SPRAWOZDANIE KOMISJI

Tabela wyników w dziedzinie pomocy państwa Sprawozdanie na temat pomocy państwa przyznanej przez państwa członkowskie UE - Aktualizacja z jesieni 2011 r. -

SPIS TREŚCI

Pomoc państwa w kontekście kryzysu gospodarczego................................................................... 5

1........... Pomoc państwa w 2010 r............................................................................................... 5

2........... Tendencje i wzorce w zakresie wydatków na pomoc państwa niezwiązaną z kryzysem w państwach członkowskich................................................................................................................ 6

2.1........ Tendencje dotyczące poziomu pomocy państwa niezwiązanej z kryzysem dla przemysłu i usług            7

2.2........ Pomoc państwa przeznaczona na cele horyzontalne stanowiące przedmiot wspólnego zainteresowania 8

3........... Pomoc państwa w kontekście kryzysu finansowego i gospodarczego............................... 9

3.1........ Tendencje w zakresie zatwierdzania i wykorzystywania środków pomocy państwa dla sektora finansowego    9

3.2........ Środki zatwierdzone i środki wykorzystane na mocy ram tymczasowych........................ 10

4........... Tendencje w zakresie wydatków na pomoc państwa w rozbiciu na kategorie środków pomocy           11

4.1........ Ilość środków pomocy................................................................................................. 11

4.2........ Wysokość pomocy - około 21 % pomocy dla przemysłu i usług to pomoc objęta wyłączeniem            12

5........... Egzekwowanie przepisów dotyczących pomocy państwa.............................................. 12

ZAŁĄCZNIK............................................................................................................................ 14

Streszczenie wniosków sprawozdania

W porównaniu do roku poprzedniego całkowity poziom wydatków na pomoc niezwiązaną z kryzysem był w UE w 2010 r. stosunkowo stabilny. Państwa członkowskie kontynuowały starania, aby zmniejszyć ogólny poziom przyznawanej pomocy i niektórym z nich udało się w znaczący sposób zmniejszyć poziom wydatków na pomoc państwa. W ujęciu ogólnym, zauważa się w okresie 2005-2010 tendencję spadkową w odniesieniu do wydatków na pomoc niezwiązaną z kryzysem.

Poziom pomocy przeznaczonej na cele horyzontalne leżące we wspólnym interesie był nadal wysoki, podczas gdy niektóre państwa członkowskie były w stanie kontynuować dalsze ograniczanie pomocy przyznawaną na rozwój sektorowy. Poziom pomocy przyznanej w ramach wyłączeń grupowych również wzrósł w porównaniu do lat poprzednich. W ujęciu ogólnym wysokość pomocy przyznanej w ramach wyłączeń grupowych lub poprzez programy pomocy utrzymała się na wysokim poziomie podczas gdy pomoc państwa udzielona indywidualnie, zatwierdzona decyzją Komisji, pozostała na niskim poziomie.

Kontynuowano działania mające na celu odzyskanie pomocy państwa niezgodnej z prawem w większym stopniu odzyskano pomoc państwa udzieloną niezgodnie z prawem, przy czym niektóry sprawy wniesiono do sądu.

W 2010 r. liczba środków wsparcia ze względu na kryzys finansowy zatwierdzonych przez Komisję zmniejszyła się znacząco w porównaniu do dwóch poprzednich lat. Większość z uprzednio zatwierdzonych środków jest jednak nadal utrzymywana.

Kwota faktycznie wykorzystana w 2010 r. w formie dokapitalizowania lub środków ratowania aktywów skoncentrowana jest w wysokim stopniu w kilku państwach członkowskich, podczas gdy znaczna część kwoty przyznanej w formie gwarancji i środków wsparcia płynności pozostaje nadal niewykorzystana.

W 2010 r. na mocy tymczasowych unijnych ram prawnych zatwierdzono tylko niewielką liczbę nowych środków pomocy. Większość środków pomocy zatwierdzono już w 2009 r. i w 2010 r. państwa członkowskie znacząco ograniczyły przyznawanie pomocy w stosunku do 2009 r. w oparciu o tymczasowe unijne ramy prawne. Ponadto kwota wykorzystanej pomocy pozostała na poziomie znacząco niższym niż kwota zatwierdzonej pomocy, głównie ze względu na fakt, że rozwój sytuacji gospodarczej był trudny do przewidzenia i państwa członkowskie z rezerwą udzielały pomocy na mocy tymczasowych unijnych ram prawnych poprzez narzucenie rygorystycznych warunków.

Aktualizacja tabeli wyników w dziedzinie pomocy państwa z jesieni 2011 r. (zwana dalej „tabelą wyników”) zawiera streszczenie danych przekazanych przez państwa członkowskie w swoich sprawozdaniach rocznych z wydatków na pomoc państwa w 2010 r.

Ze względu na metodologię[1] oraz aby uniknąć zniekształcenia obrazu tendencji w zakresie wydatków na pomoc państwa, tabela wyników podzielona jest na pomoc niezwiązaną z kryzysem (tzn. całokształt pomocy przyznanej na podstawie standardowych unijnych zasad pomocy państwa) oraz na pomoc w związku z kryzysem (tzn. całokształt pomocy przyznanej instytucjom finansowym i pomocy państwa przyznanej na rzecz gospodarki realnej w odpowiedzi na kryzys finansowy i gospodarczy na mocy tymczasowych ram prawnych w zakresie pomocy państwa)[2].

Tabela wyników w odniesieniu do pomocy niezwiązanej z kryzysem, poza streszczeniem wydatków w 2010 r. zawiera opis tendencji w zakresie wydatków na pomoc państwa w dziedzinie przemysłu i usług (porównując okres 2005-2007 z okresem 2008-2010) oraz kategorie środków pomocy, tzn. pomoc objętą wyłączeniem grupowym, programy oraz pojedyncze środki (programy wdrażane indywidualnie lub decyzje ad hoc).

W odniesieniu do pomocy w związku z kryzysem tabela wyników zawiera zestawienie zatwierdzonych kwot pomocy (od dnia 1 października 2008 r. do 1 października 2011 r.) oraz wykorzystanych kwot (od dnia 1 października 2008 r. do 31 grudnia 2010 r.) w rozbiciu na rodzaje instrumentu (dokapitalizowanie, gwarancja, aktywa o obniżonej jakości, środki wsparcia płynności). Ponadto sprawozdanie zawiera informacje dotyczące pomocy przyznanej na mocy Tymczasowych wspólnotowych ram prawnych w zakresie pomocy państwa ułatwiających dostęp do finansowania w dobie kryzysu finansowego i gospodarczego (zwanych dalej ramami tymczasowymi)[3] w formie zatwierdzonej wysokości pomocy oraz kwot wykorzystanych. Tabela wyników przedstawia również najnowsze osiągnięcia w zakresie egzekwowania przepisów dotyczących pomocy państwa.

Niniejsza tabela wyników składa się z dwóch części: Część pierwsza - sprawozdanie podsumowujące przyjęte przez kolegium komisarzy kładzie nacisk na najważniejsze fakty, wnioski, tendencje i wzorce w odniesieniu do pomocy państwa przyznanej przez państwa członkowskie. W części drugiej - załączonym do sprawozdania dokumencie roboczym służb Komisji „Fakty i dane liczbowe dotyczące pomocy państwa w państwach członkowskich UE” (zwanym dalej dokumentem roboczym) znajduje się kontekst faktyczny.

Należy zauważyć, że Urząd Nadzoru EFTA również publikuje roczne tabele wyników[4] zawierające najnowsze dane dotyczące wysokości pomocy państwa przyznanej w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii.

Pomoc państwa w kontekście kryzysu gospodarczego

W 2010 r. PKB UE wzrosło z poziomu ujemnego w 2009 r. do dodatniego, lecz stosunkowo niskiego poziomu, wynoszącego średnio mniej niż 1 %.

W świetle utrzymującego się kryzysu sektora finansowego państwa członkowskie w dalszym ciągu udzielały bankom pomocy państwa, aby dalej podnosić poziom zaufania w tym sektorze, a w szczególności, aby umożliwić bankom kontynuację działalności kredytowej dla gospodarki realnej.

Sytuacja gospodarcza wielu przedsiębiorstw poprawiła się stopniowo w ciągu 2010 r., co oznaczało, że państwa członkowskie mogły ograniczyć udzielanie pomocy w związku z kryzysem na potrzeby gospodarki realnej.

W ujęciu ogólnym kontrola pomocy państwa prowadzona przez Komisję stanowi jeden z kluczowych elementów zapewniających, że bezprecedensowe wdrożenie środków naprawczych dokonane zostało w sposób skoordynowany, bez doprowadzenia do nadmiernych zakłóceń konkurencji na rynku wewnętrznym.

1.           Pomoc państwa w 2010 r.

Łączna kwota pomocy państwa niezwiązanej z kryzysem, przyznanej przez państwa członkowskie wyniosła w 2010 r. 73,7 mld EUR, a w wartościach względnych 0,6 % unijnego[5] PKB[6]. Kwota 121,3 mld EUR dotyczyła środków antykryzysowych, tj. pomocy udzielonej sektorowi finansowemu w formie dokapitalizowania i środków dotyczących aktywów o obniżonej jakości (1 % unijnego PKB), podczas gdy poziom wartości uśrednionych niewykorzystanych gwarancji i środków wsparcia płynności wynosi ogółem 983,9 mld EUR (8 % unijnego PKB). W odniesieniu do pomocy przyznanej na mocy tymczasowych ram prawnych, kwota wykorzystana wyniosła w przybliżeniu 11, 7 mld EUR w 2010 r. lub 0,9 % unijnego PKB. Do dnia 1 października 2011 r.[7] Komisja zatwierdziła środki podjęte w związku z kryzysem finansowym przez wszystkie państwa członkowskie UE-15[8] oraz przez Cypr, Węgry, Łotwę, Litwę, Polskę, Słowację i Słowenię, a wszystkie państwa członkowskie, oprócz Cypru, przyznały pomoc na mocy tymczasowych ram prawnych.

Pomoc dla przemysłu i usług w ramach środków antykryzysowych wyniosła 61 mld EUR lub 0,5 % unijnego PKB[9] w 2010 r., pomoc dla rolnictwa wyniosła 10,3 mld EUR lub 0,08 % unijnego PKB, rybołówstwa ok. 0,18 mld EUR lub 0,001 % unijnego PKB, a pomoc dla transportu ok. 3,2 mld EUR lub 0,02 % unijnego PKB.

Państwa członkowskie zgłosiły, że pomoc dla sektora transportu kolejowego[10] wyniosła 27.2 mld EUR lub 0,2 %[11] unijnego PKB w 2010 r.[12].

Pięć państw przyznających największe kwoty pomocy niezwiązanej z kryzysem udzieliło łącznie 45,7 mld EUR, tj. prawie dwie trzecie łącznej kwoty pomocy niezwiązanej z kryzysem. Pomoc przyznana przez Niemcy wyniosła ok. 15,9 mld EUR lub 21,6 % łącznej kwoty pomocy niezwiązanej z kryzysem, na kolejnych pozycjach znalazły się: Francja (ok. 15,4 mld EUR lub 20,8 %), Hiszpania (5 mld EUR lub 6,8 %), Zjednoczone Królestwo (4,8 mld EUR lub 6,5 %) i Włochy (4,6 mld EUR lub 6,2 %). Całkowicie odmienny obraz wyłania się jednak w przypadku ujęcia przyznanej pomocy jako odsetka PKB. Pomoc przyznana przez Węgry wyniosła prawie 2,3 % krajowego PKB, przez Maltę – 1,4 %, Finlandię 1,1 %, Słowenię 1,1 % i Irlandię 1,0 %.

2.           Tendencje i wzorce w zakresie wydatków na pomoc państwa niezwiązaną z kryzysem w państwach członkowskich

Wykres 1[13]: Łączna kwota pomocy państwa (niezwiązanej z kryzysem) jako odsetek PKB (UE-27, dane od 1992 r.)

Obserwując z perspektywy długoterminowej, zauważa się, że ogólny poziom pomocy państwa wykazuje od 1980 r. tendencję zniżkową. Z ok. 2 % unijnego PKB w latach 80., spadł następnie w latach 90. nieco poniżej 1 %, a następnie w latach 2004–2008 do ok. 0,5 – 0,6 % unijnego PKB osiągając wyjątkowo w 2006 r. wartość szczytową. Od 2008 r. poziom pomocy zaczął zmniejszać się w sposób umiarkowany i osiągnął w 2010 r. poziom ok. 0,6 % unijnego PKB. Jeśli chodzi o uzasadnienie spadku poziomu wydatków na pomoc państwa, odsyłamy do sprawozdań dotyczących tabeli wyników z lat poprzednich[14].

W ujęciu krótkoterminowym wydatki na pomoc państwa utrzymywały się od 2008 r. na mniej więcej stałym poziomie, co podkreśla również bieżący trend, który wynosił od 0,062 %[15] do 0,6[16] unijnego PKB. Należy wskazać, że mimo iż państwa członkowskie w większości przypadków nadal przestrzegały dyscypliny w zakresie pomocy państwa, ich reakcja na kryzys finansowy i gospodarczy spowodowała nieznaczny wzrost poziomu pomocy w odniesieniu do pomocy niezwiązanej z kryzysem w 2010 r. Ponadto, wskazuje to również na fakt, że państwa członkowskie utrzymały ukierunkowaną i zrównoważoną politykę pomocy państwa w odniesieniu do środków niezwiązanych z kryzysem.

Ze względu na szczególne cechy związane z pomocą państwa dla rolnictwa, rybołówstwa i transportu w poniższych sekcjach dotyczących poziomów i ukierunkowania pomocy (2.1 i 2.2) uwzględniono tylko pomoc dla przemysłu i usług.

2.1.        Tendencje dotyczące poziomu pomocy państwa niezwiązanej z kryzysem dla przemysłu i usług

Dla celów przeprowadzenia analizy pomocy państwa dla przemysłu i usług w niniejszej sekcji nie uwzględniono środków antykryzysowych, które zostaną omówione oddzielnie w rozdziale 3, aby uniknąć znacznego zniekształcenia obrazu w zakresie wydatków na pomoc państwa w odniesieniu do przemysłu i usług. Ponadto, wyłączenie to uzasadnione jest stosowaniem odrębnej metody obliczania pomocy udzielonej instytucjom finansowym.

Tendencja dotycząca poziomu pomocy państwa dla przemysłu i usług w UE wykazała umiarkowany wzrost w okresie 2008-2010 w stosunku do okresu poprzedniego 2005-2007. Wydatki na pomoc wynosiły średnio około 59,9 mld EUR lub 0,49 % unijnego PKB, natomiast w okresie poprzednim średnia wyniosła 52,8 mld EUR lub 0,43 % unijnego PKB. Po pierwsze wskazuje to na fakt, że kryzys finansowy i gospodarczy miał widoczny wpływ na poziom wydatków na środki pomocy niezwiązanej z kryzysem, w ramach której państwa członkowskie udzielały wsparcia w szczególności na rzecz rozwoju regionalnego oraz na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną (zwaną dalej „R&D&I”). Na tym etapie jest jednak za wcześnie na wyciągnięcie wniosków, czy zauważalna obecnie tendencja wzrostowa, następująca po spadku poziomów pomocy, stanowi część długoterminowego rozpoczynającego się trendu czy też odzwierciedla ona szczególną sytuację kryzysu finansowego i gospodarczego, w ramach której oczekiwać można wyższych poziomów pomocy w krótszym okresie czasu.

Stwierdzenie, że państwa członkowskie były zasadniczo w stanie utrzymać ogólne poziomy pomocy pod kontrolą wesprzeć można faktem, że 11 państw członkowskich obniżyło poziom pomocy w odniesieniu do średniego trendu unijnego[17]. W odniesieniu do państw członkowskich, w przypadku których stwierdzono wzrost poziomu pomocy, w większości przypadków można go przypisać pomocy na cele horyzontalne, podczas gdy poziom pomocy sektorowej w 2010 r. w dalszym ciągu ulegał zmniejszeniu.

Nieznaczny spadek w zakresie wydatków na pomoc państwa w sektorze przemysłu i usług, wynoszący ok. 0,01 % w okresie między 2009 r. i 2010 r. wyjaśnić można zasadniczo przez wzrost wydatków na pomoc regionalną i inne cele horyzontalne. Grecja, Litwa i Rumunia udzieliły na przykład więcej pomocy regionalnej. Francja, Luksemburg i Zjednoczone Królestwo przeznaczyły więcej środków pomocy na inne cele horyzontalne. Zbyt wcześnie jest jednak, aby na obecnym etapie wyciągać wnioski w kwestii, czy krótkoterminowy spadek w zakresie wydatków na pomoc państwa dla przemysłu i usług stanowi początek odwrócenia tendencji długoterminowej. Na tej podstawie można jednak stwierdzić, że państwa członkowskie były w stanie w elastyczny sposób reagować na zmieniające się potrzeby gospodarcze. Dalszy wzrost pomocy udzielonej w ramach wyłączeń grupowych[18] oraz dalsze wykorzystywanie programów przez państwa członkowskie wykazują, że środki te pozwoliły państwom członkowskim na przyznanie pomocy znacznej liczbie przedsiębiorstw bez konieczności dalszego przekazywania zgłoszeń indywidualnych Komisji.

2.2.        Pomoc państwa przeznaczona na cele horyzontalne stanowiące przedmiot wspólnego zainteresowania

Przypomina się, że koncepcja pomocy państwa na cele horyzontalne, tj. pomocy, której nie przyznaje się konkretnym sektorom gospodarczym wywodzi się z Traktatu[19], co pozostawia Komisji swobodę wyboru polityki, zgodnie z którą pomoc państwa może zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeśli udziela skutecznego wsparcia celom wspólnej polityki. Badania, rozwój technologiczny i innowacje („R&D&I”), ochrona środowiska, w tym propagowanie oszczędności energii i odnawialnych źródeł energii, następnie pomoc na rzecz regionalnego rozwoju, wsparcie dla MŚP, tworzenie miejsc pracy, promowanie szkoleń są najważniejszymi celami horyzontalnymi realizowanymi poprzez pomoc państwa.

Pomoc przeznaczona na cele horyzontalne w 2010 r. wyniosła 51,9 mld EUR lub 0,42 % unijnego PKB i stanowiła 85 % całkowitej pomocy dla przemysłu i usług. Trzy główne cele związane z pomocą regionalną (24,3 % całkowitej kwoty pomocy dla przemysłu i usług), ochroną środowiska (23,7 %) oraz R&D&I (17,4 %) łącznie stanowiły około dwóch trzecich całkowitej pomocy państwa dla przemysłu i usług. Powyższy wysoki poziom pomocy przeznaczonej na cele horyzontalne zgodny jest z tendencją podstawową, która wykazała wzrost o ok. 2,2 % w okresie między 2005-2007 i 2008-2010. Ponadto w 19 państwach poziom pomocy przeznaczonej na cele horyzontalne był wyższy od średniej unijnej, podczas gdy tylko w dwóch państwach członkowskich znajdował się poniżej poziomu 50 %.

Poziom pomocy sektorowej w 2010 r., w tym pomocy na ratowanie i restrukturyzację, wyniósł 15 % łącznej kwoty pomocy dla przemysłu i usług; i zmniejszył się do poziomu 9,1 mld EUR lub 0,07 % unijnego PKB. Główną przyczyną tego zjawiska jest fakt, że mniejsze kwoty pomocy przeznaczone zostały na rzecz sektorów produkcyjnych i niezwiązanych z produkcją.

Ogólnie długoterminowa tendencja świadczy o tym, że państwa członkowskie nadal starają się przekierować pomoc na cele horyzontalne leżące we wspólnym interesie.

3.           Pomoc państwa w kontekście kryzysu finansowego i gospodarczego

3.1.        Tendencje w zakresie zatwierdzania i wykorzystywania środków pomocy państwa dla sektora finansowego

Zawirowania na rynkach finansowych wywołane kryzysem finansowym w 2008 r. wymagały szeroko zakrojonej interwencji ze strony rządów europejskich w celu złagodzenia ujemnych skutków wstrząsu. Pomoc państwa dla instytucji finansowych stanowiła jedno z głównych narzędzi przywrócenia zaufania do sektora finansowego w celu uniknięcia kryzysu systemowego.

W okresie między dniem 1 października 2008 r.[20] a 1 października 2011 r. Komisja zatwierdziła środki pomocy państwa dla sektora finansowego w kwocie 4506,5 mld EUR (36,7 % unijnego PKB). Zasadnicza część pomocy została zatwierdzona w 2008 r., w momencie gdy zatwierdzona została kwota 3 457 mld EUR (27,7 % unijnego PKB), głównie w formie gwarancji dla obligacji bankowych oraz zobowiązań krótkoterminowych. Od roku 2008 liczba interwencji państwa przedłożona w celu zatwierdzenia przez Komisję stopniowo zmniejszała się, a jeśli chodzi o instrumenty pomocy, pomoc zatwierdzona po 2008 r. ukierunkowana była bardziej na dokapitalizowanie banków i oczyszczenie z aktywów o obniżonej jakości niż na gwarancje.

W okresie 2008-2010[21] poziom pomocy faktycznie wykorzystanej przez państwa członkowskie wynosił 1 608 mld EUR[22], co odpowiada 13,1 % unijnego PKB. Gwarancje i środki wsparcia płynności wyniosły 1 199 mld EUR lub 9,8 % unijnego PKB. Pozostała część wykorzystanej pomocy odnosi się do dokapitalizowania i środków dotyczących aktywów o obniżonej jakości w wysokości 409 mld EUR (3,3 % unijnego PKB).

Pomoc przyznana ze względu na kryzys finansowy, zatwierdzona/wykorzystana w 2010 r.

W 2010 r. Komisja zatwierdziła pomoc państwa w kwocie całkowitej wynoszącej 383,8 mld EUR, co odpowiada 3,1 % unijnego PKB. Nowe zatwierdzone środki pomocy skoncentrowane są w kilku krajach i obejmują dokapitalizowanie w wysokości 183,9 mld EUR, gwarancje w wysokości 55,4 mld EUR, oczyszczenie z aktywów o obniżonej jakości w wysokości 77,9 mld EUR i środki wsparcia płynności w wysokości 66,7 mld EUR.

Całkowity poziom pomocy w 2010 r. wykorzystanej na dokapitalizowanie i aktywa o obniżonej jakości wyniósł 121,3 mld EUR (1 % unijnego PKB). Nowe zastrzyki kapitałowe wyniosły 87,8 mld EUR (0,7 % unijnego PKB), podczas gdy środki oczyszczenia z aktywów o obniżonej jakości wyniosły 33,6 mld EUR (0,3 % unijnego PKB). W odniesieniu do gwarancji i środków wspierania płynności, średnia niewykorzystana kwota na 2010 r. wyniosła 983,9 mld EUR (8 % PKB) z czego 922 mld EUR (7,5 % unijnego PKB) dotyczy gwarancji a 61,9 mld EUR (0,5 % unijnego PKB) odnosi się do środków wspierania płynności.

3.2.        Środki zatwierdzone i środki wykorzystane na mocy ram tymczasowych

Kontekst i zakres

W reakcji na zaostrzenie warunków dostępu do kredytów, przed którym stanęły przedsiębiorstwa w następstwie kryzysu finansowego, w dniu 17 grudnia 2008 r. Komisja przyjęła tymczasowe ramy prawne. Położyła w nich nacisk, po pierwsze na utrzymanie niezakłóconego dostępu przedsiębiorstw do środków finansowych, a po drugie na dostarczenie podstaw dla trwałego, długoterminowego wzrostu gospodarczego poprzez sprzyjanie inwestycjom. Ponadto niektóre zasady zawarte w obowiązujących wytycznych zostały uproszczone, wprowadzono np. wyższe pułapy dla inwestycji kapitału podwyższonego ryzyka. Celem tymczasowych ram prawnych jest zapewnienie wsparcia wszystkim sektorom gospodarki, ale z wyłączeniem pomocy przeznaczonej na zaradzenie występującym już wcześniej problemom strukturalnym, związku z czym ramy te nie mają zastosowania do przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji przed kryzysem.

Tymczasowe ramy prawne należy traktować jako część bardziej ogólnej reakcji Komisji na kryzys gospodarczy, tj. jako część Europejskiego planu naprawy gospodarczej[23].

Ze względu na znaczną niestabilność światowych rynków finansowych połączoną z niepewnością co do perspektyw gospodarczych Komisja podjęła na koniec 2010 r. decyzję o przedłużeniu obowiązywania niektórych środków ustanowionych w zakresie ram tymczasowych na okres jednego roku, jednocześnie wycofując stopniowo możliwości przyznania zgodnej ze wspólnym rynkiem, ograniczonej pomocy w wysokości 500 000 EUR na przedsiębiorstwo i zaostrzając warunki na których państwa członkowskie mogą przyznać pomoc na mocy ram tymczasowych[24].

Środki zatwierdzone na podstawie tymczasowych ram prawnych

W 2010 r. Komisja zatwierdziła 6 nowych programów i jeden nowy środek pomocy ad hoc oraz przedłużyła 10 programów na mocy ram tymczasowych[25], których łączna zatwierdzona kwota pomocy wyniosła 1,6 mld EUR (0,01 % unijnego PKB). Obejmowało to 1 pogram pomocy w kwocie do 500 000 EUR na przedsiębiorstwo (1 państwo członkowskie), 1 dotowany środek gwarancyjny (1 państwo członkowskie), 1 program dotyczący kapitału podwyższonego ryzyka (1 państwo członkowskie), a 3 państwa członkowskie ułatwiły działalność wywozową w ramach 3 programów obejmujących kredyty eksportowe. Ponadto 10 nowych środków pomocy udzielonych na mocy ram tymczasowych przyznanych zostało rolnikom. Jeśli chodzi o programy przedłużone, obejmowały one 3 programy (3 państwa członkowskie), 2 dotowane środki gwarancyjne (2 państwa członkowskie), 2 programy obejmujące dopłaty do oprocentowania kredytów (2 państwa członkowskie) oraz 3 programy ułatwiające działalność wywozową.

Od momentu wejścia w życie tymczasowych ram prawnych, całkowity poziom pomocy zatwierdzonej na mocy tych przepisów wyniósł około 82,9 mld EUR[26].

Kwota pomocy wykorzystana w 2010 r.

W 2010 r. kwota pomocy wykorzystana na mocy ram tymczasowych wynosiła ok. 11,8 mld EUR lub 0,09 % unijnego PKB.

Większość państw członkowskich za najbardziej odpowiednie uznała narzędzie ograniczonej kwoty pomocy (ok. 5,3 mld EUR), a następnie dotowaną gwarancję (2,9 mld EUR), dopłaty do oprocentowania kredytów (2,7 mld EUR) oraz pomoc w formie kapitału podwyższonego ryzyka (0,77 mld EUR). Dopłaty do oprocentowania kredytów na wytwarzanie produktów ekologicznych nie zostały wykorzystane.

Całkowita kwota pomocy wykorzystanej na mocy ram tymczasowych, od momentu ich wejścia w życie wynosi 32,8 mld EUR.

Aby uzyskać więcej informacji na temat pomocy przyznanej na mocy ram tymczasowych, należy zapoznać się z rozdziałem 3.2 dokumentu roboczego służb Komisji.

4.           Tendencje w zakresie wydatków na pomoc państwa w rozbicu na kategorie środków pomocy

4.1.        Ilość środków pomocy

W 2010 r. ilość nowych środków pomocy objętych zwolnieniem grupowym przedłożonych przez państwa członkowskie zmniejszyła się znacząco o prawie 50 % w stosunku do 2009 r. Stosunek pomocy udzielonej przez programy wyłączenia grupowego oraz pomocy indywidualnej utrzymał się jednak na stałym poziomie. Główną przyczyną tego zmniejszania był fakt, że państwa członkowskie utworzyły nowe środki pomocy na podstawie rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych (zwanego dalej „GBER”), które weszło w życie we wrześniu 2008 r. Te nowe środki w większości przypadków zastąpiły istniejące środki pomocy stanowiące część stopniowo wycofywanych rozporządzeń w sprawie wyłączeń grupowych w sprawie pomocy przeznaczonej na zatrudnienie, szkolenia oraz pomocy dla MŚP oraz częściowo także w zakresie pomocy regionalnej. Ograniczenia w krajowych budżetach w 2010 r. mogły stanowić dalszy czynnik wpływający na niechęć państw członkowskich do tworzenia nowych środków pomocy w ramach wyłączeń grupowych.

4.2.        Wysokość pomocy - około 21 % pomocy dla przemysłu i usług to pomoc objęta wyłączeniem

W 2010 r. odnotowano dalszy wzrost w zakresie pomocy objętej wyłączeniem grupowym o około 1 mld EUR do poziomu 12,6 mld EUR lub 0,1 % unijnego PKB, tj. 21 % łącznej pomocy dla przemysłu i usług. Główną część wzrostu pomocy objętej wyłączeniem grupowym w 2010 r. można przypisać pomocy przeznaczonej na rozwój regionalny i zatrudnienie, podczas gdy poziom pomocy objętej wyłączeniem grupowym przeznaczonej dla MŚP i na szkolenia zmniejszył się, nie kompensując jednak ogólnego zwiększenia poziomu pomocy objętej wyłączeniem grupowym. Przypomina się, że państwa członkowskie kontynuowały stopniowe wycofywanie środków pomocy przyznanych wcześniej na podstawie rozporządzeń w sprawie wyłączeń grupowych i zastąpiły je odpowiadającymi im środkami określonymi w GBER, dzięki czemu w wielu przypadkach rozszerzyły zakres środków dozwolonych obecnie na podstawie przepisów GBER.

5.           Egzekwowanie przepisów dotyczących pomocy państwa

Pomoc niezgodna z prawem[27]

W latach 2000-2010 Komisja podjęła 980 decyzji dotyczących pomocy niezgodnej z prawem. W około 22 % przypadków pomocy niezgodnej z prawem[28] Komisja interweniowała poprzez wydanie decyzji negatywnej w odniesieniu do środka pomocy niezgodnego z rynkiem wewnętrznym. Negatywna decyzja zazwyczaj nakłada na zainteresowane państwo członkowskie wymóg odzyskania pomocy przyznanej niezgodnie z prawem. W dalszych 3 % przypadków pomocy niezgodnej z prawem[29] Komisja podjęła decyzję warunkową. Wskaźnik interwencji w przypadku pomocy niezgodnej z prawem wynosi około 25 % i jest około dziesięć razy wyższy od wskaźnika decyzji negatywnych lub warunkowych w sprawach, które zostały należycie zgłoszone. Ponad połowę interwencji podjęto w odniesieniu do sektora przemysłu i usług, nieco mniej niż jedną czwartą w odniesieniu do sektora rolnictwa, a pozostała część interwencji dotyczyła sektorów transportu, węgla i rybołówstwa.

Odzyskanie pomocy

Osiągnięto dalsze postępy w odniesieniu do wykonania decyzji dotyczących odzyskania pomocy w niezakończonych sprawach. Łączna liczba niezakończonych spraw dotyczących odzyskania pomocy wyniosła 55 (w porównaniu z 94 sprawami pod koniec 2004 r.). Wzrosła kwota pomocy niezgodnej z prawem i niezgodnej z rynkiem wewnętrznym odzyskanej od 2000 r.; na dzień 30 czerwca 2011 r. wynosi ona ponad 11,5 mld EUR. Oznacza to, że odsetek pomocy niezgodnej z prawem i niezgodnej z rynkiem wewnętrznym pozostającej do odzyskania spadł z 75 % na koniec 2004 r. do około 18,6 % na dzień 30 czerwca 2011 r.

Egzekwowanie prawa dotyczącego pomocy państwa: współpraca z sądami krajowymi

W ramach działań następczych Komunikatu z 2009 r.[30] w sprawie egzekwowania prawa dotyczącego pomocy państwa przez sądy krajowe zintensyfikowano wysiłki w zakresie propagowania, na przykład przez przygotowanie pakietu informacyjnego opublikowanego na stronie internetowej DG ds. Konkurencji[31] oraz przez szeroko zakrojoną dystrybucję broszury[32], mającą na celu wsparcie sędziów w codziennej pracy. Zorganizowane zostały też specjalistyczne szkolenia dla sędziów krajowych[33].

Monitorowanie ex post

Wraz z wejściem w życie GBER coraz większa liczba środków pomocy przestaje podlegać obowiązkowi zgłoszenia. Wyniki pokazuje, że zasadniczo część istniejącej struktury pomocy państwa pozwalająca na zatwierdzanie programów pomocy i umożliwiająca państwom członkowskim wdrażanie środków pomocy zgodnie z GBER i rozporządzeniami w sprawie wyłączeń grupowych funkcjonuje w zadowalający sposób. Zidentyfikowano jednak szereg kwestii indywidualnych i horyzontalnych, które wymagają działań następczych w państwach członkowskich.

ZAŁĄCZNIK

Dokument roboczy służb Komisji „Informacje i dane liczbowe dotyczące pomocy państwa w państwach członkowskich UE”

[1]               W poprzednich wersjach jesiennej tabeli wyników jedna liczba przedstawiała poziom pomocy w wartości bezwzględnej i względnej (jako % PKB). W sprawozdaniu tegorocznym wydzielono dane dotyczące pomocy niezwiązanej z kryzysem, pomocy w związku z kryzysem dla sektora finansowego oraz pomocy przyznanej na mocy tymczasowych wspólnotowych ram prawnych i przedstawiono je odrębnie (w wartościach bezwzględnych i względnych). Więcej danych szczegółowych na temat metodologii znajduje się odnośnej adnotacji w dokumencie roboczym służb Komisji załączonym do niniejszego sprawozdania.

[2]               W celu obliczenia pomocy w związku z kryzysem, zgodnie z dokumentem roboczym służb Komisji w sprawie skutków tymczasowych ram prawnych w zakresie pomocy państwa przyjętych w kontekście kryzysu finansowego i gospodarczego (http://ec.europa.eu/competition/publications/reports/temporary_stateaid_rules_en.html), w tabeli wyników zastosowano tylko dwie koncepcje: poziomu zobowiązań w zakresie pomocy oraz poziomu wykorzystanej pomocy. Kwota zobowiązań (zadeklarowany poziom pomocy) stanowi łączną maksymalną kwotę środków pomocy państwa zadeklarowanych przez państwa członkowskie i zatwierdzonych przez Komisję. Wykorzystana kwota pomocy oznacza faktyczny poziom środków pomocy wdrożonych przez państwa członkowskie. Metodologia obliczania pomocy w związku z kryzysem przedstawiona jest bardziej szczegółowo w dokumencie roboczym służb Komisji. W przypadku wszystkich innych rodzajów pomocy, poza kwotami zatwierdzonymi i wykorzystanymi, państwa członkowskie, podobnie jak w przypadku wcześniejszych tabel wyników, przedstawiły także elementy pomocowe. Wydatki całkowite wyrażone są więc odpowiednio, jako poziom bezwzględny oraz jako % PKB, tak aby przedstawić porównywalne dane.

[3]               Wersja skonsolidowana komunikatu Komisji — Tymczasowe wspólnotowe ramy prawne w zakresie pomocy państwa ułatwiające dostęp do finansowania w dobie kryzysu finansowego i gospodarczego; Dz.U. C 83 z 7.4.2009, s. 1; zmieniona Dz.U. C 261 z 31.10.2009, s. 1 oraz Dz.U. C 303 z 15.12.2009, s. 6.

[4]               Zob. http://www.eftasurv.int/press--publications/scoreboards/state-aid-scoreboards/

[5]               Unijny (UE) oznacza wszystkie państwa członkowskie UE.

[6]               Łączna kwota obejmuje pomoc dla sektora produkcji, usług, węgla, rolnictwa, rybołówstwa i części sektora transportowego, natomiast nie obejmuje pomocy dla sektora kolejowego ani pomocy na rekompensaty z tytułu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym ze względu na brak porównywalnych danych. Kwoty pomocy odnoszą się do elementu pomocy (lub ekwiwalentu dotacji brutto w przypadku gwarancji lub pożyczek) zawartego w środkach pomocy państwa, o ile nie wskazano inaczej (zob. uwagi metodologiczne w załączonym do niniejszego sprawozdania dokumencie roboczym służb Komisji).

[7]               W celu przedstawienia pełnego obrazu w odniesieniu do pomocy związanej z kryzysem, na potrzeby tej części sprawozdania jako okres odniesienia przyjmuje się cały okres począwszy od przyjęcia środków antykryzysowych Komisji do daty granicznej, czyli do dnia 1 października 2011 r.

[8]               UE-15 oznacza państwa członkowskie, które przystąpiły do UE przed 2004 r.

[9]               Pomoc dla sektora węglowego, jako część pomocy sektorowej, wyniosła 2,9 mld EUR, tj. 4,9 % łącznej kwoty pomocy dla sektora przemysłu i usług..

[10]             Dane dotyczące pomocy dla przemysłu i usług przekazywane są przez państwa członkowskie zgodnie z załącznikiem III A rozporządzenia Komisji (WE) nr 794/2004 (Dz.U. L 140, z 30.4.2004 r., s.1), podczas gdy dane dotyczące pomocy dla sektora transportu kolejowego gromadzone są na podstawie innej metodologii, skutkiem tego nie można agregować tych danych w żadnych kwotach łącznych.

[11]             W momencie przygotowywania niniejszego sprawozdania dane dotyczące dotacji na sektor transportu kolejowego przedłożone zostały przez Austrię, Belgię, Danię, Estonię, Hiszpanię, Finlandię, Francję, Włochy, Luksemburg, Litwę, Łotwę, Portugalię i Szwecję.

[12]             Bardziej szczegółowe dane na temat sektora transportowego znajdują się w pkt 2.3.5. dokumentu roboczego służb Komisji.

[13]             Źródło: DG ds. Konkurencji; Dane dotyczące PKB: Eurostat.

[14]             Aktualizacja z jesieni 2010 r., COM(2010) 701; Aktualizacja z jesieni 2009 r., COM(2009) 661 wersja ostateczna; Dokument pobrać można na stronie internetowej DG ds. Konkurencji: http://ec.europa.eu/competition/state_aid/studies_reports/archive/scoreboard_arch.html.

[15]             Okres 2005-2007.

[16]             Okres 2008-2010.

[17]             Zob. wykres 6 w dokumencie roboczym służb Komisji.

[18]             Więcej szczegółów znajduje się w rozdz. 4.

[19]             Np. art. 107 ust. 3 lit a) odnośnie do pomocy regionalnej, art. 107 ust. 3 lit. b) w zakresie realizacji ważnego projektu stanowiącego przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania.

[20]             Dane z 2008 r. obejmują budżet zatwierdzony w celu dokapitalizowania Northern Rock w 2007 r.

[21]             Dane z 2008 r. obejmują budżet zatwierdzony w celu dokapitalizowania Northern Rock w 2007 r.

[22]             W tym nowa pomoc oraz średnia kwot niewykorzystanych.

[23]             Przyjętego w listopadzie 2008 r.

[24]             Komunikat Komisji — Tymczasowe unijne ramy prawne w zakresie pomocy państwa ułatwiające dostęp do finansowania w dobie kryzysu finansowego i gospodarczego; Dz.U. C 6 z 11.1.2011, s. 5.

[25]             Więcej szczegółów znajduje się w rozdz. 3.2 dokumentu roboczego służb Komisji.

[26]             Datą graniczną jest dzień 1 października 2011 r.

[27]             Przepisy artykułu 108 ust. 3) TFUE zobowiązują państwa członkowskie nie tylko do tego aby zawiadamiały Komisję Europejską o każdym zamiarze przyznania pomocy jeszcze przed jej udzieleniem, ale także do tego aby poczekały na rezultat postępowania prowadzonego przez Komisję zanim przyznają zgłoszoną pomoc. W przypadku gdy jeden z tych warunków nie został spełniony, pomoc państwa uważa się za niezgodną z prawem.

[28]             217 przypadków.

[29]             31 przypadków.

[30]             Komunikat komisji w sprawie egzekwowania prawa dotyczącego pomocy państwa przez sądy krajowe, Dz. U. 85 z 9.4.2009, s.1.

[31]             http://ec.europa.eu/competition/court/state_aid.html

[32]             http://ec.europa.eu/competition/publications/state_aid/national_courts_booklet_pl.pdf

[33]             Poprzez punkt kontaktowy ec-amicus-state-aid@ec.europa.eu rozpatrzono szereg wniosków o informacje oraz opinie sędziów krajowych.