42. [62] Ponieważ celem rozporządzenia jest zapewnienie szybkiego
powrotu dziecka, wydanie zaświadczenia przez sąd pochodzenia w związku z
powrotem dziecka nie może podlegać środkom zaskarżenia, a jedyne zarzuty, jakie
można postawić w związku z zaświadczeniem, dotyczą jego sprostowania lub
wątpliwości co do jego autentyczności zgodnie z prawem państwa członkowskiego
pochodzenia, art. 43 ust. 2 i sprawa C-211/10 PPU Povse, Zb.Orz. 2010, s.
I-06673, pkt 73. [63] Sprawa C-211/10 PPU Povse, Zb.Orz. 2010, s. I-06673, pkt
53. Zgodnie
z orzeczeniem wydanym w sprawie C-195/08 PPU Rinau, Zb.Orz. 2008, s. I-05271 z
chwilą gdy orzeczenie odmawiające zarządzenia powrotu dziecka zostało wydane i
przekazane do wiadomości sądu państwa pochodzenia, dla celów sądu pochodzenia
wydającego orzeczenie zarządzające powrót, dla którego wydano zaświadczenie, bez znaczenia jest, że
orzeczenie odmawiające zarządzenia powrotu dziecka nie jest orzeczeniem
kończącym postępowanie w sprawie lub zostało uchylone, o ile powrót dziecka w
rzeczywistości nie nastąpił. [64] Podobne gwarancje mają zastosowanie do orzeczeń
dotyczących prawa do osobistej styczności z dzieckiem, dla których wydano zaświadczenie. [65] Artykuł 47. [66] Zob. dokument pt. „Comparative study on enforcement
procedures of family rights”, o którym mowa w załączniku do niniejszego
sprawozdania. [67] Te same przepisy dotyczące wykonania mają zastosowanie do
orzeczeń dotyczących prawa do osobistej styczności z dzieckiem, dla których
wydano zaświadczenie; art. 47. [68] Sprawa C-211/10 PPU Povse, Zb.Orz. 2010, s. I-06673, pkt
74–83. [69] Sprawa C-491/10 Zarraga, Zb.Orz. 2010, s. I-14247. [70] Sprawa Povse przeciwko Austrii (skarga nr 3890/11), pkt 81–82. [71] Skargi obywateli dotyczą przeważnie uciążliwych postępowań
w sprawie wykonania orzeczenia, długich postępowań i różniących się praktyk
organów krajowych. [72] Zob. na przykład sprawy wniesione przed Europejski
Trybunał Praw Człowieka: PP przeciwko Polsce (skarga nr 8677/03); Shaw
przeciwko Węgrom (skarga nr 6457/09); Raw przeciwko Francji (skarga nr 10131/11). [73] Przykładowo w niektórych państwach członkowskich w
przepisach dotyczących wykonania dopuszcza się wnoszenie odwołań od tytułów
egzekucyjnych. [74] Sprawa C-195/08 PPU Rinau, Zb.Orz. 2008, s. I-05271, pkt
82. [75] Zob. na przykład sprawa Shaw przeciwko Węgrom (skarga
nr 6457/09) oraz Raw przeciwko Francji (skarga nr 10131/11). [76] Artykuł 55 lit. d). [77] Artykuł 31 ust. 2 i art. 23 lit. g). [78] Sprawa C-92/12 PPU Health
Service Executive.