UZASADNIENIE

1.           KONTEKST WNIOSKU

Europejski Instytut Innowacji i Technologii (EIT) został ustanowiony rozporządzeniem (WE) nr 294/2008; celem EIT jest przyczynianie się do trwałego wzrostu gospodarczego i zwiększenia konkurencyjności przez wzmocnienie zdolności innowacyjnych UE i jej państw członkowskich w drodze pełnej integracji trójkąta wiedzy. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia i na podstawie przedłożonego przez EIT projektu wniosku Komisja przyjmie przed końcem 2011 r. wniosek o przyjęcie przez Parlament Europejski i Radę strategicznego planu innowacji EIT, w którym określone zostaną długoterminowe dziedziny priorytetowe dla EIT, włącznie z przeglądem planowanych na okres siedmiu lat działań w zakresie szkolnictwa wyższego, badań naukowych i innowacji.

EIT przedstawił Komisji pierwszy projekt strategicznego planu innowacji przed dniem 30 czerwca 2011 r.

2.           WYNIKI KONSULTACJI Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI ORAZ OCEN SKUTKÓW

Przy sporządzaniu niniejszego wniosku uwzględniono odpowiedzi otrzymane w wyniku otwartej konsultacji społecznej w sprawie EIT, jak również wyniki otwartej konsultacji społecznej dotyczącej wspólnych ram strategicznych w dziedzinie finansowania badań naukowych i innowacji. Swoje poglądy wyraziły państwa członkowskie oraz liczne zainteresowane strony reprezentujące sektor przemysłu, środowisko akademickie i społeczeństwo obywatelskie. Pokazały one silne poparcie dla misji EIT, jaką jest poszerzenie i usprawnienie współpracy między środowiskami związanymi ze szkolnictwem wyższym, przedsiębiorczością oraz badaniami naukowymi i innowacjami. Według respondentów EIT powinien odgrywać szczególną rolę w programie „Horyzont 2020” – przyszłym programie UE w dziedzinie badań naukowych i innowacji – a także zbliżać do siebie inne działania podejmowane na szczeblu europejskim i krajowym. Większość respondentów wyraziła zadowolenie ze sposobu, w jaki EIT zapewnia przedsiębiorstwom możliwość udziału w swoich pracach, i wezwała EIT do zintensyfikowania kontaktów zewnętrznych. Ponadto respondenci uznali zaangażowanie środowisk przedsiębiorców za niezwykle istotne dla sukcesu EIT w przyszłości. Elastyczność, jasność zasad i odczuwalny zwrot z inwestycji mają więc zasadnicze znaczenie dla zachęcenia sektora prywatnego do udziału w programie.

Wniosek opiera się także na sprawozdaniu z oceny zewnętrznej, w którym za bardzo istotną uznaje się koncepcję integracji trójkąta wiedzy, jak również zagadnienia stanowiące główną przesłankę dla istnienia EIT. Istnieje duże poparcie dla modelu, który został opracowany przez EIT, opartego na zintegrowanych sieciach centrów kolokacji. Respondenci mieli również pozytywne odczucia – i byli pod tym względem zgodni – co do faktu, iż główną zasługą wspólnot wiedzy i innowacji (WWiI) było działanie jako katalizator prowadzący do powstania dodatkowych korzyści wynikających z działań podjętych już uprzednio przez poszczególnych członków, ale w sposób bardziej rozdrobniony.

3.           ASPEKTY PRAWNE WNIOSKU

Podstawą wniosku jest art. 173 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Wniosek opiera się na przepisach zawartych w rozporządzeniu EIT i uzupełnia wnioski wchodzące w skład pakietu „Horyzont 2020”.

4.           WPŁYW NA BUDŻET

W ocenie skutków finansowych dołączonej do wniosku dotyczącego zmiany rozporządzenia ustanawiającego EIT określa się skutki w zakresie zasobów budżetowych, ludzkich i administracyjnych.

2011/0387 (COD)

Wniosek

DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie strategicznego planu innowacji Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT) – wkład EIT w bardziej innowacyjną Europę

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), w szczególności jego art. 173 ust. 3,

uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 294/2008 z dnia 11 marca 2008 r. ustanawiające Europejski Instytut Innowacji i Technologii[1],

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno–Społecznego[2],

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 294/2008 Komisja jest zobowiązana do przedstawienia wniosku w sprawie pierwszego strategicznego planu innowacji (zwanego dalej „SPI”) na podstawie projektu przedłożonego przez Europejski Instytut Innowacji i Technologii.

(2) SPI powinien zawierać określenie długoterminowych dziedzin priorytetowych dla Europejskiego Instytutu Technologii i Innowacji (EIT), a także ocenę skutków gospodarczych związanych z EIT oraz jego zdolności do wytworzenia najlepszej wartości dodanej w zakresie innowacji. W SPI należy uwzględnić wyniki monitorowania i oceny EIT.

(3) Pierwszy SPI powinien określać szczegółowe specyfikacje i zakres zadań dotyczących działalności EIT, zasady współpracy między Radą Zarządzającą a wspólnotami wiedzy i innowacji (zwanymi dalej „WWiI”) i warunki finansowania WWiI,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DECYZJĘ:

Artykuł 1

Przyjmuje się niniejszym strategiczny plan innowacji Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii, jak określono w załączniku.

Artykuł 2

Niniejsza decyzja wchodzi w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Sporządzono w Brukseli dnia [...] r.

W imieniu Parlamentu Europejskiego           W imieniu Rady

Przewodniczący                                             Przewodniczący

ZAŁĄCZNIK STRATEGICZNY PLAN INNOWACJI EIT

1. Europejski Instytut Innowacji i Technologii – unijny podmiot w zakresie innowacji

W strategicznym planie innowacji (SPI) przedstawiono priorytety dla Europejskiego Instytutu Technologii i Innowacji (EIT) na lata 2014–2020, jak również zasady jego funkcjonowania. Dla europejskich decydentów jest on zatem głównym narzędziem do wyznaczania strategicznych kierunków dla EIT, pozostawiając jednocześnie instytutowi znaczną autonomię w zakresie określania sposobów i środków służących osiągnięciu wyznaczonych celów.

SPI jest wynikiem dogłębnego procesu, w ramach którego dążono do podsumowania dotychczasowych doświadczeń EIT oraz do pełnego oddania rzeczywistego stanu innowacji w Europie. Opiera się on na pierwszym projekcie SPI opracowanym przez Radę Zarządzającą EIT i przedłożonym Komisji Europejskiej dnia 15 czerwca 2011 r. zgodnie z wymogami zawartymi w przepisach rozporządzenia EIT. Opiera się on także na wynikach niezależnej oceny początkowej fazy EIT, jak również na procesie konsultacji otwartej dla wszystkich podmiotów zainteresowanych (obecnie lub potencjalnie) działalnością EIT, w tym przedsiębiorstw, instytucji szkolnictwa wyższego oraz organizacji badawczych oraz organów krajowych i regionalnych.

1.1. EIT – odpowiedź na wyzwania społeczne poprzez innowację w ramach trójkąta wiedzy

W szybko zmieniającym się świecie przyszłość Europy opiera się na inteligentnym, zrównoważonym i sprzyjającym włączeniu społecznemu wzroście gospodarczym. Trójkąt wiedzy obejmujący badania naukowe, edukację i innowacje oraz interakcję między tymi trzema elementami uznaje się za kluczową siłę sprawczą prowadzącą do osiągnięcia wspomnianego celu i utrzymania konkurencyjności. Unia Europejska podjęła w związku z tym odpowiednie działania i uznała te dziedziny za priorytety polityczne w swojej strategii „Europa 2020”. Priorytety te są przede wszystkim wdrażane w ramach inicjatyw przewodnich „Unia innowacji” i „Mobilna młodzież”, które stanowią ogólne ramy polityczne dla działań UE w tych dziedzinach. Uzupełnia je inicjatywa przewodnia w zakresie zintegrowanej polityki przemysłowej w erze globalizacji oraz inicjatywa przewodnia „Europa efektywnie korzystająca z zasobów”. Europejski Instytut Innowacji i Technologii będzie w pełnym zakresie przyczyniać się do osiągnięcia celów tych inicjatyw przewodnich.

Powody uznania badań naukowych, edukacji i innowacji za zagadnienia o zasadniczym znaczeniu są proste. W sytuacji rosnącej konkurencji na świecie i wyzwań demograficznych w Europie europejski wzrost gospodarczy i zatrudnienie będą w przyszłości w coraz większym stopniu rezultatem przełomowych innowacji w zakresie produktów, usług i modeli biznesowych, jak również zdolności Europy do rozwijania, przyciągania i zatrzymywania talentów. W Europie istnieją co prawda indywidualne przypadki spektakularnych osiągnięć, ale ogólnie rzecz biorąc państwa członkowskie UE osiągają gorsze rezultaty w porównaniu ze światowymi liderami innowacyjności. Co więcej, UE stoi w obliczu coraz ostrzejszej konkurencji o zdolnych pracowników z nowych centrów doskonałości w gospodarkach wschodzących.

Niezbędna jest więc rzeczywista zmiana naszych systemów i modeli innowacji. Zbyt częste są jeszcze nadal przypadki fragmentarycznego występowania doskonałości w zakresie szkolnictwa wyższego, badań naukowych i innowacji, choć jasnym jest, że doskonałość taka istnieje w UE. Europa musi przezwyciężyć ten brak strategicznej współpracy ponad granicami państw, sektorów i dyscyplin. Ponadto Europa musi przyjąć prawdziwą kulturę przedsiębiorczości, która jest niezbędna do utrwalania wartości badań naukowych i innowacji, do tworzenia nowych przedsięwzięć, a także do komercyjnego wykorzystania innowacji w potencjalnych sektorach charakteryzujących się dużym wzrostem. Europa musi promować rolę instytucji szkolnictwa wyższego jako siły napędowej innowacji, jako że – aby innowacje mogły się rozwijać – utalentowane osoby trzeba wyposażyć w odpowiednie kwalifikacje, wiedzę i postawy.

EIT powołano właśnie w tym celu – aby przyczyniał się do trwałego wzrostu gospodarczego i zwiększenia konkurencyjności przez wzmacnianie zdolności innowacyjnych Unii Europejskiej i jej państw członkowskich. Poprzez pełną integrację trójkąta wiedzy w obszarach szkolnictwa wyższego, badań naukowych i innowacji instytut przyczyni się w dużym stopniu do stawiania czoła wyzwaniom społecznych w ramach programu „Horyzont 2020” i spowoduje systemowe zmiany w sposobie współpracowania ze sobą europejskich podmiotów innowacji.

Aby osiągnąć ten cel, EIT łączy ukierunkowanie strategiczne na poziomie EIT z podejściem oddolnym reprezentowanym przez wspólnoty wiedzy i innowacji (WWiI). Są one wysoce zintegrowanymi partnerstwami, które w perspektywie długoterminowej gromadzą wokół określonych wyzwań społecznych doskonałe wyższe uczelnie, ośrodki badawcze, małe i duże przedsiębiorstwa i innych uczestników innowacji. Każda WWiI jest skupiona wokół niewielkiej liczby wzajemnie połączonych centrów kolokacji, w ramach których partnerzy prowadzą codzienną współpracę odznaczającą się bezprecedensowym poziomem wspólnych celów strategicznych. Centra kolokacji opierają się na fundamencie istniejących centrów doskonałości, prowadząc do ich dalszego rozwoju jako lokalnych ekosystemów innowacji oraz łącząc je w szerszą sieć węzłów innowacji obejmującą całą Europę. Poszczególne WWiI otrzymały w ramach EIT duży stopień autonomii w zakresie definiowania swojej organizacji wewnętrznej, składu, harmonogramu i metod działania, co umożliwiło im wybranie podejścia najlepiej przystosowanego do osiągnięcia ich celów. Na poziomie strategicznym EIT organizuje proces selekcji WWiI, koordynuje ich prace w obrębie elastycznych ram i rozpowszechnia najlepsze modele zarządzania i finansowania WWiI.

EIT pomaga za pośrednictwem WWiI w tworzeniu środowisk bardziej sprzyjających innowacji oraz w osiąganiu przełomu w sposobie współpracy między szkolnictwem wyższym, badaniami naukowymi a przedsiębiorstwami. Poprzez tworzenie sieci współpracy między doskonałymi fachowcami z różnych sektorów, środowisk i dyscyplin – sieci, które w innych okolicznościach zapewne by nie powstały – podejście takie pomaga w odnalezieniu przez owych fachowców wspólnej odpowiedzi na coraz bardziej złożone wyzwania społeczne, które w całościowy sposób określono w programie „Horyzont 2020”.

Osiągnięcia

Zakończono początkową fazę EIT, której głównym celem było rozpoczęcie działalności EIT za pośrednictwem WWiI oraz wdrożenie funkcji decyzyjnych i wykonawczych EIT – Rady Zarządzającej i centrali. EIT osiągnął także swój główny cel – pełną integrację wszystkich ogniw łańcucha innowacji poprzez skupienie instytucji szkolnictwa wyższego, instytucji badawczych i przedsiębiorstw w ramach trzech pierwszych wspólnot wiedzy i innowacji utworzonych w 2010 r. w dziedzinach, które Rada i Parlament Europejski określiły jako podstawowe dla przyszłego rozwoju Europy. Dziedziny te to: zrównoważona energia (WWiI – „KIC InnoEnergy”), dostosowanie do zmiany klimatu oraz zapobieganie jej (WWiI – „ClimateKIC”) i społeczeństwo informacyjno-komunikacyjne przyszłości (WWiI – „EIT ICT Labs”).

EIT przechodzi obecnie ponadto kierowany przez centralę w Budapeszcie proces konsolidacji jako instytucja innowacyjna. Utworzył on ponadto Fundację EIT będącą prawnie niezależną organizacją, której celem jest promowanie i wspieranie pracy oraz działań EIT, a także zwiększanie jego wpływu na społeczeństwo.

WWiI w drodze ku zintegrowanym partnerstwom światowej klasy

Obecnym trzem WWiI udało się osiągnąć masę krytyczną w objętych przez nie dziedzinach, i to przy zrównoważonym udziale różnych komponentów trójkąta wiedzy. Połączona w ramach WWiI siła partnerów – pod względem ich liczby, jak i ich znaczenia w poszczególnych dziedzinach – daje im potencjał osiągnięcia klasy światowej.

Wykres 1 – kolokacje WWiI

WWiI budowały swe strategie i struktury zarządzania w różny sposób, co odzwierciedla ich różne dziedziny tematyczne. Jedną WWiI utworzono w formie przedsiębiorstwa, podczas gdy dwie pozostałe mają formę stowarzyszeń o charakterze niezarobkowym. Wszystkie WWiI koncentrują się wokół trzonu składającego się z około 30 najważniejszych partnerów oraz pięciu lub sześciu centrów kolokacji wspieranych w większości przypadków przez różną liczbę dodatkowych partnerów stowarzyszonych, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP).

Utworzenie WWiI jako odrębnej osoby prawnej kierowanej przez dyrektora generalnego jest wyrazem zdecydowanego zerwania z tradycyjnym podejściem obejmującym wielu beneficjentów. Co więcej, wszystkie WWiI stosują logikę gospodarczą w zakresie planowania strategicznego swoich działań; wszystkie WWiI przyjęły też koncepcję kolokacji, gromadząc różne zespoły fizycznie w jednym miejscu, działając jako organizacja kontrolna dla wielu działań WWiI oraz łącząc na poziomie ogólnoeuropejskim kompetencje i umiejętności uzyskane w różnych dziedzinach specjalistycznych.

Działalność WWiI obejmuje cały łańcuch innowacji, między innymi stworzenie programów studiów magisterskich i doktoranckich opatrzonych znakiem EIT łączących doskonałej jakości naukę z edukacją w zakresie przedsiębiorczości, usługami związanymi z tworzeniem przedsiębiorstw i programami mobilności. Jako że początkowe działania WWiI skupione były na talentach i zasobach ludzkich, osiągnięto pierwsze wyniki w zakresie edukacji oraz przedsiębiorczości, w tym utworzenie programów studiów magisterskich i doktoranckich. Dwie WWiI połączyły siły i współpracują w ramach wspólnego programu studiów magisterskich w dziedzinie inteligentnych sieci.

Osiągnięcia WWiI w pierwszym roku działalności (2010–2011) są obiecujące:

Prawie 500 studentów ukończyło szkolenia na kursach letnich, a ponad 200 studentów jest obecnie zapisanych na konkretne studia magisterskie firmowane przez WWiI. Zaś zapotrzebowanie ze strony utalentowanych osób jest duże: na przykład na 155 miejsc dostępnych na prowadzonych przez KIC InnoEnergy studiach magisterskich otrzymano 950 podań. Studenci, którzy ukończyli kursy organizowane w 2010 r. i 2011 r. przez ClimateKIC, utworzyli stowarzyszenie absolwentów z myślą o utrzymaniu długotrwałych kontaktów z tym WWiI.

Utworzono już sześć nowych przedsiębiorstw przy wykorzystaniu kapitału początkowego pochodzącego z nagród i wyróżnień lub przy wsparciu z WWiI. Trwają obecnie działania mające na celu utworzenie ponad 50 nowych przedsiębiorstw. EIT ICT Labs udziela 18 małym przedsiębiorstwom wsparcia w formie doradców biznesowych.

Stworzono połączenia w obrębie trójkąta wiedzy na poziomie regionalnym za pośrednictwem ponaddyscyplinarnych programów rozwoju zawodowego, takich jak podlegający Climate KIC program „Pioneers in practice” (Pionierzy w praktyce). Do tej pory z tego programu wspierania mobilności skorzystało 59 osób.

Przyjęto nowe przepisy odnośnie do własności intelektualnej, zgodnie z którymi zaangażowane przedsiębiorstwa i WWiI jako podmiot prawny dzielą między sobą zyski pochodzące z praw własności intelektualnej.

Wykres 2 – partnerzy WWiI w 2011 r. (przedsiębiorstwa, wyższe uczelnie, badania naukowe)

1.2. Wartość dodana EIT – cechy wyróżniające

Sposób działania EIT charakteryzuje szereg elementów, które umożliwiają instytutowi wniesienie rzeczywistej wartości dodanej na poziomie Unii:

· Przezwyciężenie rozdrobnienia za pomocą długoterminowych zintegrowanych partnerstw i stworzenie masy krytycznej poprzez wymiar europejski EIT: W oparciu o istniejące inicjatywy współpracy EIT utrwala wybrane w ramach WWiI partnerstwa i podnosi je na poziom strategiczny. W ramach WWiI światowej klasy partnerzy uzyskują możliwość gromadzenia się w nowych konfiguracjach, optymalizacji istniejących zasobów, dostępu do nowych możliwości dla przedsiębiorstw poprzez nowe łańcuchy wartości odnoszące się do wyższego ryzyka i wyzwań większej skali. Dodać należy, że mimo istnienia znacznej liczby centrów doskonałości w poszczególnych państwach członkowskich UE, centra te często nie osiągają masy krytycznej koniecznej do indywidualnego uczestnictwa w rywalizacji w skali globalnej. Podległe WWiI centra kolokacji są okazją dla lokalnych podmiotów, by nawiązać ponad granicami ścisłą współpracę z innymi doskonałymi partnerami, co daje im możność działania i zdobycia uznania na poziomie światowym.

· Zwiększenie wpływu inwestycji w zakresie edukacji, badań naukowych i innowacji oraz badanie nowych sposobów zarządzania innowacjami: EIT działa jako katalizator, dodając wartość do istniejącej bazy badawczej poprzez przyspieszenie przejmowania i wykorzystywania technologii i wyników badań. Działania innowacyjne przyczyniają się z kolei do wyrównania inwestycji badawczych i wykorzystania wobec nich efektu dźwigni finansowej; dostosowują one też działania w zakresie kształcenia i szkolenia do potrzeb biznesu. EIT otrzymał z tego względu duży zakres elastyczności w celu przetestowania nowych modeli innowacji, co daje możliwość rzeczywistego zróżnicowania sposobów zarządzania WWiI i modeli ich finansowania oraz szybszego dostosowania się do pojawiających się możliwości.

· Rozwijanie talentów ponad granicami i promowanie przedsiębiorczości poprzez integrację trójkąta wiedzy: EIT wspiera innowacje oparte na czynniku ludzkim, a studenci, badacze i przedsiębiorcy są najważniejszymi adresatami jego wysiłków. Oferuje on nowe ścieżki kariery znajdujące się na styku świata akademickiego i sektora prywatnego, a także innowacyjne programy rozwoju zawodowego. Znak EIT dołączony do innowacyjnych programów studiów magisterskich i doktoranckich prowadzonych w ramach WWiI przyczyni się do stworzenia uznanego na całym świecie znaku firmowego doskonałości, co pomoże przyciągać utalentowane osoby z Europy i z zagranicy. Przedsiębiorczość jest rozwijana przez nowe pokolenie światowej klasy studentów posiadających wiedzę i postawy konieczne do przekształcenia pomysłów w nowe możliwości dla przedsiębiorstw.

· Inteligentne finansowanie za pomocą dźwigni finansowej połączonej z komercyjnym podejściem nastawionym na wyniki: Z EIT pochodzi do 25 % budżetu WWiI; EIT pełni też funkcję katalizatora dla 75 % środków finansowych pochodzących od szerokiego grona partnerów publicznych i prywatnych, co stwarza znaczny efekt dźwigni finansowej poprzez łączenie inwestycji dużej skali i sprawne kierowanie środków pochodzących z różnych źródeł publicznych i prywatnych zgodnie ze wspólnie uzgodnionymi strategiami. Koncentracja na rynku i skutkach społecznych powoduje, że podejście EIT jest zorientowane na wyniki. WWiI działają zgodnie z logiką gospodarczą w oparciu o roczne plany operacyjne zawierające ambitny portfel działań sięgający od edukacji do tworzenia nowych przedsiębiorstw i posiadające jasno określone cele, wyniki i kluczowe wskaźniki skuteczności działania (KPI) służące ocenie tych planów.

1.3. Obszary występowania synergii i komplementarności w stosunku do innych inicjatyw politycznych i finansowych

Waga wzajemnych powiązań pomiędzy badaniami naukowymi, innowacjami a edukacją coraz częściej znajduje odzwierciedlenie w inicjatywach i programach UE. Istnieje duży potencjał dla wzajemnie wzmacniających się działań na szczeblu europejskim, krajowym i regionalnym. Dzięki ramom strategicznym zawartym w programie „Horyzont 2020” – programie ramowym w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020) synergia ta będzie w dalszym ciągu w pełni wykorzystywana na szczeblu unijnym.

EIT będzie w dużym stopniu przyczyniać się do realizacji celów określonych w programie „Horyzont 2020”, w szczególności poprzez rozwiązywanie problemów społecznych w sposób uzupełniający inne inicjatywy w tych obszarach. W ramach programu „Horyzont 2020” EIT będzie stanowić część celu „stawianie czoła wyzwaniom społecznym”; zgodnie z metodą swobodnej interakcji pomiędzy poszczególnymi celami przyczyni się on jednak również do celu „wiodąca pozycja w przemyśle i konkurencyjne warunki” poprzez stymulowanie badań naukowych nastawionych na wyniki i wspieranie tworzenia innowacyjnych MŚP o szybkim tempie wzrostu. Przyczyni się on poza tym także do osiągnięcia celu „doskonała baza naukowa” przez promowanie mobilności ponad granicami dziedzin naukowych, sektorów i państw oraz przez zintegrowanie przedsiębiorczości i kultury podejmowania ryzyka w ramach innowacyjnych studiów podyplomowych. W ten sposób EIT przyczyni się znacznie do promowania warunków ramowych, które są niezbędne, aby w pełni wykorzystać potencjał innowacyjny UE w dziedzinie badań naukowych oraz aby wspierać działania na rzecz zakończenia tworzenia europejskiej przestrzeni badawczej (ERA).

EIT wnosi ponadto do polityki UE w dziedzinie badań naukowych i innowacji w pełni rozwinięty wymiar w zakresie edukacji. Innowacyjna i kształtująca ducha przedsiębiorczości edukacja sprawiają, że EIT odgrywa istotną rolę łącznika między badaniami naukowymi, innowacjami, polityką w dziedzinie edukacji a programami edukacyjnymi, zapewniając jednocześnie długookresowe zaangażowanie konieczne do osiągnięcia zrównoważonych zmian w szkolnictwie wyższym. EIT odgrywa – w szczególności poprzez nowe, trans- i interdyscyplinarne kierunki studiów opatrzone znakiem EIT – wiodącą rolę w zakresie wspólnych wysiłków zmierzających do kształcenia na rzecz innowacji, co niesie ze sobą wyraźnie efekty zewnętrzne w szerszym kontekście europejskiego planu modernizacji instytucji szkolnictwa wyższego, wspierając zarazem europejski obszar szkolnictwa wyższego.

Ponadto istnieje szansa na powstanie wzajemnie wzmacniających się interakcji z unijną polityką spójności, co osiągnąć można poprzez zajęcie się powiązaniami między lokalnymi i globalnymi aspektami innowacji. Centra kolokacji dają możliwość współpracy transgranicznej i są dobrze przygotowane do wykorzystania różnych systemów finansowania w regionach, w których są położone. Centra kolokacji odgrywają ważną rolę w umacnianiu łączliwości lokalno-globalnej w odniesieniu do WWiI jako całości, czyniąc to także poprzez bliską współpracę z władzami regionalnymi, w szczególności tymi, które uczestniczą w opracowaniu i realizacji regionalnych strategii innowacji na rzecz inteligentnej specjalizacji (RIS3). Można ponadto wzmocnić powiązania pomiędzy WWiI a lokalnymi organizacjami klastrów w celu zwiększenia udziału MŚP w działalności WWiI. Choć możliwości synergii różnią się w zależności od obszaru tematycznego danego WWiI, korzyści ze współpracy i koordynacji wydają za to się szczególnie łatwe do osiągnięcia w przypadku szeregu inicjatyw i programów na szczeblu UE. Jako że sama koncepcja EIT i WWiI opiera się na przydawaniu wartości dodanej do już istniejących obszarów europejskiej doskonałości, WWiI z założenia będą dążyć do maksymalnego wykorzystania tej synergii. WWiI będą wnosić wartość dodaną w odniesieniu do możliwych inicjatyw w danych dziedzinach, w tym inicjatyw w zakresie wspólnego programowania, europejskich partnerstw innowacyjnych i partnerstw publiczno-prywatnych (PPP).

Inicjatywy w zakresie wspólnego programowania – stanowiące kluczowy instrument służący rozwiązywaniu kwestii rozdrobnienia w sektorze badań naukowych – powinny stanowić rdzeń ogólnoeuropejskiej bazy badawczej WWiI. WWiI mogą zaś ze swej strony przyspieszać i wspierać wykorzystanie doskonałych, finansowanych ze środków publicznych badań naukowych połączonych w ramach inicjatyw wspólnego programowania, przeciwdziałając tym samym rozdrobnieniu innowacji. Wspólne inicjatywy technologiczne (WIT) i nowo utworzone partnerstwa publiczno-prywatne stanowią platformy służące promocji prowadzonych na szeroką skalę i inicjowanych przez przemysł badań naukowych oraz wspierają rozwój głównych technologii. WWiI mogą pomóc ukierunkować te znaczne inwestycje w badania naukowe w celu zwiększenia transferu technologii i ich komercyjnego wykorzystania oraz w celu stworzenia przez utalentowanych przedsiębiorców nowych przedsięwzięć w ramach prowadzonej już działalności. Dzięki podejściu opartym na trójkącie wiedzy EIT będzie uzupełniał inwestycje Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) w zakresie światowej jakości badań pionierskich, obejmując cały łańcuch innowacji od etapu pomysłów do etapu stosowania oraz wykorzystania; jednocześnie EIT zapewni badaczom uczestniczącym w programie „Marie Curie” oraz studentom uczestniczącym w programie „Erasmus dla wszystkich” dodatkowe możliwości w zakresie innowacji i kontaktów z przedsiębiorczością.

Przyszłe europejskie partnerstwa innowacyjne stanowić będą nadrzędne ramy ułatwiające koordynację i stwarzanie synergii między instrumentami i polityką w zakresie badań naukowych kierowanych podażą i popytem. WWiI mogą wnieść wkład do europejskich partnerstw innowacyjnych ze względu na swój zdecentralizowany charakter oraz praktyczne doświadczenia, a w szczególności poprzez rozwijanie niezbędnego kapitału ludzkiego, kształcenie kluczowych podmiotów (takich jak przedsiębiorcy i badacze) oraz określenie warunków ramowych i najlepszych praktyk w kwestiach polityki, uregulowań prawnych i normalizacji w danym sektorze.

Możliwości w zakresie synergii będą się w praktyce uwidaczniać na różne sposoby, zależnie od WWiI i od konkretnych wyzwań. Obecnie rozwijane powiązania z innymi inicjatywami na poziomie WWiI różnią się między sobą w zależności od specyfiki danego WWiI i jej obszaru tematycznego.

Praktyczne przykłady synergii między WWiI i innymi inicjatywami (stan na 09/2011)

· EIT ICT Labs utrzymuje kontakty i ściśle współpracuje z przyszłym partnerstwem publiczno-prywatnym w dziedzinie internetu, wspólną inicjatywą technologiczną ARTEMIS i inicjatywami EUREKA, takimi jak ITEA (Information Technology for European Advancement – technologia informacyjna na rzecz rozwoju Europy) czy partnerstwo wiarygodności w świecie cyfrowym (Trust in Digital Life). EIT ICT Labs zwiększa swój wpływ na rynek, stosując w całym cyklu życia projektów badawczych finansowanych ze środków UE „katalizatory” WWiI, takie jak radar innowacji (Innovation Radar), buster patentów (Patent Booster) i program transferu technologii. Oferując dostęp do swoich centrów kolokacji może on zwiększyć mobilność osób i obieg idei w całej Europie.

· KIC InnoEnergy przyczynia się do realizacji strategicznego planu UE w dziedzinie technologii energetycznych (plan EPSTE) między innymi poprzez udział w platformie SETIS zajmującej się monitorowaniem i lokalizacją technologii. Ponadto obecnie współpracuje ze Wspólnym Centrum Badawczym (JRC) Komisji nad możliwościami symulacji scenariuszy rozwoju wydarzeń.

· Climate KIC aktywnie współdziała w tworzeniu synergii z inicjatywami w zakresie wspólnego programowania w swojej dziedzinie, ponieważ plan innowacji i plan realizacji tej WWiI będą częściowo opierać się na wspólnym planie strategicznym określonym w inicjatywie w zakresie wspólnego programowania dotyczącej klimatu (usługi klimatyczne i dostosowanie się do zmiany klimatu). Objęte Climate KIC regionalne wspólnoty innowacji i realizacji stanowią oryginalny, ogólnoeuropejski model innowacji regionalnych, wykorzystujący regiony jako obszary testowe, w ramach których rozwój zdolności zarządzania i mocne strony regionów łączone są ze światowymi wyzwaniami.

2. Rozszerzenie roli EIT po 2013 r. – priorytety ogólne 2.1. EIT jako źródło bodźców dla wzrostu gospodarczego, wyników i zrównoważoności

Wnioski wynikające z fazy tworzenia WWiI

Proces tworzenia pierwszych WWiI wiązał się w znacznym stopniu z uczeniem się przez działanie. Pokazał on, że WWiI są koncepcja nową i że żadna ze stron uczestniczących w tym procesie nie doceniła wyzwania, jakim jest prawne zorganizowanie się w formie WWiI oraz kształtowanie stosunków umownych z WWiI i ich partnerami. Przeszkodę stanowił także brak świadomości o tym, że skorzystać można z różnych form podmiotów prawnych. Przy zachowaniu oddolnego podejścia dającego każdej WWiI znaczną swobodę w organizacji partnerstw należy zapewnić dalsze wskazówki dotyczące ustalenia odpowiednich struktur prawnych. Nie należy ponadto lekceważyć wyzwania, jakim jest zgromadzenie różnych środowisk akademickich i kultur gospodarczych w ramach jednego podmiotu prawnego. dlatego ważne jest to, by zarówno na poziomie WWiI, jak i na poziomie EIT uznawano wspólne wartości. Dodać należy, że WWiI są instytucjonalnymi innowacjami na dużą skalę i że wszystkie są inne. Dzięki temu istnieje duży wachlarz różnych modeli innowacji. Jednocześnie utrudnia to jednak ogólne koordynowanie i monitorowanie WWiI.

W przyszłości należy udzielić jaśniejszych wytycznych na wczesnym etapie, ponieważ proces wyboru dotyczący podstawowych kwestii strategicznych jest wspólny dla wszystkich WWiI, jednocześnie umożliwić jednak należy zróżnicowane podejście w zakresie organizacji, wyników i finansowania w poszczególnych WWiI. Nadto nadmienić należy, że obecnie istniejące trzy WWiI nie stanowią jeszcze masy krytycznej koniecznej, by EIT w pełni rozwinął swój potencjał jako wiodący instytut innowacji. Fakt istnienia jedynie trzech WWiI sprawia, że możliwości osiągnięcia przekrojowych korzyści innowacyjnych powstałych na styku różnych WWiI są ograniczone; to samo dotyczy możliwości czerpania korzyści skali w administracji i rozpowszechnianiu. Oznacza to również, że EIT nie posiada wystarczającej skali, aby rzeczywiście działać jako pełnoprawny organ europejski. W tym kontekście konieczne są dodatkowe WWiI, by EIT uzyskał masę krytyczną konieczną do zaistnienia jako coś więcej niż tylko „suma swoich poszczególnych elementów”. Jeżeli EIT ma badać nowe modele kierowania i zarządzania innowacjami za pomocą WWiI, to należy utworzyć ograniczoną liczbę dodatkowych partnerstw w celu rozszerzenia próby, na której opiera się doświadczenie EIT.

EIT jako inwestor w trójkąt wiedzy

W oparciu o te wnioski EIT zmierza do konsolidacji i dalszego rozwoju swojej roli „inwestora”, który wspiera już istniejące ośrodki doskonałości w dziedzinie badań naukowych, przedsiębiorstw i szkolnictwa wyższego w Europie i umożliwia im zrzeszanie się i wspieranie istniejącej między nimi długoterminowej systematycznej współpracy w ramach WWiI.

Reprezentowany przez EIT „inwestorski” sposób działania oznacza skoncentrowanie się na określaniu najlepszych możliwości strategicznych i wyborze portfela światowej klasy partnerstw – WWiI – w celu osiągnięcia wyników za ich pomocą. W ramach tego podejścia EIT przyznaje WWiI roczne dotacje w oparciu o osiągnięte przez nie wyniki i zamierzone działania zawarte w ich planach operacyjnych. Ocenę planów operacyjnych wspierać będą niezależni eksperci zewnętrzni. EIT powinien w tym kontekście nie tylko określać ogólne kierunki i wizje, ale także udzielić WWiI wsparcia w odpowiednim wymiarze, jak również monitorować ich wyniki. Jednocześnie WWiI dysponują znacznym marginesem swobody w kwestii nakreślenia swojej wewnętrznej organizacji oraz strategii w różnych obszarach, jak również w zakresie prowadzonych przez nie działań i uruchamiania potrzebnych talentów i zasobów.

Zwrot z inwestycji poczynionych przez EIT w WWiI mierzony będzie w kategoriach wymiernych korzyści dla europejskiej gospodarki i całego społeczeństwa, takich jak powstanie nowych przedsiębiorstw, produktów i usług na istniejących i przyszłych rynkach, przedsiębiorcze osoby o lepszych umiejętnościach, nowe i atrakcyjniejsze możliwości zatrudnienia oraz przyciąganie i zatrzymywanie utalentowanych osób z całej UE i z zagranicy.

Wymaga to stworzenia dla EIT solidnych systemów monitorowania i oceny – ze szczególnym uwzględnieniem osiągnięć, rezultatów i generowanego wpływu gospodarczego i społecznego – opartych na poziomach odniesienia pochodzących z najlepszych międzynarodowych praktyk. Priorytetem jest tu stworzenie zrównoważonego systemu monitorowania wyników w celu oceny: wpływu wywieranego przez EIT za pośrednictwem WWiI, własnych osiągnięć EIT jako organizacji i oraz wkładu EIT w program „Horyzont 2020”..

Ważnym elementem w tej kwestii jest również rozwój – wspólnie z WWiI – prawdziwej „tożsamości korporacyjnej” EIT opartej na szeregu wspólnych wartości. Choć wszystkie WWiI i ich poszczególni partnerzy posiadają własne tożsamości korporacyjne, wspólne dla nich są te wartości, które leżą u podstaw wspólnoty EIT i WWiI. Są to: doskonałość w całym trójkącie wiedzy; wykwalifikowani i przedsiębiorczy ludzie; długoterminowa współpraca transgraniczna, transdyscyplinarna i transsektorowa; oraz koncentracja na skutkach społecznych i gospodarczych. Taka tożsamość wzmocni również wizerunek i reputację EIT i WWiI.

2.1.1. Konsolidacja i wspieranie wzrostu oraz wpływu istniejących WWiI

EIT będzie aktywnie wspierać pierwsze trzy WWiI w celu zwiększenia ich potencjału i wpływu oraz ich wkładu w realizację celów programu „Horyzont 2020”. Z biegiem czasu WWiI rozbudują początkowy zestaw działań, aby wykorzystać nowe możliwości rynkowe i społeczne. Celem wspierania tego rozwoju EIT – w ścisłej współpracy z każdą z poszczególnych WWiI – będzie wyznaczał dostosowane do indywidualnych potrzeb strategie współfinansowania i doradzał w ich zakresie; strategie te będą jednocześnie wspierać działania strategiczne z perspektywy EIT.

WWiI powinny pozostać dynamicznymi partnerstwami; w związku z tym powinny one być zarówno otwarte na nowych partnerów, jak i – w stosownych przypadkach – gotowe do zaprzestania istniejącej już współpracy. WWiI powinny wykorzystywać nowe źródła istniejących i potencjalnych obszarów doskonałości – jeśli tylko mogą one przynieść wartość dodaną – poprzez udział nowych partnerów w ramach istniejących centrów kolokacji, wzmocnienie prac przekrojowych angażujących kolokacje tego samego WWiI lub nawet stworzenie nowego centrum kolokacji przy jednoczesnym utrzymaniu ukierunkowania, solidności i kierowalności ich partnerstwa w ramach WWiI.

Równie istotne z punktu widzenia maksymalizacji wyników WWiI jest zachowanie właściwej równowagi między współpracą a konkurencją. EIT będzie udzielał WWiI bodźców do zaangażowania się w działania przekrojowe między poszczególnymi wspólnotami w dziedzinach, które oferują znaczny potencjał synergii, np. poprzez wspólne kursy doskonalenia zawodowego, wspólne badania naukowe, studia magisterskie lub doktoranckie, lub w mobilność między środowiskiem akademickim a przedsiębiorstwami mającą miejsce na poziomie między WWiI. Jednocześnie EIT będzie udzielał bodźców do utrzymania określonego poziomu konkurencji, aby zachęcić WWiI do stałej koncentracji na wynikach i skutkach oraz do podejmowania stosownych działań w przypadku osiągnięcia słabszych wyników.

WWiI czerpią nie tylko z istniejącej doskonałej bazy naukowej swoich partnerów, lecz są również awangardą w zakresie propagowania i wdrażania misji edukacyjnej EIT. W tym kontekście celem jest kształcenie i szkolenie utalentowanych ludzi, wyposażając ich w umiejętności, wiedzę i sposób myślenia potrzebne w zglobalizowanej gospodarce opartej na wiedzy. Aby to osiągnąć, EIT aktywnie wspiera między innymi studia opatrzone znakiem EIT, monitorując ich jakość i spójną realizację we wszystkich WWiI. W ramach tych działań WWiI szeroko wykorzystywać będą oceny wzajemne i oceny ekspertów, a ponadto nawiążą dialog z organami krajowymi i organami kontroli jakości. Zwiększy to krajową i międzynarodową renomę kwalifikacji opatrzonych znakiem EIT i zwiększy ich atrakcyjność na świecie, tworząc zarazem platformę współpracy na szczeblu międzynarodowym. W przyszłości WWiI będą zachęcane do wyjścia poza granice kształcenia podyplomowego i rozszerzenia prowadzonej działalności edukacyjnej o większą liczbę zróżnicowanych form studiów, tak aby objąć szerszy zakres innowacyjnych działań związanych z rozwojem zawodowym, włączając w to kształcenie kadry zarządzającej, szkolenia dostosowane do indywidualnych potrzeb i kursy letnie. Celem poprawy skuteczności podejmowanych przez WWiI działań edukacyjnych i dotarcia do szerszego kręgu odbiorców WWiI mogą – na zasadzie eksperymentu – zaplanować stworzenie modułów studiów licencjackich lub pakietów przeznaczonych do edukacji szkolnej.

EIT:

· będzie stopniowo tworzył konkurencyjne mechanizmy weryfikacji dotyczące alokacji części dotacji dla WWiI, w ramach których zostaną wzięte pod uwagę różnice w prędkości wzrostu poszczególnych WWiI,

· będzie udzielał WWiI bodźców do opracowania wspólnych działań w odniesieniu do zagadnień przekrojowych,

· stworzy system wzajemnej oceny dla kwalifikacji opatrzonych znakiem EIT i podejmie dialog z krajowymi i międzynarodowymi organami zapewniania jakości,

· będzie zachęcał WWiI do opracowywania bardziej zróżnicowanych działań w zakresie kształcenia i szkolenia.

2.1.2. Tworzenie nowych WWiI

Aby zwiększyć dodatkowo wpływ i wprowadzić bodźce do tworzenia innowacji w nowych obszarach problemów społecznych, EIT będzie stopniowo rozszerzać swój portfel WWiI. Podążając przy tworzeniu nowych WWiI ścieżką rozwoju opartą na stopniowym przyroście, EIT zadba, by w tym kontekście odpowiednio uwzględniono doświadczenia zdobyte przy tworzeniu WWiI w poprzednich etapach i by WWiI powstawały tylko w rejonach, w których istnieje już fundament w postaci wyraźnego potencjału innowacyjnego i najwyższej klasy doskonałości. W okresie 2014–2020 do stworzenia nowych WWiI dojdzie zatem w dwóch falach w 2014 r. i 2018 r. po trzy nowe WWiI każda, co doprowadzi do stworzenia portfela dziewięciu WWiI w okresie 2014–2020 (co odpowiada stworzeniu 40–50 centrów kolokacji w całej UE). Ewentualny nowy proces selekcji w celu utworzenia WWiI w 2018 r. będzie w dużym stopniu opierać się na wynikach szczegółowej oceny zewnętrznej EIT i istniejących WWiI, w tym oceny skutków gospodarczych i społecznych WWiI oraz udziału EIT we wzmocnieniu zdolności innowacyjnych UE i państw członkowskich, jak również na wynikach ocen programu „Horyzont 2020”.

Nowe WWiI powstaną w obszarach zajmujących się dużymi wyzwaniami społecznymi związanymi z rzeczywistym potencjałem innowacyjnym. Tym samym EIT w pełni przyczynia się do realizacji szerszych programów działań UE, a w szczególności celów programu „Horyzont 2020” określającego szereg wyzwań społecznych, oraz do wdrażania technologii wspomagających i przemysłowych. Celem jest ustanowienie WWiI w obszarach tematycznych, którymi – ze względu na ich skalę i złożoność – można zająć się wyłącznie za pośrednictwem podejścia ponaddyscyplinarnego, transgranicznego i międzysektorowego. Dobór dziedzin tematycznych powinien zatem opierać się na starannej analizie badającej, czy WWiI może wnieść rzeczywistą wartość dodaną i mieć pozytywny wpływ na gospodarkę i społeczeństwo.

Komisja Europejska przeprowadziła tę analizę w ramach procesu mającego na celu obiektywną ocenę potencjału przyszłych obszarów tematycznych WWiI. Jednym z punktów wyjścia był projekt SPI, który Rada Zarządzająca EIT przedłożyła Komisji Europejskiej w czerwcu 2011 r. Jednocześnie opracowano zestaw miarodajnych kryteriów, aby umożliwić obiektywną ocenę potencjału innowacyjnego każdego z przyszłych obszarów tematycznych. Trafność tych kryteriów została skonsultowana z szerszą wspólnotą innowacji z całego trójkąta wiedzy w drodze otwartej konsultacji społecznej. Wynikiem tego procesu był następujący wykaz kryteriów:

· podejmowanie największych wyzwań gospodarczych i społecznych, przed którymi stoi Europa, i przyczynianie się w ten sposób do realizacji strategii „Europa 2020”;

· dostosowanie i koordynacja w zakresie zgodności z odpowiednimi dziedzinami polityki UE, jak również z istniejącymi inicjatywami w ramach programów „Horyzont 2020” i „Erasmus dla wszystkich”;

· zdolność mobilizowania inwestycji i zapewnienia długoterminowego zaangażowania przedsiębiorstw; posiadanie istniejącego rynku dla swoich produktów lub zdolność stworzenia nowych rynków;

· tworzenie zrównoważonego i systemowego wpływu mierzonego pod kątem nowych wykształconych i przedsiębiorczych osób, nowych technologii i nowych przedsiębiorstw;

· skupieniu masy krytycznej złożonej z zainteresowanych stron reprezentujących światowej klasy badania, edukację i innowacje, które w innych warunkach pozostałyby w rozproszeniu;

· wymaganie podejścia transdyscyplinarnego i rozwijanie nowych rodzajów edukacji ponad granicami poszczególnych dyscyplin;

· zajęcie się najważniejszymi niedoborami innowacji, takimi jak paradoks europejski, tj. obszary tematyczne, w których Europa ma silną bazę badawczą, lecz słabe wyniki w zakresie innowacji.

Ocena obszarów tematycznych zaproponowanych zarówno w projekcie przedłożonym przez EIT, jak i przez ogół zainteresowanych stron wyraźnie wykazała istnienie pewnych różnic dotyczących potencjalnego wpływu, jaki miałoby utworzenie WWiI. W rezultacie tego wiele tematów zupełnie zarzucono, inne zaś zaktualizowano, by lepiej dostosować je do uwarunkowań europejskiego i światowego kontekstu w tym obszarze.

W przypadku następujących obszarów tematycznych uznano, że ustanowienie nowych WWiI niesie ze sobą największy potencjał wniesienia wartości dodanej do istniejących działań i spowodowania rzeczywistego skokowego rozwoju innowacji:

· produkcja oferująca wartość dodaną;

· żywność na przyszłość (Food4Future) – zrównoważony łańcuch dostaw od zasobów do konsumentów;

· innowacje na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia się;

· zrównoważone poszukiwanie, wydobywanie, przetwarzanie, recykling i zastępowanie surowców;

· inteligentne i bezpieczne społeczeństwa;

· mobilność w miastach.

Więcej informacji w sprawie poszczególnych tematów znaleźć można w arkuszach informacyjnych znajdujących się na końcu dokumentu[3].

W oparciu o powyższe obszary tematyczne EIT będzie mógł niezależnie zorganizować przyszły proces selekcji WWiI. Powodzenie przyszłych zaproszeń do uczestnictwa w WWiI zależeć będzie w dużej mierze od jasnych wytycznych co do oczekiwań i wymagań, jak również od okresu umożliwiającego wnioskodawcom zorganizowanie się przed złożeniem wniosku o utworzenie WWiI, i to zarówno pod względem prawnym, jak i finansowym. WWiI zostaną wyłonione na podstawie szczegółowych kryteriów określonych w rozporządzeniu EIT, opartych na nadrzędnych zasadach doskonałości i znaczenia dla innowacyjności. Każda z wyłonionych WWiI będzie musiała wykazać, w jaki sposób stworzy maksymalny wpływ w danym obszarze i udowodnić wykonalność swojej strategii.

Uwzględniając fakt, że przewidziano dwie fale selekcji WWiI w 2014 r. i 2018 r., dla pierwszej fali określono trzy tematy. Odzwierciedlając potrzebę stopniowego podejścia przy tworzeniu nowych WWiI, wybór pierwszych trzech tematów oparto na dojrzałości danej dziedziny, potencjalnym wpływie społecznym i gospodarczym, a także możliwości synergii z innymi inicjatywami. Tematami tymi są:

· innowacje na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia się;

· zrównoważone poszukiwanie, wydobywanie, przetwarzanie, recykling i zastępowanie surowców;

· żywność na przyszłość – zrównoważony łańcuch dostaw od zasobów do konsumentów.

W odniesieniu do drugiej fali w 2018 r. rozważone zostaną pozostałe tematy (mobilność w miastach, produkcja oferująca wartość dodaną oraz inteligentne i bezpieczne społeczeństwa); weźmie się przy tym pod uwagę nowe i nieprzewidziane wyzwania, które mogą pojawić się w przyszłości.

EIT

· przygotuje w sposób terminowy procedurę selekcyjną drugiej fali WWiI w 2014 r. i – po dokonaniu oceny programu „Horyzont 2020”, w tym jego programu szczegółowego oraz EIT – trzeciej fali w 2018 r.;

· zadba o to, by warunki ramowe przyszłych procedur selekcji WWiI sprzyjały osiągnięciu optymalnych wyników, w szczególności wydając jasne wytyczne dotyczące wymogów i procesów, oraz dając wnioskodawcom wystarczający czas na zorganizowanie partnerstwa.

2.2. Zwiększenie wpływu EIT

Wspieranie innowacji w całej Unii

W początkowej fazie EIT skupiał swoje wysiłki na stworzeniu WWiI. Choć jasnym celem EIT jest wzmocnienie istniejących centrów doskonałości, to EIT będzie musiał także zadbać o to, by przynieść korzyści dla obszarów Unii, które nie uczestniczą bezpośrednio w WWiI. Misją o zasadniczym znaczeniu dla EIT jest zatem aktywne wspieranie upowszechniania dobrych praktyk w dziedzinie integracji trójkąta wiedzy w celu wypracowania wspólnej kultury wymiany innowacji i wiedzy.

W przyszłości EIT musi czynić starania, by związane z WWiI doświadczenia były zrozumiałe i powtarzalne oraz by stały się trwałym elementem kultury mogącej stanowić wzorzec do naśladowania w Europie i poza jej granicami. Przez określanie dobrych praktyk, ich analizę i wymianę, jak również przez nowe modele zarządzania i finansowania wyłonione na podstawie WWiI EIT dąży do zapewnienia rozpowszechniania i wykorzystania wiedzy uzyskanej w ramach EIT oraz WWiI z pożytkiem dla ludzi i instytucji, także tych nie uczestniczących bezpośrednio w WWiI.

EIT może odegrać decydującą rolę w dokonywaniu syntezy różnorodnych metod działania zastosowanych przez WWiI i w przygotowaniu przenośności tych metod na obszary, w których zdolności innowacyjne są słabe i które w przeciwnym razie nie byłyby w stanie korzystać z doświadczeń zgromadzonych przez EIT. Kontakty zewnętrzne tego rodzaju zagwarantują, że korzyści płynące z doświadczeń EIT wspierać będą rozwój zdolności innowacyjnych w tych obszarach. Działalność ta jest w stanie przynieść wysokie zyski w zakresie opartym na pracach WWiI .

Potencjalne główne czynniki stymulujące uczenie się na poziomie EIT to: oparte na innowacjach badania naukowe w zakresie tworzenia nowych przedsiębiorstw i nowych modeli biznesowych, zarządzanie portfelami własności intelektualnej i nowe sposoby podejścia do dzielenia się własnością intelektualną, przedsiębiorczość i nowe zintegrowane formy edukacji multidyscyplinarnej; innowacyjne modele zarządzania i finansowania oparte na koncepcji otwartej innowacyjności lub zaangażowania władz publicznych. Sprawi to, że EIT będzie wzorem do naśladowania oraz katalizatorem daleko idących zmian w obszarze europejskiej innowacji oraz że stanie się uznaną międzynarodowo instytucją w dziedzinie innowacji.

Rozwijanie i przyciąganie talentów

Utalentowani ludzi są kluczowym elementem pomyślnej innowacji. Jednym z najważniejszych zadań EIT jest danie wszystkim utalentowanym osobom możliwości pełnego wykorzystania ich potencjału i tworzenie środowisk, w których osoby te mogą się rozwijać. Za pośrednictwem WWiI EIT tworzy takie środowiska, ale wymagają one uzupełnienia strategiami przyciągania i włączania najbardziej utalentowanych osób spoza WWiI.

EIT wprowadzi zatem szczególny program dla osób fizycznych, aby zagwarantować, by znajdujące się poza centrami kolokacji talenty – studentów, naukowców, nauczycieli i przedsiębiorców na wszystkich szczeblach kariery – zostały w pełni zaangażowane w tę inicjatywę. Program taki będzie dawał największym talentom spoza WWiI możliwość korzystania z środowisk innowacyjnych utworzonych w obrębie centrów kolokacji, a ponadto będzie im udzielał zachęt do pełnego wykorzystania wiedzy i know-how nabytych w obszarach znajdujących się poza WWiI. Można się spodziewać, że Fundacja EIT mogłaby odgrywać znaczącą rolę w tej dziedzinie.

EIT ma ponadto do odegrania wyraźną rolę w zakresie przyciągnięcia talentów spoza UE. Tworząc silny znak firmowy i budując strategiczne stosunki z kluczowymi partnerami z całego świata, EIT może dodatkowo zwiększyć atrakcyjność partnerów współpracujących w ramach WWiI. EIT powinien – w ścisłej współpracy z WWiI – rozwijać prężną strategię międzynarodową, rozpoznając uczestników dialogu i potencjalnych partnerów oraz nawiązując z nimi kontakty. W tym kontekście EIT i WWiI powinny w pełni wykorzystać istniejące inicjatywy UE w tej dziedzinie, takie jak program „Erasmus dla wszystkich” czy działania „Marie Curie”. EIT może ponadto wspierać wymianę wiedzy, opiekę pedagogiczną i tworzenie sieci kontaktów poprzez zachęcanie do stworzenia sieci absolwentów EIT.

Swoje wysiłki na rzecz promowania utalentowanych ludzi i błyskotliwych pomysłów EIT uzupełni o inne środki, takie jak organizowanie konkursów pomysłów czy przyznawanie nagród, podejmowane z własnej inicjatywy lub we współpracy z czołowymi światowymi partnerami.

EIT

· ustanowi w ścisłej współpracy z WWiI program („Członkowie EIT”), w ramach którego bardzo utalentowane osoby z całej UE i z zagranicy będą miały możliwość zaangażowania się – na pewien wyznaczony okres – w działalność centrów kolokacji WWiI, co przyniesie wzajemne korzyści dla danego uczestnika oraz dla WWiI;

· stworzy/dostosuje do aktualnych potrzeb narzędzie internetowe stanowiące platformę wymiany wiedzy i tworzenia sieci kontaktów mającą EIT jako swoje centrum.;

· zbuduje i będzie wspierać czynne i silne sieci osób będących absolwentami podejmowanych przez EIT lub WWiI działań w zakresie kształcenia i szkolenia („Absolwenci EIT”);

· będzie systematycznie udostępniać doświadczenia i osiągnięcia WWiI szerszej wspólnocie innowacji w UE i poza nią. Może to obejmować utworzenie zbioru ogólnodostępnych materiałów szkoleniowych pochodzących z prowadzonych przez EIT i WWiI działań w zakresie kształcenia i szkolenia.

2.3. Nowe mechanizmy realizacji i monitorowanie ukierunkowane na osiąganie wyników

Uproszczenie, wdrażane w odpowiedzialny i rozliczalny sposób, jest niezbędne, by EIT mógł osiągać faktyczne rezultaty, wspierać przełomowe innowacje oraz zaangażowanie środowiska przedsiębiorców. EIT nadal jeszcze nie wykorzystał pełnego potencjału w zakresie elastyczności celem kontynuacji procesu uproszczania.

Będąc wobec WWiI „inwestorem”, EIT postrzega uproszczenie jako proces dynamiczny, wtopiony w jego działania i stanowiący integralną część funkcji podtrzymującej pełnionej przezeń w stosunku do WWiI. W tym celu EIT będzie dążyć do dostosowania, ulepszenia i usprawnienia procesów monitorowania, sprawozdawczości i finansowania oraz stale poszukiwać uproszczonych sposobów działania mogących przyczynić się do zwiększenia wpływu WWiI oraz do dostosowania się przez nie do nowo powstałych potrzeb.

WWiI będą stanowić idealny obszar testowania nowych sposobów podejścia do finansowania i zarządzania innowacjami. Dzięki eksperymentom i doświadczeniom WWiI EIT przedstawi program uproszczeń w kluczowych dziedzinach takich jak umowy, uproszczona sprawozdawczość, płatności i stawki ryczałtowe.

Komisja będzie – w oparciu o przedstawiony przez sam EIT program uproszczeń – ściśle monitorować zdolność EIT do zapewnienia możliwie najprostszych umów i zasad finansowania oraz zarządzania działaniami WWiI. Uzyskane doświadczenia – w tym także i te negatywne – udostępnione będą przyszłym WWiI i programom UE, a także częściom składowym programu „Horyzont 2020”.

Komisja wzmocniła swoje wysiłki w zakresie wspierania EIT w tworzeniu stabilnego i solidnego systemu monitorowania ukierunkowanego na osiąganie wyników. Wspomniany system monitorowania zapewni pełną rozliczalność EIT i WWiI, jakość wyników, wkład do priorytetów programu „Horyzont 2020”, a jednocześnie pozwoli na wystarczającą elastyczność dynamiki działania WWiI. Pozwoli on EIT na rozwinięcie solidnej zdolności gromadzenia i analizowania danych pochodzących z WWiI służącej mierzeniu wyników EIT na podstawie jego własnych celów, a także na porównanie EIT i WWiI w odniesieniu do najlepszych rozwiązań w Europie i na świecie. System będzie miał elastyczną strukturę i w razie potrzeby zostanie dostosowany tak, by uwzględniał zmieniający się i rosnący zakres działalności EIT i WWiI. W następstwie zalecenia zawartego w niezależnej ocenie zewnętrznej oraz na podstawie nadrzędnych przepisów w zakresie monitorowania zawartych w programie „Horyzont 2020” Komisja zaproponowała – działając wspólnie z EIT i WWiI – ustanowienie dla EIT systemu monitorowania ukierunkowanego na osiąganie wyników dotyczącego czterech poziomów aktywności:

· poziomu programu „Horyzont 2020” – regularne monitorowanie wkładu EIT i WWiI w realizację celów programu „Horyzont 2020”;

· poziomu EIT – ocena wyników działania EIT jako wydajnego i skutecznego organu UE; będzie to być mierzone pod kątem wsparcia dla WWiI, intensywności i zakresu działań zewnętrznych, rozpowszechniania i działalności międzynarodowej oraz zdolności do opracowania procedur uproszczonych;

· poziomu ponadindywidualnego (między WWiI) – monitorowanie wkładu wszystkich WWiI w osiąganie celów strategicznych EIT, jak określono w przeznaczonym do tego celu instrumencie takim jak tablica wyników EIT.

· poziomu indywidualnego (pojedyncza WWiI) – monitorowanie indywidualnych wyników danego WWiI w oparciu o indywidualne cele oraz kluczowe wskaźniki skuteczności działania (KPI) określone w planie operacyjnym danej WWiI. WWiI opierają się na różnych modelach biznesowych i mają różne rynki, a co za tym idzie ich przemysłowe KPI – mające zasadnicze znaczenie dla skutecznego zarządzania poszczególnymi WWiI – są także różne.

EIT

· stworzy program uproszczeń, włączając poziomy odniesienia służące dokonaniu oceny postępów, i przedłoży Komisji sprawozdanie z postępów w realizacji tego programu w ramach rocznego sprawozdania z działalności; zadba o rozpowszechnienie nowych modeli uproszczeń w całej UE i poinformuje inne inicjatywy unijne.;

· stworzy – we współpracy z Komisją i WWiI – kompleksowy system monitorowania: wkładu EIT do programu „Horyzont 2020”, wpływu EIT uzyskiwanego poprzez jego własną działalność i działalność WWiI oraz wyników WWiI. EIT będzie zdawać sprawę ze wszystkich swoich działań monitorujących w ramach sprawozdania rocznego z działalności

3. skuteczne podejmowanie decyzji i uzgodnienia robocze

Struktura zarządzania EIT łączy podejście oddolne reprezentowane przez WWiI z przywództwem strategicznym na szczeblu EIT. Proces podejmowania decyzji na szczeblu EIT powinien się zatem charakteryzować prawdziwie strategiczną perspektywą połączoną ze sprawnymi mechanizmami wykonawczymi oraz systematycznym zaangażowaniem podmiotów trójkąta wiedzy w całej Europie.

Model zarządzania EIT udowodnił swoją ogólną wartość. Doświadczenia zebrane w początkowej fazie wykazują jednak, że możliwe jest podjęcie dalszych wysiłków w celu poprawy efektywności mechanizmów wykonawczych i decyzyjnych EIT. Należy wyraźniej zdefiniować i usprawnić stosunki między Radą Zarządzającą EIT, odpowiedzialną za decyzje strategiczne, a centralą EIT, odpowiedzialną za realizację. Centrala EIT będzie musiała określić krytyczne dziedziny, w których EIT powinien udzielać WWiI wsparcia, osiągając odpowiednią równowagę pomiędzy funkcjami związanymi ze wsparciem i z monitorowaniem. Rada Zarządzająca powinna ponadto w większym stopniu zadbać o to, by decyzje strategiczne oparte były w należytym stopniu na doświadczeniach pochodzących z WWiI i szerszej wspólnoty innowacji.

3.1. Usprawnianie i precyzowanie procesu podejmowania decyzji w EIT

Rada Zarządzająca EIT określa kierunek strategiczny EIT oraz warunki ramowe dla WWiI, a jej członkowie stanowią element łączący EIT z różnymi zainteresowanymi społecznościami w danej dziedzinie. Zgodnie z reprezentowanym przez EIT podejściem zgodnym z duchem przedsiębiorczości proces decyzyjny powinien być skuteczny, szybki i konkretny.

Decydującymi czynnikami w tym zakresie są rozmiar, skład i procedury Rady Zarządzającej. Zasada udziału członków niezależnych oraz ograniczonej liczby wybranych członków reprezentujących wspólnotę WWiI dowiodła swojej wartości; umożliwia ona gromadzenie wiedzy specjalistycznej z całego trójkąta wiedzy. Pierwotny model zakładający 18 wybranych członków oraz – od niedawna – czterech dodatkowych przedstawicieli WWiI okazał się jednak mieć pewne ograniczenia. Zmniejszenie liczby członków Rady doprowadzi do usprawnienia procesu podejmowania decyzji i zmniejszenia administracyjnych kosztów ogólnych. Dalszy przyrost efektywności osiągnąć można wreszcie poprzez ponowne skoncentrowanie działalności Rady Zarządzającej EIT na jej głównej roli polegającej na przywództwie strategicznym. Dodać należy, że ściślejsze konsultacje z Komisją Europejską w sprawie trzyletniego programu prac EIT spowodują dalsze wzmocnienie spójności z innymi inicjatywami UE. Zawarte w trzyletnim programie prac EIT informacje dotyczące EIT i wspólnot wiedzy i innowacji umożliwią dokonanie oceny w zakresie komplementarności z innymi częściami programu „Horyzont 2020” i innymi obszarami polityki i instrumentami Unii oraz zapewnienie tej komplementarności. Wszystkie te zmiany zostały uwzględnione w zmienionym rozporządzeniu EIT dołączonym do SPI.

Decyzje Rady Zarządzającej EIT są wdrażane przez centralę EIT pod kierownictwem dyrektora, który ponosi odpowiedzialność za działania EIT. W ten sposób centrala odzwierciedla zorientowany na wyniki charakter EIT i WWiI i jest siłą napędową w procesie uproszczania procedur. Centrala EIT rozwija jednocześnie zdolność do systematycznego przyswajania doświadczeń WWiI i udostępniania wynikłych z tego ustaleń z korzyścią dla szerszej wspólnoty innowacji. Z upływem czasu centrala EIT zacznie dysponować bogatym zbiorem dobrych praktyk i stanie się dla decydentów prawdziwym partnerem wiedzy.

Przyciąganie i zatrzymywanie utalentowanych specjalistów stanowi wyzwanie dla centrali EIT. Celem pozyskania najlepszych talentów i umiejętności biuro EIT określi jasną strategię HR, w tym rozwiązania wykraczające poza bezpośrednie zatrudnienie, takie jak oddelegowanie lub zatrudnienie czasowe, promujące regularną wymianę personelu, a także staże we współpracy z doskonałymi instytucjami innowacji, badań naukowych i edukacji w UE i na całym świecie.

EIT

· zadba poprzez inteligentne strategie HR, w tym systematyczne wykorzystywanie ekspertów wewnętrznych i zewnętrznych, oraz wewnętrzne procedury zarządzania o to, by EIT stał się punktem odniesienia w kwestii innowacyjnego zarządzania,

· podejmie konkretne kroki w celu dalszego wspierania kultury otwartości i przejrzystości.

3.2. Inwestowanie w WWiI – relacje między EIT a WWiI

Wzajemne relacje między EIT a WWiI stanowią ramy dla owocnej działalności WWiI; są one również główną częścią procesu wzajemnego uczenia się umożliwiającego EIT wypełnianie swej roli jako miejsca, gdzie testowane są nowe modele innowacji. W celu zapewnienia WWiI odpowiednich warunków ramowych EIT musi udzielać jasnych i spójnych – choć jednocześnie nie nadmiernie normatywnych – wytycznych na wszystkich etapach procesu. Wzajemne relacje między EIT a WWiI muszą być systematyczne i oparte na zaufaniu w celu osiągnięcia maksymalnej efektywności. Przyczyniać się do tego powinny zarówno stosunki umowne pomiędzy EIT a WWiI, jak i ustalenia organizacyjne centrali EIT.

Odchodząc od funkcji czysto administracyjnych, centrala EIT zoptymalizuje swoje funkcje operacyjne celem pokierowania WWiI tak, by osiągnęły maksymalny stopień efektywności oraz celem szerokiego udostępnienia dobrych wyników. Zajęcie się szeregiem usług i funkcji na poziomie centralnym zamiast na poziomie poszczególnych WWiI niesie ze sobą możliwość osiągnięcia przyrostu wydajności. Choć poszczególne WWiI zajmują się określonymi tematami, szereg elementów ma charakter przekrojowy i to właśnie w ich przypadku EIT może wnieść konkretną wartość dodaną. Tego rodzaju funkcja dostawcy wiedzy związana jest w szczególności z sytuacją, w której centrala EIT staje się pośrednikiem informacji i bogatym w zasoby uczestnikiem dialogu np. w zakresie wsparcia wymiany między WWiI i wzajemnego uczenia się, ułatwiania kontaktów z instytucjami UE i innymi kluczowymi organizacjami, takimi jak Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), lub w zakresie szczególnych kwestii przekrojowych, takich jak doradztwo w kwestii własności intelektualnej, transfer technologii i wiedzy, porównanie z najlepszymi praktykami międzynarodowymi lub podejmowanie badań antycypacyjnych i prognostycznych w celu określenia przyszłych kierunków dla EIT i WWiI. EIT i WWiI powinny decydować wspólnie, gdzie najskuteczniej zająć się można tymi zadaniami. Zasadnicze znaczenie dla EIT i WWiI będzie w tym zakresie miało stworzenie realnych mechanizmów systematycznej współpracy nad zagadnieniami przekrojowymi.

EIT

· zapewnieni w całym cyklu życia WWiI jasne i spójne wytyczne w sprawie oczekiwań, obowiązków i zakresu odpowiedzialności;

· rozwijać będzie w ścisłej współpracy z WWiI zdolność centrali EIT do ułatwiania wymiany i uczenia się między poszczególnymi WWiI;

· będzie zapewniać WWiI szereg usług w zakresie zagadnień horyzontalnych, w przypadku gdy możliwe jest osiągnięcie przyrostu wydajności, oraz realizować inne polityki korporacyjne w tym samym celu.

3.3. Współpraca z zainteresowanymi stronami

Aktywna wymiana doświadczeń z innymi inicjatywami oraz wzajemne uczenie się powinny być fundamentem działań EIT w zakresie testowania nowych modeli innowacji. Dlatego też EIT powinien wykorzystywać istniejące dobre praktyki i zewnętrzną wiedzę ekspercką, aby stać się punktem odniesienia w zakresie innowacji, do której to roli aspiruje. Rada Zarządzająca musi zatem podejmować decyzje w oparciu o wiedzę i potrzeby uczestników innowacji działających w terenie oraz w kontekście szerszych ram europejskich. Przyjmując kulturę otwartości i zaangażowania zewnętrznego, EIT może aktywnie wspierać podejmowanie i przyjmowanie nowych innowacji przez ogół społeczeństwa.

W tym celu EIT będzie bezpośrednio współpracował z państwami członkowskimi i innymi zainteresowanymi stronami ze wszystkich ogniw łańcucha innowacji, co przyniesie korzystne skutki dla obu stron. Odpowiednim narzędziem do ułatwienia dwustronnej, interaktywnej komunikacji prowadzącym do tego, by dialog i wymiana, o których wspomniano, stały się bardziej systematyczne, mogłoby być stworzenie forum zainteresowanych stron EIT gromadzące szerszą społeczność zainteresowanych stron wokół kwestii przekrojowych. W skład zainteresowanych stron wchodzić będą przedstawiciele władz krajowych i regionalnych, zorganizowane grupy interesów i indywidualne podmioty z kręgów działalności gospodarczej, szkolnictwa wyższego i badań naukowych, organizacje klastrów, jak również inne zainteresowane podmioty z całego trójkąta wiedzy. Kwestia organizacji forum zainteresowanych stron włączona została do zmienionego rozporządzenia EIT dołączonego do SPI.

Dodać należy, że w maksymalizacji synergii i wzajemnego uczenia się z innymi inicjatywami UE pomogą prowadzone od wczesnych faz procesu aktywne konsultacje z innymi instytucjami UE, w szczególności z odpowiednimi służbami Komisji.

EIT

· ustanowi regularne forum zainteresowanych stron EIT w celu ułatwienia wzajemnych relacji i wzajemnego uczenia się z szerszą wspólnotą innowacji z całego trójkąta wiedzy, a w tym z władzami krajowymi i regionalnymi. Dalszą pomoc w rozwijaniu wzajemnych relacji między uczestnikami może w tym kontekście stanowić platforma internetowa;

· będzie systematycznie wykorzystywał istniejące stowarzyszenia uczelni, organizacje przedsiębiorców i organizacje badawcze, a także organizacje klastrów jako platformy wymiany wiedzy i rozpowszechniania wyników;

· stworzy mechanizm w celu dalszego ułatwienia synergii pomiędzy EIT/WWiI a innymi inicjatywami UE, np. w formie corocznego spotkania pomiędzy EIT, WWiI i odpowiednimi służbami Komisji Europejskiej.

4. Szacunkowe potrzeby finansowe i źródła finansowania (2014–2020) 4.1. Konsolidacja modelu inteligentnego finansowania na rzecz WWiI

EIT opracował oryginalny model finansowania, który opiera się na wspólnych mocnych stronach i zasobach posiadanych przez istniejące doskonałe organizacje; finansowanie EIT działa jako katalizator, który wywołuje efekt dźwigni w stosunku do dodatkowych środków finansowych pochodzących od szerokiego grona partnerów publicznych i prywatnych i który stanowi punkt akumulacji tych środków. Na tej podstawie z EIT pochodzi średnio maksymalnie 25 % całkowitego finansowania WWiI, natomiast pozostałe minimum 75 % powinno pochodzić ze źródeł spoza EIT. Oprócz dochodów i zasobów własnych partnerów WWiI obejmuje to także finansowanie publiczne na szczeblu krajowym, regionalnym i unijnym, w szczególności obecne i przyszłe fundusze strukturalne oraz program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji. W tym ostatnim przypadku WWiI (lub niektórzy z ich partnerów) składają wnioski o finansowanie zgodnie z obowiązującymi zasadami programów i na równi z innymi wnioskodawcami. Wkład ze strony partnerów WWiI nie jest klasycznym wymogiem „współfinansowania” dotacji, lecz warunkiem wstępnym minimalnego poziomu zaangażowania istniejących organizacji oraz ich finansowego zaangażowania w WWiI. Takie oddolne podejście gwarantuje znaczne zaangażowanie ze strony partnerów WWiI, zachęca do inwestycji, a także stymuluje zmiany strukturalne i organizacyjne wśród partnerów WWiI i poza ich gronem. Doświadczenia pierwszych WWiI pokazują, że sektor przemysłu jest finansowo zaangażowany w realizację planów operacyjnych WWiI oraz że udział partnerów przemysłowych w budżecie WWiI wynosi od 20 % do 30 % całkowitego rocznego budżetu WWiI. WWiI udało się ponadto uzyskać dodatkowe środki pochodzące ze źródeł finansowania na poziomie krajowym, których inaczej by nie uzyskano (jako przykład podać można decyzję rządu niemieckiego o powierzeniu ICT Labs zarządzania inicjatywą edukacyjną „Software Campus” dysponującą budżetem w wysokości 50 mln EUR na okres 5 lat, którego środki pochodzą zarówno ze źródeł publicznych, jak i prywatnych).

Finansowanie EIT przewidziane jest tylko dla „działalności WWiI oferującej wartość dodaną”, a mianowicie działalności umożliwiającej integrację obszarów polityki i partnerów związanych z trójkątem wiedzy (edukacją, badaniami naukowymi i innowacjami) na poziomie indywidualnych WWiI lub na poziomie ponadindywidualnym, między WWiI, zgodnie z celami i priorytetami określonymi w planach operacyjnych WWiI. Dotyczy to w szczególności projektów WWiI w zakresie edukacji, przedsiębiorczości i tworzenia przedsiębiorstw, które uzupełniają dodatkowo inwestycje w ramach ugruntowanych działań (np. istniejących projektów badawczych). Wkład z EIT powinien pokrywać także działania WWiI w zakresie administracji, zarządzania i koordynacji.

Przed osiągnięciem normalnego poziomu aktywności WWiI przechodzą różne fazy rozwoju, w których ich łączne budżety są różnie skomponowane. Na samym początku zdolność absorpcyjna WWiI jest stosunkowo ograniczona, ale rozwija się znacząco w następnych latach.

Po początkowej fazie tworzenia trwającej dwa lata budżety WWiI rosną gwałtownie i są w stanie w stosunkowo krótkim czasie zmobilizować znaczną ilość nowych środków pochodzących od istniejących i nowych partnerów. Celem osiągnięcia wystarczającej masy krytycznej oraz wpływu na poziomie europejskim roczne budżety WWiI będą na normalnym poziomie aktywności wahały się w granicach od 250 do 450 mln EUR, w zależności od strategii, potencjału partnerstwa i potencjału rynkowego każdej z poszczególnych WWiI.

Choć WWiI nie będą w pełni finansowo niezależne od EIT, będą one zachęcane do tego, by stać się w perspektywie średnioterminowej samowystarczalne, tj. do zmniejszenia swej zależności od finansowania z EIT oraz do dalszej konsolidacji i dalszego rozwoju. EIT będzie kontynuował finansowanie niektórych działań WWiI oferujących wartość dodaną; będzie to miało miejsce w obszarach, gdzie inwestycje EIT przynoszą znaczny zwrot, takich jak edukacja, tworzenie przedsiębiorstw, kolokacje, działania zewnętrzne oraz upowszechnianie.

Finansowanie WWiI przez EIT odbywa się obecnie wyłącznie za pośrednictwem dotacji. Istnieje możliwość, że w wieloletnich ramach finansowych (WRF) na lata 2014–2020 utworzone zostaną nowe mechanizmy finansowe przy pomocy instrumentów dłużnych lub kapitałowych. EIT – jako „inwestor” w WWiI – będzie na bieżąco śledził rozwój sytuacji i wspierał, a w razie potrzeby ułatwiał i koordynował, dostęp WWiI celem pełnego wykorzystania tych możliwości.

4.2. Potrzeby budżetowe EIT

Potrzeby budżetowe EIT w okresie 2014–2020 wynoszą 3,1 mld EUR i składają się z trzech głównych elementów: niezbędne wydatki na konsolidację istniejących trzech WWiI, na stopniowy rozwój w kierunku nowych WWiI w 2014 r. i w 2018 r. oraz wydatki na rozpowszechnianie, działania zewnętrzne i administrację.

Około 1,69 mld euro (53,15 % całkowitego budżetu EIT) ma być wykorzystane na finansowanie WWiI wyznaczonych w 2009 r. i operujących już na normalnym poziomie aktywności; Kwotę 1,01 mld EUR (31,81 %) przewidziano na drugą falę WWiI (na fazę rozruchu i fazę rozwoju), a 259,75 mln EUR (8,16 %) na WWiI utworzone w ramach trzeciej fali.

Z powyższych powodów przewidywany budżet EIT dla WWiI wynosi na lata 2014–2020 2,9 mld EUR (93,13 % całkowitego budżetu EIT w okresie 2014–2020). W wyniku silnego efektu dźwigni finansowej wywołanego przez EIT oczekuje się, że WWiI zmobilizują kolejne 8,890 mld EUR z innych źródeł publicznych i prywatnych.

EIT będzie również uczestniczyć w szeregu działań zewnętrznych i w zakresie rozpowszechniania, takich jak program „Członkowie EIT”, który w znacznym stopniu zwiększy wpływ jego działań w całej Europie. Ponadto szereg przekrojowych usług pomocniczych i usług monitorowania wniesie wartość dodaną do działań WWiI i przyniesie wzrost ich wydajności. Prowadząc i rozwijając te działania, EIT będzie musiał postępować zgodnie ze strategią, której celem jest wysoki współczynnik wydajności, tj. wywołanie maksymalnego skutku przy zastosowaniu prostych mechanizmów. Do realizacji tych działań potrzeba około 141,76 mln EUR (4,4 % budżetu EIT).

Jeśli EIT ma stać się prekursorem nowych modeli otwartej innowacyjności i uproszczenia, powinien zastosować odpowiednie podejście do administracji. Centrala EIT musi być małą i efektywną organizacją, w której stosuje się podejście strategiczne w celu korzystania z wiedzy specjalistycznej, gdy jest to konieczne, ale bez stwarzania zbyt rozbudowanych i stałych struktur. Wydatki administracyjne, obejmujące niezbędne koszty personelu i koszty administracyjne, operacyjne oraz te związane z infrastrukturą, nie będą w perspektywie długoterminowej przekraczać 2,4 % budżetu EIT. Część wydatków administracyjnych jest pokrywana przez Węgry – państwo, w którym mieści centrala EIT – drogą nieodpłatnego udostępnienia pomieszczeń biurowych do końca 2030 r., jak również przez roczny wkład w koszty personelu w wysokości 1,5 mln EUR do końca 2015 r. W związku z powyższym wydatki administracyjne wyniosą około 77 mln EUR w latach 2014-2020.

Wykres 3: podział potrzeb budżetowych

Dokładny podział przedstawiony jest w ocenie finansowych skutków regulacji dołączonej do wniosku w sprawie zmiany rozporządzenia ustanawiającego EIT.

Zgodnie z kolejnymi wieloletnimi ramami finansowymi działalność EIT będzie finansowana przede wszystkim przez wkład z programu „Horyzont 2020” w planowanej wysokości 2,8 mld EUR. Ponadto EIT będzie otrzymywać wkład w wysokości ok. 2,5 % swego budżetu całkowitego od Norwegii, Islandii i Liechtensteinu, państw uczestniczących na mocy jednej z decyzji dotyczących Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Arkusz informacyjny nr 1: Produkcja oferująca wartość dodaną

1. WYZWANIA

Jednym z największych wyzwań określonych w europejskim planie innowacji, na które również należy zwrócić uwagę w ramach programu „Horyzont 2020”, jest konkurencyjność państw członkowskich UE na rynku światowym. Jednym z sektorów, w których problem ten jest szczególnie palący, jest sektor wytwórczy.

W Europie sektor ten jest poddawany znacznym obciążeniom –: zwiększona konkurencja ze strony innych rozwiniętych gospodarek, tanie koszty produkcji w państwach rozwijających się oraz niedobór surowców wywierają presję na europejskie przedsiębiorstwa produkcyjne. Równocześnie inne jeszcze czynniki napędzają zmiany w sektorze wytwórczym: nowe rynki i potrzeby społeczne, szybkie postępy nauki i techniki, wymogi związane ze środowiskiem naturalnym i ze zrównoważonym rozwojem.

Jednym z możliwych sposobów na podjęcie tych wyzwań jest stworzenie przemysłu wytwórczego oferującego wysoką wartość (dodaną). Pojęcie to oznacza zintegrowany system obejmujący cały cykl produkcji, dystrybucji i wycofywania z eksploatacji towarów, produktów lub usług przy zastosowaniu systemu innowacji zorientowanego na potrzeby klienta/użytkownika. Zamiast konkurować głównie przez obniżanie kosztów, producenci stawiający na wartość dodaną uzyskują tę wartość przez innowacje dotyczące produktu lub usługi, doskonałość procesu produkcji, dużą rozpoznawalność marki lub rozwijanie zrównoważonego modelu społeczeństwa[4].

Przemysł wytwórczy ma duże znaczenie w kwestiach gospodarczych, społecznych oraz związanych ze środowiskiem naturalnym. W 2010 r. w przemyśle tym wytworzono 15,4 % unijnego PKB i utworzono ponad 33 mln miejsc pracy[5]. Wkład w PKB wzrasta do 37 %, jeśli uwzględni się wytwarzanie energii elektrycznej, budownictwo i związane z nimi usługi dla przedsiębiorstw. Jednocześnie przemysł wytwórczy przyczynił się również do powstania, w przybliżeniu, 25 % odpadów, 23 % emisji gazów cieplarnianych i 26 % emisji tlenków azotu w Europie.

Przy uwzględnieniu tych faktów staje się oczywiste, że ogólnym celem w dziedzinie produkcji musi być większa konkurencyjność Europy na światowym rynku, jak również rozwój bardziej zrównoważonych i przyjaznych dla środowiska procesów produkcyjnych.

2. ZNACZENIE I WPŁYW

Dzięki WWiI w dziedzinie produkcji oferującej wartość dodaną można będzie zrealizować priorytety programu „Horyzont 2020” w zakresie zaawansowanej produkcji i przetwarzania oraz jego szczegółowy cel polegający na przeobrażeniu dzisiejszych przemysłowych form produkcji w technologie produkcyjne i przetwórcze bardziej intensywnie wykorzystujące wiedzę, zrównoważone, niskoemisyjne i ponadsektorowe, tak by stwarzać innowacyjne produkty, procesy i usługi.

Taka WWiI będzie w stanie zmobilizować inwestycje i zapewnić długoterminowe zaangażowanie sektora przedsiębiorstw oraz stworzyć i rozwinąć nowe rynki. Mogłaby ona zwłaszcza przyjąć konkretną rolę polegającą na wspieraniu następujących działań określonych w programie badań strategicznych europejskiej platformy technologicznej (EPT) o nazwie Manufuture:

· opracowywanie produktów i usług oferujących wartość dodaną;

· opracowywanie nowych modeli biznesowych;

· opracowywanie zaawansowanych inżynieryjnych procesów produkcyjnych;

· rozwijanie nowo powstałych dziedzin i technologii związanych z produkcją;

· dostosowywanie istniejącej infrastruktury badawczej i edukacyjnej do wymogów przemysłu wytwórczego na światową skalę.

Wspierając powstawanie nowych produktów, usług, modeli biznesowych i procesów produkcyjnych, należy jednocześnie położyć nacisk na kwestie zrównoważoności, efektywniejszej gospodarki zasobami i efektywności energetycznej, przy maksymalizacji pozytywnych skutków dla środowiska, przyczyniając się także do wzmocnienia pozytywnego wpływu gospodarczego i społecznego. W praktyce takie ekologiczne podejście będzie wiązało się z energo- i materiałooszczędnymi procesami i maszynami, wykorzystywaniem odnawialnych źródeł energii lub inteligentnym zarządzaniem energią, prowadząc w ten sposób do znacznej redukcji odpadów i emisji. Przyczyniając się do rozwoju i wdrażania produkcji bardziej zrównoważonej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej, WWiI mogłaby doprowadzić do zmian w funkcjonowaniu przemysłu i w zachowaniu konsumentów oraz wywołać skutek systemowy.

WWiI w dziedzinie produkcji oferującej wartość dodaną mogłaby również odgrywać bardzo istotną rolę oraz wywierać znaczący wpływ na szczeblu regionalnym. Głównymi zadaniami takiej WWiI na szczeblu regionalnym byłoby wspieranie tworzenia wzajemnie połączonych klastrów regionalnych umożliwiających lokalne transfery i współpracę, rozwijanie kompetencji niezbędnych dla stosowania zaawansowanych technologii produkcyjnych oraz dążenie do doskonałości w technologiach produkcyjnych. W związku z tym szczególną uwagę można by poświęcić zarówno tym regionom, które w większym stopniu są dotknięte spadkiem zdolności produkcyjnych, jak również MŚP.

Jedną z największych przeszkód dla osiągnięcia powyższych celów jest dostępność wysoko wykwalifikowanej siły roboczej, odpowiedniej zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym. WWiI odegrałaby zatem bardzo ważną rolę w dostosowaniu klimatu edukacyjnego w tej dziedzinie. Zacieśniając powiązania między podmiotami zgłaszającymi zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników a instytucjami edukacyjnymi, WWiI będą promować wspólne studia podyplomowe, podyplomowe szkolenie zawodowe i praktyczne szkolenia przemysłowe.

Budowanie potencjału również będzie zasadniczym elementem WWiI w dziedzinie produkcji oferującej wartość dodaną. Dotyczy to nie tylko zapewnienia wysoko wykwalifikowanej siły roboczej, ale także ustanowienia WWiI jako forum umożliwiającego współdziałanie i wspieranie transdyscyplinarnych umiejętności i kompetencji, w szczególności na rzecz połączenia wielu kluczowych technologii wspomagających (ang. key enabling technologies – KET), zgodnie z propozycją grupy wysokiego szczebla w sprawie kluczowych technologii wspomagających[6].

WWiI obejmująca ten obszar będzie w stanie zgromadzić różne podmioty i zainteresowane strony z tego bardzo transdyscyplinarnego sektora, stanowiące najważniejsze wyższe i niższe ogniwa łańcucha wartości. Należą do nich m.in. sektory przemysłu przetwórczego (np. stali lub chemikaliów), które są bezpośrednio związane z łańcuchem wartości w produkcji oferującej wartość dodaną.

3. SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI

Opisana powyżej WWiI byłaby uzupełnieniem szeregu innych inicjatyw UE, a także działań na szczeblu państw członkowskich i stowarzyszeń branżowych.

Oprócz wspomnianej już EPT „Manufuture”, ta WWiI mogłaby również stworzyć powiązania z różnymi EPT w dziedzinie integracji systemów inteligentnych oraz ze wspólną inicjatywą technologiczną (WIT) w dziedzinie systemów wbudowanych. Również partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) na rzecz fabryk przyszłości, a także szereg projektów wchodzących w zakres programów ramowych byłyby znakomitymi partnerami do współpracy. WWiI uwzględniałaby priorytety w zakresie badań naukowych oraz plany działania określone w ramach poszczególnych EPT, a także prace badawcze prowadzone dotychczas w ramach WIT, PPP oraz projektów wchodzących w zakres programów ramowych obejmujących ten obszar.

WWiI będzie również współpracować z projektami powielania rynkowego ekoinnowacji wchodzącymi w zakres programu na rzecz konkurencyjności i innowacji, w których zdobyto doświadczenia w dziedzinie bardziej zrównoważonej produkcji. Prace te będą kontynuowane przy realizacji programu „Horyzont 2020”, mianowicie w kontekście wyzwań społecznych, jakimi są działania w dziedzinie klimatu i efektywna gospodarka zasobami i surowcami. Można również wziąć pod uwagę synergię z programem pilotażowym na rzecz weryfikacji technologii środowiskowych, którego celem jest promowanie technologii środowiskowych o dużej wartości dzięki uzyskaniu potwierdzenia ich wyników przez stronę trzecią.

WWiI w dziedzinie produkcji oferującej wartość dodaną mogłaby również skupiać efekty synergii z Europejskim Komitetem ds. Badań nad Technologią, co zaleca grupa wysokiego szczebla w sprawie kluczowych technologii w celu promowania doskonałości w zakresie badań i innowacji technologicznych.

WWiI obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych działań, ponieważ skupiałaby się na transdyscyplinarnych działaniach w ramach trójkąta wiedzy, koncentrując się na edukacji kształtującej ducha przedsiębiorczości.

4. WNIOSKI

WWiI, która koncentruje się na zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych stron związanych z produkcją i kładzie silny nacisk na dostosowanie planu działań edukacyjnych w tej dziedzinie, byłaby dobrym sposobem na podjęcie wyżej przedstawionych wyzwań. Spełnia ona również proponowane kryteria wyboru tematów WWiI w SPI:

· podejmuje jedno z głównych wyzwań gospodarczych i społecznych, przed którymi stoi Europa (zwiększenie konkurencyjności państw członkowskich UE na rynku światowym i przyczynienie się do powstania bardziej zrównoważonego i przyjaznego dla środowiska procesu produkcji), a także przyczynia się do realizacji strategii „Europa 2020” na rzecz inteligentnego i zrównoważonego wzrostu;

· cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełnia inne działania UE w tej dziedzinie;

· omawiana WWiI może oprzeć się na prężnej branży przemysłowej, dla której oferta WWiI będzie atrakcyjna;

· daje możliwości opracowania i wykorzystania różnych nowych produktów, usług i modeli biznesowych oraz przede wszystkim umożliwi zaspokojenie pilnego zapotrzebowania na wykwalifikowanych pracowników w tym sektorze;

· przyjmuje podejście systemowe i tym samym wymaga pracy transdyscyplinarnej oraz stworzenia nowych ofert edukacyjnych obejmujących wiele dziedzin;

· zgromadzi masę krytyczną, która inaczej pozostałaby rozproszona, w postaci doskonałej jakości podmiotów prowadzących badania naukowe, wprowadzających innowacje oraz zapewniających kształcenie i szkolenie na całej długości łańcucha wartości;

· umożliwi zaradzenie „paradoksowi europejskiemu”, ponieważ oprze się na solidnej bazie badawczej UE i opracuje nowatorskie metody budowy bardziej konkurencyjnego, zrównoważonego i zasobooszczędnego przemysłu wytwórczego.

Arkusz informacyjny nr 2: Żywność na przyszłość (Food4Future) zrównoważony łańcuch dostaw od zasobów do konsumentów

1. WYZWANIA

Globalny łańcuch dostaw żywności stoi przez złożoną kombinacją wyzwań.

Po stronie popytu sytuacja charakteryzuje się tym, że liczba ludności na świecie stale wzrasta, rośnie także poziom życia (zwłaszcza w nowych państwach wschodzących), przez co zwiększa się popyt na bardziej zróżnicowaną żywność wysokiej jakości, co pociąga za sobą potrzebę zwiększonej produkcji. Na podstawie tych faktów ONZ przewiduje, że popyt na żywność wzrośnie do 2050 r. o około 70 %[7]. Jednocześnie szybki rozwój sektora bioenergii dodatkowo zwiększa zapotrzebowanie na produkty uboczne pochodzące z produkcji żywności.

Po stronie podaży globalna zmiana klimatu zwiększy presję na produkcję żywności i zaopatrzenie w żywność. Ponadto wiele systemów produkcji żywności na świecie nie ma zrównoważonego charakteru. Jeśli nic się nie zmieni, światowy system produkcji żywności nadal będzie działał na szkodę środowiska naturalnego i zagrażał globalnym możliwościom w zakresie produkcji żywności w przyszłości.

Kwestie te należy rozpatrywać w powiązaniu z postawami i problemami konsumentów, jako że produkcja jest napędzana przez konsumentów i rynki. W ciągu ostatnich dwudziestu lat spożycie żywności stało się znacznie bardziej złożone. Konsumenci oczekują produktów po przystępnych cenach, zróżnicowanych, dogodnych i o wysokiej jakości, a także odpowiadających ich gustom i potrzebom. Stale rosną obawy dotyczące różnych zagadnień, od bezpieczeństwa żywności i ochrony środowiska po kwestie etyczne, takie jak uczciwe praktyki handlowe lub dobrostan zwierząt, co prowadzi do coraz częstszych żądań działań politycznych wysuwanych przez grupy konsumentów. Wreszcie, nawyki dotyczące spożycia żywności (w tym jej marnotrawienie) mogą mieć znaczący wpływ na zdrowie i dobrobyt konsumentów, jak również na produkcję podstawową oraz środowisko.

W programie „Horyzont 2020” podjęto kwestię opisanej złożoności i określono wyzwania związane z tym sektorem: polegają one na zagwarantowaniu dostaw żywności bezpiecznej i o wysokiej jakości oraz produktów pochodzenia biologicznego oraz zapewnieniu zrównoważonego zarządzania zasobami biologicznymi na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i przybrzeżnych oraz konkurencyjności europejskiego bioprzemysłu, przy jednoczesnym zachowaniu ekosystemów lądowych i morskich, zmniejszeniu zależności od paliw kopalnych, przeciwdziałaniu zmianie klimatu i przystosowaniu się do niej oraz propagowaniu niewytwarzania odpadów.

2. ZNACZENIE I WPŁYW

WWiI w dziedzinie zrównoważonego łańcucha dostaw przyczyni się do realizacji priorytetów programu „Horyzont 2020”, konkretnie tych określonych w kontekście wyzwań społecznych, jakimi są bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i gospodarka ekologiczna.

Ta dziedzina tematyczna jest także bardzo istotna pod kątem wpływu gospodarczego i społecznego. Kwestie dotyczące bezpieczeństwa żywności i bezpieczeństwa żywnościowego mają wpływ na prawie wszystkie sektory naszej gospodarki oraz społeczeństwa i bardzo często wymagają działań regulacyjnych.

Przemysł spożywczy jest największym sektorem przemysłu wytwórczego w Europie i odgrywa zasadniczą rolę w ogólnie pojętym rozwoju gospodarczym Europy. Mimo tego konkurencyjność europejskiej produkcji żywności i napojów poddawana jest ciężkiej próbie. W ciągu ostatnich dziesięciu lat udział Europy w rynku światowym zmniejszył się z 25 % do 21 % w obliczu rosnącej konkurencji ze strony gospodarek rozwijających się takich jak Chiny, Indie i Brazylia. Jako że europejski przemysł spożywczy coraz gorzej radzi sobie z konkurowaniem na poziomie kosztów, aby odwrócić powyższe tendencje spadkowe, musi on oferować wartość dodaną, wytwarzając produkty zdrowsze, bardziej zrównoważone i zasobooszczędne.

Konieczne są działania mające na celu stworzenie światowego systemu produkcji żywności, który byłby odporny na zmianę klimatu i zrównoważony, a zarazem zaspokajał zwiększający się popyt na żywność w warunkach ograniczonej dostępności gruntów i zmniejszających się zasobów ryb przy jednoczesnym uwzględnieniu ochrony środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego.

WWiI obejmująca ten obszar skupi się na łańcuchu dostaw żywności. Kwestia ta szczególnie dobrze współgra z całościowym podejściem cechującym WWiI. Na łańcuch dostaw żywności składa się wkład zasobów na samym jego początku (np. nawozów), produkcja żywności, przetwarzanie, pakowanie i dystrybucja, natomiast ostatnim jego ogniwem są konsumenci, mogący stanowić szczególny priorytet WWiI (pod kątem zmniejszenia marnotrawienia żywności, zdrowego odżywiania itp.). Celem jest tu zapewnienie bardziej skutecznego i wydajnego łańcucha dostaw żywności, przy jednoczesnej poprawie zrównoważoności i identyfikowalności we wszystkich jego ogniwach.

Podjęcie kwestii łańcucha dostaw żywności za pośrednictwem WWiI umożliwi zatem nie tylko rozwiązanie niektórych z największych wyzwań gospodarczych i społecznych, przed jakimi stoi Europa, ale również zmobilizowanie inwestycji i zapewnienie długoterminowego zaangażowania przedsiębiorstw w rozwój nowych i innowacyjnych technologii, procesów i wiedzy na rzecz zwiększenia zrównoważonej produkcji żywności, przetwarzania, pakowania i dystrybucji, ograniczenia odpadów i promowania lepszego odżywiania. Dzięki swemu integrującemu podejściu WWiI obejmująca ten obszar będzie mogła sprawić, że branża bardziej skupi się na innowacjach dostosowanych do potrzeb klientów. Działanie to będzie współgrało z potencjałem nowych modeli biznesowych i strategii rynkowych, które koncentrują się na potrzebach konsumentów oraz tendencjach konsumenckich i opierają na większej wiedzy o łańcuchu żywnościowym, co może sprawić, że innowacje i możliwości technologiczne będą zgodne z interesami konsumentów, a tym samym przyczynić się do stworzenia nowych możliwości dla przedsiębiorstw.

WWiI obejmująca ten obszar odegra ważną rolę w przezwyciężeniu znacznego rozdrobnienia całego łańcucha dostaw żywności. Połączy ona masę krytyczną tworzoną przez podmioty prowadzące doskonałe badania, wprowadzające innowacje oraz zapewniające kształcenie i szkolenie na całej długości łańcucha. Wszystkie ogniwa łańcucha (sektor podstawowy, produkcja żywności, przetwórstwo żywności, handel detaliczny, kanały dystrybucji żywności, a także konsumenci ) są nierozerwalnie związane z sobą na rzecz przyszłych innowacji. WWiI zapewni niezbędne podejście systemowe i transdyscyplinarne umożliwiające podjęcie tych kwestii.

Główną wartością dodaną WWiI obejmującej ten obszar będzie jej wkład w rozwiązanie problemu aktualnego niedoboru umiejętności i zasobów ludzkich. Obecnie prawdopodobnie aż połowa europejskich producentów żywności i napojów boryka się z problemem niedoboru personelu naukowego i wykwalifikowanych pracowników. Jest to przeszkodą dla wprowadzania innowacji w tym sektorze. WWiI zajmie się tą kwestią przez włączenie edukacji do pozostałych sektorów trójkąta wiedzy. Jednocześnie zapewni ona bodźce dla osób nowo wykształconych w duchu przedsiębiorczości, zdolnych do rozwijania nowych, innowacyjnych technologii i działalności gospodarczej. Taki nacisk na ducha przedsiębiorczości miałby szczególne znaczenie w przemyśle spożywczym, który charakteryzuje duża liczba MŚP.

Głównymi zagrożeniami dla powodzenia WWiI w tej dziedzinie są związane przede wszystkim z nieuniknionymi warunkami ramowymi innowacji, które nie są bezpośrednio przedmiotem działań WWiI. W celu zwiększenia zrównoważonego charakteru łańcucha dostaw żywności mogą być niezbędne pewne zmiany w przepisach, na przykład na rzecz internalizacji kosztów produkcji żywności. Poszczególne WWiI muszą zatem współdziałać z aktualnymi działaniami w zakresie innowacji i rozwoju polityki w tej dziedzinie prowadzonymi na szczeblu unijnym i krajowym (zob. następna sekcja).

3. SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI

UE jest w pełni zaangażowana w tej dziedzinie. WWiI przyczyniłaby się do podjęcia wyzwania społecznego „Bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i gospodarka ekologiczna” określonego w programie „Horyzont 2020”. Współpracowałaby w szczególności z proponowanym europejskim partnerstwem innowacyjnym na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa. Podczas gdy w ramach partnerstwa położy się nacisk na łączenie nowatorskich badań naukowych i praktycznych innowacji, WWiI stworzyłaby komplementarność dzięki edukowaniu kluczowych podmiotów, takich jak przedsiębiorcy i konsumenci. Niezbędna jest również koordynacja z inicjatywą w zakresie wspólnego planowania „Rolnictwo, bezpieczeństwo żywnościowe i zmiana klimatu”, która połączy krajowe badania naukowe w celu włączenia kwestii dostosowania do zmiany klimatu, przeciwdziałania jej i bezpieczeństwa żywnościowego do sektorów rolnictwa, gospodarki leśnej i użytkowania gruntów. W ramach Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego propagować się będzie zrównoważoność ekologiczną i społeczną rybołówstwa i akwakultury, uwidaczniając przez to potrzebę rozwoju technicznego, któremu towarzyszą nowe umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, zgodnie ze zmianami w zachowaniu konsumentów, co daje możliwości synergii. Możliwa będzie również koordynacja z niedawno uruchomioną inicjatywą w zakresie wspólnego planowania „Zdrowe jedzenie dla zdrowego stylu życia” i „Łączenie badań nad klimatem w Europie” i z europejskimi platformami technologicznymi w powiązanych dziedzinach (w szczególności z platformą „Food for Life”) lub licznymi projektami wchodzącym w zakres 7PR. Omawiana WWiI działałaby także w połączeniu z projektami powielania rynkowego ekoinnowacji wchodzącymi w zakres programu na rzecz konkurencyjności i innowacji, w których żywność i napoje są jednym z obszarów priorytetowych. Tego typu działalność będzie kontynuowana w ramach programu „Horyzont 2020”, mianowicie w kontekście wyzwania społecznego „Działania w dziedzinie klimatu, efektywna gospodarka surowcami”.

WWiI obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych działań, ponieważ skupiałaby się na transdyscyplinarnych działaniach w ramach trójkąta wiedzy, koncentrując się na innowacyjnych produktach i usługach oraz edukacji kształtującej ducha przedsiębiorczości, jak również na kwestiach związanych z konsumentami.

4. WNIOSKI

WWiI, która skupia się na łańcuchu dostaw żywności, jest najlepszym sposobem na podjęcie przedstawionych powyżej wyzwań. Spełnia ona również proponowane kryteria wyboru tematów WWiI:

· podejmuje jedno z głównych wyzwań gospodarczych i społecznych (potrzebę stworzenia solidnego i zrównoważonego systemu produkcji żywności przy jednoczesnym zaspokajaniu popytu na żywność w warunkach ograniczonej dostępności gruntów oraz ochronie środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego), i przyczynia się do realizacji strategii „Europa 2020” i jej celów dotyczących klimatu i energii, zatrudnienia, innowacji i edukacji;

· cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec innych działań UE w przemyśle spożywczym, w szczególności wobec europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa;

· jest w stanie zmobilizować inwestycje i zapewnić długoterminowe zaangażowanie przedsiębiorstw oraz daje możliwości opracowania i wykorzystania różnych nowych produktów i usług dzięki zastosowaniu innowacyjnych technologii, procesów i wiedzy na rzecz zwiększenia zrównoważonej produkcji żywności, przetwarzania, pakowania i dystrybucji, ograniczenia odpadów i promowania lepszego odżywiania;

· wywołuje skutki trwałe i systemowe, mierzone pod kątem osób nowo wykształconych w duchu przedsiębiorczości oraz nowych technologii i przedsiębiorstw; będzie wspierać rozwój nowych technologii oraz bardziej wydajnych i zrównoważonych systemów produkcji;

· ma on na celu przezwyciężenie znacznego rozdrobnienia całego łańcucha dostaw żywności, ułatwiając identyfikowalność, oraz połączy masę krytyczną tworzoną przez podmioty prowadzące doskonałe badania naukowe, wprowadzające innowacje oraz zapewniające kształcenie i szkolenie na całej długości łańcucha;

· wymaga ona zatem transdyscyplinarnej pracy angażującej różne obszary wiedzy, takie jak agronomia, ekologia, biologia, chemia, nauka o żywieniu oraz nauki społeczno-ekonomiczne;

· umożliwi zajęcie się „paradoksem europejskim”, ponieważ opracuje nowatorskie metody organizacji bardziej zrównoważonego i wydajnego łańcucha dostaw oraz poprawy bezpieczeństwa żywności.

Arkusz informacyjny nr 3: innowacje na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia się

1. WYZWANIA

Zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan zostały wskazane jako główne wyzwania społeczne, które zostaną uwzględnione w ramach programu „Horyzont 2020”. Nadrzędnym celem działań mających na celu sprostanie tym wyzwaniom powinna być poprawa jakości życia europejskich obywateli w każdym wieku i zachowanie stabilności ekonomicznej systemów opieki zdrowotnej i społecznej w obliczu rosnących kosztów, kurczących się zasobów ludzkich i oczekiwań obywateli co do możliwie najlepszej opieki.

Wyzwania związane z sektorem opieki zdrowotnej społecznej są liczne i ściśle ze sobą powiązane. Dotyczą one zarówno chorób przewlekłych (chorób układu krążenia, nowotworów, cukrzycy) oraz nadwagi i otyłości, zakaźnych (HIV/AIDS, gruźlicy) i neurodegeneracyjnych (występujących częściej w coraz bardziej starzejącym się społeczeństwie), jak i izolacji społecznej, zmniejszonego dobrostanu, rosnącej zależności pacjentów od opieki formalnej i nieformalnej oraz powtarzającego się narażenia na czynniki środowiskowe z nieznanymi długoterminowymi skutkami dla zdrowia. Ponadto przeszkody dla wprowadzenia i wykorzystania nowych odkryć, produktów i usług uniemożliwiają efektywne sprostanie tym wyzwaniom.

Odpowiedź na wyżej naszkicowane wyzwania została przedstawiona w programie „Horyzont 2020” i polega na zapewnieniu lepszego zdrowia, jakości życia i ogólnego dobrostanu wszystkim obywatelom przez wspieranie badań naukowych i innowacji. Działania te będą skupiać się na utrzymaniu dobrego stanu zdrowia i jego promocji przez całe życie, zapobieganiu chorobom, poprawie naszych możliwości wyleczenia chorych i niepełnosprawnych, prowadzenia odpowiednich terapii chorób i niepełnosprawności oraz radzenia sobie z tymi stanami, wspieraniu aktywnego starzenia się i na staraniach na rzecz zrównoważonego i wydajnego sektora opieki.

2. ZNACZENIE I WPŁYW

WWiI w dziedzinie innowacji na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia się przyczyni się do realizacji priorytetów programu „Horyzont 2020”, konkretnie tych określonych w kontekście wyzwania społecznego „Zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan.”

Ta dziedzina tematyczna jest bardzo istotna z punktu widzenia społeczeństwa i porządku publicznego. Kwestie dotyczące zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia mają wpływ na prawie wszystkie aspekty naszego życia oraz społeczeństwa i bardzo często wymagają działań regulacyjnych. Sektor opieki zdrowotnej i społecznej ma również duże znaczenie ze społeczno-gospodarczego punktu widzenia, jako że jest jednym z sektorów, na które przeznacza się najwięcej środków finansowych (ze źródeł publicznych i prywatnych)[8]; oferuje on przy tym nie tylko możliwości innowacji ekonomicznych i technologicznych, ale ma także wielki potencjał innowacji społecznych.

Znaczenie społeczno-gospodarcze odzwierciedlane jest również przez fakt, że Europa odnosi korzyści z obecności silnego sektora farmaceutycznego oraz dobrze rozwiniętych systemów opieki zdrowotnej i społecznej, dających miejsca pracy milionom ludzi w całej UE. Sektor jest również jednym z największych ośrodków produkcji zaawansowanej technicznie w UE. Potencjał wzrostu w tych dziedzinach jest bardzo wysoki, ponieważ starzejące się społeczeństwo oznacza wzrost łącznego popytu na opiekę oraz produkty i usługi umożliwiające osobom starszym samodzielne życie.

Inne sektory, takie jak turystyka, również mogą wchodzić w grę. Starzejąca się populacja to w dużej mierze pokolenie, które jest przyzwyczajone do podróży i nadal chętnie je odbywa, oczekuje usług wysokiej jakości, z czego wynika coraz większe zapotrzebowanie na łatwo dostępne usługi transportowe, hotelarskie, związane z rozrywką itp. Większa podaż dostępnych usług turystycznych może zwiększyć konkurencyjność całego sektora oraz dodatkowo ułatwić integrację starzejącego się społeczeństwa.

W UE funkcjonuje ponadto w tym obszarze sektor badań i edukacji na światowym poziomie. W państwach UE istnieje doskonała infrastruktura badawcza oraz instytucje prowadzące doskonałe badania, które stanowią silną podstawę zaangażowania przemysłu w planowanych działaniach EIT.

Wyzwania związane ze zdrowym stylem życia są istotne w całej Europie. Rozwiązania, które może zaproponować WWiI, wymagają intensywnej współpracy między doskonałymi, wielodyscyplinarnymi i wielosektorowymi zespołami uczestników ze wszystkich sektorów trójkąta wiedzy (badań naukowych, przedsiębiorstw i edukacji). WWiI w tej dziedzinie wniosłaby wartość dodaną polegającą na powiązaniu działań w zakresie innowacji i szkolnictwa wyższego z istniejącą już zaawansowaną bazą badawczą. Dzięki temu położy ona szczególny nacisk na programy nauczania w szkolnictwie wyższym, rozwój nowych umiejętności (koniecznych np. do rozwoju technologii, ale także w dziedzinie opieki nad osobami starszymi), na kwestie związane z przedsiębiorczością w celu uzyskania siły roboczej charakteryzującej się wysokim poziomem przedsiębiorczości w danym obszarze, działając na rzecz opracowania nowych produktów i usług oraz wzmocnienia istniejących łańcuchów wartości lub stworzenia nowych. Potencjalne produkty i usługi, które mogłyby powstać za pośrednictwem WWiI, wykraczają poza zastosowania techniczne (takie jak zastosowania polegające na przetwarzaniu, kodowaniu, normalizacji i interpretacji danych w dziedzinach takich jak onkologia i kardiologia, lub narzędzia oceny ryzyka i wczesnego wykrywania) i mogłyby stymulować innowacje społeczne obejmujące nowe sposoby poprawy stylu życia i odżywiania, wspierania aktywnego i samodzielnego życia w środowisku przyjaznym dla osób starszych lub utrzymywanie systemów opieki zrównoważonych z gospodarczego punktu widzenia.

Skupiając się na systemowych aspektach europejskich systemów opieki zdrowotnej i społecznej oraz wspieraniu aktywnego starzenia się, WWiI w tej dziedzinie tematycznej będzie również obejmować wzmocnienie współpracy między dużymi i mniejszymi, bardziej wyspecjalizowanymi, przedsiębiorstwami na rzecz intensywniejszego obiegu wiedzy. Ponadto szczególna wartość dodana, którą WWiI mogłaby wnieść w tym obszarze, polegałaby na tworzeniu innowacyjnych partnerstw na poziomie lokalnym, co ma szczególnie znaczenie w sektorze usług.

Dzięki swojemu integrującemu podejściu do trójkąta wiedzy WWiI w dziedzinie zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia się byłaby zatem jednym z głównych autorów rozwiązania „paradoksu europejskiego”, wzmacniając doskonałą pozycję UE, jeśli chodzi o badania naukowe, i przekładając ten atut na innowacyjne produkty i usługi oraz nowe możliwości dla przedsiębiorstw i rynków.

Główne zagrożenia dla powodzenia WWiI w tej dziedzinie są związane przede wszystkim z koniecznymi towarzyszącymi warunkami ramowymi dotyczącymi innowacji i polityki, które nie są bezpośrednio przedmiotem działań WWiI[9]. Zatem poszczególne WWiI muszą współdziałać z aktualnymi staraniami na rzecz innowacji i rozwoju polityki w tej dziedzinie prowadzonymi na szczeblu unijnym i krajowym (zob. następna sekcja).

3. SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI

Kwestie związane ze zdrowiem i aktywnym starzeniem się są w dużym stopniu wspierane w ramach wielu inicjatyw unijnych. Inicjatywy te obejmują szeroki zakres zagadnień politycznych spoza sektora zdrowia, takich jak gospodarka, bezpieczeństwo oraz środowisko. Dlatego też pośrednio przyczyniają się do realizacji takich celów strategii „ Europa 2020” jak R&D i innowacje, zatrudnienie i włączenie społeczne.

WWiI w dziedzinie innowacji na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia się będzie ściśle współpracować z pilotażowym europejskim partnerstwem innowacyjnym na rzecz aktywnego i zdrowego starzenia się. Będzie ona uwzględniać konkretne działania przedstawione w strategicznym planie innowacji europejskiego partnerstwa innowacyjnego i przyczyniać się do osiągania jego celów. Zapewni komplementarność kluczowych podmiotów w dziedzinie kształcenia i szkolenia, także dzięki stworzeniu wyjątkowej sieci fachowców mogących wskazać odpowiednie warunki ramowe i najlepsze praktyki dotyczące kwestii politycznych, prawnych lub normalizacyjnych oddziałujących na omawiany sektor. W kontekście europejskiego partnerstwa innowacyjnego WWiI w omawianym obszarze może również wnieść wkład do inicjatywy rynku pionierskiego „E-zdrowie”, której celem jest pobudzenie rynku do innowacyjnych rozwiązań w zakresie e-zdrowia przez skupienie się na instrumentach polityki (normalizacja, certyfikacja systemów oraz zamówienia publiczne).

Wspierać się również będzie koordynację z inicjatywą w zakresie wspólnego planowania celem pobudzenia badań naukowych nad chorobą Alzheimera i innymi chorobami neurodegeneracyjnymi, natomiast koordynacja z podobną inicjatywą „Dłuższe i zdrowsze życie” umożliwi badania nad możliwościami i wyzwaniami związanymi ze zmianami demograficznymi. WWiI obejmująca ten obszar przyspieszy i ułatwi wykorzystanie doskonałych badań naukowych finansowanych ze środków publicznych zebranych dzięki wspomnianym inicjatywom, zmniejszając tym samym rozdrobnienie w zakresie innowacji.

WWiI w dużym stopniu będzie korzystać z wyników najważniejszych badań w ramach wspólnej inicjatywy technologicznej w dziedzinie innowacyjnych leków i licznych projektów badawczych wchodzących w zakres programu ramowego w tej dziedzinie tematycznej (takich jak program badań w dziedzinie zdrowia lub działania badawcze z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w dziedzinie zdrowia i starzenia się społeczeństwa) w celu zwiększenia transferu technologii i wprowadzania na rynek przez najlepszych przedsiębiorców. Będzie ona również koordynować pracę w ramach wspólnego programu „Nowoczesne technologie w służbie osobom starszym” oraz programu na rzecz konkurencyjności i innowacji.

Podsumowując, WWiI obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem wymienionych działań, ponieważ skupiałaby się na transdyscyplinarnej działalności w ramach trójkąta wiedzy z silnym naciskiem na innowacyjne produkty i usługi oraz edukację kształtującą ducha przedsiębiorczości.

4. WNIOSKI

WWiI, która skupia się na ogólnie pojętych innowacjach na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia się, spełnia proponowane kryteria wyboru tematów WWiI:

· podejmuje jedno z najważniejszych wyzwań gospodarczych i społecznych (zdrowie i dobrostan ogółu społeczeństwa przez całe życie przy jednoczesnym zachowaniu zrównoważonego charakteru systemów opieki) oraz przyczynia się do realizacji strategii „Europa 2020” i jej celów w zakresie zatrudnienia, innowacji, edukacji i integracji społecznej;

· cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec innych działań UE w dziedzinie zdrowia i opieki społecznej, w szczególności wobec europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz aktywnego i zdrowego starzenia się;

· może skorzystać z solidnej bazy badawczej i sektora przemysłowego, dla których oferta WWiI będzie atrakcyjna; jest w stanie zmobilizować inwestycje i zapewnić długoterminowe zaangażowanie sektora przedsiębiorstw oraz oferuje możliwości opracowania i wykorzystania różnych nowych produktów i usług;

· umożliwi zaradzenie „paradoksowi europejskiemu”, ponieważ oprze się na solidnej bazie badawczej UE i opracuje nowatorskie metody poprawy jakości życia obywateli europejskich i utrzymania zrównoważoności gospodarczej systemów opieki zdrowotnej i społecznej;

· wywołuje skutki trwałe i systemowe, mierzone pod kątem osób nowo wykształconych w duchu przedsiębiorczości oraz nowych technologii i przedsiębiorstw; będzie wspierać rozwój nowych technologii i innowacji społecznych;

· ma na celu przezwyciężenie znacznego rozdrobnienia sektora opieki zdrowotnej i społecznej; oraz połączy masę krytyczną tworzoną przez podmioty prowadzące doskonałe badania, wprowadzające innowacje oraz zapewniające kształcenie i szkolenie w omawianym sektorze;

· przyjmuje podejście systemowe, zatem wymaga transdyscyplinarnej pracy czerpiącej z różnych dziedzin wiedzy, takich jak medycyna, biologia, psychologia, ekonomia, socjologia, demografia i technologie informacyjno-komunikacyjne.

Arkusz informacyjny nr 4: Surowce[10] – zrównoważone poszukiwanie złóż, wydobycie, przetwarzanie, recykling i stosowanie materiałów zastępczych

1. WYZWANIA

Nowoczesne społeczeństwo jest całkowicie zależne od dostępu do surowców. Możliwość uzyskania przystępnych cenowo surowców ma podstawowe znaczenie dla skutecznego funkcjonowania gospodarki UE. Tymczasem w wyniku połączenia trzech czynników, mianowicie spadku poziomu ograniczonych w swej ilości zasobów naturalnych, stale rosnącej liczby ludności i poziomu zużycia w państwach rozwijających się, coraz bardziej zwiększa się zapotrzebowanie na surowce i zasoby naturalne. Są to niektóre z czynników, które zgodnie z przewidywaniami spowodują wzrost zużycia zasobów naturalnych w nadchodzących dziesięcioleciach.

Jak wynika z planu działania na rzecz zasobooszczędnej Europy i programu „Horyzont 2020” powinno się zagwarantować dostępność surowców niezbędnych dla gospodarki europejskiej i dla naszego dobrostanu, przy jednoczesnym stworzeniu zasobooszczędnej gospodarki, która będzie zaspokajać potrzeby rosnącej liczby ludności w warunkach naturalnych ograniczeń poziomu zasobów naturalnych.

2. ZNACZENIE I WPŁYW

Ta dziedzina tematyczna jest szczególnie istotna pod kątem wpływu gospodarczego i społecznego. Surowce mają kluczowe znaczenie dla gospodarki światowej i jakości życia; bardziej efektywna gospodarka zasobami będzie konieczna do zapewnienia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w Europie. Stworzy to szerokie możliwości gospodarcze, poprawi wydajność, ograniczy koszty i przyczyni się do wzrostu konkurencyjności.

Co prawda UE ma znakomite osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych i może się poszczycić wieloma centrami doskonałości, jednak wiele można by jeszcze zrobić, aby wykorzystać te atuty w omawianym obszarze priorytetowym. WWiI byłaby szczególnie dobrze przygotowana do tego zadania.

Dostosowując się do innych działań UE, WWiI obejmująca ten obszar powinna skupić się na wspieraniu ośrodka wiedzy i know-how w zakresie edukacji i badań teoretycznych, technicznych i praktycznych w dziedzinie zrównoważonego wydobycia odkrywkowego, podziemnego i głębokomorskiego, zarządzania materiałami, technik recyklingu, stosowania materiałów zastępczych i geopolitycznego handlu surowcami. Działałaby ona jako pośrednik i izba rozliczeniowa dla europejskich centrów doskonałości w tych dziedzinach i zarządzałyby programem badawczym o strategicznym znaczeniu dla przemysłu unijnego. Z tego względu oraz w celu maksymalizacji skutków działań i uniknięcia ich nakładania się na działania UE, w tym na europejskie partnerstwo innowacyjne w dziedzinie surowców, WWiI wniesie wkład w postaci dodatkowego niezbędnego kapitału ludzkiego (za pomocą szkoleń i działań edukacyjnych) dla innowacyjnych działań pilotażowych w zakresie technologii (np. zakładów demonstracyjnych) na rzecz naziemnego i podmorskiego poszukiwania złóż, ich wydobycia, przetwarzania, gromadzenia i recyklingu. Jednocześnie mogłaby ona dążyć do osiągnięcia statusu pioniera technologii przez opracowywanie programów pilotażowych i sposobów demonstracji innowacyjnych procesów i rozwiązań, na przykład w odniesieniu do korzystania z bardziej korzystnych finansowo i zrównoważonych alternatywnych materiałów o strategicznym znaczeniu dla UE. Może to doprowadzić do rozwoju istniejących rynków i powstania nowych, mianowicie w dziedzinach takich jak zrównoważone wydobycie i przetwarzanie, zarządzanie materiałami, technologia recyklingu i stosowanie materiałów zastępczych. Niezbędna będzie ocena skutków i opracowanie innowacyjnych, racjonalnych pod względem kosztów środków umożliwiających adaptację i zapobieganie ryzyku w odniesieniu do szczególnie wrażliwych siedlisk przyrodniczych, takich jak rejon Arktyki.

WWiI obejmująca ten obszar będzie miała duże znaczenie dla rozwiązania problemu, jakim jest brak technologii. Potrzebne są innowacje techniczne, aby można było opracować odpowiednie technologie uzupełniające w celu zmiany tradycyjnych łańcuchów wartości w zakresie minerałów i innych surowców. Jest to obszar, który wymaga dalszych prac mających na celu opracowanie nowych procesów oraz optymalizację i wykorzystanie w celach handlowych istniejącej wiedzy obejmującej ten obszar. Przedsiębiorcze podejście cechujące WWiI szczególnie nadawałoby się do podjęcia tej kwestii.

Innym elementem wartości dodanej WWiI w dziedzinie surowców jest jej wkład do działań zaradczych związanych z ograniczonymi możliwościami tworzenia sieci kontaktów przez omawiany sektor. Odmienny charakter poszczególnych obszarów badawczych sprawia, że ograniczone są możliwości spotkania się z naukowcami z innych dziedzin i skorzystania z wymiany idei oraz współpracy niezbędnej do opracowywania opłacalnych niskoemisyjnych rozwiązań korzystnych dla środowiska. Tworzenie sieci kontaktów za pośrednictwem WWiI i gromadzenie podmiotów z każdego z elementów trójkąta wiedzy i z całego łańcucha wartości pomogłoby w przezwyciężeniu tego ograniczenia. Umożliwi to zarówno intensyfikację transferu technologii, wiedzy oraz know-how, jak i przekazanie naukowcom, studentom i przedsiębiorcom wiedzy oraz umiejętności niezbędnych do opracowania innowacyjnych rozwiązań i przełożenia ich na nowe możliwości dla przedsiębiorstw.

3. SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI

Unia Europejska wskazała tę dziedzinę priorytetową jako jedno z największych wyzwań. WWiI przyczyniłaby się do realizacji programu „Horyzont 2020”, a konkretnie do podjęcia wyzwania społecznego związanego z dostawami surowców i efektywną gospodarką zasobami. Wniosłaby również wkład do proponowanego europejskiego partnerstwa innowacyjnego w dziedzinie surowców. Partnerstwo to zapewni nadrzędne ramy w celu ułatwienia stworzenia w tej dziedzinie zgodności i synergii między istniejącymi kształtowanymi przez podaż i popyt narzędziami i obszarami polityki w zakresie badań i innowacji. Obejmie to działania zorientowane na technologię, a także zdefiniowanie warunków ramowych i najlepszych praktyk w kwestiach politycznych, prawnych lub normalizacyjnych, które mają wpływ na innowacje w danym sektorze lub w działaniach dotyczących danego wyzwania. WWiI obejmująca ten obszar przyniosłaby komplementarność w edukowaniu kluczowych podmiotów, ale także dzięki stworzeniu wyjątkowej sieci fachowców. Zapewniłaby solidną podstawę wspierania innych działań związanych z innowacjami, które będą realizowane w ramach europejskiego partnerstwa innowacyjnego, i dla których powodzenia absolutnie niezbędny jest kapitał ludzki. Będzie ona również w stanie wspierać to partnerstwo w opracowywaniu najlepszych warunków ramowych i praktyk w kwestiach politycznych, prawnych i normalizacyjnych, które mają wpływ na ten sektor. WWiI będzie również w dużym stopniu korzystać z wyników licznych projektów badawczych wchodzących w zakres siódmego programu ramowego w tej dziedzinie, zwłaszcza tych finansowanych w ramach wsparcia dla nanonauki, nanotechnologii, materiałów i nowych technologii produkcji oraz kwestii dotyczących środowiska naturalnego.

Będzie ona także współpracować z projektami powielania rynkowego ekoinnowacji wchodzącymi w zakres programu na rzecz konkurencyjności i innowacji, w których recykling materiałów jest jednym z obszarów priorytetowych. Tego typu działalność będzie kontynuowana w ramach programu „Horyzont 2020”, mianowicie w kontekście wyzwań społecznych takich jak działania w dziedzinie klimatu, efektywna gospodarka surowcami i zrównoważone dostawy surowców.

WWiI obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych działań, ponieważ skupiałaby się na transdyscyplinarnej działalności w ramach trójkąta wiedzy z silnym naciskiem na innowacyjne produkty i usługi oraz edukację kształtującą ducha przedsiębiorczości.

4. WNIOSKI

WWiI obejmująca ten obszar jest najlepszym sposobem na podjęcie przedstawionych powyżej wyzwań. Spełnia ona również kryteria proponowane w celu wyboru tematów WWiI w SPI:

· podejmuje jedno z głównych wyzwań gospodarczych i społecznych, przed którymi stoi Europa (potrzebę opracowania innowacyjnych rozwiązań pozwalających na opłacalne, niskoemisyjne i przyjazne dla środowiska poszukiwanie złóż, ich wydobycie, przetwarzanie, gromadzenie i recykling) oraz przyczynia się do realizacji strategii „Europa 2020” i jej celów dotyczących klimatu i energii, zatrudnienia, innowacji i edukacji;

· cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec innych działań UE w dziedzinie surowców, w szczególności z europejskim partnerstwem innowacyjnym w dziedzinie surowców;

· jest ona w stanie zmobilizować inwestycje sektora przedsiębiorstw oraz daje możliwości opracowania i wykorzystania różnych nowych produktów i usług, konkretnie w zakresie zrównoważonego wydobycia i przetwarzania, zarządzania materiałami, technologii recyklingu i materiałów zastępczych;

· wywołuje skutki trwałe i systemowe, mierzone pod kątem osób nowo wykształconych w duchu przedsiębiorczości osób oraz nowych technologii i przedsiębiorstw; umożliwia w szczególności wniesienie wartości społecznej przez dążenie do osiągnięcia celu, jakim jest zrównoważoność w całym cyklu życia produktu dzięki bardziej efektywnemu wykorzystaniu surowców i znacznej poprawie poziomu recyklingu i odzysku surowców;

· kładzie silny nacisk na edukację, inaczej niż inne inicjatywy, i połączy masę krytyczną podmiotów prowadzących doskonałe badania naukowe i wprowadzających innowacje;

· wymaga transdyscyplinarnej pracy czerpiącej z różnych dziedzin wiedzy, takich jak geologia, ekonomia, nauka o środowisku, chemia, mechanika i wiele dziedzin przemysłowych (budownictwo, przemysł motoryzacyjny i lotniczy, maszyny i urządzenia oraz odnawialne źródła energii);

· umożliwi zajęcie się „paradoksem europejskim” obejmującym ten obszar, tj. faktem, że Europa posiada solidną bazę badawczą, lecz słabe wyniki w zakresie innowacji; stwarza pole do innowacji w dziedzinie zrównoważonego wydobycia i zarządzania materiałami; stosowanie materiałów zastępczych i recykling mogą napędzać dalsze zmiany w sektorze oraz zintensyfikować działania na rzecz inwestycji przez opracowywanie nowych produktów, usług i podejść do kwestii łańcucha dostaw.

Arkusz informacyjny nr 5: Inteligentne i bezpieczne społeczeństwa

1. WYZWANIA

Jednym z głównych wyzwań, które należy podjąć w ramach programu „Horyzont 2020”, jest konieczność dbania o bezpieczeństwo europejskich społeczeństw w kontekście rosnącej globalnej współzależności oraz przejścia w kierunku społeczeństwa cyfrowego.

Współczesne społeczeństwa stoją w obliczu poważnych wyzwań związanych z bezpieczeństwem, których rozmiary i złożoność stale rosną. Źródłem tych wyzwań są tendencje i wydarzenia związane z przestępczością zorganizowaną, terroryzmem, nielegalnymi działaniami transgranicznymi, klęskami żywiołowymi oraz katastrofami spowodowanymi przez człowieka, które są zagrożeniem dla podstawowych zasad funkcjonowania naszych społeczeństw i czynnikiem je destabilizującym. Ponadto cyberataki i przypadki naruszenia prywatności zagrażają funkcjonowaniu internetu i wszystkich usług opartych na tym medium. Aby polityka UE mogła sprostać tym wyzwaniom, niezbędne jest działanie na rzecz innowacji w dziedzinie bezpieczeństwa. Jest ono konieczne zwłaszcza w celu wykorzystania możliwości technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz usług powiązanych do rozwiązania problemów związanych z bezpieczeństwem. Celem jest tu rozwiązanie problemu luk w bezpieczeństwie w Europie przez opracowanie i wdrożenie innowacyjnych rozwiązań bazujących na ICT, mających na celu zwalczanie poważnych przestępstw i przestępczości zorganizowanej (w tym cyberprzestępczości) oraz terroryzmu, zapobieganie im i łagodzenie ich skutków, a także usprawnienie zarządzania lądowymi i morskimi granicami zewnętrznymi UE oraz wzmacnianie odporności na wypadek klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, takich jak pożary lasów, trzęsienia ziemi, powodzie i burze. Cel ten będzie również obejmować opracowanie technologii, urządzeń i usług informacyjno-komunikacyjnych na potrzeby zapobiegania cyberatakom i awariom systemów informacyjno-komunikacyjnych, zarządzania tego typu sytuacjami i przywrócenia stanu normalnego oraz w celu zwiększenia poziomu zaufania i bezpieczeństwa w internecie i ochrony prywatności, tożsamości i danych osobowych. Jako priorytet o charakterze przekrojowym cele te powinno się osiągnąć przy jednoczesnym poszanowaniu etyki, prywatności oraz praw podstawowych obywateli.

2. ZNACZENIE I WPŁYW

Bezpieczeństwo jest bardzo istotne z politycznego i społeczno-gospodarczego punktu widzenia. Z perspektywy porządku publicznego utrzymanie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa można w każdym społeczeństwie uznać za podstawowy warunek wstępny stworzenia środowiska, w których osoby prywatne i przedsiębiorstwa są zmotywowane do prowadzenia działalności. W szczególności rozwój jednolitego rynku cyfrowego jest uzależniony od przekonania użytkownika o bezpieczeństwie transakcji, nienaruszalności jego danych oraz ochrony jego prywatności i tożsamości. Wydarzenia związane z globalnym terroryzmem oraz straty ludzkie i materialne powstałe w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka dodatkowo uwidoczniły w ostatnich latach polityczne znaczenia tego zagadnienia.

Oprócz obaw społeczeństwa związanych z tymi kwestiami, zagadnienie to jest również ważne z perspektywy społeczno-gospodarczej. Szacuje się, że światowy rynek rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa (z wyłączeniem przemysłu obronnego) wart był 45 mld EUR w 2009 r., przy czym w 2020 r. osiągnie on wartość ponad 87 mld EUR (co oznacza przeciętny roczny wzrost większy niż 6 %)[11]. Na całym świecie na rynku tym zatrudnionych jest około 250 000 osób, a w Europie – około 50 000. Jeśli chodzi o zatrudnienie pośrednie, unijny rynek usług związanych z bezpieczeństwem liczy ponad 1 700 000 prywatnych pracowników ochrony[12]. Oprócz wielkości rynku bezpieczeństwa informatycznego warto jeszcze przytoczyć dane szacunkowe, według których światowe bezpośrednie koszty cyberprzestępczości wynoszą 350 mld EUR rocznie, a w UE – około 80 mld EUR.

WWiI w dziedzinie inteligentnych i bezpiecznych społeczeństw będzie w stanie zmobilizować inwestycje i zapewnić długoterminowe zaangażowanie sektora przedsiębiorstw, jak również stworzyć i rozwinąć nowe rynki dla produktów i usług. W ramach WWiI można by przyciągnąć sektor przedsiębiorstw dzięki możliwości wprowadzenia na rynek innowacyjnych produktów i usług opartych na ICT, będących podstawą dla m.in.: inteligentnych rozwiązań w zakresie zapobiegania przestępczości, podnoszenia norm bezpieczeństwa za pomocą elektronicznej identyfikacji i uwierzytelniania, inteligentniejszego zarządzania granicami oraz systemów ostrzegania służących większej ochronie infrastruktur krytycznych. Ze względu na przekrojowy charakter technologii w dziedzinie bezpieczeństwa działalność omawianej WWiI będzie oddziaływać nie tylko na sektor bezpieczeństwa ICT, ale również na cały rynek ICT obejmujący wyposażenie, producentów urządzeń dostępu i usługodawców.

Społeczny wymiar bezpieczeństwa można by zwiększyć dzięki integrującemu podejściu WWiI do innowacji i jej możliwości w zakresie wspierania innowacji społecznych. W oparciu o silną bazę badawczą i naukową WWiI obejmująca ten obszar będzie w stanie skupić podmioty z sektora edukacji oraz innowacji, które w przeciwnym razie nie połączyłyby swoich sił, w celu zgromadzenia nowej wiedzy, opracowania nowych koncepcji, modeli biznesowych, metod i strategii celem sprostania wyzwaniom społecznym w dziedzinie bezpieczeństwa i zwiększenia dobrostanu obywateli. Należy dążyć do tego, aby te nowe i innowacyjne produkty, usługi, procesy, modele i metody opracowane w ramach WWiI zaspokajały pilną potrzebę większego bezpieczeństwa europejskich społeczeństw, którego członkowie, także ci szczególnie zagrożeni, czują się bezpieczni na co dzień. Kolejnym obszarem zainteresowania mogłyby być ochrona prywatności osób oraz bezpieczeństwo dzieci w internecie, a także zapobieganie naruszeniom tożsamości i profilowaniu przy jednoczesnym zwiększeniu wygody użytkowania i poziomu wykorzystania internetu.

Wymiar społeczny WWiI w dziedzinie bezpiecznych społeczeństw można by dodatkowo zwiększyć dzięki modelowi kolokacji stosowanemu przez WWiI, w ramach którego podmioty regionalne ściśle współpracują, łącząc kompetencje i umiejętności nabyte w różnych obszarach specjalizacji.

Głównym elementem wartości dodanej WWiI w dziedzinie inteligentnych i bezpiecznych społeczeństw będzie jego wkład w przezwyciężenie aktualnego rozdrobnienia i rozproszenia w omawianym sektorze w Europie. Dzięki swojemu integrującemu działaniu i podejściu transdyscyplinarnemu stworzy ona możliwość nawiązania ściślejszej współpracy między podmiotami trójkąta wiedzy (skupiającego przedsiębiorstwa, placówki badawcze i szkoły wyższe), osobami prywatnymi a władzami publicznymi działającymi w różnych dziedzinach wiedzy, a tym samym zapewni ściślejsze powiązania między kwestiami technicznymi, społecznymi, politycznymi i prawnymi a potencjałem rynkowym.

WWiI w dziedzinie inteligentnych i bezpiecznych społeczeństw przyczyni się również do zaspokojenia potrzeby wykwalifikowanej siły roboczej. Będzie miała do odegrania bardzo ważną rolę w kształtowaniu nowego klimatu edukacyjnego w tej dziedzinie. Będzie jednocześnie umożliwiać pobudzanie do działania osób nowo wykształconych w duchu przedsiębiorczości, zdolnych rozwinąć innowacyjne technologie, usługi i obszary działalności gospodarczej. Koncentracja na przedsiębiorczości byłaby szczególnie istotna w tej dziedzinie, w której istnieje potencjał przyciągnięcia dużej liczby MŚP.

W związku ze swoimi celami dotyczącymi innowacji i edukacji WWiI może również pośrednio prowadzić do zwiększenia świadomości obywateli, sektora prywatnego oraz instytucjonalnych użytkowników końcowych (ochrony cywilnej, policji, straży granicznej itp.), jak również wpłynąć na ich stosunek do nowych, innowacyjnych rozwiązań.

WWiI w dziedzinie inteligentnych i bezpiecznych społeczeństw może przyczynić się do wywołania trwałego i systemowego skutku, mierzonego pod kątem osób nowo wykształconych w duchu przedsiębiorczości, nowych technologii, modeli biznesowych i metod, a jednocześnie stwarza ona również możliwości oddziaływania na poziomie globalnym. Wyzwania związane z bezpieczeństwem mają charakter globalny i należy podjąć je we współpracy z państwami trzecimi.

Poważne zagrożenia dla powodzenia WWiI obejmującej ten obszar są związane głównie z brakiem wymaganych warunków ramowych innowacji dotyczących na przykład przejrzystych uregulowań prawnych, normalizacyjnych i zamówień publicznych. W niektórych państwach europejskich brak jasnej polityki publicznej i strategii na rzecz bezpieczeństwa wskazano bowiem jako czynnik zmniejszający przejrzystość pod względem zmian popytu i podaży. Kolejną trudnością w sektorze bezpieczeństwa jest określenie jego ograniczeń w zakresie wymogów obrony. Choć działania WWiI w dziedzinie inteligentnych i bezpiecznych społeczeństw nie obejmą obrony, to – jeśli chodzi o powiązane technologie i wymogi systemowe – różnice między ochroną a obroną nie są wyraźne. Warunkiem wstępnym powodzenia tej WWiI jest zaangażowanie użytkowników końcowych, w szczególności władz publicznych. Jest to trudne zadanie, które wymagać będzie ścisłej współpracy z odpowiednimi inicjatywami politycznymi Komisji w tej dziedzinie. Oczekuje się, że kwestia tych zagrożeń zostanie podjęta dzięki współpracy WWiI z aktualnymi unijnymi i krajowymi działaniami na rzecz innowacji i rozwoju polityki w tej dziedzinie (zob. następna sekcja).

3. SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI

Przedstawiona powyżej WWiI byłaby uzupełnieniem szeregu inicjatyw UE obejmujących ten obszar tematyczny.

WWiI w dziedzinie inteligentnych i bezpiecznych społeczeństw przyczyni się do osiągnięcia celów programu „Horyzont 2020”. Będzie opierać się na wynikach licznych projektów badawczych w tej dziedzinie wchodzących w zakres programu ramowego, w szczególności tych finansowanych w ramach takich dziedzin jak bezpieczeństwo, zaufanie do ICT i ich bezpieczeństwo, przyszłość internetu oraz nauki społeczno-ekonomiczne i humanistyczne. Omawiana WWiI uwzględni powiązane działania Wspólnego Centrum Badawczego.

Będzie również współdziałać z odpowiednimi agencji unijnymi, takimi jak Frontex (w dziedzinie bezpieczeństwa granic), Europol (w zwalczaniu poważnej przestępczości międzynarodowej i terroryzmu), ENISA (w zakresie bezpieczeństwa sieci i informacji) oraz CEPOL (Europejskie Kolegium Policyjne).

WWiI obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych działań, ponieważ skupiałaby się na transdyscyplinarnej działalności w ramach trójkąta wiedzy z silnym naciskiem na innowacyjne produkty i usługi oraz edukację kształtującą ducha przedsiębiorczości.

4. WNIOSKI

WWiI, która skupiałaby się na roli ICT w zakresie innowacji na rzecz bezpiecznych społeczeństw i kładłaby silny nacisk na zmianę priorytetów systemu edukacji w tej dziedzinie byłaby odpowiednio przygotowana do podjęcia przedstawionych wyzwań. Spełnia ona również proponowane kryteria wyboru tematów WWiI w SPI:

· podejmuje jedno z najważniejszych wyzwań gospodarczych i społecznych (potrzebę zmniejszenia luk w bezpieczeństwie i zapobiegania zagrożeniom przy uwzględnieniu aspektów społecznych) oraz przyczynia się do realizacji strategii „ Europa 2020” i jej celów w zakresie zatrudnienia, innowacji, edukacji i integracji społecznej;

· cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec innych działań UE w tej dziedzinie;

· jest ona w stanie zmobilizować inwestycje i zapewnić długoterminowe zaangażowanie sektora przedsiębiorstw oraz oferuje możliwości opracowania i wykorzystania różnych nowych produktów i usług;

· wywołuje skutki trwałe i systemowe, mierzone pod kątem osób nowo wykształconych w duchu przedsiębiorczości oraz nowych technologii, przedsiębiorstw i usług; będzie wspierać rozwój nowych technologii i innowacji społecznych;

· będzie korzystać z solidnej bazy badawczej i naukowej oraz skupi podmioty z sektora edukacji oraz innowacji, które w przeciwnym razie nie połączyłyby swoich sił, w celu zgromadzenia nowej wiedzy, opracowania nowych koncepcji, modeli biznesowych, metod i strategii celem sprostania wyzwaniom społecznym w dziedzinie bezpieczeństwa.

· przyczyni się do przezwyciężenia aktualnego rozdrobnienia i rozproszenia tego sektora w Europie;

· przyjmuje podejście systemowe, zatem wymaga transdyscyplinarnej pracy czerpiącej z różnych dziedzin wiedzy, takich jak ICT, nauki społeczno-ekonomiczne i humanistyczne, obrona cywilna, zdrowie, transport i energia.

Arkusz informacyjny nr 6: Mobilność w miastach

1. WYZWANIA

Kwestia inteligentnego, ekologicznego i zintegrowanego transportu została uznana za jedno z najważniejszych wyzwań społecznych, która należy podjąć w ramach programu „Horyzont 2020”. W białej księdze na temat transportu z 2011 r. dodatkowo podkreślono konieczność podjęcia działań w tej dziedzinie w ciągu kolejnej dekady. Zapewnienie mobilności w miastach jest szczególnie trudnym zadaniem. Obejmuje ono kilka kwestii, takich jak transport (w tym nowe koncepcje mobilności, organizacja transportu, logistyka, systemy bezpieczeństwa i ochrony transportu), ochrona środowiska (zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, zanieczyszczenie powietrza i hałas), miejskie planowanie przestrzenne (nowe koncepcje zbliżenia miejsc pracy i zamieszkania); wywiera znaczący wpływ zarówno pod względem gospodarczym, jak i społecznym (tworzenie nowych przedsiębiorstw, zatrudnienie, włączenie społeczne, strategie dotyczące sektora mieszkaniowego i planowania przestrzennego). Nadrzędnym celem jest tu poprawa jakości życia obywateli europejskich, których stale rosnąca liczba mieszka w dużych skupiskach miejskich, gdzie skupiona jest znaczna część działalności gospodarczej w Europie[13].

Mobilność w miastach zgodną z zasadami zrównoważonego rozwoju można osiągnąć jedynie dzięki przełomowym innowacjom prowadzącym do rozwiązań bardziej ekologicznych, w większym stopniu sprzyjającym włączeniu społecznemu oraz bardziej inteligentnych. Jeśli celu tego nie uda się osiągnąć, spowoduje to, na dłuższą metę, wysokie koszty społeczne, ekologiczne i gospodarcze. Innowacyjne koncepcje mobilności, zwłaszcza jeśli indywidualne środki transportu mają być zastąpione publicznymi i zbiorowymi, powinny jednak zostać zaakceptowane przez społeczeństwo. Doprowadzenie do zmiany zachowań bez niekorzystnych efektów dla jakości życia i kosztów utrzymania w obszarach miejskich będzie jednym z poważnych wyzwań, które należy podjąć w tej dziedzinie.

2. ZNACZENIE I WPŁYW

Głównym celem WWiI w dziedzinie mobilności w miastach będzie zapewnienie bardziej ekologicznego, sprzyjającego włączeniu społecznemu i bardziej inteligentnego systemu mobilności w miastach.

Jak wspomniano powyżej, kwestia ta jest szczególnie istotna z punktu widzenia społeczeństwa i porządku publicznego. Ma ona również duże znaczenie z perspektywy społeczno-gospodarczej, gdyż angażuje ważne dla PKB i zatrudnienia sektory, takie jak przemysł samochodowy i budownictwo. Mobilność w miastach jest także związana ze strategiami ochrony środowiska i ściśle połączona z polityką włączenia społecznego, planowania przestrzennego, sektora mieszkaniowego i projektowania obszarów miejskich.

WWiI w dziedzinie mobilności w miastach jest zgodna zarówno z priorytetami określonymi w programie „Horyzont 2020", jak i z celami strategii „Europa 2020”, do których należy inteligentniejszy, bardziej zrównoważony, niskoemisyjny i sprzyjający włączeniu społecznemu rozwój obszarów miejskich. WWiI obejmująca ten obszar tematyczny mogłaby przyczynić się do realizacji każdego z celów strategii „Europa 2020”, na przykład przez promowanie ekologicznych rozwiązań, inteligentnych systemów zarządzania ruchem opierających się na ICT i bardziej przystępnych cenowo usług transportowych.

Jako że mobilność w miastach ma charakter systemowy, WWiI obejmująca ten obszar może dać wiele możliwości innowacji na całej długości łańcucha innowacji, takich jak rozwój systemów transportu multimodalnego oraz inteligentniejsze i bardziej zrównoważonego rozwiązania w dziedzinie transportu.

WWiI w dziedzinie mobilności w miastach opiera się na solidnej bazie technologicznej i przemysłowej oraz stwarza możliwości dla nowych produktów i usług[14], w szczególności w dziedzinie zrównoważonego planowania i przemysłu ekologicznego.

Ponadto zwiększona aktywność polityczna w tej dziedzinie i wsparcie udzielane temu priorytetowi tematycznemu będą korzystne dla rozwoju innowacyjnych modeli mobilności w miastach. Te innowacyjne modele organizacji transportu miejskiego mogą wywołać skutki globalne, jeśli zostaną przyjęte przez gwałtownie rozrastające się skupiska miejskie w innych częściach świata, zwłaszcza w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej.

WWiI obejmująca ten obszar umieści mobilność w miastach i organizację transportu miejskiego w szerszym kontekście zrównoważonego miejskiego planowania przestrzennego i rozwoju przestrzennego na szczeblu lokalnym i regionalnym. Atutem takiej WWiI byłaby zatem aktywność w dziedzinie multidyscyplinarnej i ponadsektorowej oraz możliwość przyczynienia się do przezwyciężenia obecnego poziomu rozproszenia organizacyjnego w tym sektorze. Dzięki WWiI powstałaby możliwość bliższej współpracy między władzami publicznymi (głównie na szczeblu lokalnym i regionalnym), lokalnymi stowarzyszeniami a sektorem prywatnym (podmiotami zarządzającymi projektami i infrastrukturą), ośrodkami badawczymi i szkołami wyższymi (integrującymi trójkąt wiedzy). Skupienie światowych partnerów w nowych konfiguracjach umożliwi WWiI w dziedzinie mobilności w miastach optymalizację istniejących zasobów i pozwoli na wykorzystanie możliwości biznesowych, które powstały w wyniku tych nowych łańcuchów wartości.

WWiI w dziedzinie mobilności w miastach skupi się na tych działaniach w ramach trójkąta innowacji, które mogą korzystać z dodatkowego wsparcia ze strony UE, szczególnie przez EIT. W rzeczywistości główną wartością dodaną WWiI obejmującej ten obszar będzie jej wkład w integrację trzech elementów trójkąta wiedzy oraz wywołanie systemowych zmian w sposobie współpracy uczestników procesu innowacji. Koncentracja WWiI na innowacjach opartych na czynniku ludzkim, która sprawia, że studenci, naukowcy i przedsiębiorcy znajdują się w centrum działań WWiI, będzie miała kluczowe znaczenie dla sprostania wyżej przedstawionym wyzwaniom. W związku z powyższym położy się szczególny nacisk na kształcenie i szkolenie, przedsiębiorczość i wdrażanie wyników, np. wykorzystanie umiejętności i wiedzy pracowników transportu miejskiego w administracji lokalnej i regionalnej (uczenie się przez całe życie / programy wymiany personelu / szkolenie zawodowe), zaproponowanie konkretnych programów na poziomie szkolnictwa wyższego w dziedzinie mobilności w miastach (szkoły letnie/programy wymiany), skuteczne wprowadzanie innowacyjnych koncepcji transportu na rynek (wsparcie dla firm typu spin-off oraz nowych przedsiębiorstw wywodzących się ze szkół wyższych i instytutów badawczych itp.). Ponadto koncepcja kolokacji mogłaby zostać wykorzystana w większym stopniu w ramach WWiI obejmującej ten obszar tematyczny, jako że ma on wyraźny wymiar lokalny i regionalny.

3. SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI

Kwestie związane z mobilnością są silnie wspierane przez wiele inicjatyw UE. UE jest w pełni zaangażowana w tej dziedzinie.

Istnieją powiązania z innymi działaniami UE i zostaną one zacieśnione. WWiI w dziedzinie mobilności w miastach uwzględni działania podejmowane w ramach Planu działania na rzecz mobilności w miastach i Planu działania dotyczącego inteligentnego systemu transportu.

Będzie ona w szczególności współpracować z planowanymi europejskimi inicjatywami na rzecz inteligentnych miast i wspólnot, obejmującymi efektywność energetyczną, ICT oraz transport miejski. WWiI stworzy komplementarność w edukacji kluczowych podmiotów, a także w tworzeniu zorganizowanej sieci fachowców mogących z powodzeniem wskazać warunki ramowe i najlepsze praktyki dotyczące zagadnień prawnych mających wpływ na sektor.

Niezbędna jest również koordynacja z inicjatywą w zakresie wspólnego planowania „Europa zurbanizowana” (Urban Europe), w ramach której połączone zostaną krajowe działania na rzecz badań naukowych w celu przekształcenia obszarów miejskich w ośrodki innowacji i technologii, wykorzystania przyjaznych dla środowiska i inteligentnych wewnątrzmiejskich systemów logistyki transportu, zmniejszenia śladu ekologicznego oraz zwiększenia neutralności klimatycznej. WWiI obejmująca ten obszar przyspieszy i ułatwi wykorzystanie doskonałych badań naukowych finansowanych ze środków publicznych zebranych dzięki wspomnianym inicjatywom, dzięki czemu zmniejszy rozdrobnienia w zakresie innowacji.

Oczywistym partnerem do współpracy z WWiI w dziedzinie mobilności w miastach będzie również inicjatywa CIVITAS wspierająca projekty demonstracyjne i projekty badawcze mające na celu wdrażanie innowacyjnych środków w zakresie ekologicznego transportu miejskiego oraz Europejska Inicjatywa Przemysłowa na rzecz Inteligentnych Miast i Wspólnot, której celem jest zwiększenie zrównoważoności i wydajności produkcji i wykorzystania energii w miastach

WWiI obejmująca ten obszar mogłyby również stworzyć powiązania z europejskimi platformami technologicznymi (EPT) w dziedzinie transportu i energetyki, partnerstwem publiczno-prywatnym (PPP) na rzecz ekologicznych samochodów oraz licznymi projektami wchodzącymi w zakres programu ramowego w tej dziedzinie. W celu przyspieszenia i usprawnienia wykorzystania wyników tych prac omawiana WWiI uwzględniłaby również priorytety badawcze i plany działania określone w ramach różnych EPT oraz prace badawcze prowadzone dotychczas w ramach projektów wchodzących w zakres PPP oraz programu ramowego.

Dążyć się będzie również do komplementarności z europejskim sojuszem przemysłu związanego z mobilnością. ,Sojusz jest współfinansowany w ramach programu na rzecz konkurencyjności i innowacji i ma na celu skupienie regionalnych i krajowych decydentów wspierających innowacyjne usługi w przemyśle związanym z mobilnością w celu jakościowej i ilościowej mobilizacji wsparcia przedsiębiorstw świadczących innowacyjne usługi w tym sektorze przemysłu.

Będzie ona również współpracować z programem „Inteligentna Energia – Europa”, z działaniami mającymi na celu powielanie rynkowe ekoinnowacji oraz projektami pilotażowymi i usługami opartymi na ICT zwiększającymi inteligentną mobilności w miastach, wchodzącymi w zakres programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji.

WWiI obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych działań, ponieważ skupiałaby się na transdyscyplinarnej działalności w ramach trójkąta wiedzy z silnym naciskiem na innowacyjne produkty i usługi oraz edukację kształtującą ducha przedsiębiorczości.

WWiI skupiająca się na mobilności w miastach byłaby również uzupełnieniem niektórych konkretnych działań już prowadzonych przez dwie istniejące WWiI. Działania Climate KIC na rzecz niskoemisyjności miast oraz praca EIT ICT Labs koncentrują się na inteligentnych systemach transportu i cyfrowych miastach przyszłości. WWiI w dziedzinie mobilności w miastach uwzględni prace prowadzone przez te WWiI i umieści je w szerszym kontekście ekologicznego, bardziej sprzyjającego włączeniu społecznemu, bezpiecznego i inteligentnego systemu mobilności w miastach.

4. WNIOSKI

WWiI skupiająca się na mobilności w miastach jest najlepszym sposobem na podjęcie przedstawionych powyżej wyzwań. Spełnia ona również proponowane kryteria wyboru tematów WWiI:

· podejmuje jedno z głównych wyzwań gospodarczych i społecznych, przed którymi stoi Europa (opracowanie europejskiego systemu transportu, który byłby zasobooszczędny, przyjazny dla środowiska, bezpieczny i bezawaryjny – z korzyścią dla obywateli, gospodarki i społeczeństwa), oraz przyczynia się do realizacji strategii „Europa 2020” i jej celów dotyczących klimatu i energii, zatrudnienia, innowacji i edukacji;

· cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec innych działań UE w dziedzinie transportu, ochrony środowiska i energii;

· przez zwiększanie przedsiębiorczości włącza ona nowe technologie do nowych łańcuchów wartości i wspiera wykorzystanie badań naukowych na rzecz nowych produktów i usług;

· umożliwi zatem zaradzenie „paradoksowi europejskiemu”, ponieważ oprze się na solidnej bazie badawczej UE i opracuje nowatorskie metody stworzenia bardziej ekologicznego, w większym stopniu sprzyjającego włączeniu społecznemu, bezpieczniejszego i inteligentniejszego systemu mobilności w miastach;

· połączy masę krytyczną tworzoną przez podmioty prowadzące doskonałe badania, wprowadzające innowacje oraz zapewniające kształcenie i szkolenie, które to podmioty w przeciwnym razie pozostałyby rozproszone;

· przyjmuje podejście ponadsektorowe, zatem łączy różne poziomy odpowiedzialności: od podmiotów prywatnych do organów administracji publicznej i, w szczególności na szczeblu lokalnym, do obywateli;

· wymaga podejścia transdyscyplinarnego angażującego różne dziedziny wiedzy oraz rozwijania nowych rodzajów edukacji łączących poszczególne dziedziny.

[1]               Dz.U. L 97 z 9.4.2008, s. 1.

[2]               Dz.U. C […] z […], s. […] .

[3]               W arkuszach informacyjnych znajduje się synteza analiz dotyczących znaczenia i wartości dodanej związanych z utworzeniem WWiI w proponowanych dziedzinach tematycznych. Zawierają one wstępne informacje na temat możliwości działania WWiI w danej dziedzinie, ale nie obejmują zaleceń dotyczących przyszłej działalności i przyszłych metod działania WWiI.

[4]               Koncepcja przedstawiona w przeglądzie autorstwa lorda Sainsbury’ego, dotyczącym polityki rządu brytyjskiego w dziedzinie nauki i innowacji, pt.: „The Race to the Top – Lord Sainsbury’s review of the UK Government’s Science and Innovation Policies”, 5 października 2007 r.

[5]               Eurostat.

[6]               http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/ict/files/KET/hlg_report_final_en.pdf

[7]               Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa Organizacji Narodów Zjednoczonych (FAO), 2009 r. „Rolnictwo na świecie do 2050 r.” („Global agriculture towards 2050”)

[8]               Wysokość wydatków na zdrowie różni się w zależności od państwa. Ich udział w PKB wynosi od 1,1 % do 9,7 %, a w wydatkach publicznych ogółem – od 4 % do ponad 18 % . Sektory związane z opieką zdrowotną charakteryzują się wysoką intensywnością w zakresie badań i rozwoju: jest ona zdecydowania wyższa w sektorze farmaceutycznym i biotechnologicznym niż w jakimkolwiek innym sektorze (15,9 %); działalność ta jest również bardzo intensywna w sektorze sprzętu medycznego i usług medycznych (6,8 %).

[9]               Chodzi tu na przykład o kwestię dostępu pacjentów do wysokiej jakości leków, oczekiwanie na który się wydłuża ze względu na przepisy dotyczące dopuszczania nowych produktów leczniczych do obrotu, w których więcej czasu przeznaczono na testy i certyfikację oraz na ustalanie cen i zasad zwrotu kosztów.

[10]             W niniejszym dokumencie mowa jest o surowcach innych niż energetyczne lub rolne w celu uniknięcia możliwego dublowania się z istniejącymi już WWiI w dziedzinie zmiany klimatu i energii, jak również z innymi przyszłymi tematami priorytetowymi WWiI, takimi jak żywność.

[11]             Dane Europejskiej Organizacji Bezpieczeństwa (European Organisation for Security).

[12]             Dane Konfederacji Europejskich Usług Bezpieczeństwa (Confederation of European Security Services).

[13]             Ponad 70 % Europejczyków mieszka na obszarach miejskich, które stanowią ponad 25 % terytorium UE. Około 85 % unijnego PKB wytwarza się w miastach. Odsetek Europejczyków mieszkających w miastach wzrośnie prawdopodobnie do około 83 % do 2050 r.

[14]             Oto niektóre przykłady nowych potencjalnych rynków: nowe usługi dla podróżnych, utrzymanie ruchu oraz zarządzenie ruchem i przepustowością dróg, nowe technologie w pojazdach, usługi komunikacji imersyjnej wspierające komunikację i umożliwiające rezygnację z podróży (JRC 65426 EN).