KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Plan ochrony zasobów wodnych Europy /* COM/2012/0673 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I
KOMITETU REGIONÓW Plan ochrony zasobów wodnych Europy 1. Przyczyny opracowania planu: stan wód w
UE nie jest wystarczająco dobry! Woda jest niezbędna ludziom, przyrodzie i
gospodarce. Jej zasoby stale się odnawiają, ale nie są
niewyczerpane i nie można ich wytworzyć ani zastąpić innymi
zasobami. Woda słodka stanowi tylko ok. 2 % zasobów wody na Ziemi i
szacuje się, że konkurujące ze sobą rodzaje zapotrzebowania
mogą do 2030 r. spowodować niedobór wody sięgający
40 % w skali światowej[1]. Polityka wodna UE z powodzeniem przyczynia
się do ochrony naszych zasobów wodnych. Cel niniejszego planu ochrony
zasobów wodnych Europy polega na usunięciu przeszkód, które
utrudniają działania na rzecz ochrony zasobów wodnych Europy.
Podstawą planu jest dogłębna ocena polityki prowadzonej w tej
dziedzinie. Plan opracowano na podstawie licznych informacji i analiz, w tym
sprawozdania Europejskiej Agencji Środowiska (EAŚ) w sprawie
stanu wód[2],
przeprowadzonych przez Komisję ocen planów gospodarowania wodami w
dorzeczu (planów PGWD) oraz przeglądu polityki dotyczącej niedoboru
wody i susz[3],
a także oceny funkcjonowania polityki UE w zakresie wody słodkiej[4]. Ponadto niniejszy plan
uzupełniono oceną skutków[5].
Plan opiera się również na wynikach szeroko zakrojonych konsultacji
społecznych, które przeprowadzono zarówno w związku z jego
opracowywaniem oraz w ramach wspomnianej oceny funkcjonowania polityki UE. W
konsultacjach wzięli udział obywatele, zainteresowane podmioty,
państwa członkowskie oraz inne instytucje i organy UE[6]. W planie uwzględniono
fakt, że środowisko wodne w UE jest bardzo zróżnicowane i z
tego względu – zgodnie z zasadą pomocniczości – nie
zaproponowano w nim rozwiązań uniwersalnych. Najważniejsze
zagadnienia omówione w planie obejmują: lepsze użytkowanie gruntów,
zapobieganie zanieczyszczaniu wód, większą efektywność
wodną i odporność zasobów wodnych, a także lepsze
zarządzanie gospodarką wodną. 1.1. Kontekst polityczny Od trzydziestu lat polityka wodna UE wnosi
ważny wkład w ochronę wód. Europejczycy mogą pić
bezpieczną wodę z kranu i korzystać z tysięcy wód
przybrzeżnych, rzek i jezior w całej UE. Zanieczyszczenia ze
źródeł miejskich, przemysłowych i rolniczych podlegają
uregulowaniom prawnym, co spowodowało znaczną poprawę
jakości wód europejskich, zwłaszcza dzięki ograniczeniu nadmiaru
występujących w nich składników pokarmowych. W rezultacie do
niektórych europejskich rzek powróciły powszechnie znane gatunki ryb takie
jak łosoś i jesiotr. W 2000 r. przyjęto ramową
dyrektywę wodną (dyrektywę RDW)[7],
w której po raz pierwszy wszechstronnie ujęto wszystkie problemy
związane z wodami w UE, dając tym samym wyraźny sygnał,
że gospodarka wodna to coś więcej niż sama dystrybucja i
uzdatnianie wody. Wiąże się ona bowiem z użytkowaniem
gruntów i gospodarowaniem gruntami, gdyż te dziedziny mają wpływ
zarówno na jakość jak i na ilość wody; ponadto wymaga ona
koordynacji z planowaniem przestrzennym prowadzonym przez państwa członkowskie
oraz włączenia do dziedzin priorytetowych objętych
finansowaniem. W dyrektywie RDW ustanowiono cel polegający na
osiągnięciu dobrego stanu wód do 2015 r. Termin ten jest coraz
bliższy. Zgodnie ze sprawozdaniem EAŚ w sprawie stanu wód oraz przeprowadzoną
przez Komisję oceną planów PGWD opracowanych na mocy dyrektywy RDW
cel ten zostanie zrealizowany w przypadku nieco ponad połowy (53 %)
wód w UE. Z tego powodu należy podjąć istotne działania
dodatkowe na rzecz zachowania wód w UE i poprawy ich stanu. Najważniejsze przyczyny niekorzystnego
oddziaływania na stan wód są ze sobą powiązane.
Należą do nich: zmiana klimatu, użytkowanie gruntów,
działalność gospodarcza (np. produkcja energii, przemysł,
rolnictwo i turystyka), rozwój obszarów miejskich oraz zmiany demograficzne.
Presja, jaką na zasoby wodne wywierają powyższe czynniki,
polegają na emisjach zanieczyszczeń, nadmiernym zużyciu wody
(deficycie wody), zmianach fizycznych jednolitych części wód oraz
zdarzeniach ekstremalnych takich jak powodzie i susze, które to zjawiska
najprawdopodobniej nasilą się, jeżeli nie zostaną
podjęte odpowiednie działania. W rezultacie stan ekologiczny i
chemiczny wód w UE jest zagrożony, ryzyko niedoboru wody występuje w
większej liczbie regionów Europy, a ekosystemy wodne – od usług
których zależą nasze społeczeństwa – mogą być
bardziej podatne na takie zdarzenia ekstremalne jak powodzie i susze.
Przeciwdziałanie tym problemom ma zasadnicze znaczenie dla zachowania bazy
zasobów, od której zależy życie, przyroda i gospodarka, oraz dla
ochrony zdrowia ludzkiego. Aby osiągnąć trwałe
ożywienie po obecnym kryzysie gospodarczym i środowiskowym,
przystosować się do zmiany klimatu i zapewnić
odporność na katastrofy naturalne, UE powinna skupić się na
zielonym wzroście i oszczędniej gospodarować zasobami (w tym
wodą). Rozwiązywanie wspomnianych problemów może w rezultacie
zwiększyć konkurencyjność i pobudzić wzrost w
europejskim sektorze wodnym, obejmującym 9 000 aktywnych MŚP i
zapewniającym 600 000 bezpośrednich miejsc pracy w samym tylko
sektorze infrastruktury wodociągowej. Ponadto istnieje potencjał w
zakresie zielonego wzrostu w innych sektorach związanych z wodą
(przemysł wykorzystujący wodę, podmioty zajmujące się
opracowaniem technologii wodnych itp.), w których innowacyjność
może przyczynić się do wzrostu wydajności. Sześćdziesiąt procent
terytorium UE stanowią dorzecza transgraniczne. Cykle hydrologiczne
są tak silnie ze sobą związane, że użytkowanie gruntów
w danym państwie może wpłynąć na opady poza jego
granicami. Ponadto znaczący wpływ na stan wody ma rynek europejski,
wspólne polityki UE i polityki państw członkowskich. Z tego powodu
Komisja proponuje niniejszy plan ochrony zasobów wodnych Europy. W
perspektywie długofalowej ma on doprowadzić do zrównoważenia
wszystkich działań, które mają wpływ na wodę,
zapewniając w ten sposób dostępność wody dobrej
jakości na potrzeby zrównoważonego i sprawiedliwego użytkowania.
Ten cel został już określony w dyrektywie RDW. Niniejszy plan
pomoże go osiągnąć dzięki określeniu przeszkód
oraz sposobów ich pokonania. 2. Czym jest „dobry stan wód” i jak go
osiągnąć: lepiej, więcej i inaczej Wprawdzie cel planu nie jest nowy, jednak
dopiero teraz po raz pierwszy uzyskano dostęp do tak dużej liczby
informacji o stanie wód na całym kontynencie. Zawdzięczamy to przede
wszystkim opracowaniu planów PGWD na podstawie dyrektywy RDW oraz wspomnianym
wyżej ocenom. Te plany i oceny oraz opinie zainteresowanych stron
wskazują, że obecne unijne ramy prawne dotyczące wody są
szerokie, elastyczne i zasadniczo odpowiednie, aby zaradzić problemom
związanym ze środowiskiem wodnym. Istnieje jednak potrzeba lepszego
wdrażania oraz większej integracji celów polityki wodnej z
innymi obszarami polityki, takimi jak wspólna polityka rolna (WPR), Fundusz
Spójności i fundusze strukturalne oraz polityki dotyczące energii
odnawialnej, transportu i zintegrowanego zarządzania klęskami
żywiołowymi. Przyczyny niewystarczającego poziomu wdrożenia
oraz integracji są złożone i zostały przeanalizowane w
odnośnej ocenie skutków. Obejmują one szereg problemów
występujących w gospodarce wodnej i związanych z niedostatecznym
stosowaniem instrumentów gospodarczych, brakiem wsparcia dla określonych
środków, złym zarządzaniem oraz lukami w wiedzy. Luki
wymagające uzupełnienia obecnych ram nowymi działaniami o
charakterze prawodawczym/prawnym stwierdzono jedynie w mniejszości
przypadków. Nie ulega wątpliwości, że
powodzenie strategii określonej w niniejszym planie będzie
uzależnione od woli i działań państw członkowskich na
rzecz zaangażowania zainteresowanych stron oraz realizacji propozycji
Komisji dotyczących wdrażania obowiązującego prawodawstwa.
W związku z tym wspólna strategia wdrażania dyrektywy RDW, która
obejmuje wszystkie państwa członkowskie i zainteresowane podmioty,
nadal powinna odgrywać pozytywną rolę we wdrażaniu
dyrektywy RDW. W miarę możliwości, w planie starano
się korzystać ze wspólnej strategii wdrażania, aby sprzyjać
zaangażowaniu zainteresowanych podmiotów i ułatwić
wdrażanie propozycji Komisji. Jednak korzystanie ze wspólnej strategii
wdrażania nie oznacza, że Komisja zrzeknie się roli
polegającej na egzekwowaniu przestrzegania prawa wodnego. W
zależności od postępów, jakie państwa członkowskie
poczynią w uzupełnianiu luk we wdrażaniu, może
wystąpić konieczność wszczęcia postępowania
w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.
Ponadto może wystąpić potrzeba podjęcia inicjatyw
ustawodawczych. W poniższych sekcjach omówiono
zagadnienia problematyczne i zaproponowano rozwiązania dotyczące
użytkowania gruntów w kontekście stanu ekologicznego, stanu
chemicznego i zanieczyszczenia wody, efektywności wodnej, podatności
oraz kwestii przekrojowych. Należy jednak pamiętać, że
wszystkie wymienione zagadnienia stanowią wzajemnie powiązane aspekty
gospodarki wodnej a proponowane środki przyczynią się do
realizacji wielu celów. Na przykład środki w zakresie
efektywności wodnej oraz podatności powinny korzystnie
oddziaływać na status ekologiczny oraz chemiczny i vice versa. 2.1. Użytkowanie gruntów a
stan ekologiczny wód w UE: problemy i rozwiązania Sprawozdanie EAŚ w sprawie stanu wód oraz
przeprowadzona przez Komisję ocena planów PGWD wskazują, że
43 % jednolitych części wód słodkich charakteryzuje
się obecnie dobrym stanem ekologicznym oraz że do 2015 r.
odsetek ten prawdopodobnie wzrośnie do 53 % dzięki środkom
dodatkowym określonym w tych planach. Choć oceny stanu ekologicznego nadal
wymagają udoskonalenia, to można stwierdzić, że
większość powszechnych presji na stan ekologiczny w UE
(odnotowanych w 19 państwach członkowskich) wynika ze zmian
jednolitych części wód[8]
spowodowanych na przykład budową zapór na potrzeby elektrowni wodnych
i żeglugi bądź odwadnianiem gruntów do celów rolniczych czy
też wznoszeniem wałów przeciwpowodziowych. Istnieją sprawdzone metody przeciwdziałania
takim presjom i należy je stosować. Jeżeli istniejące
konstrukcje, zbudowane na potrzeby elektrowni wodnych czy żeglugi
bądź w innych celach, naruszają
ciągłość rzeki oraz – co często za tym idzie –
zakłócają migrację ryb, standardową praktyką powinno
być stosowanie środków wyrównawczych takich jak przepławki i
windy dla ryb. Takie rozwiązania są obecnie wprowadzane –
zwłaszcza w przypadku nowych obiektów – dzięki wymogom dyrektywy RDW
(art. 4 ust. 7), lecz aby poprawić stan wód, należy je stopniowo
instalować w konstrukcjach już istniejących. Jeżeli planuje
się znaczące zmiany jednolitych części wód, dla
określonych projektów należy sporządzać strategiczne
oceny oddziaływania na środowisko[9]
oprócz ocen oddziaływania na środowisko (OOŚ)[10]. Na przykład
strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko należy
poddawać krajowe i regionalne plany rozwoju energetyki wodnej, aby
określić najlepszą lokalizację zapór w celu ograniczenia do
minimum niekorzystnych skutków dla środowiska oraz podatności na
katastrofy naturalne, lub aby porównać takie plany z alternatywnymi
źródłami energii odnawialnej[11].
Analogicznie strategiczne oceny oddziaływania na środowisko
związane z planami rozwoju żeglugi śródlądowej powinny
wskazywać drogi wodne, które są w stanie obsłużyć
największe natężenie ruchu przy najniższym koszcie dla
środowiska i w najbardziej zrównoważonym połączeniu z
innymi rodzajami transportu[12].
Komisja będzie zwracać szczególną uwagę na egzekwowanie
przepisów art. 4 ust. 7. Kwestie transgraniczne należy
uwzględniać również w kontekście stosunków UE z
państwami trzecimi, w tym w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa i
rozszerzenia. Presje powodowane przez rolnictwo i
ochronę przeciwpowodziową można łagodzić lub im
zapobiegać. Odpowiednie metody obejmują ustanawianie pasów
buforowych, które zapewniają ciągłość
biologiczną między rzekami a ich brzegami, oraz stosowanie, w
miarę możliwości, zielonej infrastruktury,
polegające np. na odnowie obszarów nadbrzeżnych, terenów
podmokłych oraz równin zalewowych w celu retencji wody, ochrony
różnorodności biologicznej i żyzności gleby oraz
zapobiegania powodziom i suszom. Takie rozwiązanie stanowi cenną
alternatywę dla typowej szarej infrastruktury (np. wałów przeciwpowodziowych,
grobli i zapór). Szczególną uwagę należy zwrócić na
zapobieganie degradacji źródeł rzek. Są to małe
części wód (będące tarliskami wielu gatunków ryb), które
zdaniem EAŚ są często zagrożone skutkami prac rolniczych
(odwadnianiem, zasypywaniem) oraz wysychaniem. Ważną rolę w
retencji i składowaniu wody w krajobrazie oraz zapobieganiu powodziom i
erozji odgrywają także stawy rybne. W związku z powyższym we wnioskach
Komisji dotyczących wieloletnich ram finansowych na lata 2014-2020[13] uwzględniono solidne
instrumenty na rzecz integracji polityk, które mogą znacznie
zwiększyć stosowanie zielonej infrastruktury. Propozycja, aby
20 % budżetu UE przeznaczyć na uwzględnianie kwestii
klimatu, powinna zwiększyć wsparcie dla wszystkich środków związanych
z wodą, które dotyczą przystosowania się do zmiany klimatu.
Elementy obszarów proekologicznych przewidziane we wniosku Komisji
dotyczącym ekologizacji pierwszego filaru WPR – np. pasy buforowe –
mogą służyć jako środki w zakresie naturalnego
potencjału retencyjnego, stanowiące jeden z rodzajów zielonej infrastruktury.
Ponadto środki w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego
mogą być wspierane z Funduszu Spójności i funduszy
strukturalnych jako alternatywa dla szarej infrastruktury. Wniosek
dotyczący nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego
(EFMR) obejmuje środki rozwoju zrównoważonej akwakultury,
wspierające ochronę i poprawę stanu środowiska oraz
różnorodności biologicznej, a także kształtowanie
krajobrazu i tradycyjne cechy terenów obszarów akwakultury. Wnioski Komisji dotyczące wieloletnich
ram finansowych należy poprzeć i ująć w przepisach
wykonawczych. Podczas negocjowania z Komisją umów o partnerstwie w celu
programowania wydatków z funduszy unijnych państwa członkowskie
powinny nadać odpowiednie priorytetowe znaczenie celom polityki wodnej. Aby rozbudować zieloną
infrastrukturę, państwa członkowskie powinny zwiększyć
działania na rzecz integracji polityk na szczeblu krajowym. Powinny w
pełni wykorzystywać plany PGWD, które wymagają zintegrowanego
podejścia do gospodarowania zasobami wodnymi w różnych obszarach
polityki takich jak rolnictwo, akwakultura, energia, transport i zintegrowane
zarządzanie klęskami żywiołowymi. Komisja proponuje
opracowanie wytycznych w ramach wspólnej strategii wdrażania
dotyczące środków w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego,
aby umożliwić takie zintegrowane podejście, a także
rozważy opracowanie wytycznych w celu zapewnienia właściwego
poziomu ochrony wód, w których występują skorupiaki,
mięczaki i inne bezkręgowce wodne. Druga najczęściej spotykana presja
na status ekologiczny wód UE (w 16 państwach członkowskich) jest
powodowana nadmiernym poborem wody. Należy jednak
odróżnić nadmierną alokację zasobów wody dla
użytkowników w dorzeczu (z powodu zawyżenia dostępnych
ilości lub w wyniku nacisków gospodarczych lub politycznych) od poboru
wody, który jest nielegalny, ponieważ prowadzi się go bez pozwolenia
lub z naruszeniem warunków przyznanego pozwolenia. Rozwiązanie problemu nadmiernej
alokacji wymaga stworzenia w wielu dorzeczach w UE bardziej solidnych
podstaw dla ilościowej gospodarki morskiej, mianowicie określenia przepływu
hydrobiologicznego, tj. ilości wody niezbędnej do dalszego
dobrego funkcjonowania ekosystemu wodnego i zapewniania przez niego usług,
które są nam potrzebne. Zasadnicze znaczenie ma tutaj założenie,
że jakość i ilość wody są ściśle
związane z pojęciem „dobrego stanu”. Jednak nie istnieje unijna
definicja przepływu hydrobiologicznego ani wspólne ustalenia co do metod
jego obliczania, chociaż są to niezbędne warunki
umożliwiające spójne stosowanie tego kryterium. Aby
wypełnić tę lukę, Komisja proponuje opracowanie wytycznych
w ramach wspólnej strategii wdrażania dyrektywy RDW, z wykorzystaniem
otwartego procesu opartego na uczestnictwie. Po uzgodnieniu wspólnej definicji
oraz metodyki obliczania przepływu hydrobiologicznego należy je
wdrożyć w następnym cyklu planów PGWD, których przyjęcie ma
nastąpić do końca 2015 r. Co do nielegalnego poboru wody[14], wprawdzie stosowanie
wszelkich środków w celu egzekwowania przepisów unijnych i krajowych
leży w gestii państw członkowskich, to wykorzystywanie
zobrazowania satelitarnego i powiązanych informacji, np. z europejskiego
programu monitorowania Ziemi (GMES), mogłoby znacznie im pomóc w
określaniu obszarów, na których irygacja przekracza zakres przewidziany w
pozwoleniach krajowych lub wręcz jest prowadzona bez pozwolenia. Dlatego Komisja proponuje współpracę z
państwami członkowskimi, które borykają się z problemem
nielegalnego poboru wód, w celu zaproponowania usług GMES w
pełni wykorzystujących informacje pochodzące od państw
członkowskich do wykrywania nielegalnego poboru wody. Tabela 1 Działanie proponowane w planie || Kto podejmie działanie? || Do kiedy? Opracowanie wytycznych w ramach wspólnej strategii wdrażania dotyczących środków w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego (zielona infrastruktura) || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2014 r. Ekologiczny pierwszy filar WPR w celu wsparcia środków w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego (za pomocą obszarów proekologicznych) || Komisja i państwa członkowskie || od 2014 r. Wykorzystanie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności oraz pożyczek z EBI w celu wsparcia środków w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego || Komisja, EBI i państwa członkowskie || 2014-2021 Opracowanie wytycznych w ramach wspólnej strategii wdrażania dotyczących przepływu hydrobiologicznego (oraz rachunków wody) || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2014 r. Stosowanie usług GMES do wykrywania nielegalnego poboru wody || Komisja i państwa członkowskie || od 2013 r. 2.2. Stan chemiczny i
zanieczyszczenie wód w UE: problemy i rozwiązania Informacje o stanie chemicznym przedstawione w
planach PGWD nie są dostatecznie jasne, aby stanowić poziom
odniesienia dla 2009 r., który jest rokiem przyjęcia planów. Wprawdzie w
ostatnich 30 latach odnotowano poprawę jakości chemicznej
części wód, jednak sytuacja w zakresie substancji priorytetowych
(zgodnie z dyrektywą RDW stanowiąca podstawę oceny stanu chemicznego)
nie spełnia oczekiwań. Ocena stanu chemicznego wskazuje,
że stan znacznej grupy (ok. 40 %) części wód jest nieznany.
W wielu państwach członkowskich monitoring jest zdecydowanie
niewystarczający i niewłaściwy, zwłaszcza w przypadkach gdy
nie monitoruje się wszystkich substancji priorytetowych, gdy liczba
monitorowanych części wód jest bardzo niska lub gdy wybór
części środowiska wodnego, w której monitoruje się
substancje, jest nieodpowiedni. Wypełnianie obowiązków w zakresie
monitorowania na mocy dyrektywy RDW ma zasadnicze znaczenie dla wspierania
rzetelnego procesu decyzyjnego, zwłaszcza że koszt monitorowania jest
o kilka rzędów wielkości niższy od kosztu podjęcia
niewłaściwych decyzji. Zanim przyjęto dyrektywę RDW, Unia
Europejska przyjęła szereg aktów prawnych dotyczących
znaczących źródeł punktowych i rozproszonych emisji
zanieczyszczeń chemicznych i innych w środowisku wodnym, w tym dyrektywę
dotyczącą oczyszczania ścieków komunalnych[15], dyrektywę
azotanową[16],
dyrektywę dotyczącą środków ochrony roślin[17] i dyrektywę w sprawie
emisji przemysłowych[18].
Dyrektywy te chronią zasoby wodne przed zanieczyszczeniem składnikami
pokarmowymi lub innymi substancjami chemicznymi pochodzącymi z rolnictwa,
gospodarstw domowych i przemysłu. Chociaż we wdrażaniu wymienionych
dyrektyw następują znaczne postępy, nie osiągnięto
jeszcze pełnej zgodności z ich przepisami, co uniemożliwia
realizację celów środowiskowych, które w nich określono.
Źródła punktowe i rozproszone emisji zanieczyszczeń nadal
powodują znaczne presje na środowisko wodne w – odpowiednio –
38 % oraz 22 % jednolitych części wód w UE. Jednym z
głównych zagrożeń dla dobrego stanu wód jest w dalszym
ciągu eutrofizacja spowodowana zbyt dużym ładunkiem substancji
biogennych, jako że nadmiar substancji biogennych występuje w
ok. 30 % części wód w 17 państwach członkowskich.
Aby przeciwdziałać tym zagrożeniom, należy rozszerzyć
zakres stref określonych jako zagrożone zanieczyszczeniem azotanami i
przyspieszyć programy działań. Istotne znaczenie ma również
poprawa wskaźników zgodności dotyczących oczyszczania
ścieków za pomocą długofalowego planowania inwestycji oraz
planów realizacji (w tym funduszy UE i pożyczek z EBI). Organy krajowe
powinny dbać o to, by wydawane przez nie pozwolenia na emisje
przemysłowe określały dopuszczalne wielkości emisji, które
są zgodne z najlepszymi dostępnymi technikami (BAT) i
uwzględniają odpowiednie cele związane z zasobami wodnymi. W prawodawstwie UE dotyczącym
substancji chemicznych (rozporządzenie REACH)[19] oraz środków ochrony
roślin i produktów biobójczych[20]
uznano konieczność oceny zagrożeń, jakie stanowią one
dla środowiska wodnego oraz – w odpowiednich przypadkach –
konieczność nałożenia ograniczeń ich stosowania
bądź odmowy zgody na ich stosowanie. Niezależnie od przypadku,
za korzystniejsze należy uznać środki podejmowane na etapach
wcześniejszych niż rozwiązania późniejsze (oczyszczanie). We wnioskach Komisji dotyczących reformy
WPR stwierdzono, że dyrektywę w sprawie zrównoważonego
stosowania pestycydów[21]
można by włączyć do mechanizmu wzajemnej zgodności.
Skuteczne egzekwowanie przepisów tej dyrektywy może uzupełnić
działania podejmowane na podstawie prawodawstwa dotyczącego
środków ochrony roślin oraz pomóc w dalszym ograniczaniu
zanieczyszczenia wód związanego ze stosowaniem środków ochrony
roślin. Aby pomóc w realizacji tego celu, należy poprzeć wniosek
Komisji dotyczący włączenia dyrektywy do mechanizmu wzajemnej
zgodności. W przypadku prawodawstwa dotyczącego produktów
farmaceutycznych istnieje różnica między ochroną
środowiska określoną na podstawie prawodawstwa dotyczącego
produktów leczniczych stosowanych u ludzi[22]
a ochroną przewidzianą w prawodawstwie dotyczącym
weterynaryjnych produktów leczniczych[23].
Obydwa rodzaje ochrony wiążą się z wymogiem dokonania oceny
zagrożenia dla środowiska oraz indywidualnego określenia
konieczności podjęcia środków ochronnych[24], ale kwestie środowiskowe
można uwzględnić tylko w pozwoleniu dotyczącym
weterynaryjnych produktów leczniczych. Jednym z nowych problemów jest
zanieczyszczenie środowiska pozostałościami produktów farmaceutycznych.
Komisja ma przedstawić sprawozdanie dotyczące skali tego problemu
oraz ocenę dotyczącą ewentualnej konieczności zmiany
prawodawstwa UE w sprawie produktów leczniczych lub innych przepisów UE[25]. Na podstawie dostępnych
informacji dnia 31 stycznia 2012 r. Komisja zaproponowała zmianę
dyrektywy w sprawie środowiskowych norm jakości oraz ramowej
dyrektywy wodnej[26],
aby – między innymi – do wykazu substancji priorytetowych określonych
w tych aktach prawnych dodać 15 substancji, w tym trzy produkty farmaceutyczne.
Przyjęcie tej zmiany spowoduje wzmocnienie udziału ramowej dyrektywy
wodnej w określaniu zagrożeń dla środowiska wodnego lub
przekazywanych za pośrednictwem środowiska wodnego. Umożliwi
również uzyskanie danych dotyczących monitorowania, które
będą przydatne podczas opracowywania kolejnych środków. Tabela 2 Działanie proponowane w planie || Kto podejmie działanie? || Do kiedy? Ramowa dyrektywa wodna: egzekwowanie wymogów w zakresie sprawozdawczości || Komisja || W toku Dyrektywa azotanowa: rozszerzenie stref zagrożonych zanieczyszczeniem azotanami i rozwój programów działań || Państwa członkowskie || W toku Dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych: poprawa wskaźników zgodności dotyczących oczyszczania ścieków za pomocą długofalowego planowania inwestycji (w tym funduszy UE i pożyczek z EBI) Opracowanie planów realizacji || Państwa członkowskie (również Komisja w przypadku funduszy UE oraz EBI w przypadku pożyczek) Państwa członkowskie, Komisja || 2018 r. 2014 r. Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych: zapewnienie, by pozwolenia na emisje przemysłowe określały dopuszczalne wielkości emisji, które są zgodne z najlepszymi dostępnymi technikami (BAT) i uwzględniają odpowiednie cele związane z zasobami wodnymi || Państwa członkowskie || od 2016 r. Dyrektywa w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów: włączyć do mechanizmu wzajemnej zgodności w ramach WPR || Rada, PE, Komisja || Po spełnieniu warunków określonych we wniosku Komisji (tj. najwcześniej w 2014 r.) Produkty farmaceutyczne: sprawozdanie w sprawie produktów farmaceutycznych i środowiska || Komisja || 2013 r. Dyrektywa w sprawie środowiskowych norm jakości: przyjęcie wniosku Komisji dotyczącego zmian || Rada, PE || 2012-2013 2.3. Efektywność wodna w
UE: problemy i rozwiązania Biorąc pod
uwagę takie zjawiska ogólnoświatowe jak zmiana klimatu i rozwój
demograficzny, zrównoważone użytkowanie zasobów wodnych Europy,
szczególnie pod względem ilościowym, stanowi prawdziwe wyzwanie dla
podmiotów odpowiedzialnych za gospodarkę wodną. W sprawozdaniu
EAŚ w sprawie stanu wód podkreślono niepokojące tendencje, które
świadczą o wzroście i rozprzestrzenianiu się niedoboru i
deficytu wody, które zgodnie z prognozami dotkną w 2030 r. ok.
połowę dorzeczy w UE. Aby rozwiązać ten problem, poza
lepszą alokacją zasobów wody na podstawie przepływu
hydrobiologicznego należy podjąć środki w zakresie
efektywności wodnej, aby oszczędzać wodę, a w wielu
przypadkach również energię. W art. 9 dyrektywy
RDW przewidziano wymóg wprowadzenia polityki ustalania cen wody, która
zachęca do jej wydajnego użytkowania. Systemy opłat stanową
ważne narzędzie edukacyjne dla konsumentów i łączą
korzyści środowiskowe z ekonomicznymi, jednocześnie
wspierając innowacyjność. Warunkiem wstępnym dla wszelkich systemów
zachęt cenowych jest natomiast pomiar zużycia wody. Ponadto w art. 9
dyrektywy wprowadzono zasadę zwrotu kosztów (w tym kosztów ekologicznych i
materiałowych) za usługi wodne, z uwzględnieniem zasady
„zanieczyszczający płaci”. Komunikat Komisji z 2007 r. w sprawie
niedoboru wody i susz[27] obejmował rozwiązania dotyczące „określenia
właściwej ceny wody”, „bardziej skutecznego rozdziału wody” oraz
„promowania technologii i praktyk umożliwiających oszczędne
gospodarowanie wodą”. Te środki w zakresie efektywności wodnej
wpisują się w ogólny cel oszczędnego gospodarowania zasobami
określony w strategii „Europa 2020”[28]. We wprowadzaniu instrumentów polityki
określonych w komunikacie z 2007 r. osiągnięto jednak
ograniczone postępy, o czym świadczy przegląd polityki
dotyczącej niedoboru wody i susz przeprowadzony przez Komisję. W
przeglądzie podkreślono ogromny niewykorzystany potencjał
związany ze środkami w zakresie efektywności wodnej, jaki
istnieje we wszystkich głównych sektorach wykorzystujących wodę
(rolnictwie, przemyśle, sieciach dystrybucji, budynkach i produkcji
energii). Ponadto stwierdzono, że wprowadzenie rachunkowości wodnej
oraz poziomów docelowych w zakresie efektywności wodnej na szczeblu
sektorowym zapewniłoby solidniejsze podstawy dla skutecznych i
precyzyjnych środków w zakresie ochrony wody. Ocena planów PGWD na
podstawie dyrektywy RDW wykazuje, że w odniesieniu do art. 9 sytuacja nie
przedstawia się o wiele lepiej: nie we wszystkich państwach
członkowskich i sektorach wykorzystujących wodę stosuje się
zachęty cenowe i przejrzyste ustalanie cen wody, między innymi z
powodu braku pomiarów zużycia wody. Tylko w 49 % planów PGWD
przewidziano zmianę systemu ustalania cen wody w celu wsparcia
wydajniejszego użytkowania wody, a środki na rzecz poprawy pomiarów
zużycia wody uwzględniono jedynie w 40 % planów. Brak wyceny
cennego zasobu, jakim jest woda, można uznać za dotację
szkodliwą dla środowiska naturalnego. Ponadto wąska
wykładnia pojęcia usług wodnych stosowana przez niektóre
państwa członkowskie utrudnia postępy w realizacji polityki
zwrotu kosztów poza wodą pitną i siecią kanalizacyjną[29]. Ta sytuacja znacząco
ogranicza potencjalne oddziaływanie odnośnych przepisów dyrektywy
RDW. Kontynuując egzekwowanie
przepisów, aby zapewnić zgodność z art. 9, Komisja
będzie jednocześnie dążyć do ułatwiania ich
wdrażania; w tym celu opracuje wytyczne w ramach wspólnej
strategii wdrażania. Wytyczne będą przede wszystkim
dotyczyć metodyki oceny kosztów i korzyści, jakie
wiążą się ze środkami w zakresie zasobów wodnych
wspierającymi efektywność kosztową i wdrażanie
pojęcia odpłatności za usługi ekosystemowe. Pomoże to
w określeniu środków w zakresie efektywności wodnej, a
także we wdrażaniu zasady „zanieczyszczający płaci”.
Ponadto we wnioskach Komisji dotyczących funduszy rozwoju obszarów
wiejskich i spójności wprowadzenie polityki ustalania cen wody uznano za
warunek ex-ante dla uzyskania finansowania określonych projektów.
Jeżeli wnioski te uzyskają poparcie, będą stanowić
kolejną zachętę do skutecznego ustalania cen wody. Komisja
określiła szereg dodatkowych działań, które mogą
znacznie poprawić ilościowe zarządzanie zasobami wodnymi oraz
efektywność wodną w Europie, wnosząc dzięki temu
wkład w realizację celów dotyczących jakości wody. Po pierwsze Komisja
– wraz z EAŚ - opracowała rachunki wody na szczeblu dorzeczy i
zlewni cząstkowych. Wprawdzie należy je jeszcze udoskonalić we
współpracy z państwami członkowskimi i zainteresowanymi
podmiotami w ramach wspólnej strategii wdrażania dyrektywy RDW, ale w
przypadku wielu dorzeczy stanowią one „brakujące ogniwo” gospodarki
wodnej. Dzięki tym rachunkom podmioty odpowiedzialne za gospodarkę
wodną wiedzą, ile wody wpływa do dorzecza i wypływa z niego
oraz jakiej ilości wody można realistycznie oczekiwać przed
dokonaniem alokacji zasobów wody. Rachunki wody wypełniają lukę
poprzez zebranie informacji, które dotąd były dostępne w formie
rozproszonej i fragmentarycznej. Szerokie wdrożenie mogłoby znacznie
wesprzeć rozwiązywanie problemów niedoboru wody, np. dzięki
lepszej analizie strukturalnych i epizodycznych kategorii deficytu wody oraz
dokładniejszym informacjom służącym do opracowania
wskaźników zasobów wodnych. Rachunki wody są ściśle
związane z określeniem przepływu hydrobiologicznego,
ponieważ powinny zapewniać poszanowanie potrzeb przyrody oraz
utrzymanie bilansów wodnych w danym dorzeczu w zrównoważonych granicach.
Jednak same rachunki wody nie wystarczą, gdyż informacje, jakie
zapewniają, stanowią jedynie podstawę działań. Po drugie, aby
poprawić wydajność użytkowania wody, organy odpowiedzialne
za dorzecza powinny opracować poziomy docelowe w zakresie
efektywności wodnej dla tych dorzeczy, które są – lub zgodnie z
prognozami zostaną – dotknięte deficytem wody, na podstawie wskaźników
deficytu wody opracowanych w ramach wspólnej strategii wdrażania i
stosowanych na szczeblu dorzeczy. Takie poziomy docelowe powinny dotyczyć
wszystkich głównych sektorów wykorzystujących wodę
(przemysłu, produkcji energii, rolnictwa, gospodarstw domowych itd.) i
powinny być ściśle związane z celem osiągnięcia
dobrego stanu wód. Z poziomów docelowych, jak również ze wspomnianego
powyżej systemu zachęt cenowych, należy korzystać, aby
uniknąć możliwego efektu z odbicia (zwiększenie
efektywności wodnej raczej niż mniejsze użytkowanie i
zużycie wody). Obydwa rozwiązania mogą stanowić
część procesu alokacji zasobów wody i określania celów w
planach PGWD. Dzięki temu można osiągnąć
oszczędności wody i energii, przynosząc korzyści
ekosystemom wodnym, obniżając koszty i zmniejszając emisje gazów
cieplarnianych. Aby zapewnić spójność i porównywalność,
Komisja proponuje opracowanie wspólnej unijnej metodyki obliczania
poziomów docelowych w zakresie efektywności wodnej, uzgodnionej w ramach
wspólnej strategii wdrażania. Po trzecie, aby
wspierać efektywność wodną w budownictwie, Komisja
przeanalizowała dostępne warianty i postanowiła opracować
dobrowolne kryteria oznakowania ekologicznego UE oraz zielonych zamówień
publicznych[30]
dla najważniejszych produktów związanych z wodą; ponadto
postanowiła włączyć produkty związane z wodą
do planu prac dotyczącego ekoprojektu w zakresie określonym w tym
planie[31].
Ten wariant ma kilka zalet: jest przejrzysty z punktu widzenia konsumentów,
którzy w przyszłości będą mieć na rynku dostęp do
bardziej oszczędnych urządzeń związanych z wodą oraz
produktów wyraźnie oznakowanych zgodnie z wydajnością; opiera
się na podejściu stopniowym, ponieważ nie wymaga dostosowywania
istniejących budynków, lecz stopniowego zastępowania starych
produktów na rynku produktami bardziej wydajnymi; zapewni znaczne
oszczędności energii, ponieważ duża część
wody zużywanej w gospodarstwach domowych jest podgrzewana. Szacowane oszczędności energii w
przypadku kranów i natrysków wyniosą 10,75 mln ton ekwiwalentu ropy
naftowej (Mtoe) w 2020 r. i około dwa razy tyle w 2030 r. Te
oszczędności stanowią ok. 3,5 % łącznego
zużycia energii w gospodarstwach domowych w UE-27 lub ok. 1 %
łącznego zużycia energii w UE-27. Po czwarte,
jeśli chodzi o rolnictwo, wnioski Komisji dotyczące reformy WPR,
które są obecnie przedmiotem debaty, przewidują (w ramach drugiego
filaru rozwoju obszarów wiejskich) możliwość finansowania w celu
zwiększenia wydajności irygacji za pomocą metod zgodnych z
celami dyrektywy RDW i zapobiegających efektowi z odbicia. Obejmuje to
minimalne użytkowanie wody. Oczekuje się, że te środki zostaną
poparte w ostatecznych uzgodnionych przepisach WPR. Ma to duże znaczenie,
ponieważ rolnictwo odpowiada za 24 % poboru wody w Europie a jego
oddziaływanie na rezerwy jest jeszcze większe, choć nie tak
wielkie jak w przypadku produkcji energii, w której pobór wody w celu
chłodzenia wynosi 44 %. W produkcji energii prawie cała woda do
chłodzenia powraca do części wód, natomiast w przypadku
rolnictwa często dotyczy to jedynie jednej trzeciej wykorzystywanej
ilości wody[32]. Po piąte w
odniesieniu do problemu wycieków z infrastruktury wodociągowej Komisja
uważa, że można go rozwiązywać osobno w każdym
przypadku, oceniając korzyści środowiskowe i gospodarcze
związane z obniżeniem poziomów wycieków. Sytuacja panująca w
poszczególnych państwach członkowskich i między nimi jest bardzo
zróżnicowana, ponieważ wskaźniki wycieków wahają się
od 7 % do 50 % lub więcej. Komisja będzie
współpracować z sektorem wodnym w UE, aby przyspieszyć rozwój i
rozpowszechnianie najlepszych praktyk w zakresie zrównoważonych ekonomicznych
poziomów wycieków (ang. Sustainable Economic Leakage Levels – w skrócie SELL)
oraz ogólnie w zakresie strategicznej koncepcji przyszłości
infrastruktury wodociągowej, aby wesprzeć przystosowanie jej do
zmiany klimatu na świecie, którego zasoby kurczą się coraz
bardziej. Po szóste, kolejnym
instrumentem – stosowanym głównie poza UE – jest handel wodą, który
może pomóc w zwiększeniu efektywności wodnej i wyrównaniu
deficytu wody, jeżeli wprowadzi się zrównoważony ogólny limit
użytkowania wody. Handel wodą wiąże się ze stosunkowo
wysokimi kosztami administracyjnymi i zasadniczo ma sens jedynie między
użytkownikami wody w określonym dorzeczu. Aczkolwiek ustanowienie
takiego systemu na szczeblu UE nie byłoby przydatne, Komisja proponuje
opracowanie wytycznych w ramach wspólnej strategii wdrażania, aby
wesprzeć rozwój handlu wodą w państwach członkowskich,
które postanowią stosować takie rozwiązanie. Tabela 3 Działanie proponowane w planie || Kto podejmie działanie? || Do kiedy? Egzekwowanie obowiązków w zakresie ustalania cen wody/zwrotu kosztów na mocy ramowej dyrektywy wodnej, w tym w odpowiednich przypadkach w zakresie pomiaru Ustalanie cen wody/zwrot kosztów jako obowiązek ex-ante w ramach funduszy polityki rozwojów obszarów wiejskich i spójności || Komisja Rada, PE i Komisja || W toku od 2014 r. Opracowanie wytycznych w ramach wspólnej strategii wdrażania dotyczących systemów handlu oraz oceny kosztów i korzyści || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2014 r. Zmniejszenie zużycia wody jako obowiązek wstępny w przypadku określonych projektów dotyczących irygacji w ramach rozwoju obszarów wiejskich || Rada, PE i Komisja || od 2014 r. Opracowanie wytycznych w ramach wspólnej strategii wdrażania dotyczących rachunków wody (oraz przepływu hydrobiologicznego) || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2014 r. Opracowanie wytycznych w ramach wspólnej strategii wdrażania dotyczących określania poziomów docelowych || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2014 r. Włączenie produktów związanych z wodą do planu prac dotyczącego ekoprojektu Opracowanie dobrowolnych kryteriów unijnych w zakresie oznakowania ekologicznego oraz zielonych zamówień publicznych || Komisja || 2012 r. 2013 r. Rozpowszechnienie najlepszych praktyk/narzędzi w celu osiągnięcia zrównoważonych ekonomicznych poziomów wycieków || Komisja, państwa członkowskie i sektor wodny || 2013 r. 2.4. Podatność wód w UE:
problemy i rozwiązania Dane zawarte w
ocenie skutków planu wskazują, że w ostatnich dziesięcioleciach
rośnie liczba susz rzecznych oraz strat powodowanych przez powodzie w
Europie. Fakt ten podkreśla konieczność poprawy odporności
ekosystemu wodnego, aby przystosował się do zmieniającego
się klimatu, który prawdopodobnie spowoduje również dodatkową
presję w postaci wyższej temperatury wody i inwazyjnych gatunków
obcych. Jednocześnie należy rozważyć środki oparte na
zintegrowanym zarządzaniu klęskami żywiołowymi i
ukierunkowanymi na przeciwdziałanie skutkom zdarzeń ekstremalnych
takich jak susze i powodzie, których częstotliwość oraz
intensywność wzrosły w ostatnich trzydziestu latach, podobnie
jak straty środowiskowe i gospodarcze powodowane przez te zjawiska. Dyrektywa
powodziowa UE nakłada wymóg opracowania do 2015 r. planów
zarządzania zagrożeniem powodziowym (planów PZZP), co należy w
pełni skoordynować z drugim cyklem planów PGWD, których
przyjęcie ma nastąpić również w 2015 r. Plany PZZP
należy uwzględniać przy opracowywaniu planów zarządzania
ryzykiem dotyczących wielu sektorów i różnorodnych
zagrożeń. Dzięki temu powinno poprawić się
zagospodarowanie i planowanie przestrzenne, odpowiednio
uwzględniające zmianę klimatu, odporność na katastrofy
naturalne oraz potrzeby w zakresie przystosowania się do zmian.[33] Jednym z
rozwiązań, które mogą się znacząco przyczynić do
ograniczenia niekorzystnych skutków powodzi i susz, jest zielona infrastruktura,
a zwłaszcza środki w zakresie naturalnego potencjału
retencyjnego. Obejmują one odtwarzanie równin zalewowych i terenów
podmokłych, które mogą magazynować wodę w okresach obfitych
bądź nadmiernych opadów, wykorzystywaną w okresach jej
niedoboru. Zielona infrastruktura może wspierać usługi
ekosystemowe zgodnie z unijną strategią ochrony
różnorodności biologicznej[34]. Innym
środkiem, który może zmniejszyć ryzyko wystąpienia powodzi,
jest ograniczanie procesu zasklepiania gleby[35]. Środki
te należy uwzględniać zarówno w planach PGWD i PZZP oraz – jak
wspomniano powyżej – powinny one stanowić jeden z priorytetów w
kontekście finansowania w ramach WPR oraz Funduszu Spójności i
funduszy strukturalnych. Poza wymienionymi
rozwiązaniami w zakresie efektywności wodnej komunikat Komisji z
2007 r. w sprawie niedoboru wody i susz zawierał również
propozycję dotyczącą ewentualnej dodatkowej infrastruktury wodociągowej.
W komunikacie zaproponowano ponadto hierarchizację możliwych
rozwiązań problemów związanych z wodą, zgodnie z którą
dodatkowe źródła zaopatrzenia w wodę (np. odsalanie) bierze
się pod uwagę dopiero po wyczerpaniu wszystkich innych
możliwości w zakresie oszczędnego gospodarowania wodą i
zapotrzebowania. Podstawą takiego rozwiązania powinna być
analiza kosztów i korzyści. Podczas
przeprowadzonych z zainteresowanymi podmiotami konsultacji dotyczących
planu jedną z kwestii wymagających uwagi na szczeblu UE okazało
się alternatywne źródło zaopatrzenia, mianowicie wtórne
wykorzystanie wody na potrzeby irygacji bądź przemysłu.
Uważa się, że wtórne wykorzystanie wody (pochodzącej np. z
oczyszczania ścieków lub instalacji przemysłowych) w mniejszym stopniu
oddziałuje na środowisko niż inne alternatywne źródła
zaopatrzenia w wodę (np. transfery wody lub odsalanie), ale w UE to
rozwiązanie stosuje się w ograniczonym zakresie. Wynika to z braku
wspólnych unijnych norm w zakresie środowiska i zdrowia dotyczących
wtórnie wykorzystanej wody oraz z potencjalnych utrudnień dla swobodnego
przepływu produktów rolnych nawadnianych wtórnie wykorzystaną
wodą. Aby zachęcać do wtórnego wykorzystania wody, Komisja
zbada, jaki instrument na szczeblu UE byłby najbardziej odpowiedni,
włączając w to rozporządzenie ustanawiające wspólne
normy. W 2015 r. Komisja – w zależności od wyników oceny skutków
– przedstawi odpowiedni wniosek, aby zapewnić utrzymanie wysokiego poziomu
ochrony zdrowia publicznego i środowiska w UE. W odniesieniu do
susz Komisja będzie nadal rozwijać Europejskie Obserwatorium ds. Susz,
które ma stanowić system wczesnego ostrzegania służący
zwiększeniu gotowości państw członkowskich i
zainteresowanych podmiotów. Ponadto będzie egzekwować odnośne
wymogi na podstawie dyrektywy RDW oraz zachęcać państwa
członkowskie – za pomocą informacji zwrotnych dotyczących
pierwszego cyklu planów PGWD – do lepszego uwzględniania zarządzania
ryzykiem wystąpienia suszy oraz kwestii związanych ze zmianą
klimatu w przyszłych planach PGWD oraz przy opracowywaniu planów
zarządzania ryzykiem dotyczących wielu sektorów i różnorodnych
zagrożeń. Tabela 4 Działanie proponowane w planie || Kto podejmie działanie? || Do kiedy? Opracowanie wytycznych w ramach wspólnej strategii wdrażania dotyczących środków w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego (zielona infrastruktura) || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2014 r. Ekologiczny pierwszy filar WPR w celu wsparcia środków w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego (za pomocą obszarów proekologicznych) || Komisja i państwa członkowskie || od 2014 r. Wykorzystanie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności oraz pożyczek z EBI w celu wsparcia środków w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego || Komisja, EBI i państwa członkowskie || 2014-2021 Egzekwowanie wymogów dyrektywy RDW dotyczących zarządzania ryzykiem wystąpienia suszy || Komisja || W toku Opracowanie planów zarządzania zagrożeniem powodziowym || Państwa członkowskie || 2015 r. Wniosek dotyczący instrumentu (regulacyjnego) dotyczącego norm wtórnego wykorzystania wody || Komisja || 2015 r. Dalszy rozwój Europejskiego Obserwatorium ds. Susz || Komisja || 2013-2014 2.5. Rozwiązania przekrojowe Aby realizować
cele polityki wodnej UE, Komisja określiła szereg wariantów o
charakterze przekrojowym. Partnerstwa
innowacyjne w zakresie wody oraz na rzecz wydajnego i zrównoważonego
rolnictwa, które zainicjowano w tym roku[36],
pomogą znaleźć rozwiązania problemów dotyczących wody
w kontekście miejskim, przemysłowym i rolnym. Skutkiem tego
będzie realizacja celów dotyczących środowiska jak i nowe
możliwości rynkowe. Światowy rynek wody rośnie szybko;
szacuje się, że do 2020 r. jego wartość wyniesie 1 bln EUR.
Wzrost w europejskim sektorze wodnym o 1 % może przyczynić
się do utworzenia od 10 000 do 20 000 nowych miejsc pracy.
Wykorzystując nowe i znaczne możliwości rynkowe, Europa
może stopniowo stać się światowym liderem w zakresie
innowacji i technologii wodnych. Partnerstwa innowacyjne umożliwią
powiązania między podażą innowacyjnych rozwiązań
a popytem na nie, jak również wesprą upowszechnianie sprawdzonych
rozwiązań, np. poprzez utworzenie elektronicznego „rynku” oraz
ustanowienie specjalistycznych sieci. Pozostałe
warianty o charakterze przekrojowym można ogólnie podzielić na dwie
grupy: ulepszanie bazy wiedzy oraz zarządzania. Jeśli chodzi o
bazę wiedzy, Europejski System Informacji Wodnej (WISE) pozwala już
gromadzić imponującą ilość ogólnounijnych informacji
dotyczących stanu wód i polityki wodnej. Nadal jednak istnieją tu
pewne luki. Na poszczególnych szczeblach decyzyjnych informacje te są
często rozproszone, a dostęp do nich utrudniony. Komisja proponuje
rozwój tego narzędzia, aby za pomocą kolejnych planów wdrażania
zapewnić jego pełną interoperacyjność z systemami
informacji stosowanymi na szczeblach krajowych i unijnych, tak aby
poszerzyć zasób wiedzy o ekosystemach wodnych. Baza wiedzy zostanie
rozbudowana w szczególności dzięki rozwojowi i wdrażaniu INSPIRE[37], SEIS[38] oraz GMES, a także dzięki pracom badawczym w dziedzinie wody
prowadzonym obecnie w ramach siódmego programu ramowego badań oraz w
przyszłości w ramach programu „Horyzont 2020”[39]. W
odniesieniu do statystyk dotyczących wody Komisja zaproponuje, aby rozporządzenia
dotyczące rachunków i statystyk w zakresie środowiska[40] obejmowały wymogi informacyjne, które są najbardziej
przydatne z punktu widzenia polityki wodnej. Ponadto aby zmniejszyć
obciążenia administracyjne, Komisja – w ścisłej
współpracy z państwami członkowskimi – będzie dążyć
do większej harmonizacji cyklów sprawozdawczych na podstawie prawodawstwa
wodnego, proponując większą integrację, a w odpowiednich
przypadkach – szczegółowe zmiany odnośnego prawodawstwa (dyrektywy
RDW, dyrektywy azotanowej, dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków
komunalnych). Komisja będzie
nadal wspierać prace nad udoskonaleniem płaszczyzny kontaktów
pomiędzy nauką a polityką oraz nad dalszym rozwojem prototypu modelu
hydroekonomicznego stworzonego przez Wspólne Centrum Badawcze, aby
zapewnić podstawy dla oceny skutków planu. Pomoże to także w
ocenie kosztów i korzyści dotyczącej scenariuszy odniesienia oraz
programów środków państw członkowskich, w koordynacji z innymi
instrumentami na szczeblu krajowym lub dorzecza. W odniesieniu do
zarządzania Komisja proponuje, aby w ramach wspólnej strategii wdrażania
ustanowić prosty i dobrowolny system wzajemnych ocen, za pomocą
którego organy lokalne w dorzeczach mogłyby przedkładać projekty
planów PGWD w celu oceny przez inne organy lokalne w tych samych lub innych
państwach członkowskich. Oczekuje się, że taki system
będzie sprzyjał wzajemnemu uczeniu się i poprawi
jakość planów oraz ich zgodność z wymogami dyrektywy RDW.
Komisja może pomagać w określaniu – na podstawie oceny
pierwszego cyklu planów PGWD – tych organów lokalnych w dorzeczach, które
najbardziej skorzystałyby z takiej wymiany. W ramach reformy
WPR Komisja zaproponowała włączenie szczegółowych wymogów
dyrektywy RDW do mechanizmu wzajemnej zgodności WPR. Szczegółowe
aspekty tej propozycji należy określić w aktach delegowanych,
ale jej przyjęcie stworzyłoby istotną zachętę do
wypełniania wymogów dyrektywy RDW na szczeblu gospodarstw rolnych (np.
pozwolenia na pobór wody i piętrzenie wód), co wywarłoby wpływ
na znaczące presje rolnicze na środowisko wodne. W związku z
niedawnym komunikatem Komisji w sprawie wdrażania środków ochrony
środowiska w UE[41] Komisja pracuje obecnie nad zaostrzeniem wymogów w zakresie inspekcji
i nadzoru, mających zastosowanie do całego prawa UE dotyczącego
środowiska. Jednym z głównych obszarów, które ma objąć
inicjatywa, jest sektor wodny. Poza tym Komisja zbada, w jaki sposób
ściślejsza współpraca z państwami członkowskimi za
pomocą umów o partnerskim wdrażaniu może w przyszłości
poprawić zgodność z przepisami w takich kwestiach jak nadmierna
alokacja czy nielegalny pobór wody. Jak
podkreślono w Planie działania na rzecz zasobooszczędnej Europy,
woda jest cennym zasobem, a jej wydajne użytkowanie przyniesie znaczne
korzyści ekonomiczne w kilku sektorach gospodarki. Z tego względu
Komisja zajmie się kwestiami związanymi z wodą w rocznej
analizie wzrostu gospodarczego oraz – w odpowiednich przypadkach – indywidualnymi
zaleceniami dla poszczególnych państw członkowskich w ramach procesu europejskiego
semestru. W przypadku państw trzecich Komisja będzie
działać w ramach procesu akcesyjnego i usystematyzowanych dialogów z
państwami sąsiadującymi z UE. Ponadto aby
zachęcać użytkowników zasobów wodnych do dokonywania wyborów
sprzyjających zrównoważeniu, Komisja popiera stosowanie narzędzi
edukacyjnych takich jak kampanie informacyjne[42], programy
certyfikacji[43] oraz określanie śladu wodnego[44]. Celem niniejszego planu jest wszechstronna
poprawa stanu ekosystemów wodnych, przyczyniająca się do realizacji
celu unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej, który
polega na powstrzymaniu utraty różnorodności biologicznej i
degradacji usług ekosystemowych w UE do 2020 r., a także na ich
odtworzeniu, na ile to możliwe. Plan przyspieszy prace nad
zwiększaniem odporności na katastrofy naturalne[45] oraz przystosowaniem do zmiany
klimatu[46],
a także stanowi „kamień milowy” w dziedzinie wody w ramach unijnego
Planu działania na rzecz zasobooszczędnej Europy. Jako że presje
ze źródeł lądowych wpływają również znacząco
na stan środowiska morskiego, niniejszy plan przyczyni się do
osiągania dobrego stanu środowiska zgodnie z dyrektywą
ramową w sprawie strategii morskiej[47],
pod warunkiem właściwej koordynacji z programami środków w
ramach strategii morskich opracowanych do 2015 r.
W odniesieniu do
transgranicznych części wód Komisja będzie kontynuować prace
nad zachęcaniem krajów kandydujących i sąsiadujących, aby
dostosowały swoje ustawodawstwo do dorobku prawnego UE w dziedzinie
środowiska, a także będzie zapewniać pomoc techniczną. Tabela 5 Działanie proponowane w planie || Kto podejmie działanie? || Do kiedy? Wdrożenie Partnerstw innowacyjnych w zakresie wody oraz na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa || Komisja i zainteresowane podmioty || od 2013 r. Modernizacja systemu WISE || EAŚ, Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2015 r. Uproszczenie wymogów sprawozdawczych i statystycznych || EAŚ, Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2014 r. Ukończenie modelu hydroekonomicznego || EAŚ, Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2013 r. Kontynuacja prac nad płaszczyzną kontaktów pomiędzy nauką a polityką || EAŚ, Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || W toku Ustanowienie i stosowanie – w ramach wspólnej strategii wdrażania – systemu wzajemnej oceny na potrzeby planów PGWD || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || 2013-2016 Włączenie wymogów ramowej dyrektywy wodnej do mechanizmu wzajemnej zgodności WPR || Rada, PE i Komisja || Po spełnieniu warunków określonych we wniosku Komisji (tj. najwcześniej w 2014 r.) Zaostrzenie wymogów w zakresie inspekcji i nadzoru || Komisja || 2013 r. Analiza indywidualnych zaleceń w sprawie zasobów wodnych dla poszczególnych państw członkowskich w ramach europejskiego semestru || Komisja, Rada Europejska || 2013 r. Wspieranie narzędzi edukacyjnych dotyczących zużycia wody (np. dobrowolne oznakowanie i systemy certyfikacji). || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || W toku 2.6. Aspekty globalne Niniejszy
plan dotyczy przede wszystkim wód Europy. Woda stanowi zagadnienie lokalne, ale
jest również problemem globalnym powiązanym z wieloma kwestiami
takimi jak bezpieczeństwo żywnościowe, pustynnienie, zmiana
klimatu, wpływ klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych
przez człowieka itd., z których każda ma istotny wymiar gospodarczy,
społeczny i związany z bezpieczeństwem. UE prowadzi
działania w wielu z tych dziedzin, ponieważ wynika to z jej
zobowiązań na mocy Agendy 21, trzech konwencji z Rio de Janeiro
(dotyczących pustynnienia, zmiany klimatu i różnorodności
biologicznej), milenijnych celów rozwoju (MCR) związanych z wodą,
planu realizacji postanowień szczytu w Johannesburgu, a także
niedawnej konferencji „Rio+20”. Zaangażowanie w te działania
będzie nadal jednym z czołowych priorytetów dla UE. W
2011 r. na świecie osiągnięto milenijny cel rozwoju na
2015 r. polegający na zmniejszeniu o połowę liczby ludzi
nieposiadających stałego dostępu do bezpiecznej wody pitnej,
jednak w wielu krajach Afryki brak dostępu do wody nadal stanowi
poważny problem. Jeśli chodzi o realizację celu związanego
z dostępem do kanalizacji, pozostaje jeszcze wiele do zrobienia,
ponieważ 2,5 mld ludzi nadal nie posiada takiego dostępu. Wzrost demograficzny i konkurujące ze
sobą potrzeby użytkowników wody sprawią, że do 2025 r.
światowe zapotrzebowanie na wodę wzrośnie o 35-60 %. Do
2050 r. odsetek ten może ulec podwojeniu[48]. Powyższe tendencje
nasilą się wskutek zmiany klimatu, co będzie miało
poważne konsekwencje dla bezpieczeństwa żywnościowego. Biorąc pod uwagę nowy program w
unijnej polityce rozwoju[49]
oraz priorytety i strategie partnerskich krajów i regionów rozwijających
się, w unijnej współpracy na rzecz rozwoju należy
położyć nacisk na następujące kwestie związane z
gospodarką wodną: ·
dostęp do bezpiecznej wody pitnej i
podstawowych usług kanalizacyjnych, uznany w
2010 r. za jedno z praw człowieka przez Organizację Narodów
Zjednoczonych, co potwierdzono w deklaracji „Rio+20” w 2012 r.[50]; ·
woda w kontekście wzrostu gospodarczego i
zrównoważonego rozwoju. UE będzie
zwracać szczególną uwagę na alokację i użytkowanie
zasobów wody w sektorach gospodarki, zrównoważonym rolnictwie oraz sieci
powiązań obejmującej wodę, rolnictwo, energię i
środowisko; ·
zarządzanie zasobami wodnymi: skuteczne podstawy instytucjonalne sprzyjające dobremu
zarządzaniu zasobami wodnymi na szczeblu dorzecza stanowią
niezbędny warunek wypełnienia zobowiązania deklaracji „Rio+20”,
zgodnie z którym należy znacząco poprawić wdrażanie
zintegrowanego gospodarowania zasobami wodnymi na wszystkich szczeblach.
Właściwe zarządzanie oraz zrównoważona gospodarka wodna na
szczeblu regionalnym i transgranicznym również przyczyniają się
do pokoju i stabilizacji politycznej dzięki powiązaniom między
zasobami wodnymi a bezpieczeństwem. Ponadto będą potrzebne skoordynowane
mechanizmy między partnerami z UE a regionami partnerskimi; ich podstawę
może stanowić europejska inicjatywa na rzecz wody. Wsparcie UE na rzecz krajów i regionów
partnerskich powinno opierać się na doświadczeniach i wiedzy
zdobytych podczas wdrażania unijnej gospodarki wodnej, zwłaszcza w
związku z wdrażaniem dyrektywy RDW. Europejskie partnerstwo
innowacyjne również może zapewnić i upowszechniać
innowacyjne rozwiązania problemów dotyczących wody, jakie
występują w krajach rozwijających się. W planach gospodarowania wodami przyjmowanych
przez kraje partnerskie oraz w politykach UE należy uwzględniać
wodę wirtualną zawartą w produktach rolnych i przemysłowych
pochodzących z krajów rozwijających się. W związku z tym UE
powinna w ramach swojej polityki rozwoju wspierać rozwój
zrównoważonej gospodarki wodnej w krajach wywozu, np. za pomocą
zwiększania efektywności wodnej i korzystniejszego wyboru upraw i
innych produktów. Tabela 6 Działanie proponowane w planie || Kto podejmie działanie? || Do kiedy? Wspieranie dostępu do bezpiecznej wody pitnej i podstawowych usług kanalizacyjnych || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || W toku oraz od 2014 r. Wspieranie zintegrowanego zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi || Komisja, państwa członkowskie i zainteresowane podmioty || W toku oraz od 2014 r. 3. Wnioski oraz perspektywy polityki wodnej
UE W niniejszym planie przedstawiono główne
działania, jakie powinny podjąć podmioty odpowiedzialne za
gospodarkę wodną i decydenci, aby rozwiązać problemy
dotyczące środowiska wodnego. Państwa członkowskie mogą i
powinny poprawić wdrażanie dyrektywy RDW oraz zmniejszyć
presję hydromorfologiczną w europejskich dorzeczach poprzez
odtworzenie ciągłości rzek, na przykład dzięki
zielonej infrastrukturze. Takie rozwiązanie zmniejsza również podatność
UE na powodzie i susze. W ramach WPR, Funduszu Spójności i funduszy
strukturalnych istnieją możliwości finansowania rozwoju zielonej
infrastruktury, zwłaszcza w przypadku poparcia wniosków Komisji
dotyczących wieloletnich ram finansowych. Aby pomóc w realizacji tego celu,
można także opracować wytyczne w ramach wspólnej strategii
wdrażania. Należy zaprzestać nadmiernej
alokacji zasobów wody i szanować potrzeby przyrody, a mianowicie
przepływ hydrobiologiczny. W ramach wspólnej strategii wdrażania
Komisja będzie dążyć do opracowania wspólnej interpretacji
tego pojęcia i metod jego obliczania. Podczas prac nad niniejszym planem
Komisja opracowała wraz z EAŚ rachunki wody, dzięki którym
podmioty odpowiedzialne za gospodarkę wodną będą mieć
bardziej realistyczny obraz dostępności wody na szczeblu dorzeczy i
zlewni cząstkowych. Po udoskonaleniu w ramach wspólnej strategii
wdrażania narzędzia te umożliwią znacznie lepszą
alokację zasobów wody. Źródła punktowe i rozproszone emisji
zanieczyszczeń nadal stanowią zagrożenie dla dobrego stanu wód w
UE, pomimo postępów dokonanych dzięki prawodawstwu dotyczącemu
azotanów, oczyszczania ścieków, emisji przemysłowych, substancji
priorytetowych i środków ochrony roślin. Niezbędne jest
pełniejsze wdrożenie tego prawodawstwa a Komisja będzie
kontynuować egzekwowanie przepisów. Dostępne jest unijne wsparcie
finansowe, ale może ono jedynie uzupełnić, a nie
zastąpić, długofalowe plany inwestycyjne państw
członkowskich i sektora prywatnego w tych dziedzinach. Efektywność wodna może pomóc w
ograniczaniu niedoboru i deficytu wody. Jednym ze skutecznych sposobów
zwiększania efektywności wodnej jest ustalanie cen wody w oparciu o
pomiary objętościowe, jednak pomimo odpowiednich wymogów prawnych na
mocy dyrektywy RDW nie korzysta się w pełni z takiego
rozwiązania. Komisja będzie kontynuować egzekwowanie wymogów, a
jednocześnie pracować w ramach wspólnej strategii wdrażania nad
ulepszeniem metodyki na potrzeby właściwego zwrotu kosztów
obejmującego koszty środowiskowe. Ponadto Komisja proponuje, aby w
ramach wspólnej strategii wdrażania opracowano wspólną metodykę
obliczania poziomów docelowych w zakresie efektywności wodnej, które w
odpowiednich przypadkach należy włączyć do planów PGWD. W
określonych sektorach efektywność wodna stanowi szczególnie
pilną kwestię. W odniesieniu do rolnictwa wniosek Komisji
dotyczący drugiego filaru WPR (rozwój obszarów wiejskich) przewiduje
wsparcie na zwiększenie wydajności irygacji pod warunkiem
ograniczenia użytkowania wody. Z kolei w przypadku budynków Komisja
proponuje włączenie produktów związanych z wodą do planu
prac dotyczącego ekoprojektu – w zakresie określonym w tym planie;
jest to oszczędne rozwiązanie, które może również
przynieść znaczne korzyści z punktu widzenia mniejszego
zużycia energii. Komisja rozważy opracowanie instrumentu
regulacyjnego określającego ogólnounijne normy dla wtórnego
wykorzystania wody, który mógłby usunąć przeszkody dla
powszechnego stosowania tego alternatywnego źródła zaopatrzenia w
wodę. Pomogłoby to złagodzić niedobór wody i
zmniejszyć podatność na niekorzystne zmiany. Wdrażanie środków określonych w
niniejszym planie zostanie wsparcie za pomocą szeregu instrumentów
przekrojowych. Partnerstwa innowacyjne w zakresie wody oraz na rzecz wydajnego
i zrównoważonego rolnictwa będą wspierać testowanie i
upowszechnianie innowacyjnych rozwiązań, pomagając
dostosować podaż innowacji do popytu. Model hydroekonomiczny
opracowany przez Wspólne Centrum Badawcze pomoże podmiotom odpowiedzialnym
za gospodarkę wodną w ocenie oszczędności kosztowej
środków zawartych w planach PGWD. Rozwój systemu WISE i zwiększenie
jego interoperacyjności ułatwi decydentom dostęp do kluczowych
informacji. Będzie również dostępny system wzajemnej oceny, aby
umożliwić wymianę doświadczeń związanych z
opracowywaniem planów PGWD. Jeżeli wniosek Komisji dotyczący WPR
zostanie przyjęty, włączenie wymogów szczegółowych
dyrektywy RDW do mechanizmu wzajemnej zgodności zapewni istotną
zachętę do przestrzegania tych wymogów. Ponadto aby
określić działania korzystne zarówno dla gospodarki jak i
środowiska wodnego, Komisja mogłaby wydawać indywidualne
zalecenia dla państw członkowskich w ramach procesu europejskiego
semestru. Po zakończeniu negocjacji w sprawie
wieloletnich ram finansowych Komisja podsumuje ich wyniki i jeżeli
osiągnięcie celów polityki wodnej okaże się konieczne,
przedstawi dodatkowe wnioski ustawodawcze dotyczące na przykład
pomiarów zużycia wody, środków w zakresie naturalnego potencjału
retencyjnego i poziomów docelowych w zakresie efektywności wodnej. W odpowiednich przypadkach realizacja i monitorowanie
propozycji zawartych w niniejszym planie będzie opierać się na
wspólnej strategii wdrażania dyrektywy RDW, w ramach której Komisja je
przedstawi i będzie je kontynuować. Komisja opracuje i będzie
systematycznie aktualizować tablicę wyników odzwierciedlającą
postępy w realizacji. Do 2019 r. dyrektywa RDW musi zostać
poddana przeglądowi i ewentualnie zmieniona. Przygotowując
przegląd, Komisja podsumuje stan realizacji wszystkich aspektów
niniejszego planu i jeżeli wystąpi taka potrzeba, zaproponuje zmiany
dyrektywy, aby umożliwić osiągnięcie jej celów. Jeżeli
podejście dobrowolne okaże się niewystarczające, niektóre z
niewiążących propozycji zawartych w planie mogą za
sprawą tych zmian stać się prawnie wiążącymi
wymogami. W niniejszym planie jasno określono cel i
kierunek rozwoju polityki wodnej UE. Osiągnięcie przyjętych
założeń jest kwestią woli politycznej i zaangażowania
zainteresowanych podmiotów w najbliższych latach. W poniższej tabeli 7 zestawiono
propozycje działań określone w niniejszym planie oraz
przedstawiono harmonogram ich realizacji || Sposób realizacji Cele szczegółowe planu || Dobrowolny || Regulacja || Warunkowość || Priorytet w ramach finansowania Ustalanie cen wody sprzyjające jej oszczędzaniu || Wytyczne w ramach wspólnej strategii wdrażania dot. systemów handlu do 2014 r. || Egzekwowanie art. 9 dyrektywy RDW (w toku) || Warunki ex-ante w ramach funduszy polityki rozwoju obszarów wiejskich i spójności od 2014 r. || Stosowanie pomiarów zużycia wody || || Egzekwowanie art. 9 dyrektywy RDW (w toku) || || Zmniejszenie użytkowania wody w rolnictwie || || || Warunek wstępny w przypadku określonych projektów dotyczących irygacji w ramach rozwoju obszarów wiejskich od 2014 r. || Zmniejszenie nielegalnego poboru lub spiętrzania wody || Stosowanie GMES od 2013 r. || Ewentualna inicjatywa unijna dotycząca inspekcji w 2013 r. || Wzajemna zgodność w ramach WPR po spełnieniu warunków określonych we wniosku Komisji (tj. najwcześniej w 2014 r.) || Wiedza na temat zużycia wody (np. wody wirtualnej w towarach w handlu ogólnoświatowym) || Wsparcie dobrowolnego oznakowania i systemów certyfikacji || || || Maksymalizacja stosowania środków w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego (zielona infrastruktura) || Wytyczne w ramach wspólnej strategii wdrażania - do 2014 r. || || Ekologizacja pierwszego filaru WPR (obszary proekologiczne) od 2014 r. || Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności oraz pożyczki z EBI (2014-2021) Wydajne urządzenia związane z wodą w budynkach || Kryteria unijne w zakresie oznakowania ekologicznego oraz zielonych zamówień publicznych w 2013 r. || Plan prac dotyczący ekoprojektu w 2012 r. || || Ograniczenie wycieków || Najlepsze praktyki/narzędzia w SELL w 2013 r. || || || Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności oraz pożyczki z EBI (2014-2021) Maksymalizacja wtórnego wykorzystania wody || || Ewentualne rozporządzenie w 2015 r. || || Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności oraz pożyczki z EBI (2014-2021) Lepsze zarządzanie || Wzajemna ocena planów PGWD (2013-2016) || || || Wdrożenie rachunków wody Wdrożenie przepływu hydrobiologicznego Stosowanie poziomów docelowych || Wytyczne w ramach wspólnej strategii wdrażania dotyczące rachunków wody/przepływów hydrobiologicznych do 2014 r. Wytyczne w ramach wspólnej strategii wdrażania dotyczące określania poziomów docelowych - do 2014 r. || || || Ograniczenie ryzyka wystąpienia powodzi || Zielona infrastruktura (zob. wyżej) Europejski system informowania o powodziach || Plany zarządzania zagrożeniem powodziowym do 2015 r. || || Ograniczenie ryzyka wystąpienia suszy || Zielona infrastruktura (zob. wyżej) Europejskie Obserwatorium ds. Susz w latach 2013-2014 || Egzekwowanie wymogów dyrektywy RDW (w toku) || || Lepsze obliczanie kosztów i korzyści || Wytyczne w ramach wspólnej strategii wdrażania - do 2014 r. || || || Lepsza baza wiedzy || Modernizacja systemu WISE do 2015 r. Model hydroekonomiczny JCR do 2013 r. Działania w ramach wspólnej strategii wdrażania dotyczące płaszczyzny kontaktów pomiędzy nauką a polityką (w toku) || Wymogi sprawozdawcze i statystyczne do 2014 r. || || Wspieranie krajów rozwijających się || || || || Wspieranie dostępu do bezpiecznej wody pitnej i podstawowych usług kanalizacyjnych Wspieranie zintegrowanego zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi (w toku oraz od 2014-2021) Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom || Sprawozdanie w sprawie produktów farmaceutycznych i środowiska (2013 r.) || Ukierunkowane egzekwowanie dyrektywy RDW, dyrektywy w sprawie środowiskowych norm jakości i substancji priorytetowych, dyrektywy azotanowej, dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, dyrektywy w sprawie zanieczyszczeń przemysłowych, dotyczące następujących kwestii: 1. Monitorowanie wymogów dyrektyw RDW i w sprawie środowiskowych norm jakości i substancji priorytetowych 2. Rozszerzenie stref zagrożonych zanieczyszczeniem azotanami i rozwój programów działań (w toku) 3. Poprawa wskaźników zgodności dotyczących oczyszczania ścieków za pomocą długofalowego planowania inwestycji (w tym funduszy UE i pożyczek z EBI) – do 2018 r., plany realizacji opracowane do 2014 r. 4. Zapewnienie, by pozwolenia na emisje przemysłowe określały dopuszczalne wielkości emisji, które są zgodne z najlepszymi dostępnymi technikami (BAT) i uwzględniają odpowiednie cele związane z zasobami wodnymi – od 2016 r. Przyjęcie zmian dyrektywy w sprawie środowiskowych norm jakości i substancji priorytetowych || Włączenie dyrektywy w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów do mechanizmu wzajemnej zgodności w ramach WPR po spełnieniu warunków określonych we wniosku Komisji (tj. najwcześniej w 2014 r.) || Kwestie przekrojowe || Partnerstwa innowacyjne w zakresie wody oraz na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa od 2013 r. || Ogólne egzekwowanie dyrektywy RDW, dyrektywy w sprawie środowiskowych norm jakości i substancji priorytetowych, dyrektywy azotanowej, dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, dyrektywy w sprawie zanieczyszczeń przemysłowych || Ewentualne zalecenia w ramach europejskiego semestru w 2013 r. || Ogólne priorytetowe traktowanie celów dotyczących wody w WPR, funduszach strukturalnych i Funduszu Spójności oraz pożyczkach z EBI (2014-2021) [1] „Charting our water future” – sprawozdanie Grupy ds. Stanu Zasobów Wodnych do 2030 r.,
http://www.mckinsey.com/client_service/sustainability/latest_thinking/charting_our_water_future. [2] http://www.eea.europa.eu/themes/water/publications-2012.
[3] Sprawozdanie Komisji w sprawie wdrażania ramowej
dyrektywy wodnej (2000/60/WE) – plany gospodarowania wodami w dorzeczu, oraz
komunikat Komisji w sprawie sprawozdania z przeglądu europejskiej polityki
dotyczącej niedoboru wody i susz, przyjęte razem z niniejszym planem.
[4] Dokument roboczy służb Komisji dotyczący
oceny funkcjonowania polityki UE w zakresie wody słodkiej. [5] Dokument roboczy służb Komisji – Ocena skutków
towarzysząca komunikatowi „Plan ochrony zasobów wodnych Europy”,
zawierająca pełen wykaz opracowań stanowiących
podstawę planu. [6] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 3 lipca
2012 r. w sprawie wdrażania prawodawstwa UE w dziedzinie wody w
obliczu konieczności przyjęcia całościowego podejścia
do wyzwań europejskiej polityki wodnej, http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2012-0273+0+DOC+XML+V0//PL.
Zob. również opinia Komitetu Regionów (z dnia 30 czerwca 2011 r.)
„Rola władz lokalnych i regionalnych w propagowaniu zrównoważonej
gospodarki wodnej”, http://quickfindweb.cor.europa.eu/2.0_QFWEB/(S(rt20dkrqmowvsg02rteg53g0))/viewroot.aspx?doc=cdr%5Cenve-v%5Cdossiers%5Cenve-v-008%5Ccdr5-2011_rev2_pac.doc&lang=PL&terms=;
oraz opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (z dnia 15
czerwca 2011 r.) w sprawie włączenia polityki wodnej do innych
obszarów polityki europejskiej, http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.en.nat-opinions.18788. [7] Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki
wodnej. Dz.U. L 375 z 22.12.2000. [8] Tzw. presje hydromorfologiczne dotyczące ok.
40 % jednolitych części wód. [9] Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w
sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko.
Dz.U. L 197 z 21.7.2001. [10] Dyrektywa Rady 85/337/EWG w sprawie oceny skutków
wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na
środowisko naturalne. Dz.U. L 175 z 5.7.1985 z późniejszymi zmianami.
Komisja oczekuje, że dzięki bardziej wszechstronnemu określeniu
oddziaływań na zasoby wodne nadchodzący przegląd
wspomnianej dyrektywy również przyczyni się do realizacji celów związanych
z tymi zasobami. [11] Zob. dokument strategiczny „Ramowa dyrektywa wodna i
presje hydromorfologiczne. Energetyka wodna, żegluga i ochrona
przeciwpowodziowa - zalecenia w zakresie lepszej integracji polityk”; http://circa.europa.eu/Public/irc/env/wfd/library?l=/framework_directive/thematic_documents/hydromorphology/hydromorphology/_EN_1.0_&a=d. [12] Zob. np. międzynarodowa Konwencja o ochronie Dunaju,
wspólne oświadczenie w sprawie żeglugi, http://www.icpdr.org/main/sites/default/files/Joint_Statement_FINAL.pdf.
[13] http://ec.europa.eu/budget/reform/commission-proposals-for-the-multiannual-financial-framework-2014-2020/index_en.htm. [14] Uzyskanie wiarygodnych danych liczbowych dotyczących
nielegalnego poboru wody jest trudne, jednak według hiszpańskiego
Ministerstwa Środowiska w 2006 r. w Hiszpanii było 510 000
nielegalnych studni (WWF, „Illegal water use in Spain. Causes, effects and solutions”,
maj 2006 r.). [15] Dyrektywa Rady 91/271/EWG dotycząca oczyszczania
ścieków komunalnych. Dz.U. L 135 z 30.5.91. [16] Dyrektywa Rady 91/676/EWG dotycząca ochrony wód przed
zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego. Dz.U. L
375 z 31.12.91. [17] Dyrektywa Rady 91/414/EWG dotycząca wprowadzania do
obrotu środków ochrony roślin, Dz.U. L 230 z 19.8.1991, uchylona
rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009, Dz.U. L
309 z 24.11.2009. [18] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE
dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli.
Dz.U. L 28 z 29.1.2008, zastąpiona dyrektywą Parlamentu Europejskiego
i Rady 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych, Dz.U. L 334 z 17.12.2010. [19] Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny,
udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów
(REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające
dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG)
nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również
dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG,
93/105/WE i 2000/21/WE, Dz.U. L 396 z 30.12.2006. [20] Dyrektywa
98/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotycząca wprowadzania do obrotu
produktów biobójczych, Dz.U. L 123 z 24.4.1998, zastąpiona
rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 528/2012 w sprawie
udostępniania na rynku i stosowania produktów biobójczych, Dz.U. L 167 z
27.6.2012. [21] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE
ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz
zrównoważonego stosowania pestycydów, Dz.U. L 309 z 24.11.2009. [22] Dyrektywa 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych
stosowanych u ludzi, Dz.U. L 311 z 28.11.2001. [23] Dyrektywa 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w
sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do weterynaryjnych
produktów leczniczych, Dz.U. L 311 z 28.11.2001. [24] Dyrektywa 2004/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 31 marca 2004 r. zmieniająca dyrektywę 2001/83/WE w sprawie
wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych
stosowanych u ludzi, Dz.U. L 136 z 30.4.2004. [25] Zob. motyw 6 dyrektywy Parlamentu Europejskiego
i Rady 2010/84/UE zmieniającej – w zakresie nadzoru nad
bezpieczeństwem farmakoterapii – dyrektywę 2001/83/WE w sprawie
wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych
stosowanych u ludzi, Dz.U. L 348 z 31.12.2010, oraz motyw 3
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1235/2010
zmieniającego – w zakresie nadzoru nad bezpieczeństwem
farmakoterapii w odniesieniu do produktów leczniczych stosowanych
u ludzi – rozporządzenie (WE) nr 726/2004
ustanawiające wspólnotowe procedury wydawania pozwoleń dla produktów
leczniczych stosowanych u ludzi i do celów weterynaryjnych
i nadzoru nad nimi oraz ustanawiające Europejską Agencję
Leków i rozporządzenie (WE) nr 1394/2007 w sprawie produktów
leczniczych terapii zaawansowanej, Dz.U. L 348 z 31.12.2010. [26] Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego
i Rady zmieniającej dyrektywy 2000/60/WE i 2008/105/WE w odniesieniu do
substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej. COM(2011) 876 z
31.1.2012. [27] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady:
„Rozwiązanie problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii
Europejskiej”. COM(2007) 414 z 18.7.2007. [28] Plan działania na rzecz zasobooszczędnej Europy,
COM (2011) 571 z 20.9.2011. [29] W związku ze złożoną skargą
Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia
zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko dziewięciu
państwom członkowskim z powodu stosowania przez nie wąskiej
wykładni pojęcia usług wodnych. [30] Oznakowanie ekologiczne UE, http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/;
zielone zamówienia publiczne w UE,
http://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm. [31] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE ustanawiająca
ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów
związanych z energią, Dz.U L 285 z 31.10.2009; dyrektywa Parlamentu
Europejskiego i Rady 2010/30/UE w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz
standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów
przez produkty związane z energią, Dz.U L 153 z 18.6.2010. [32] http://www.eea.europa.eu/articles/the-water-we-eat. [33] Komisja opracowała europejski system informowania o
powodziach, stanowiący skuteczne narzędzie zwiększania
gotowości na transgraniczne powodzie w Europie, który przyjęto w
ramach usług GMES w zakresie zarządzania kryzysowego (GIO EMS). [34] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady,
Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Nasze ubezpieczenie
na życie i nasz kapitał naturalny – strategia ochrony
różnorodności biologicznej UE do 2020 r. COM(2011) 244 z 3.5.2011. [35] Dokument roboczy służb Komisji „Wytyczne
dotyczące najlepszych praktyk w zakresie ograniczania zasklepiania gleby,
przeciwdziałania temu procesowi lub jego kompensowania”, SWD(2012) 101
final/2 z 15.5.2012. [36] Komunikat Komisji dotyczący europejskiego partnerstwa
innowacyjnego w zakresie wody, COM(2012) 216 final z 10.5.2012. Komunikat
Komisji w sprawie europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz wydajnego i
zrównoważonego rolnictwa, COM(2012) 79 final z 29.2.2012. [37] Zob. http://inspire.jrc.ec.europa.eu/. [38] Zob. http://ec.europa.eu/environment/seis/. [39] Zob.
http://ec.europa.eu/research/horizon2020/index_en.cfm. [40] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
nr 691/2011 w sprawie europejskich rachunków ekonomicznych środowiska,
Dz.U. L 192 z 22.7.2011. [41] Komunikat Komisji: Lepsze wykorzystanie potencjału
środków ochrony środowiska UE: budowanie zaufania poprzez
większą wiedzę i lepszą zdolność reakcji,
COM(2012) 95 final z 7.3.2012. [42] Zob. kampania informacyjna „Generation Awake”
http://www.generationawake.eu/pl. [43] Zob. europejski program gospodarowania wodą:
http://www.ewp.eu/activities/water-stewardship/. [44] Zob. ISO
http://www.iso.org/iso/catalogue_detail?csnumber=43263. [45] Komunikat Komisji „Wspólnotowe podejście do
zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym
przez człowieka”, COM (2009) 82 final. [46] Komisja pracuje nad ukończeniem do 2013 r.
zintegrowanej strategii UE na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu. [47] Dyrektywa 2008/56/WE ustanawiająca ramy wspólnotowego
działania w dziedzinie polityki wodnej; Dz.U. L 164 z 25.6.2008. [48] Europejskie sprawozdanie w sprawie rozwoju za lata
2011-2012:
http://ec.europa.eu/europeaid/what/development-policies/research-development/erd-2011-2012_en.htm. [49] Program działań na rzecz zmian – COM (2011) 637
final, przyjęty dnia 13 października 2011 r. [50] Zob. http://www.uncsd2012.org/index.html.