KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Ochrona przedsiębiorstw przed wprowadzającymi w błąd praktykami marketingowymi i zapewnienie skutecznego wykonania Przegląd dyrektywy 2006/114/WE dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej /* COM/2012/0702 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW Ochrona przedsiębiorstw przed wprowadzającymi
w błąd praktykami marketingowymi i zapewnienie skutecznego wykonania
Przegląd dyrektywy 2006/114/WE dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i
reklamy porównawczej 1. Wprowadzenie Jednolity rynek UE jest motorem wzrostu
gospodarczego i zapewnia konsumentom większy wybór i korzystniejsze ceny.
Inteligentny, trwały i sprzyjający włączeniu społecznemu wzrost gospodarczy
jest celem strategii Europa 2020[1],
która ma pomóc Europie i przedsiębiorstwom europejskim w przezwyciężeniu
kryzysu i umocnieniu się oraz tworzeniu nowych miejsc pracy. Wszystkie
strategie polityczne UE są ukierunkowane na realizację tego celu. Reklama ma znaczny wpływ ekonomiczny na
przedsiębiorstwa, stanowiąc kluczowy element każdej strategii działalności
gospodarczej. Pozwala przedsiębiorcom na przedstawienie swoich towarów i usług,
jest też istotnym czynnikiem warunkującym sukces handlowy. Może również
doprowadzić do zwiększenia konkurencji, zapewniając konsumentom lepsze
informacje oraz możliwość porównania produktów. W ramach jednolitego rynku
przedsiębiorstwa mogą docierać ze swoimi informacjami handlowymi do klientów ze
wszystkich zakątków Europy. W kontaktach handlowych klienci i konkurujące
ze sobą firmy oczekują od przedsiębiorstw, że wykorzystują one wiarygodne
informacje marketingowe oraz że działają zgodnie z wymogami staranności
zawodowej. Małe przedsiębiorstwa, będące podstawą europejskiej gospodarki[2], są
szczególnie narażone na wprowadzające w błąd praktyki marketingowe, jako że nie
mają dostatecznych zasobów, aby się przed nimi chronić. Potrzebują one jasnych
i skutecznych ram prawnych gwarantujących uczciwą konkurencję i zapewniających
skuteczne środki do jej egzekwowania. Przepisy UE dotyczące reklamy w kontaktach
handlowych między przedsiębiorstwami (B2B) mają zapewnić rozpowszechnianie
przez przedsiębiorstwa przekazów reklamowych lub marketingowych zgodnych z
prawdą. Takie przepisy tworzą niezbędne ramy regulacyjne dla marketingu w
kontaktach handlowych między przedsiębiorstwami, w ramach którego
przedsiębiorstwa dysponują dużą swobodą zawierania umów. W szczególności
dyrektywa dotycząca reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej[3] wyznacza
wspólny minimalny poziom ochrony przed wprowadzającą w błąd reklamą dla
przedsiębiorców w całej UE, jak również reguluje kwestie dotyczące reklamy
porównawczej. Ponieważ reklama w coraz większym stopniu
przenosi się do internetu, praktyki reklamowe i marketingowe zmieniają się i
mogą mieć wpływ na tysiące przedsiębiorstw na całym świecie. Wprowadzające w
błąd praktyki marketingowe, takie jak stosowane przez nieuczciwe
przedsiębiorstwa oferujące wpisy do katalogów biznesowych[4], w
dalszym ciągu przynoszą firmom, a zwłaszcza małym przedsiębiorstwom, znaczne
szkody. W związku z tym Komisja powiadomiła w ramach dokonywanego przez nią
przeglądu programu „Small Business Act”[5]
o zamiarze przeprowadzenia ponownej oceny funkcjonowania istniejących
przepisów. Ogólnie rzecz biorąc, wprowadzające w błąd
praktyki marketingowe prowadzą do nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku,
ponieważ mają negatywny wpływ na zdolność przedsiębiorstw do podejmowania
świadomych, a tym samym efektywnych wyborów. Zakłócenia procesu podejmowania
decyzji gospodarczych przez przedsiębiorstwa prowadzą również do zakłóceń
konkurencji. Dzieje się tak, ponieważ przedsiębiorca działający w sposób
nieuczciwy zdobywa klientów kosztem przedsiębiorstw wiernych zasadom albo
dlatego że dane przedsiębiorstwa zmuszone są płacić za bezużyteczne i
bezwartościowe usługi. Ponadto wprowadzające w błąd praktyki marketingowe
wywołują efekt domina w odniesieniu do klientów, jako że muszą oni płacić
więcej za produkty i usługi. Z tego powodu w niniejszym komunikacie zawarto
przegląd tego, jak dyrektywa dotycząca reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy
porównawczej jest obecnie wdrażana w państwach członkowskich, a także wskazano
problemy związane z jej stosowaniem, jak również przedstawiono zarys planów
dotyczących wprowadzenia zmian w tej dyrektywie w przyszłości. 2. Dyrektywa i jej wdrożenie w państwach
członkowskich 2.1. Opracowanie przepisów UE
dotyczących reklamy w kontaktach handlowych i zakres ich stosowania Dyrektywa dotycząca reklamy wprowadzającej w
błąd i reklamy porównawczej jest instrumentem horyzontalnym, który ma
zastosowanie do wszelkiego rodzaju reklam w relacjach między
przedsiębiorstwami. Podaje się w niej bardzo pojemną definicję reklamy,
określając ją jako komunikat lub wypowiedź w celu promowania towarów i usług,
przy czym nie precyzuje się formy reklamy. Tym samym definicja ta obejmuje
zarówno klasyczną reklamę, jak i inne rodzaje praktyk marketingowych. Dyrektywa
ustanawia minimalną normę prawną w zakresie ochrony mającą zastosowanie do
reklamy wprowadzającej w błąd we wszelkich transakcjach między
przedsiębiorstwami w całej UE, jednocześnie dając państwom członkowskim
możliwość przyjęcia wyższego poziomu ochrony. W dyrektywie tej określono również jednolite
przepisy dotyczące reklamy porównawczej[6],
ustanawiając warunki pozwalające na ocenę, czy reklama taka jest dozwolona[7]. Celem
jest zagwarantowanie, że w reklamie porównawczej porównuje się produkty podobne
do siebie, jest ona obiektywna, nie oczernia ani nie dyskredytuje znaków
towarowych innych przedsiębiorstw i nie wprowadza przedsiębiorców w błąd. Działania UE w tej dziedzinie rozpoczęły się w
1984 r., kiedy przyjęto pierwszą dyrektywę w sprawie reklamy wprowadzającej w
błąd[8] w celu
ochrony zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorstw. Przedmiotem dyrektywy była
pierwotnie, jako istotna dziedzina, sama reklama, natomiast nie odnoszono się w
niej do znacznie szerszych kwestii dotyczących nieuczciwej konkurencji i prawa
o nieuczciwych praktykach handlowych. Wiele państw członkowskich posiadało już
jednak w swoim dorobku prawnym przepisy chroniące przed reklamą wprowadzającą w
błąd, stąd zmiany w ich systemach prawnych wynikające z wprowadzenia tej
dyrektywy były ograniczone. Zasady zmieniono w 1997 r., tak aby uwzględnić w
pełni zharmonizowane przepisy dotyczące reklamy porównawczej[9], biorąc
pod uwagę fakt, że przepisy państw członkowskich w tej dziedzinie znacznie się
od siebie różniły[10],
co utrudniało swobodny przepływ towarów i usług i prowadziło do zakłóceń
konkurencji. W 2005 r. dyrektywa o nieuczciwych praktykach
handlowych[11]
wytyczyła oddzielne kompleksowe ramy prawne dla ochrony konsumentów przed
wszelkimi formami nieuczciwych praktyk handlowych, przed zwarciem transakcji
handlowej, w trakcie jej zawierania i po jej zawarciu, mając zastosowanie
również do wszelkich praktyk reklamowych szkodzących interesom gospodarczym
konsumentów, bez względu na wpływ na interesy konkurenta. Dyrektywa o
nieuczciwych praktykach handlowych ograniczyła zakres dyrektywy dotyczącej
reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej do sytuacji, w których
reklama skierowana jest wyłącznie do przedsiębiorstw. Przepisy dotyczące
reklamy porównawczej w dalszym ciągu stosowały się jednak do transakcji między
przedsiębiorcami i konsumentami, ponieważ stanowią one ogólną podstawę dla
oceny zgodności z prawem reklamy porównawczej. Pierwotną wersję dyrektywy dotyczącej reklamy
wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej i jej późniejsze zmiany
skonsolidowano w ramach nowej dyrektywy z 2006 r.[12]. 2.2. Przegląd sposobów wdrożenia
dyrektywy w państwach członkowskich Dyrektywa dotycząca reklamy wprowadzającej w
błąd i reklamy porównawczej została transponowana w państwach członkowskich za
pośrednictwem różnych instrumentów prawnych, takich jak kodeksy spółek
handlowych, ogólne przepisy prawodawcze w dziedzinie ochrony praw konsumentów i
przepisy w zakresie marketingu. Wprawdzie w pełni zharmonizowane przepisy
dotyczące reklamy porównawczej zostały transponowane w sposób jednolity, jednak
na podstawie informacji zgromadzonych przez Komisję o wszystkich systemach
prawnych państw członkowskich stwierdzono, że istnieje wiele rozbieżności w
odniesieniu do przepisów wykraczających poza minimalne, obowiązujące w całej UE
normy ochrony przed reklamą wprowadzającą w błąd. Niektóre państwa członkowskie postanowiły
wyjść poza minimalne normy prawne zawarte w dyrektywie dotyczącej reklamy
wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej oraz rozszerzyć, częściowo lub w
całości, poziom ochrony przyznany na mocy dyrektywy o nieuczciwych praktykach
handlowych na relacje między przedsiębiorstwami. W szczególności w Austrii,
Danii, Francji, Niemczech, Szwecji i we Włoszech przepisy krajowe dotyczące
ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami handlowymi mają także
zastosowanie, częściowo lub w całości, do praktyk marketingowych mających wpływ
na przedsiębiorstwa. Inne państwa członkowskie podkreślają natomiast swobodę
zawierania umów i potencjalnie wyższy poziom staranności w transakcjach między
przedsiębiorstwami, i nie uznają za właściwe, aby przedsiębiorstwa i konsumenci
byli chronieni w tym samym stopniu. Na przykład w Republice Czeskiej, Polsce i
Zjednoczonym Królestwie odnośne ustawodawstwo dotyczące reklamy w relacjach
między przedsiębiorstwami przyznaje jedynie minimalną ochronę ustanowioną
przepisami UE. Ogólnie rzecz biorąc, państwa członkowskie, dokonując
transpozycji dyrektywy, zdecydowały się na wiele różnych modeli[13]. W związku z powyższym poziom ochrony dla
europejskich przedsiębiorstw jest w dalszym ciągu zróżnicowany, nie dając
przedsiębiorstwom pewności co do ich praw i obowiązków w relacjach
transgranicznych. Różnice między systemami ochrony konsumentów i
przedsiębiorstw jeszcze bardziej zaciemniają obraz. W odniesieniu do systemów
egzekwowania prawa wymogi wprowadzone dyrektywą dotyczącą reklamy
wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej są raczej ograniczone. Ogólnie
rzecz biorąc, państwa członkowskie muszą zadbać o odpowiednie i skuteczne
środki zwalczania reklamy wprowadzającej w błąd oraz zapewnienia zgodności z
przepisami dotyczącymi reklamy porównawczej. Dotyczy to także obowiązku
wprowadzenia możliwości podjęcia działań prawnych przeciwko niezgodnej z
przepisami reklamie, przyznając sądom uprawnienia do nakazania zaprzestania lub
zakazania takiej reklamy i umożliwiając im nałożenie na reklamodawcę wymogu
dostarczenia dowodów na prawdziwość treści przywoływanych w reklamie[14]. Państwa
członkowskie obecnie wprowadzają w życie przepisy tej dyrektywy na podstawie
różnych systemów krajowych. Kluczowa różnica dotyczy możliwości egzekwowania
prawa przez organy publiczne. W niektórych państwach członkowskich organy
mogą podjąć działania przeciwko nieuczciwym przedsiębiorcom, natomiast w innych
państwach członkowskich jedynie sami poszkodowani mogą dochodzić roszczeń.
Zwłaszcza w przypadku reklamy transgranicznej takie różnice w znaczący sposób
negatywnie wpływają na faktyczny poziom ochrony. Egzekwowanie
przepisów przez organy publiczne w stosunku do przedsiębiorców stosujących
wprowadzające w błąd praktyki marketingowe jest możliwe w takich krajach jak
Bułgaria, Francja, Litwa, Łotwa, Rumunia, Włochy i Zjednoczone Królestwo[15]. W innych państwach
członkowskich tylko przedsiębiorstwa poszkodowane lub konkretne stowarzyszenia
mogą wystąpić na drogę sądową. Przykładowo Austria i Niemcy posiadają system
prywatnych stowarzyszeń samoregulacyjnych, które mogą wnosić przeciwko
przedsiębiorcom sprawy do sądów. Egzekwowanie prawa opiera się na działaniach
cywilnoprawnych, a sankcje mogą obejmować nakaz wycofania, nakaz zaprzestania
bezprawnych praktyk lub odszkodowanie za poniesioną szkodę. W Polsce, Republice
Czeskiej i Irlandii przedsiębiorstwa, które ucierpiały, same mogą dochodzić
środków naprawczych w sądach, natomiast organy publiczne podejmują działania
jedynie w przypadkach, gdy nieuczciwe praktyki stanowią przestępstwo w
rozumieniu prawa karnego[16].
Ponadto istnieje
pokaźne orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w dziedzinie
reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej[17]. Od 1984
r., kiedy przyjęto pierwsza dyrektywę dotyczącą reklamy wprowadzającej w błąd,
w wyrokach Trybunału pojawiło się szereg istotnych wyjaśnień. Decydujące
znaczenie miało przy tym zapoczątkowanie przez Trybunał stosowania pojęcia
„przeciętnego konsumenta”. Termin ten został następnie w 2005 r. skodyfikowany
w dyrektywie o nieuczciwych praktykach handlowych, która obecnie reguluje
kwestie dotyczące reklamy w relacjach między przedsiębiorstwami a konsumentami.
Ponadto warunki,
jakie musi spełniać reklama porównawcza, aby była dozwolona, zostały
przeanalizowane przez Trybunał przy kilku sprawach. Wynika to z faktu, że
reklama porównawcza stanowiła nową formę marketingu w wielu państwach
członkowskich, i należało wytyczyć jej granice. I tak na przykład Trybunał
opisał warunki dla porównania ogólnego poziomu cen[18] i
dokonał interpretacji postanowień dotyczących porównania produktów
posiadających nazwę pochodzenia[19]. 3. Konsultacje społeczne i wskazane
problemy W celu uzyskania konkretniejszych informacji
na temat wprowadzających w błąd praktyk marketingowych Komisja opublikowała
konsultacje społeczne, jak również zwróciła się do państw członkowskich o
podanie szczegółowych informacji w przesłanym im kwestionariuszu[20]. W ramach tego przeglądu Komisja nie tylko
zebrała dane dotyczące ogólnej skuteczności dyrektywy i istniejących problemów
w jej stosowaniu, ale również zgromadziła informacje dotyczące ogólniejszych
kwestii związanych z praktykami marketingowymi. Ocena objęła różne rodzaje
informacji handlowych w relacjach między przedsiębiorstwami mających na celu
promocję towarów i usług[21].
W niniejszym komunikacie skupiono się na
wprowadzających w błąd praktykach marketingowych, które obejmują również
wprowadzającą w błąd reklamę i techniki marketingowe, których według obecnej
definicji nie można jednoznacznie sklasyfikować jako reklamy. Na przykład
dotyczy to sytuacji, w których nie można rozpoznać komercyjnego celu lub
tożsamości przedsiębiorcy, a dany przekaz wydaje się zwykłą aktualizacją
informacji lub komunikatem właściwych organów. Konsultacje publiczne trwały od 21
października 2011 r. do 16 grudnia 2011 r. i cieszyły się znaczącym
zainteresowaniem. Łącznie wpłynęło 280 odpowiedzi. Osiągnięto także stosowną
równowagę zarówno w odniesieniu do zasięgu geograficznego[22], jak i
rodzaju respondentów (16 europejskich stowarzyszeń, 10 organów krajowych, 41
organizacji przedsiębiorców, 142 przedsiębiorstwa, w tym 126 MŚP, a także 38
obywateli)[23].
3.1. Najczęstsze wprowadzające w
błąd praktyki marketingowe Zdecydowana większość zainteresowanych stron
wyraziła swoje zaniepokojenie przede wszystkim z powodu licznych przypadków wprowadzających
w błąd praktyk marketingowych, bardzo często o wymiarze transgranicznym
(które czasami określa się jako oszustwa związane z marketingiem masowym)[24]. Oprócz najbardziej znanych wprowadzających w
błąd praktyk stosowanych przez nieuczciwe przedsiębiorstwa oferujące wpisy do
katalogów biznesowych[25]
wspomniano również inne powszechne praktyki, takie jak: · wprowadzające w błąd formularze płatności w
postaci faktur za usługi, rzekomo zamówione już przez przedsiębiorcę, mimo że
faktycznie ich nie zamawiał, lub wnioski o płatność, rzekomo wystawione przez
organy publiczne, np. oficjalny rejestr handlowy; · oferty rozszerzenia nazw domen internetowych (np. rozszerzenie
na inne domeny krajowe), w ramach których dany przedsiębiorca, stosując
techniki marketingu masowego, przedstawia fałszywe informacje i wywiera presję
psychiczną w celu zawarcia umowy. Przedsiębiorca taki oferuje rzekomo
szczególną usługę, gdy w rzeczywistości stawia zawyżone żądania cenowe za
prostą rejestrację domeny, która jest łatwo dostępna od oficjalnych dostawców
po znacznie niższych cenach; · oferty dotyczące zwiększenia ochrony znaków towarowych w innych
krajach składane przez przedsiębiorców, stosujących wprowadzającą w błąd
reklamę i dostarczających fałszywe informacje na temat charakteru tej usługi. W
rzeczywistości taka ochrona znaków towarowych może być przyznana wyłącznie
przez organy urzędowe, natomiast przedsiębiorca oferuje jedynie umieszczenie w
katalogu; · porady prawne przez platformę internetową w oparciu o strategię
marketingową, przy czym usługa taka bazuje wyłącznie na publicznie dostępnych
bezpłatnych bazach danych prawnych, zaś przedsiębiorca dostarcza wprowadzające
w błąd informacje na temat charakteru tej usługi. Przedsiębiorca taki nie
oferuje zatem praktycznie żadnej dodatkowej korzyści mimo wysokiej ceny, jaką
nalicza; · wprowadzający w błąd marketing w związku z reklamą w serwisach
społecznościowych, w ramach którego oferowane są usługi po zawyżonych ceny (np.
bardzo wysokie ceny za jedno kliknięcie), podczas gdy w rzeczywistości taką
usługę oferują same serwisy społecznościowe po znacznie niższych stawkach. W niektórych państwach członkowskich istnieje
problem związany z przedsiębiorcami wysyłającymi faktury za usługi rzekomo
zamówione przez telefon, mimo że w rzeczywistości nie zawarto żadnej umowy. Ograniczona liczba przedsiębiorstw, które
wzięły udział w konsultacjach przeprowadzonych przez Komisję, skarżyła się
również na wprowadzające w błąd twierdzenia dotyczących ekologiczności[26],
nieuczciwe praktyki w ramach reklamy porównawczej oraz, bardziej ogólnie, na
brak wystarczających informacji na etapie poprzedzającym zawarcie umowy w
relacjach między przedsiębiorstwami, w przypadku gdy jedno z przedsiębiorstw ma
znaczącą pozycję na rynku. Ponadto zainteresowane strony uznały, że
wprowadzające w błąd praktyki marketingowe w środowisku internetu są poważnym
problemem oraz że zwiększa się liczba przypadków wprowadzającej w błąd reklamy
transgranicznej, co ma wpływ na przedsiębiorstwa. Rosnąca liczba praktyk
internetowych, wpływających na przedsiębiorstwa na całym świecie, została
uznana za nową tendencję. 3.2. Nieuczciwe przedsiębiorstwa
oferujące wpisy do katalogów biznesowych 3.2.1. Kontekst Wśród wprowadzających w błąd praktyk
marketingowych, które przysparzają najwięcej problemów przedsiębiorstwom w
Europie, szczególnie niepokojąca wydaje się kwestia nieuczciwych
przedsiębiorstw oferujących wpisy do katalogów biznesowych. Praktyki takie,
stosowane na szeroką skalę i powodujące znaczne szkody gospodarcze, nie są
nowym zjawiskiem[27].
Tym niemniej zjawiska takie jak rozwój internetu, nowe narzędzia marketingu
masowego[28]
i niskie koszty publikacji zmieniły w ostatnich latach skalę omawianego
problemu. Z badań wynika, że najbardziej aktywni przedsiębiorcy stosujący tego
rodzaju techniki marketingu masowego wysyłają do 6 mln EUR takich formularzy
rocznie. Kwestia ta stanowi podstawę dwóch rezolucji
Parlamentu Europejskiego przyjętych w dniu 16 grudnia 2008 r.[29] i w dniu
9 czerwca 2011 r.[30],
w których zdecydowanie wzywa się do ściślejszej współpracy między państwami
członkowskimi, przeglądu dyrektywy dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i
reklamy porównawczej oraz zwiększenia ochrony przedsiębiorstw. Praktyki te mogą mieć różne formy. Najbardziej
rozpowszechniona praktyka polega na tym, że wprowadzające w błąd
przedsiębiorstwa oferujące wpisy do katalogów biznesowych wysyłają formularze,
prosząc przedsiębiorstwa o pozornie bezpłatną aktualizację informacji w ich
katalogach biznesowych. Jeżeli dane przedsiębiorstwa podpiszą taki formularz,
zostają poinformowane, że podpisały umowę i zostaną obciążone roczną opłatą.
Próby odstąpienia od umowy są zazwyczaj nieudane, a przedsiębiorstwa są ścigane
w związku z rzekomo zaległa kwotą za pośrednictwem firm windykacyjnych. Kwestia wprowadzających w błąd przedsiębiorstw
oferujących wpisy do katalogów biznesowych jest dobrym przykładem szerszego
problemu związanego z różnymi wprowadzającymi w błąd praktykami uderzającymi w
przedsiębiorców, w szczególności małe firmy i osoby wykonujące wolny zawód,
takie jak lekarze czy hydraulicy. 3.2.2. Dane o skali problemu W ramach badania
przeprowadzonego na użytek sprawozdania zleconego przez Parlament Europejski w
2008 r. udokumentowano ponad 13 000 skarg z 16 państw członkowskich i
stwierdzono, że liczba ta to jedynie „wierzchołek góry lodowej”[31]. Kilka państw
członkowskich zdecydowanie uznaje problem wprowadzających w błąd
przedsiębiorstw oferujących wpisy do katalogów biznesowych za poważny[32].
Niemniej tylko kilka z nich posiada wiarygodne dane na temat rzeczywistej skali
tego problemu. W Belgii urzędy otrzymały 460 skarg w 2008 r., 1165 w 2009 r. i
1258 w 2010 r. W Zjednoczonym Królestwie odnotowano 1318 skarg w latach
2008-2010. Władze czeskie udostępniły dane liczbowe pochodzące od krajowych
stowarzyszeń ochrony przedsiębiorstw, które szacują, że w latach 2007 – 2010
około 2000 osób padło ofiarą różnych tego typu oszustw. Na Węgrzech dopiero
niedawno uwagę mediów zwróciło działające na szeroką skalę przedsiębiorstwo
oferujące wpisy do katalogów biznesowych. Jednocześnie w niektórych państwach
członkowskich, takich jak Bułgaria, Cypr, Łotwa i Rumunia, problem ten wydaje
się pozornie nie istnieć albo przynajmniej nie istnieją na ten temat żadne
doniesienia. Przedsiębiorstwa również postrzegają ten
problem jako bardzo poważny: prawie połowa odpowiedzi w ramach konsultacji
społecznych wpłynęła od przedsiębiorstw, które bezpośrednio ucierpiały z powodu
wprowadzających w błąd praktyk dotyczących wpisów do katalogów biznesowych.
Najbardziej narażone na takie praktyki są MŚP i osoby wykonujące wolny zawód,
ale i inne rodzaje przedsiębiorstw i organizacji padają ich ofiarą. Bardzo
trudno jest ocenić straty finansowe ponoszone przez poszczególne
przedsiębiorstwa, ale szacuje się je na kwoty rzędu 1000 - 5000 EUR rocznie na
przedsiębiorstwo. Wiele małych przedsiębiorstw podkreśla
ponadto, że ucierpiały one także w związku ze stałym mobbingiem. Latami
borykają się one z problemami w związku z groźbą działań prawnych w jurysdykcji
innego kraju, przy rosnących „kosztach administracyjnych” i nieustających
telefonach od windykatorów, opisywanych przez poszkodowanych jako rozmowy
bliskie pogróżkom. Niektórzy respondenci byli również w stanie podać
szczegółowe dane, aby pokazać skalę tego problemu[33]. 3.2.3. Działania prawodawcze i w
obszarze egzekwowania prawa wymierzone przeciwko wprowadzającym w błąd
przedsiębiorstwom oferującym wpisy do katalogów biznesowych Dyrektywa dotycząca reklamy wprowadzającej w
błąd i reklamy porównawczej obejmuje kwestie dotyczące wprowadzających w błąd
praktyk w związku z wpisami do katalogów biznesowych, ale niektóre organy
wykonawcze wyraziły wątpliwości co do tego, czy praktyki te stanowią reklamę,
jako że tak naprawdę nie ma miejsca promocja towarów czy usług i tylko pozornie
istnieje relacja handlowa. W związku z tym stosowanie dyrektywy oraz jej
skuteczność nadal są problematyczne. Niektóre praktyki zaskarżono do sądu, ale
wydaje się, że z różnym wynikiem. W Danii i Austrii dzięki skutecznej
współpracy między organizacjami zrzeszającymi przedsiębiorców i policją, jak
również konsekwentnemu orzecznictwu sądowemu, praktyki te niemal całkowicie
zlikwidowano na szczeblu krajowym, tym niemniej problemem pozostają praktyki
transgraniczne. Władze Belgii, Francji i Hiszpanii również podjęły działania w
celu egzekwowania przepisów, lecz i w tych przypadkach głównie na poziomie
krajowym. W 2000 r. Austria[34], a w
2011 r. Belgia[35]
wprowadziły szczegółowe przepisy prawne w swoim ustawodawstwie wymierzone w
nieuczciwe przedsiębiorstwa oferujące wpisy do katalogów biznesowych. Austria
znacznie zmniejszyła skalę tego problemu na poziomie krajowym, ale austriackie
przedsiębiorstwa nadal są narażone na wprowadzające w błąd praktyki
marketingowe pochodzące z innych państw członkowskich. W Niderlandach utworzono
punkt doradczy ds. oszustw marketingowych świadczący usługi doradztwa prawnego
dla poszkodowanych. 3.3. Ogólne informacje zwrotne
uzyskane w ramach konsultacji Działanie prawodawcze znajduje szerokie
poparcie wśród zainteresowanych stron. Konsultacje wykazały bardzo
zdecydowane poparcie dla zwiększenia ochrony małych przedsiębiorstw i osób
wykonujących wolny zawód przed wprowadzającymi w błąd praktykami marketingowymi[36]. Ponadto
istnieje praktycznie zgoda co do tego, że należy opracować procedurę współpracy
dla przypadków transgranicznych związanych z reklamą wprowadzającą w błąd, gdyż
większość respondentów stwierdziła, że istniejące procedury egzekwowania prawa
nie są skuteczne. Ta uwaga powtarzała się w wielu odpowiedziach,
udzielonych zarówno przez małe przedsiębiorstwa, izby handlowe, jak i organy
publiczne[37].
Odnotowano również silne poparcie dla ogólnoeuropejskiego instrumentu mającego
chronić przedsiębiorstwa przed najbardziej szkodliwymi wprowadzającymi w błąd
praktykami marketingowymi[38].
Konsultacje
wykazały również, że prawie żadne z państw członkowskich nie podjęło jak dotąd
działań o wymiarze transgranicznym w związku z reklamą wprowadzającą w błąd.
Niektóre państwa członkowskie uważają, że jest to spowodowane brakiem
współpracy strukturalnej oraz słabością dyrektywy dotyczącej reklamy
wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej, który zawiera jedynie ogólne
klauzule dotyczące oceny tego, czy dany przekaz handlowy wprowadza w błąd[39]. 4. Ocena Komisji Komisja przeprowadziła szczegółową analizę
kwestii w odniesieniu do praktyk marketingowych w oparciu o konsultacje
społeczne, informacje zebrane od państw członkowskich i szereg skarg, i doszła
do następujących wniosków: ·
Dyrektywa dotycząca reklamy wprowadzającej w błąd i
reklamy porównawczej[40]
oraz istniejące systemy samoregulacyjne przewidziane w art. 6 dyrektywy wydają
się zapewniać solidne ramy regulacyjne dla znacznej części rynku reklam w
relacjach między przedsiębiorstwami. W kilku państwach członkowskich
przedsiębiorstwa stworzyły dobrowolne kodeksy i normy samoregulacyjne w
dziedzinie reklamy, które faktycznie są pomocne przy tworzeniu równych reguł
gry dla uczciwej konkurencji, ustalaniu dobrych praktyk biznesowych oraz
zapewnianiu alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów. ·
Utrzymywanie się jednak niektórych zakrojonych na
dużą skalę praktyk wprowadzających w błąd dowodzi, że istniejące przepisy
ogólnounijne funkcjonujące w połączeniu z samoregulacją muszą zostać
wzmocnione, tak aby uwzględniały pewne wyraźnie rozpoznawalne oszustwa. Małe
przedsiębiorstwa są najbardziej dotknięte takimi praktykami, jako że ich
podatność na zagrożenia nie różni się zasadniczo od podatności konsumentów.
Jednocześnie w relacjach między przedsiębiorstwami oczekuje się takiego samego
poziomu staranności są zarówno od małych przedsiębiorstw, jak i dużych
korporacji. ·
Ponadto szczególną uwagę należy zwrócić na
interpretację przepisów dotyczących reklamy porównawczej, w przypadkach, gdy
istnieje znaczące orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. 4.1. Praktyki marketingowe
wymagające działań prawodawczych na szczeblu UE Skala, trwałość i szkody finansowe wynikające
z niektórych, wyraźnie wprowadzających w błąd praktyk marketingowych, zarówno
na poziomie krajowym, jak i transgranicznym, muszą w sposób bardziej
ukierunkowany i skuteczny zostać uwzględnione na poziomie UE. Przede wszystkim definicja reklamy w
obecnej dyrektywie nie jest na tyle jednoznaczna, aby możliwe było
ukrócenie obecnych wprowadzających w błąd praktyk marketingowych i zaoferowanie
rozwiązań wybiegających w przyszłość. Dyrektywa szeroko definiuje reklamę jako
przedstawienie w jakiejkolwiek formie w celu wspierania zbytu towarów lub
usług, lecz definicja ta może być nieprecyzyjna w odniesieniu do praktyk
marketingowych w postaci wystawiania faktury lub formularza obowiązkowej
zapłaty. W związku z tym dotknięci tym zjawiskiem handlowcy, jak i krajowe
organy odpowiedzialne za egzekwowanie prawa czasami mają trudności z
rozpoznaniem, że takie praktyki są „reklamą” w rozumieniu dyrektywy dotyczącej
reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej, i dlatego nie stosują
odpowiednio tej dyrektywy jako podstawy prawnej do podjęcia działań. Ponadto badanie w celu ustalenia, czy dana
praktyka ma charakter wprowadzający w błąd nie daje pewności prawnej
wystarczającej do tego, aby zwalczyć takie wyraźnie wprowadzające w błąd
praktyki[41],
jako że badanie takie jest szeroko zakrojone, ogólne i pozostawia możliwość
różnych interpretacji i ocen w zależności od przypadku. Dodatkowy konkretny
zakaz szkodliwych praktyk marketingowych, takich jak na przykład zatajanie
komercyjnego celu przekazu, w formie „czarnej listy” służyłby wzmocnieniu
pewności prawnej i zwiększeniu poziomu ochrony, bez wywierania
nieproporcjonalnego wpływu na swobodę zawierania umów w relacjach między
przedsiębiorstwami. Obecna dyrektywa nie przewiduje procedury
współpracy transgranicznej[42],
i dlatego też krajowe organy nie posiadają formalnej podstawy do zażądania od
swoich odpowiedników w innych państwach członkowskich działań w zakresie
egzekwowania przepisów. Ponadto nie istnieją instrumenty umożliwiające wymianę
informacji na temat praktyk marketingowych mających wpływ na przedsiębiorstwa w
Europie. Ponadto w niektórych państwach członkowskich[43] organy
krajowe nie posiadają uprawnień w zakresie egzekwowania prawa w celu ukrócenia
takich praktyk w stosunkach między przedsiębiorstwami. W rezultacie w
przypadkach transgranicznych wprowadzających w błąd praktyk poszkodowani muszą
wnosić przed sądami za granicą kosztowne powództwa cywilne. Mimo że
wprowadzające w błąd praktyki marketingowe występują na dużą skalę i powodują
poważne szkody finansowe, jedyną reakcję urzędową stanowią dochodzenia karne w
związku z oszustwem, które nie wydają się dawać wystarczających rezultatów.
Często trudno jest udowodnić, że wprowadzające w błąd praktyki stanowią
oszustwo w rozumieniu prawa karnego, ponieważ pozornie może się wydawać, że
świadczona jest usługa. Organy krajowe nie dysponują systemem
współpracy i nie są w stanie zażądać działań w zakresie egzekwowania prawa od
swoich odpowiedników w innych państwach członkowskich, w przypadkach gdy
wprowadzające w błąd praktyki marketingowe stanowią zagrożenie dla zbiorowych
interesów gospodarczych przedsiębiorstw. Celem nie jest angażowanie się w spory
handlowe i egzekwowanie praw poszczególnych przedsiębiorstw, ale podejmowanie
działań w przypadkach poważnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, gdy
szeroko rozpowszechnione praktyki szkodzą europejskim przedsiębiorstwom. 4.2. Reklama porównawcza Mimo że w przypadku reklamy porównawczej
nieodłączne jest ryzyko oszustwa w odniesieniu do porównywanych produktów i ich
cen, tego rodzaju reklama może również wspierać przejrzystość rynku i
konkurencję. Od czasu przyjęcia dyrektywy dotyczącej reklamy porównawczej
wydano znaczną liczbę orzeczeń dotyczących zakresu reklamy porównawczej[44]. Opierając się na tym orzecznictwie, Komisja
zamierza przeanalizować zakres definicji reklamy porównawczej oraz jej powiązań
z niektórymi prawami własności intelektualnej konkurentów. Obszary, które mogą
wymagać dodatkowych wyjaśnień, dotyczą takich kwestii jak użycie znaku
towarowego konkurenta w reklamie porównawczej, porównanie produktów
posiadających nazwę pochodzenia z tymi bez takiej nazwy, jak również warunki,
na jakich przedsiębiorcy mogą zgodnie z prawem opierać swoją reklamę na
porównaniu cen wyłącznie w odniesieniu do niektórych grup produktów. 5. Przyszłe Działania Z oceny Komisji dotyczącej problemów
związanych z dyrektywą dotyczącą reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy
porównawczej wynika, że konieczne jest działanie prawodawcze, ponieważ
obecne ramy prawne mają kilka niedociągnięć, zarówno w odniesieniu do przepisów
prawa materialnego, jak i egzekwowania prawa (przepisów proceduralnych). W
związku z tym Komisja zamierza przedstawić wniosek w sprawie wzmocnienia
ochrony przedsiębiorstw przed transgranicznymi wprowadzającymi w błąd
praktykami marketingowymi. Uzupełnieniem tego wniosku w sprawie zmiany
dyrektywy dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej
będzie podjęcie w niedalekiej przyszłości inicjatywy wymierzonej w nieuczciwe
praktyki handlowe w relacjach między przedsiębiorstwami w sieci handlu
detalicznego. Przegląd dyrektywy będzie koncentrował się
na konkretnych problematycznych obszarach. W ramach tego przeglądu
wyjaśnione zostaną powiązania między tą dyrektywą a dyrektywą o nieuczciwych
praktykach handlowych. Zmiany skupią się również na poprawie skuteczności
transgranicznego egzekwowanie prawa, w tym współpracy między właściwymi
organami państw członkowskich, a także wzmacnianiu kluczowych przepisów prawa
materialnego. Uwzględnione zostaną potrzeby przedsiębiorstw, bez tworzenia
niepotrzebnych obciążeń administracyjnych[45]. Komisja wzmocni również egzekwowanie prawa
i stworzy ze skutkiem natychmiastowym grupę roboczą ad hoc złożoną z
przedstawicieli krajowych organów egzekwowania prawa. 5.1. Natychmiastowe działanie
ukierunkowane na wzmocnienie egzekwowania istniejących przepisów Niezależnie od ograniczeń obecnych ram
prawnych dotyczących wprowadzających w błąd praktyk marketingowych między przedsiębiorstwami,
Komisja będzie angażować się na rzecz lepszego egzekwowania prawa na podstawie obowiązujących
przepisów. W pierwszej kolejności Komisja, prowadząc
równolegle działania prawodawcze, wzmocni egzekwowanie przepisów
dyrektywy dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej. W
tym celu Komisja rozważy wraz z państwami członkowskimi, jakie środki można
podjąć w ramach istniejących przepisów w celu poprawy sytuacji przedsiębiorstw
do czasu wejścia w życie nowego wniosku. W celu ułatwienia współpracy państw
członkowskich Komisja stworzy w ciągu najbliższych miesięcy grupę roboczą ad
hoc złożoną z przedstawicieli krajowych organów egzekwowania prawa i innych
ważnych urzędów w celu wymiany informacji na temat stosowanych na szeroką skalę
wprowadzających w błąd praktyk marketingowych i wspierania dalszej koordynacji
działań w zakresie egzekwowania prawa. Komisja Europejska: - ustanowi ze skutkiem natychmiastowym sieć ad hoc organów w celu wzmocnienia egzekwowania przepisów dyrektywy dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej i poprawy wymiany informacji. 5.2. Przedstawienie wniosku
ustawodawczego 5.2.1. Nowe przepisy prawa
materialnego dotyczące wprowadzających w błąd praktyk marketingowych Oprócz lepszego egzekwowania prawa i
współpracy przedsiębiorstwa wyraźnie potrzebują także dodatkowych przepisów
prawa materialnego w celu wyjaśnienia sytuacji prawnej i zaradzenia najbardziej
szkodliwym wprowadzającym w błąd praktykom marketingowym mającym wpływ na
przedsiębiorstwa w całej Europie. W szczególności należy sprecyzować zakres
dyrektywy, tak aby ogólna klauzula wyraźnie obejmowała wszystkie możliwe
rodzaje wprowadzających w błąd praktyk marketingowych i ich w sposób
jednoznaczny zakazywała. Wprowadzenie nowej definicji
wprowadzających w błąd praktyk marketingowych doprecyzuje zakresu dyrektywy
i posłuży ulepszeniu ochrony przedsiębiorstw, ponieważ będzie lepiej
uwzględniać sytuacje, w których nie jest łatwo uznać daną praktykę marketingową
za typową reklamę. Wyeliminuje to niepewność i wprowadzi pewność prawa.
Niektóre szczególne rodzaje praktyk reklamowych, takie jak twierdzenia
dotyczące ekologiczności produktu[46],
mogą wymagać dodatkowych, jasnych definicji w związku z doniesieniami na temat
wprowadzających w błąd praktyk w tym obszarze[47]. Ponadto Komisja przewiduje wzmocnienie ochrony
w ramach ogólnych klauzul zawartych w dyrektywie poprzez wprowadzenie
dodatkowego poziomu ochrony w postaci czarnych list zakazanych
wprowadzających w błąd praktyk marketingowych, co ułatwi również
egzekwowania prawa. W efekcie przyszłe instrumentu ustawodawcze opierałyby się
na dwupoziomowym systemie zakazów: ogólnej klauzuli obejmującej wszystkie
wprowadzające w błąd praktyki marketingowe, a także konkretnej czarnej liście
wyszczególniającej najbardziej szkodliwe praktyki w stosunkach między
przedsiębiorstwami. W szczególności taka czarna lista z góry
zakazywałaby takich wprowadzających w błąd praktyk marketingowych jak zatajanie
komercyjnego celu przekazu, tożsamości przedsiębiorcy lub istotnych informacji
na temat konsekwencji odpowiedzi na dany przekaz. Ponadto praktyki, takie jak
ukrywanie przekazu handlowego pod postacią faktury lub obowiązkowej płatności,
powinny być wyraźnie zabronione. Komisja zbada również rozwiązania na poziomie krajowym,
takie jak te przyjęte w Austrii i w Belgii, gdzie szczegółowe przepisy
zabraniają albo szeregu wprowadzających w błąd praktyk marketingowych albo
wyłącznie praktyk nieuczciwych przedsiębiorstw oferujących wpisy do katalogów
biznesowych. Komisja zamierza dokonać oceny możliwości zaostrzenia
sankcji za naruszanie przepisów krajowych, przyjętych w ramach transpozycji
dyrektywy. Takie nowy wniosek ustawodawczy wymagałby od państw członkowskich
dopilnowania, aby sankcje za wprowadzające w błąd praktyki marketingowe w
relacjach między przedsiębiorstwami były skuteczne, proporcjonalne i
odstraszające[48].
Komisja zamierza również doprecyzować
zasady dotyczące reklamy porównawczej, w szczególności w odniesieniu do
porównania cen i powiązań między reklamą porównawczą i prawami własności
intelektualnej. Komisja Europejska zamierza dokonać przeglądu dyrektywy w celu: - wyjaśnienia jej zakresu poprzez wprowadzenie bardziej precyzyjnej definicji wprowadzających w błąd praktyk marketingowych; - stworzenia czarnej listy najbardziej szkodliwych wprowadzających w błąd praktyk marketingowych; - ustanowienia skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji za naruszenie przepisów krajowych przyjętych w celu stosowania dyrektywy; - wyjaśnienia niektórych aspektów reklamy porównawczej na podstawie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. 5.2.2. Nowa procedura współpracy w
zakresie egzekwowania prawa W celu rozwiązania problemów związanych z
rozbieżnymi krajowymi systemami egzekwowania prawa oraz brakiem w obowiązującej
dyrektywie podstawy dla sprawnej współpracy transgranicznej Komisja zamierza
stworzyć procedurę współpracy w zakresie egzekwowania prawa w tej dziedzinie,
która, generując jedynie minimalne koszty dodatkowe, umożliwiałaby organom
egzekwującym prawo skuteczne reagowanie w przypadkach, gdy transgraniczne
problemy zaczynają mieć charakter systematyczny, naruszają zbiorowe interesy
przedsiębiorstw w Europie i w oczywisty sposób naruszają zasady uczciwego
handlu i dobre praktyki handlowe. Komisja zamierza zatem zaproponować procedurę
współpracy w zakresie egzekwowania prawa, ukierunkowaną na ochronę
przedsiębiorstw w zakresie wprowadzających w błąd praktyk marketingowych. W celu stworzenia klarownej podstawy prawnej
dla transgranicznych działań w zakresie egzekwowania prawa do wniosku
ustawodawczego powinien zostać wprowadzony wyraźny obowiązek wzajemnej
pomocy. Ponadto konkretne przepisy zobowiążą państwa członkowskie do
wyznaczenia organów posiadających z urzędu uprawnienia w zakresie
egzekwowania prawa w odniesieniu do prawidłowego i skutecznego wdrażania
dyrektywy dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej.
Oznacza to, że dane państwo członkowskie również mogłoby rozszerzyć zakres
uprawnień funkcjonujących organów odpowiedzialnych za ochronę konsumentów lub
konkurencji[49]
i niekoniecznie musiałoby tworzyć nowe organy administracyjne. Szybką,
bezpieczną i racjonalną pod względem kosztów współpracę zapewniłaby aplikacja
online służąca do wymiany wniosków, nie pociągając za sobą przy tym zbytnich
dodatkowych obciążeń i kosztów dla państw członkowskich. Do tego celu można
byłoby skorzystać z istniejącego systemu wymiany informacji na rynku
wewnętrznym (IMI). Ponadto Komisja będzie również dążyć do
współpracy na szczeblu międzynarodowym, aby zadbać o to, by przedsiębiorstwa
europejskie nie były celem wprowadzających w błąd praktyk marketingowych
pochodzących spoza Europy[50]. W ramach zmian ustawodawczych Komisja Europejska zamierza: - stworzyć procedurę współpracy w zakresie egzekwowania prawa (sieć organów egzekwowania prawa), zbliżając do siebie krajowe organy egzekwowania prawa odpowiedzialne za przepisy prawne służące ochronie przedsiębiorstw, w celu ustanowienia między nimi współpracy w przypadkach transgranicznych wprowadzających w błąd praktyk marketingowych; - wprowadzić obowiązek wzajemnej pomocy dla państw członkowskich, wyraźnie przewidując możliwość zwrócenia się z prośbą o środki egzekucyjne w sytuacjach transgranicznych; - wprowadzić przepisy, zobowiązujące państwa członkowskie do wyznaczenia organ egzekucyjnego w dziedzinie marketingu w relacjach między przedsiębiorstwami. 6. Wnioski W latach 2002 – 2010 małe i średnie
przedsiębiorstwa stworzyły w UE 85% nowych miejsc pracy[51]. Przy
ich potencjale w zakresie wzrostu i do tworzenia nowych miejsc pracy są
dokładnie tym, czego Europa potrzebuje w czasach niepewności gospodarczej. Aby
móc osiągać sukcesy i rozszerzać swoją działalność na jednolitym rynku,
przedsiębiorstwa potrzebują przyjaznego otoczenia regulacyjnego, które nie
tylko będzie im zapewniało swobodę działalności gospodarczej, ale również
zagwarantuje im bezpieczeństwo w transakcjach z innymi przedsiębiorcami. W
szczególności małe przedsiębiorstwa również potrzebują podstawowej ochrony
przed wprowadzającymi w błąd praktykami marketingowymi. Komisja zamierza
zatem zaproponować konkretne zmiany w dyrektywie dotyczącej reklamy
wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej w celu wyeliminowania szkodliwych
wprowadzających w błąd praktyk marketingowych w relacjach między
przedsiębiorstwami, takich jak działania nieuczciwych przedsiębiorstw
oferujących wpisy do katalogów biznesowych. W tym celu Komisja przedstawi
specjalny wniosek ustawodawczy i zintensyfikuje działania mające na celu
zapewnienie właściwego egzekwowania istniejących przepisów. [1] Europa
2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego
włączeniu społecznemu, COM(2010)2020. [2] Małe i
średnie przedsiębiorstwa; dziewięć na dziesięć małych i średnich
przedsiębiorstw to mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10
pracowników. [3] Dyrektywa
2006/114/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca
reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej (zwana w niniejszym
komunikacie „dyrektywą”); Dz.U. L 376 z 27.12.2006 r., s. 21. [4] Zob. pkt
3.2. Nieuczciwe przedsiębiorstwa oferujące wpisy do katalogów biznesowych
wykorzystują wprowadzające w błąd praktyki marketingowe, rozsyłając formularze
i prosząc przedsiębiorstwom o aktualizację swoich danych we wspomnianych
katalogach, pozornie bez opłat. Jeżeli dane przedsiębiorstwo podpisze taki
formularz, zostaje poinformowane, że podpisało umowę i zostanie obciążone
roczną opłatą. [5] Przegląd
programu „Small Business Act”, COM(2011)78. [6] Każda
reklama, która wyraźnie lub przez domniemanie identyfikuje konkurenta albo
towary lub usługi oferowane przez konkurenta. [7] Dyrektywa
zgodnie z jej art. 1 chroni przed wprowadzającą w błąd reklamą jedynie
przedsiębiorstwa, ale określa warunki dla reklamy porównawczej skierowanej
zarówno do konsumentów, jak i do przedsiębiorstw. [8] Dyrektywa
Rady 84/450/EWG z dnia 10 września 1984 r. w sprawie zbliżenia przepisów
ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących
reklamy wprowadzającej w błąd, Dz.U. L 250 z 19.9.1984, s. 17. [9] Dyrektywa
97/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 października 1997 r.
zmieniająca dyrektywę 84/450/EWG. [10] W Danii,
Szwecji czy Zjednoczonym Królestwie reklama porównawcza była dość powszechnie
stosowana, natomiast we Francji, Niemczech i Włoszech została ona wyraźnie
dozwolona przez krajowe orzecznictwo, aczkolwiek w sposób restrykcyjny. W
Luksemburgu reklamę porównawczą uznano za działanie będące nieuczciwą
konkurencją, a w Portugalii podlegała ona systemowi zezwoleń udzielanych ad
hoc. [11] Dyrektywa
2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotycząca nieuczciwych praktyk
handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku
wewnętrznym oraz zmieniająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE,
98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE)
nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywa o nieuczciwych
praktykach handlowych”), Dz.U. L 149 z 11.6.2005; p. 22 [12] Dyrektywa
2006/114/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca
reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej; Dz.U. L 376 z 27.12.2006;
s. 21 [13] W Bułgarii
przepisy dotyczące reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej zostały
włączone do ustawy o ochronie konkurencji. Na Cyprze funkcjonuje odrębna ustawa
w sprawie kontroli reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej. Węgry
wprowadziły, w odniesieniu do relacji między przedsiębiorstwami, rozróżnienie
między reklamą wprowadzającą w błąd, które to kwestie regulowane są ustawą o
podstawowych wymogach i określonych ograniczeniach dotyczących reklamy
komercyjnej, a innymi nieuczciwymi praktykami, do których stosuje się ustawa o
zakazie nieuczciwych praktyk handlowych i nieuczciwej konkurencji. Litwa,
Łotwa, i Słowacja mają osobne ustawy dotyczące reklamy. [14] Art. 5
ust. 1 i 3 oraz art. 7 dyrektywy 2006/114/WE. [15] We Francji
organ ochrony konsumentów może przeprowadzać postępowania przeciwko
nieuczciwymi przedsiębiorcom i niektóre przestępstwa mogą podlegać sankcjom
karnym. Włoski Urząd Antymonopolowy posiada uprawnienia do prowadzenia
dochodzeń w przypadkach reklamy wprowadzającej w błąd mającej wpływ na
przedsiębiorstwa oraz do nakładania grzywien. Na Litwie Rada ds. Konkurencji
może nakładać sankcje administracyjne. Podobnie Rumunia posiada system
egzekwowania prawa, w ramach którego Dyrekcja Generalna ds. Pomocy Państwa,
Nieuczciwych Praktyk i Cen Regulowanych może nakładać kary pieniężne na
przedsiębiorców. W Zjednoczonym Królestwie Urząd ds. Uczciwego Handlu może
wszcząć cywilnoprawne postępowanie sądowe w celu nakazania zaprzestania
szkodliwych praktyk, ale reklama wprowadzająca w błąd jest również
przestępstwem, które może pociągać za sobą karę pozbawienia wolności do dwóch
lat. [16] W
niektórych przypadkach zakrojone na szeroką skalę wyraźnie wprowadzające w błąd
praktyki reklamowe były rozpatrywane w ramach krajowego ustawodawstwa karnego w
obszarze nadużyć finansowych. [17] Zob.
zwłaszcza sprawy C-362/88 GB-INNO-BM; C-373/90 postępowanie karne przeciwko X;
C-126/91, Schutzverband gegen unwesen in der Wirtschaft; C-210/96 Gut
Springenheide oraz Tusky; C-220/98 Estee Lauder; C-112/99 Toshiba Europe;
C-44/01 Pippig Augenotopic; C-71/02, Herbert Karner Industrie-Auktionen;
C-228/03 Gillette; C-59/05, Siemens; C 533/06 O2 Holdings; C-487/07, L'Oréal;
C-414/06 Lidl Belgia; C-159/09 Lidl. [18] C-356/04
Lidl Belgia. [19] C-381/05
De Landtsheer Emmanuel SA. [20] W
odpowiedzi 21 państw członkowskich przesłało wypełniony kwestionariusz. [21] Uwzględniono
przy tym reklamy w internecie, twierdzenia dotyczące ekologiczności, reklamę
porównawczą itp. Komunikat nie dotyczy niektórych praktyk umownych między
przedsiębiorstwami, głównie z sektora detalicznego, które mogłyby
prawdopodobnie zostać uznane za nieuczciwe ze względu na nierównowagę w
relacjach wynikającą ze znacznej siły przetargowej niektórych uczestników
rynku. Kwestie te będą przedmiotem kolejnej inicjatywy dotyczącej nieuczciwych
praktyk handlowych między przedsiębiorstwami w sieci handlu detalicznego. [22] Komisja
otrzymała odpowiedzi zainteresowanych stron ze wszystkich państw członkowskich
z wyjątkiem Litwy, Łotwy i Malty. [23] Wyniki
tych konsultacji społecznych dostępne są w internecie na stronie:
http://ec.europa.eu/yourvoice/ipm/forms/dispatch?userstate=DisplayPublishedResults&form=MisleadingAd
[24] Fińska
Federacja Przedsiębiorstw stwierdziła, że według sondażu 60% przedsiębiorców
prowadzących działalność na własny rachunek otrzymywała w 2010 r. niechciane
reklamy. Niemieckie Stowarzyszenie ds. Walki z Przestępczością Gospodarczą
(DSW) szacuje potencjalne roczne straty przedsiębiorstw w Niemczech wynikające
z tych praktyk na kwotę około 340 mln EUR. [25] Zob.
sekcja 3.2. [26] Praktyka
polegająca na tym, że przedsiębiorcy niezgodnie z prawdą twierdzą, że ich
produkty mają korzystny wpływ na środowisko, np. w odniesieniu do efektywności
energetycznej. [27] Europejskie
Stowarzyszenie Wydawców Katalogów i Baz Danych (European Association of
Directory and Database Publisher - EADP), reprezentujące tę branżę, stwierdza,
że tego rodzaju nieuczciwe praktyki odnotowano już 40 lat temu, a jeden z
powodów utworzenia ich stowarzyszeń członkowskich był związany właśnie z
odróżnianiem przedsiębiorców działających zgodnie z prawem od nieuczciwych. [28] Takie jak
bezpośrednia reklama przez pocztę elektroniczną, strony internetowe lub portale
społecznościowe, a także wiadomości tekstowe. [29] Rezolucja
Parlamentu Europejskiego z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie nieuczciwych
przedsiębiorstw oferujących wpisy do katalogów biznesowych 2008/2126 (INI)
A6-0446/2008. [30] Rezolucja
Parlamentu Europejskiego z dnia 9 czerwca 2011 r. w sprawie nieuczciwych
przedsiębiorstw oferujących wpisy do katalogów biznesowych 2011/0269 B7
0342/2011. [31] „Wprowadzające
w błąd praktyki stosowane przez przedsiębiorstwa oferujące wpisy do katalogów
biznesowych w kontekście obecnych i przyszłych przepisów dotyczących rynku
wewnętrznego ukierunkowanych na ochronę konsumentów i MŚP”
IP/A/IMCO/FWC/2006-058/LOT4/C1/C6. [32] W
szczególności Austria, Belgia, Republika Czeska, Niemcy, Francja, Luksemburg,
Polska, Portugalia, Szwecja, Słowacja oraz Zjednoczone Królestwo. [33] Na
przykład Duńska Federacja Przedsiębiorstw odbierała w pewnym okresie 200
telefonów miesięcznie w sprawie tego problemu. Hiszpański organ samoregulacyjny
w obszarze reklamy w ciągu ostatnich 5 lat otrzymał 902 skargi. Władze
belgijskie donoszą, że ponad 9% wszystkich skarg (od konsumentów, jak i od
przedsiębiorców) dotyczy wprowadzających w błąd przedsiębiorstw oferujących
wpisy do katalogów biznesowych. [34] UWG
(Ustawa o nieuczciwej konkurencji) pkt 28a. [35] Art. 95-99
belgijskiej ustawy z 23 czerwca 2011 r. w sprawie praktyk handlowych i ochrony
konsumentów. Rozdział 4 sekcja 2: Nieuczciwe praktyki rynkowe w odniesieniu do
osób innych niż konsumenci. [36] 79%
respondentów opowiedziało się za wzmocnieniem ochrony małych przedsiębiorstw,
szczególnie w przypadku transakcji transgranicznych. [37] 85%
respondentów poparło stworzenie procedury współpracy w sprawach
transgranicznych. [38] 84%
respondentów opowiedziało się za ogólnounijnymi przepisami wymierzonymi
przeciwko najbardziej szkodliwym praktykom marketingowym mającym negatywny
wpływ na przedsiębiorstwa. [39] Słabość
przepisów prawa materialnego dotyczy głównie kryteriów oceny tego, czy reklama
ma charakter wprowadzający w błąd, jak wskazano w art. 3 dyrektywy. [40] Szeroka
definicja reklamy (art. 2a), reklamy wprowadzającej w błąd (art. 2b) i podstawy
do oceny, czy reklama jest reklamą wprowadzającą w błąd (art. 3). [41] Art. 2
lit. b) oraz art. 3 dyrektywy 2006/114/WE. [42] Jak na
przykład procedury podobnej do zobowiązań w zakresie wzajemnej pomocy
określonych w rozporządzeniu (WE) nr 2006/2004 w sprawie współpracy w
dziedzinie ochrony konsumentów. [43] Np.
Republika Czeska, Irlandia, Niderlandy i Polska. [44] C-112/99
Toshiba Europe, C-44/01 Pippig Augenoptik, C-356/04 Lidl Belgia, C-59/05 Siemens
AG; C-381/05 De Landtsheer Emmanuel, C-533/06 O2 Holdings; C-487/07 L'Oréal SA
i C-159/09 Lidl. [45] Przewidziane
działania zostaną poddane pełnej ocenie skutków oraz będą podporządkowane
zasadom określonym w ramach finansowych zaproponowanych przez Komisję. [46] Twierdzenia
reklamowe, zgodnie z którymi dany produkt jest korzystniejszy lub mniej
szkodliwy dla środowiska niż produkty oferowane przez konkurentów. [47] Równocześnie
Komisja zamierza wydać zalecenia dotyczące najlepszych praktyk w oparciu o
podejście uwzględniające cykl życia i odpowiednie metody, takie jak planowane
europejskie zharmonizowane metody obliczania wpływu produktów i organizacji na
środowisko (ang. Product Environmental Footprint PEF (PEF), Organisation
Environmental Footprint (OEF)). [48] Podobnie
jak przewiduje to art. 13 dyrektywy 2005/29/WE o nieuczciwych praktykach
handlowych. [49] Zostanie
rozpatrzona kwestia tego, czy zakres istniejących procedur współpracy, jak na
przykład mechanizmu ustanowionego rozporządzeniem (WE) nr 2006/2004 w sprawie
współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów, mógłby zostać rozszerzony na
niektóre praktyki w relacjach między przedsiębiorstwami, czy też należy
ustanowić nową specjalną procedurę współpracy. [50] Taka
współpraca mogłaby mieć miejsce na przykład w ramach Międzynarodowej Sieci
Ochrony i Egzekwowania Praw Konsumenta (ICPEN). [51] „Do
SMEs create more and better jobs? ” („Czy MŚP tworzą
więcej lepszych miejsc pracy?”) – badanie dotyczące wpływu MŚP na rynek pracy
UE, przeprowadzone przez EIM Business and Policy Research przy wsparciu
finansowym Komisji Europejskiej. Zoetemeer, listopad 2011 r.