15.11.2012 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 351/65 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Innowacja na rzecz zrównoważonej przyszłości – Plan działania w zakresie ekoinnowacji (Eco-AP)”
COM(2011) 899 final
2012/C 351/14
Sprawozdawca: Lutz RIBBE
Dnia 15 grudnia 2011 r. Komisja, działając na podstawie art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowiła zasięgnąć opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie
komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Innowacja na rzecz zrównoważonej przyszłości – Plan działania w zakresie ekoinnowacji (Eco-AP)”
COM(2011) 899 final.
Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego, której powierzono przygotowanie prac Komitetu w tej sprawie, przyjęła swoją opinię 29 sierpnia 2012 r.
Na 483. sesji plenarnej w dniach 18–19 września 2012 r. (posiedzenie z 18 września) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny stosunkiem głosów 141 do 5 – 6 osób wstrzymało się od głosu – przyjął następującą opinię:
1. Podsumowanie wniosków i zaleceń Komitetu
1.1 |
EKES z zadowoleniem przyjmuje przedłożony plan działania w zakresie ekoinnowacji. Szczególnie podkreśla uwzględnione w nim zamierzenie, by wskazać i wyeliminować istniejące przeszkody, a jednocześnie wzmocnić bodźce służące pozytywnym zmianom. |
1.2 |
Nie sposób ustalić uniwersalnej definicji „ekoinnowacji”, ponieważ w społeczeństwie i w rozmaitych kulturach bardzo różnie pojmuje się, co jest „innowacyjne” czy postępowe. Z tego względu Komisja powinna ustalić możliwie jasne kryteria jakościowe lub – jeśli to możliwe – nawet ilościowe przyznawania środków w tych obszarach, w których zamierza podjąć działania. |
1.3 |
Przedsiębiorstwa, które miałyby otrzymywać wsparcie w ramach przyszłego planu działania, należy zobowiązać do sporządzenia niewielkiego dodatkowego badania na temat największych ich zdaniem barier utrudniających wdrażanie bądź wprowadzanie na rynek ich technologii. |
1.4 |
Propagowane przez UE ekoinnowacje muszą być przez cały cykl życia wydajne pod względem zużycia zasobów, sprawiedliwe i zrównoważone. Ich popularyzacja musi być powiązana z kryteriami strategii UE na rzecz zrównoważonego rozwoju. |
1.5 |
Należy zwrócić szczególną uwagę na tzw. dopasowane technologie ekologiczne o małej skali. Już w opinii pt. „Stan faktyczny i perspektywy »dopasowanych« technologii ochrony środowiska w krajach przystępujących do Unii Europejskiej” (1) Komitet wskazał, że w wielu przypadkach istnieją lub powinny zostać opracowane alternatywy dla scentralizowanych rozwiązań o dużej skali. „Dopasowane”, zdecentralizowane rozwiązania o małej skali leżą często poza polem zainteresowania instytucji badawczych lub inwestorów, ponieważ przynoszą zerowe lub tylko niewielkie zyski, są bowiem właśnie tanie, a mimo to skuteczne. EKES zaleca, by Komisja włączyła do nowego planu zalecenia sformułowane w jego wspomnianej opinii. |
1.6 |
Należy dokonywać regularnego przeglądu istniejących dyrektyw i rozporządzeń, a także kryteriów kwalifikowalności do funduszy strukturalnych i polityki rolnej pod kątem konieczności ich ewentualnego dostosowania do najnowszych innowacji w zakresie technologii środowiskowej. |
1.7 |
Komisja musi również sporządzić wreszcie listę dotacji szkodliwych dla środowiska i stopniowo je znosić. Nie można już dłużej zdecydowanie promować ekoinnowacji i jednocześnie przyczyniać się do degradacji środowiska z powodu błędnej polityki w zakresie dotacji. |
2. Treść dokumentu Komisji Europejskiej
2.1 |
Jak dobrze wiadomo, w celu wdrożenia i konkretnej realizacji strategii „Europa 2020”, obecnego instrumentu Komisji na rzecz planowania i kształtowania polityki, uruchomiono siedem inicjatyw przewodnich:
|
2.2 |
Plan działania w zakresie ekoinnowacji (Eco-AP) ma – obok innych instrumentów – przyczynić się do wdrożenia inicjatywy przewodniej „Unia innowacji”, niemniej odnosi się również do innych inicjatyw przewodnich, np. takich jak „Europa efektywnie korzystająca z zasobów” czy „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia”. |
2.3 |
W planie zwraca się uwagę, że technologie ochrony środowiska umożliwiają z jednej strony zdobycie szybko rozwijających się rynków, z drugiej zaś – stworzenie wielu nowych miejsc pracy. |
2.4 |
Plan opiera się na dawnym Planie działań w dziedzinie technologii środowiskowych (ETAP) z roku 2004. Nie skupia się on już jednak tylko na klasycznych badaniach czy rozwoju nowych „zielonych” technik i technologii. Nowy plan działania należy raczej rozumieć jako pakiet środków w ramach kompleksowej koncepcji ekoinnowacji, w którym analizuje się również, na czym polegają przeszkody lub zachęty dotyczące wdrażania nowych technologii i jak można je wyeliminować albo wspierać. |
2.5 |
W tym kontekście w dokumencie Komisji opisano też interesujące wyniki badania, które charakteryzują i do pewnego stopnia ilościowo określają te przeszkody i pobudki. |
2.6 |
Jako dwie najważniejsze bariery wskazano niepewny popyt rynkowy i niepewny zwrot z inwestycji, a najważniejsze bodźce pozytywne to wysokie ceny energii i materiałów, nowe przepisy i normy oraz dostęp do wiedzy. |
2.7 |
W dokumencie stwierdza się: „Na razie ekoinnowacje zdobywają rynek raczej powoli, za wyjątkiem energii odnawialnej, co jest wynikiem polityki w zakresie energii i klimatu. Wąskie gardła blokujące ekoinnowacje to: brak właściwego odzwierciedlenia korzyści i kosztów środowiskowych przez ceny rynkowe, sztywne struktury ekonomiczne, blokady związane z infrastrukturą i wzorcami zachowań oraz szkodliwe środki motywujące i subsydia”. Na tej podstawie uznano, że w celu wzmocnienia ekoinnowacji należy znieść dotacje o skutkach szkodliwych dla środowiska. |
2.8 |
Plan ma na celu przyśpieszenie tworzenia wszelkich ekoinnowacji, a zatem we wszystkich sektorach gospodarki, poprzez ukierunkowane działania. Aby wspomóc tworzenie silniejszego i stabilniejszego popytu rynkowego na ekoinnowacje, w przyszłości mają zostać zaproponowane środki w zakresie zachęt prawnych, zamówień publicznych i prywatnych oraz standardów. Aby poprawić gotowość do innowacji i możliwości nawiązywania kontaktów, przewiduje się wsparcie dla MŚP. |
2.9 |
Plan Eco-AP obejmuje zatem działania w dziedzinie zarówno popytu, jak i podaży, a także w zakresie badań i przemysłu oraz instrumentów politycznych i finansowych. W planie uznaje się kluczową rolę przepisów dotyczących ochrony środowiska jako motoru ekoinnowacji i przewiduje się przegląd tych przepisów i standardów w przypadku, gdy okażą się one przeszkodą. |
2.10 |
W planie kładzie się również nacisk na międzynarodowy aspekt ekoinnowacji i lepszą koordynację strategii z partnerami międzynarodowymi. |
2.11 |
W sumie wskazano w nim siedem obszarów działania, w odniesieniu do których określono także główne etapy. Chodzi o następujące obszary:
|
3. Uwagi ogólne
3.1 |
EKES popiera omawiany plan działania, ponieważ wydaje się on logicznie skonstruowany i przemyślany. |
3.2 |
Ekoinnowacje to jedno z najważniejszych wyzwań – jeśli nie wręcz najważniejsze – by zapewnić Unii Europejskiej trwałą konkurencyjność i zrealizować cele dotyczące rozwoju zrównoważonego, a także pokazać słabiej jak dotąd rozwiniętym regionom, jak może wyglądać rozwój gospodarczy i budowanie dobrostanu bez powodowania obciążeń dla środowiska naturalnego. |
3.3 |
Przy tym znaczącą kwestią jest to, co należy rozumieć pod pojęciem „ekoinnowacji”. To, co w danym kręgu kulturowym lub przez daną jednostkę będzie oceniane jako innowacyjne i postępowe, u innych może budzić sprzeciw. Najlepiej można to zobrazować choćby przykładem stosowania inżynierii genetycznej czy energii atomowej. Nie trzeba więc wiele tłumaczyć: nie ma jednej uniwersalnej definicji ekoinnowacji. |
3.4 |
Jednak Komisja w planie działania słusznie stara się stworzyć swojego rodzaju definicję tego pojęcia. Według niej „ekoinnowacje to innowacje w dowolnej postaci, których wynikiem lub celem jest znaczący i widoczny postęp w kierunku osiągnięcia zrównoważonego rozwoju poprzez zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko, zwiększenie odporności na obciążenia środowiskowe lub osiągnięcie efektywniejszego i bardziej odpowiedzialnego korzystania z zasobów naturalnych”. Nie jest jednak jasne, co znaczy „znaczący i widoczny” postęp w zakresie redukcji obciążeń środowiskowych. Dlatego EKES zaleca Komisji, by w przyszłym planie realizacji dokładniej opisała poszczególne główne dziedziny oraz zadbała o to, by środki finansowe UE na ekoinnowacje zostały przeznaczone na projekty, które najskuteczniej przyczyniają się do osiągnięcia celów każdego sektora w zakresie ochrony środowiska. |
3.5 |
Ponadto EKES zaleca Komisji, by zastanowiła się, czy w planie działania nie należałoby określić głównych dziedzin, które byłyby wspierane priorytetowo. Mogłyby to być te sektory polityki w zakresie środowiska, w których: a) Europa od wielu lat osiąga bardzo nieznaczne postępy; b) w których widać, że określone cele środowiskowe można osiągnąć tylko ogromnym wysiłkiem; lub c) w których technologie wciąż jeszcze są kosztowne. |
3.6 |
Dla EKES-u istotne znaczenie ma wzmianka o tym, że należy zwrócić szczególną uwagę także – i przede wszystkim – na tzw. dopasowane technologie ekologiczne o małej skali. Już w opinii pt. „Stan faktyczny i perspektywy »dopasowanych« technologii ochrony środowiska w krajach przystępujących do Unii Europejskiej” (NAT/203 z 31 marca 2004 r.) Komitet wskazał, że w wielu przypadkach istnieją lub powinny istnieć alternatywy dla scentralizowanych rozwiązań o dużej skali. „Dopasowane”, zdecentralizowane rozwiązania o małej skali leżą często poza polem zainteresowania instytucji badawczych lub inwestorów, ponieważ przynoszą zerowe lub niewielkie zyski, są bowiem właśnie tanie, a mimo to skuteczne. EKES zaleca, by Komisja włączyła do nowego planu zalecenia sformułowane w jego wspomnianej opinii. |
3.7 |
Tym samym, oprócz nowych, zdobywających rynek technologii, ekoinnowacjami są również pomysły i koncepcje, których wdrożenie może odbywać się bez większych inwestycji. Pomysły te są jednak w mniejszym stopniu rozwijane przez przedsiębiorstwa, które muszą zaistnieć na rynku lub chcą zdobywać nowe rynki. |
3.8 |
Dlatego rozwijanie takich „dopasowanych” rozwiązań m.in. na obszarach wiejskich lub w regionach czy krajach słabiej rozwiniętych należy wspierać przynajmniej tak samo intensywnie, jak komercyjne projekty w zakresie badań i rozwoju. |
3.9 |
Ogólnie Komitet popiera plan działania, przy czym ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje zapowiedź, że starannie przeanalizowane zostaną istniejące przeszkody. |
4. Uwagi szczegółowe
4.1 |
Pozostaje jednak niejasne, w jaki sposób można by dokonać wspomnianej redukcji utrudnień. Najpierw trzeba bowiem określić bariery dotyczące innowacji (o charakterze technicznym i nietechnicznym). Jest to zasadnicze zadanie. |
4.2 |
Weźmy konkretny przykład: w ramach 7. programu badań Unia Europejska wsparła projekt „2nd Vegetable Oil”. W projekcie tym chodziło o to, by stwierdzić, czy produkowane w sposób zdecentralizowany nierafinowane oleje roślinne mogą służyć do napędzania ciągników rolniczych, które jednocześnie spełniałyby europejskie normy ochrony środowiska i klimatu. Wynik: dzisiejsze silniki o zaawansowanej technologii ten cel osiągają, i to zapewniając redukcję emisji gazów cieplarnianych maksymalnie o 60 %, a więc na poziomie znacznie przekraczającym wartości minimalne określone w dyrektywie w sprawie energii odnawialnej! |
4.3 |
Jednak niemożliwe będzie rozpowszechnienie w UE tej technologii, którą niewątpliwie należy nazwać ekoinnowacją, dopóki kopalny olej napędowy będzie traktowany preferencyjnie pod względem podatkowym, w ramach planowanego opodatkowania produktów energetycznych składnik oparty na emisjach CO2 będzie tak niewielki, jak to się obecnie przewiduje, a użycie oleju roślinnego zostanie prawnie zakazane. |
4.4 |
Komisja powinna zatem rozważyć wprowadzenie – w odniesieniu do wszystkich projektów wsparcia – obowiązku sporządzenia niewielkiego dodatkowego badania, w którym zawarte zostaną odpowiednie uwagi na temat możliwych lub rzeczywistych barier. Nie powinno przy tym chodzić o skomplikowane opracowania naukowe, lecz tylko o informacje, które pokażą decydentom politycznym, gdzie istnieją dodatkowe potrzeby w zakresie wdrażania. |
4.5 |
Jednocześnie konieczne jest, by Komisja dokonywała regularnego przeglądu wszystkich swoich dyrektyw i rozporządzeń, a także kryteriów kwalifikowalności do funduszy strukturalnych i wspólnej polityki rolnej pod kątem konieczności ich ewentualnego dostosowania do najnowszych innowacji w zakresie technologii środowiskowej. |
4.6 |
Na koniec EKES pragnąłby zwrócić uwagę, że w omawianym planie działania – tak jak w wielu innych dokumentach – słusznie zauważono, że należy wyeliminować dotacje przynoszące szkodę środowisku naturalnemu. Z tym większym niezadowoleniem EKES stwierdza, że mimo jego licznych apeli Komisja w dalszym ciągu nie przedstawiła odpowiedniego wykazu tego rodzaju dotacji, chociaż od ponad pięciu lat to obiecuje. Jeśli istnieje taki rozdźwięk między deklaracjami i czynami, można powątpiewać w szczerość intencji Komisji. |
Bruksela, 18 września 2012 r.
Przewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
Staffan NILSSON
(1) Dz.U. C 112 z 30.4.2004, s. 83 (dokument niedostępny w języku polskim).