SPIS TREŚCI

1. Wstęp 3

1.1. Cel i struktura niniejszego sprawozdania 3

1.2. Kontekst 3

1.2.1. Cele i priorytety 3

1.2.2. Rodzaje wspieranych działań 4

1.2.3. Udział 4

1.2.4. Grupy docelowe 5

1.2.5. Dostęp do programu DPIP 5

1.2.6. Budżet 5

2. Wdrażanie programu DPIP 7

2.1.1. Inicjatywy Komisji 7

2.1.2. Dotacje 8

3. Ocena programu DPIP 12

3.1. Znaczenie programu DPIP 12

3.2. Skuteczność programu DPIP 13

3.3. Wydajność programu DPIP 14

3.4. Trwałość programu DPIP 15

4. Wnioski i zalecenia 16

4.1. Rozszerzony wymiar UE oraz wartość dodana i skutki dla UE 16

4.2. Większa wydajność zarządzania programem DPIP 17

4.3. Lepsze rozpowszechnianie i wykorzystanie wyników 17

WSTęP

Cel i struktura niniejszego sprawozdania

Zgodnie z wymogiem zawartym w art. 15 ust. 3 lit. b) decyzji nr 1150/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady[1] (zwanej dalej aktem podstawowym), niniejsze sprawozdanie prezentuje wyniki uzyskane podczas wdrażania programu „ Profilaktyka narkotykowa i informacja o narkotykach ” (zwanego dalej „ programem DPIP ”) od momentu jego przyjęcia w dniu 25 września 2007 r. Na podstawie ustaleń analizy jakościowej i ilościowej wdrażania programu DPIP, dotyczących głównych osiągnięć programu, z uwzględnieniem głównych wyzwań, w sprawozdaniu wystosowano zalecenia w odniesieniu do pozostałego okresu wdrażania programu.

Do celów analizy jakościowej i ilościowej Komisję wspierał wykonawca zewnętrzny[2]. Ustalenia badania przeprowadzonego przez tego wykonawcę były oparte na analizie dokumentacji, wywiadach z zainteresowanymi stronami, studiach przypadków i ankiecie przeprowadzonej wśród beneficjentów środków. Ankieta obejmowała zarówno podmioty objęte dotacjami na działanie, jak i dotacjami operacyjnymi, które otrzymały dotacje w ramach zaproszenia do składania wniosków na 2007 i 2008 r., a także tych spośród partnerów beneficjentów dotacji na działanie, którzy byli stronami umów o dotacje.

Kontekst

Cele i priorytety

Program DPIP stanowi element strategii antynarkotykowej UE na lata 2005-2012, której celem jest znaczące ograniczenie szkód społecznych i zdrowotnych spowodowanych przez zażywanie narkotyków i handel nimi. Program DPIP przyczynia się do realizacji celu polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzkiego oraz ograniczaniu szkód zdrowotnych związanych z narkotykami. Celami ogólnymi programu DPIP jest zapobieganie zażywaniu narkotyków, uzależnieniu od narkotyków i szkodliwym skutkom narkotyków oraz ograniczanie tych zjawisk, a także przyczynianie się do poprawy informacji na temat zażywania narkotyków oraz wspieranie wdrażania strategii antynarkotykowej UE na lata 2005-2012.

Cele ogólne są dodatkowo zdefiniowane przez następujące trzy cele szczegółowe :

1. propagowanie działań ponadnarodowych mających na celu:

2. tworzenie multidyscyplinarnych sieci;

3. zapewnienie poszerzania bazy wiedzy, wymiany informacji oraz identyfikacji i rozpowszechniania dobrych praktyk, również poprzez

4. szkolenia, wizyty studyjne oraz wymiany personelu;

5. podnoszenie świadomości w zakresie problemów zdrowotnych i społecznych powodowanych przez zażywanie narkotyków oraz zachęcanie do otwartego dialogu mającego na celu propagowanie lepszego zrozumienia zjawiska narkomanii; oraz

6. wspieranie środków mających na celu zapobieganie zażywaniu narkotyków, między innymi poprzez zajęcie się kwestią zmniejszenia szkodliwych skutków narkotyków i kwestią metod leczenia, z uwzględnieniem aktualnego stanu wiedzy naukowej;

7. angażowanie społeczeństwa obywatelskiego w realizację i rozwój strategii UE i planów działania UE w zakresie narkotyków; oraz

8. monitorowanie, realizacja i ocena realizacji poszczególnych zadań w ramach planów działania w zakresie narkotyków na lata 2005-2008 oraz 2009-2012.

Rodzaje wspieranych działań

Realizując cele ogólne i szczegółowe określone powyżej, program DPIP służy wsparciu następujących rodzajów działań:

9. inicjatyw Komisji – konkretnych działań podejmowanych przez Komisję , takich jak studia i badania naukowe, sondaże i badania opinii publicznej, opracowywanie wskaźników i wspólnych metodologii, gromadzenie, opracowywanie i rozpowszechnianie danych i statystyk, seminaria, konferencje i spotkania ekspertów, organizacja kampanii i imprez publicznych, tworzenie i prowadzenie witryn internetowych, przygotowywanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych, wsparcie dla sieci ekspertów krajowych i inspirowanie ich prac oraz działania w zakresie analizy, monitorowania i oceny;

10. konkretnych projektów ponadnarodowych w interesie Wspólnoty , zgłoszonych przez co najmniej dwa państwa członkowskie lub co najmniej jedno państwo członkowskie i jedno inne państwo, które może być państwem przystępującym lub kandydującym; lub

11. działalności organizacji pozarządowych lub innych podmiotów działających w ogólnym interesie europejskim w ramach ogólnych celów programu na warunkach określonych w rocznym programie prac.

O ile w przypadku inicjatyw Komisji finansowanie wspólnotowe realizowane jest w formie umów o zamówienia publiczne , o tyle pozostałe dwa rodzaje działań finansowane są w formie dotacji na działanie i dotacji operacyjnych .

Udział

Program DPID jest dostępny dla wszystkich 27 państw członkowskich UE. Inne państwa również mogą uczestniczyć w programie na następujących warunkach:

12. państwa EFTA będące stronami porozumienia o EOG, zgodnie z postanowieniami tego porozumienia;

13. kraje kandydujące, a także kraje Bałkanów Zachodnich objęte procesem stabilizacji i stowarzyszenia na warunkach określonych w odpowiednich układach stowarzyszeniowych lub dodatkowych protokołach do nich, które dotyczą uczestnictwa w programach Wspólnoty i które zostały zawarte z tymi krajami lub zostaną z nimi zawarte w przyszłości;

14. kraje kandydujące nieuczestniczące w programie mogą zostać zaproszone do uczestnictwa w projektach, o ile przyczyni się to do przygotowania tych krajów do przystąpienia; zaproszone do uczestnictwa w projektach mogą zostać także inne państwa trzecie lub organizacje międzynarodowe nieuczestniczące w programie, o ile służy to celom danych projektów.

Na podstawie powyższych zasad dwie organizacje z Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii i jedna z Chorwacji uczestniczyły (jako zaproszeni partnerzy) w projektach transnarodowych finansowanych w ramach rocznego programu prac na 2007 r. Oprócz tego w ciągu pierwszych trzech lat wdrażania programu DPIP nie wziął w nim udziału żaden z krajów kandydujących ani krajów Bałkanów Zachodnich.

Grupy docelowe

Program DPIP skierowany jest do wszystkich grup, które bezpośrednio lub pośrednio zajmują się zjawiskiem narkomanii. W odniesieniu do problemu narkotyków do grup ryzyka zalicza się młodzież, kobiety, grupy wymagające szczególnej ochrony i społeczności żyjące w niekorzystnym otoczeniu społecznym, które to grupy należy określić jako grupy docelowe. Pozostałe grupy docelowe obejmują kadrę nauczycielską i edukacyjną, rodziców, pracowników socjalnych, władze lokalne i krajowe, personel medyczny i paramedyczny, pracowników wymiaru sprawiedliwości, organy ścigania i władze penitencjarne, organizacje pozarządowe, związki zawodowe i wspólnoty wyznaniowe.

Dostęp do programu DPIP

Dostęp do programu DPIP jest także otwarty dla publicznych lub prywatnych organizacji i instytucji (władz lokalnych na stosownym poziomie, wydziałów uczelni wyższych i ośrodków badawczych) działających w zakresie informacji o narkotykach i profilaktyki narkotykowej, w tym w zakresie leczenia i zmniejszenia szkodliwych skutków narkotyków. Podmioty i organizacje nastawione na zysk mogą składać projekty jedynie w przypadku współpracy z podmiotami nienastawionymi na zysk lub organizacjami państwowymi.

Budżet

Artykuł 12 aktu podstawowego przewidywał ogólną kopertę finansową w wysokości 21 350 00 EUR na wdrażanie programu DPIP w latach 2007-2013. Przewidziano, że środki będą udostępniane w równych ratach w wysokości 3 050 000 rocznie. Ten roczny budżet obejmuje środki na pokrycie kosztów administracyjnych zarządzania programem wynoszące 50 000 EUR rocznie. Oprócz środków udostępnianych z budżetu UE również państwa EFTA/EOG zapewniają środki na finansowanie programu DPIP na mocy protokołu ustaleń.

W analizowanym okresie większość środków (78%) została przydzielona na dotacje operacyjne i dotacje na działanie, natomiast inicjatywy Komisji stanowiły mniej niż jedną trzecią (22%) przydzielonych środków:

Rok | Ogółem EUR | Dotacje na działanie EUR | Dotacje operacyjne EUR | Inicjatywy WE EUR |

2007 | 3 000 000 | 2 250 000 | 0 | 750 000 |

2008 | 3 071 700 | 2 221 700 | 500 000 | 350 000 |

2009 | 3 071 700 | 2 471 700 | 0 | 600 000 |

2010 | 3 075 600 | 1 717 600 | 400 000 | 958 000 |

WDRAżANIE PROGRAMU DPIP

Z powodu późnego przyjęcia podstawy prawnej, w dniu 25 września 2007 r., rzeczywiste wdrażanie programu mogło rozpocząć się dopiero w 2008 r. Mimo że przyjęto roczny program prac na rok budżetowy 2007, środki zaczęto wykorzystywać dopiero począwszy od 2008 r. Sytuacja ta wpłynęła negatywnie na rozłożenie wdrażania programu w poszczególnych latach i spowodowała roczną przerwę w jego wdrażaniu. Program mógł być jednak przyspieszony dzięki rezygnacji z publikowania zaproszeń do składania wniosków w 2009 r.

Inicjatywy Komisji

Od 2007 r. w ramach inicjatyw Komisji sfinansowano ogółem 18 działań. Każde z tych działań przyczyniło się znacząco do realizacji strategii antynarkotykowej UE i planów działania UE w zakresie narkotyków. Program DPIP odgrywa ważną rolę pod względem wspierania zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego: środki z programu DPIP zapewniły wsparcie dla europejskiej kampanii w sprawie narkotyków (EAD), która zapewnia europejskiemu społeczeństwu obywatelskiemu platformę pozwalającą angażować się w kwestie zażywania narkotyków i różnych rodzajów ryzyka związanego z nadużywaniem narkotyków. Komisja przeprowadziła szeroko zakrojoną akcję informacyjną dotyczącą europejskiej kampanii w sprawie narkotyków. Zorganizowano trzy imprezy na dużą skalę w Berlinie, Londynie i Warszawie, a także utworzono stronę internetową poświęconą funkcjonowaniu europejskiej kampanii w sprawie narkotyków. Poprzez zorganizowanie i sfinansowanie trzech posiedzeń plenarnych i kilku posiedzeń na szczeblu ekspertów Komisja zapewniła wsparcie Europejskiemu Forum Społeczeństwa Obywatelskiego ds. Narkotyków.

Badania naukowe pełnią ważną funkcję, wpierając rozwój polityki antynarkotykowej opartej na dowodach oraz przyczyniając się do opracowania sposobów reagowania w ramach tej polityki, zmniejszających negatywne skutki zdrowotne i społeczne wynikające z zażywania narkotyków w naszym społeczeństwie. Sfinansowano dwa ważne działania mające na celu rozwój strategii UE dotyczącej badań naukowych w UE w zakresie narkotyków. Zarówno „The comparative analysis of the illicit drug research in the EU” (analiza porównawcza badań naukowych w UE w zakresie narkotyków), jak i duża konferencja mająca na celu ustalenie zagadnień nieobjętych badaniami i objęcie ich badaniami (sfinansowane z rocznego programu prac odpowiednio na 2007 i 2008 r.), uznane zostały za ważne kamienie milowe, które służyły jako podstawa przy opracowaniu obecnych ram badań naukowych w zakresie polityki antynarkotykowej na szczeblu UE.

W ramach rocznych programów prac na rok budżetowy 2007 i 2010 sfinansowano dwa dodatkowe badania dotyczące Szczegółowej analizy mechanizmów działania światowego rynku nielegalnych narkotyków w celu poszerzenia wiedzy na temat tego, jak rzeczywiście funkcjonują rynki nielegalnych narkotyków, oraz opracowania ram UE dotyczących minimalnych standardów jakościowych i wartości odniesienia w kwestii ograniczenia popytu na narkotyki. Miało to wspomóc prace Komisji zmierzające do osiągnięcia konsensusu UE w tej dziedzinie, zgodnie z wymogami planu działania UE w zakresie narkotyków. Komisja wsparła również ustanowienie grupy ekspertów w dziedzinie drugiego z wymienionych badań.

Dotacje

Wsparcie dla konkretnych projektów ponadnarodowych w interesie Wspólnoty (dotacje na działanie) oraz działalności organizacji pozarządowych lub innych podmiotów działających w ogólnym interesie europejskim (dotacje operacyjne)

Program DPIP, finansowany ze środków przewidzianych w ramach pozycji dotyczących dotacji w rocznych programach prac na lata 2007-2010, zapewnił wsparcie dla działalności realizowanej głównie przez organizacje pozarządowe i uczelnie wyższe. Z kilkoma wyjątkami, organy lokalne i regionalne były tylko partnerami w tych projektach. W niektórych przypadkach administracja krajowa uczestniczyła jako zaproszony partner. W działaniach objętych finansowaniem[3] uczestniczyły ogółem 143 organizacje z 27 państw w charakterze beneficjenta dotacji operacyjnej, koordynatora projektu, partnera projektu lub zaproszonego partnera. Zaproszeni partnerzy nie są bezpośrednimi beneficjentami dotacji i nie są stroną umów o dotacje; ich udział w działaniach i korzyści z nich są pośrednie.

Spośród wszystkich uczestniczących organizacji 136 (95%) ma siedzibę w jednym z państw członkowskich UE; ogółem reprezentowane są 23 państwa członkowskie . Do chwili obecnej w programie nie uczestniczyła żadna organizacja z IE, CY, LU i MT, w niektórych działaniach mogły jednak uczestniczyć osoby z tych krajów (np. poprzez udział w imprezach służących rozpowszechnianiu informacji). Mimo możliwości jakie stwarza akt podstawowy i wnoszenia rocznych wkładów do programu, nie wzięły w nim udziału żadne organizacje z państw EFTA/EOG.

Mimo zdecydowanie pozytywnych wyników pod względem zasięgu w UE , program DPIP stoi przed wyzwaniami w zakresie równowagi geograficznej. Większość (82) z uczestniczących w programie organizacji (w tym zaproszonych partnerów) ma siedziby w 5 państwach członkowskich (IT – 17%, UK – 10%, DE – 13%, ES – 6%, BE – 6%). Proporcja ta jest prawie identyczna z proporcją państw pochodzenia bezpośrednich beneficjentów dotacji. 54% ze 112[4] beneficjentów dotacji (podmiotów objętych dotacjami operacyjnymi, koordynatorów i partnerów dotacji na działanie) pochodziło z 5 państw członkowskich (IT – 18%, UK – 12%, DE – 11%, ES – 6%, BE – 6%).

Dotacje operacyjne

DOTACJE OPERACYJNE | 2008 | 2010 | 2011 |

Liczba otrzymanych wniosków | 16 | 19 | 4 |

Liczba kwalifikowalnych wniosków | 13 | 5 | n.d. |

Liczba wybranych wniosków | 5 | 4 | n.d. |

Łączna kwota przyznanych środków finansowych | 500 000 EUR | 400 000 EUR | 400 000 EUR |

Łączna kwota wnioskowanych dotacji | 1 029 632 EUR | 1 318 474,56 EUR | n.d. |

Łączna kwota przyznanych dotacji | 409 429 EUR | 219 788,38 EUR | n.d. |

Ogółem opublikowano trzy zaproszenia do składania wniosków dotyczących dotacji operacyjnych . Wnioskodawcy mogli ubiegać się o środki finansowe przeznaczone na realizację swoich rocznych programów działalności podczas 2008, 2010 i 2011 r. (roczny program prac na 2011 r.).

W odpowiedzi na te trzy zaproszenia otrzymano ogółem 39 wniosków , z których wybrano 9 organizacji . W momencie sporządzania niniejszego sprawozdania nadal trwała ocena wniosków złożonych za rok finansowy 2011 r.

W okresie tym warunki finansowe dotyczące dotacji operacyjnych pozostały niezmienione. Maksymalna dostępna kwota dotacji wynosiła 100 000 EUR, a odsetek udziału WE w łącznym kwalifikowalnym budżecie operacyjnym wnioskodawcy nie mógł przekraczać 80%.

Dotacje na działanie

DOTACJE NA DZIAŁANIE | 2007 | 2008 | 2009/2010 |

Liczba otrzymanych wniosków | 39 | 59 | 66 |

Liczba kwalifikowalnych wniosków | 33 | 41 | 53 |

Liczba wybranych wniosków | 9 | 6 | 10 |

Łączna kwota przyznanych środków finansowych | 2 250 000 EUR | 2 221700 EUR | 4 189 300 EUR |

Łączna kwota wnioskowanych dotacji | 11 610 036,34 EUR | 13 850 005,17 EUR | 21 732 250,18 EUR REUR |

Łączna kwota przyznanych dotacji | 2 181 947,85 EUR | 2 116 748,04 EUR | 3 889 295,44EUR |

Aby otrzymać wsparcie na projekty ponadnarodowe , zainteresowane organizacje miały możliwość odpowiedzi na 3 zaproszenia do składania wniosków . Z powodu późnego przyjęcia aktu podstawowego pierwsze zaproszenie do składania wniosków na podstawie rocznego programu prac na 2007 r. opublikowano w 2008 r. Podobnie zaproszenie dotyczące programu prac na 2008 r. opublikowano dopiero w 2009 r. Aby umożliwić objęcie programem tej luki, trzecie zaproszenie opublikowano w 2010 r. i obejmowało ono łączne środki w ramach pozycji dotyczącej dotacji na działanie przewidziane na dwa lata (2009 i 2010 r.). W rezultacie o ile dostępne środki w przypadku pierwszych dwóch zaproszeń były prawie identyczne (około 2,2 mln EUR), środki na lata 2009-2010 uległy prawie podwojeniu.

Łączny budżet w EUR | Łączna kwota dotacji w EUR | Wkład WE w % |

Ogółem rok 2007 | 2 789 586,16 | 2 181 947,85 | 78% |

Ogółem rok 2008 | 3 034 116,27 | 2 116 748,04 | 70% |

Ogółem lata 2009-2010 | 5 114 243,88 | 3 889 295,44 | 76% |

Ogółem | 10 937 946,31 | 8 187 991,33 | 75% |

Wzrost liczby wniosków świadczy o ciągłym wzroście zainteresowania programem DPIP . Komisja rozpatrzyła ogółem 164 wnioski o dotacje na działanie . Spośród kwalifikowalnych 127 wniosków budżet pozwolił na sfinansowanie 25 z nich. Łączna kwota przyznanych dotacji dotyczących tych wniosków wyniosła 8,187 mln EUR , co stanowiło ogółem 75% wkładu w łączne koszty realizacji działań.

Łączny budżet w EUR | Łączna kwota dotacji w EUR | Wkład WE w % | Czas trwania w miesiącach |

Średnia w 2007 r. | 309 954,02 | 242 438,65 | 79 | 28,33 |

Średnia w 2008 r. | 505 686,05 | 352 791,34 | 75 | 28,50 |

Średnia w latach 2009-2010 | 511 424,39 | 388 929,54 | 77 | 23,60 |

Średnia ogółem | 442 353,83 | 328 053,18 | 77 | 26,81 |

O ile w 2007 r. nie było górnej granicy możliwej do otrzymania dotacji, w zaproszeniu dotyczącym 2008 r. wprowadzono pułap 500 000 EUR i utrzymano go również w zaproszeniu dotyczącym lat 2009-2010. Nie akceptowano wniosków, w których wnioskodawca zwracał się o kwotę mniejszą niż 75 000 EUR.

Rok | Średnia liczba |

beneficjentów wdrażających | organizacji wdrażających | uczestniczących państw członkowskich UE |

2007 | 3,7 | 5,3 | 4 |

2008 | 6 | 7,8 | 5,6 |

2009-2010 | 5,8 | 6,4 | 5,1 |

Ogółem | 5,2 | 6,5 | 4,9 |

Średnia kwota wniosku o dotację wynosiła 328 000 EUR, czyli znacznie powyżej minimalnego progu. Najniższa kwota przyznanej dotacji wynosiła 120 000 EUR, natomiast większość plasowała się między 300 000 a górnym progiem. Większość koordynatorów projektów dotyczących wybranych wniosków stanowiły organizacje pozarządowe (48%) oraz uczelnie wyższe lub prowadzone przez nie instytucje (40%), natomiast zaledwie 12% koordynatorów pochodzi z sektora rządowego na szczeblu lokalnym lub regionalnym.

Jeśli chodzi o rozmiar projektów, odnotowano nieznaczny wzrost, zarówno pod względem liczby partnerów, jak i liczby uczestniczących państw członkowskich UE. Wszystkie projekty wybrane w ramach zaproszenia dotyczącego dotacji na działanie w 2007 r. rozpoczęto w 2009 r.

OCENA PROGRAMU DPIP

Ocena programu skupiała się wokół czterech następujących kategorii: 1) znaczenia, 2) skuteczności, 3) wydajności i 4) trwałości programu.

Znaczenie programu DPIP

Zażywanie substancji nielegalnych stanowi złożony problem społeczny wymagający długoterminowego, zintegrowanego i interdyscyplinarnego podejścia. Wspomniane powyżej badanie na temat mechanizmów działania światowego rynku nielegalnych narkotyków[5] nie wykazało żadnych dowodów poprawy sytuacji w tym okresie. W niektórych krajach problem stał się mniej dotkliwy, jednak w innych sytuacja pogorszyła się – w niektórych przypadkach w bardzo dużym stopniu. Według rocznych sprawozdań Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii[6] nadużywanie narkotyków nadal stanowi poważny problem zdrowotny w UE. Od momentu przyjęcia w 2007 r. programu DPIP jego cele polityczne mają bardzo duże znaczenie . Cele, obszary priorytetowe i działania programu są ściśle adekwatne do potrzeb, problemów i zagadnień grup docelowych.

Zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego jest głównym celem planu działania UE w zakresie narkotyków. Plan działania podkreśla potrzebę zwiększenia zaangażowania społeczeństwa na rzecz obniżenia konsumpcji narkotyków jako jedno z głównych zagadnień. W programie stwierdza się, że należy wzmocnić sojusz obywateli z instytucjami stworzonymi przez nich i dla nich. Program DPIP jest szczególnie odpowiedni do realizacji tego celu .

Istnieje ścisły związek między realizowanymi działaniami, środkami zawartymi w rocznych programach prac oraz szerokimi celami programu. Wszystkie realizowane działania odnoszą się do jednego lub większej liczby obszarów priorytetowych wymienionych w rocznych programach.

Wartość dodana programu DPIP jest wysoka , interwencja UE przynosi korzyści w zakresie zwalczania zażywania narkotyków i zapobiegania zażywaniu narkotyków poprzez propagowanie wiedzy w wymiarze ponadnarodowym i poprawę widoczności i wiarygodności realizowanych działań.

Ze względu na wieloaspektowy i globalny charakter zjawiska narkomanii, kilka wspólnotowych instrumentów finansowych służy wspieraniu inicjatyw UE w dziedzinie nielegalnych narkotyków i uzupełnia finansowanie w ramach DPIP. Program zapobiegania i walki z przestępczością na lata 2007-2013 (ISEC)[7] przewiduje wsparcie na rzecz projektów w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami, które przyczyniają się do realizacji polityki ograniczania podaży określonej w strategii antynarkotykowej UE i jej planach działania, dotyczącej między innymi rynków narkotyków, produkcji, handlu i przestępczości związanej z narkotykami.

Jako że nadużywanie narkotyków jest kluczowym problemem w zakresie zdrowia publicznego i kluczowym problemem społecznym w całej UE i poza jej granicami, jednym z obszarów priorytetowych wspólnotowego programu działań w dziedzinie zdrowia publicznego[8] jest podejmowanie działań w zakresie uwarunkowań związanych z uzależnieniami, takimi jak papierosy, alkohol, nielegalne narkotyki i niewłaściwie stosowane leki. Program ten zapewnia również wsparcie na rzecz projektów mających na celu ograniczenie szkód zdrowotnych związanych z uzależnieniem od narkotyków.

Siódmy program ramowy w dziedzinie badań i rozwoju zapewnia wsparcie na rzecz badań naukowych na dużą skalę dotyczących narkotyków. W 2009 r. w ramach programu „Nauki społeczno-ekonomiczne i humanistyczne” siódmego programu ramowego UE na rzecz badań (7PR) Komisja opublikowała zaproszenie do składania wniosków dotyczących badań nad uzależnieniami, przy minimalnym wkładzie UE w wysokości 6,5 mln EUR. Aby wspierać wspólne działania badawcze państw członkowskich, Komisja przeznaczyła 2 mln EUR na stworzenie sieci europejskiej przestrzeni badawczej w zakresie badań nad narkotykami (ERA-NET). W ramach programu bezpieczeństwa 7PR na 2010 r. opublikowano zaproszenie do składania wniosków dotyczących niezamierzonych skutków polityki antynarkotykowej i ich wpływu na bezpieczeństwo UE. W ramach tematu 7PR „Zdrowie” w 2010 r. opublikowano również zaproszenie do składania wniosków dotyczących dużych projektów opartych na współpracy w dziedzinie „chorób uzależnieniowych” (od 6 do 12 mln EUR). Zewnętrzny wymiar polityki antynarkotykowej wspierany jest przez odnośne instrumenty finansowe.

Zgromadzone dane wskazują na zasadniczą komplementarność poszczególnych programów i inicjatyw. Jednakże taka fragmentacja stwarza również ryzyko nakładania się programów (na przykład programu DPIP i programu działań w dziedzinie zdrowia publicznego) lub powstawania luk. Ponadto utrudnia ona Komisji i potencjalnym beneficjentom maksymalne wykorzystanie środków UE w tej dziedzinie. W akcie podstawowym przewidziano możliwość[9] dzielenia zasobów z innymi instrumentami wspólnotowymi w celu realizacji działań wypełniających cele wszystkich odnośnych programów, jednak możliwość ta nie została wykorzystana w pierwszych trzech latach realizacji programu DPIP.

Skuteczność programu DPIP

W czasie przeprowadzania oceny ukończonych było zaledwie kilka działań. W rezultacie możliwe jest wyciągnięcie jedynie ograniczonych wniosków na temat skuteczności programu DPIP. Jednak dzięki projektom finansowanym w ramach programu DPIP i programom działań zrealizowano już różne działania i osiągnięto konkretne wyniki, przez co obecna analiza może być oparta na solidnych danych. Ustalenia oceny wskazują, że finansowane projekty prawdopodobnie znacząco przyczyniają się do osiągnięcia celów programu DPIP.

Chociaż program DPIP zapewnił dobre wyniki pod względem liczby uczestniczących państw, nadal możliwe jest wprowadzenie usprawnień pod względem osiągnięcia realnej, trwałej wartości dodanej dzięki odnośnym projektom.

Mimo że jest to jedyny instrument przeznaczony specjalnie do wspierania tego obszaru polityki i jego ogólne cele są ambitne, zwłaszcza w zakresie działań dotyczących zapobiegania szkodom i ograniczania ich, jego ogólne zasoby finansowe są najbardziej ograniczone w porównaniu z innymi wspomnianymi powyżej programami. Program DPIP nie jest obecnie dostosowany do potrzeb w zakresie finansowania. Mimo obniżenia maksymalnego czasu trwania projektu z trzech do dwóch lat koperta finansowa przewidziana na program DPIP nie pozwala na sfinansowanie więcej niż 10 projektów rocznie. Wielkość projektów pod względem liczby uczestniczących w nich organizacji jest również ograniczona dostępnością środków finansowych. Aby wzmocnić program , tak aby przyniósł trwałe wyniki na szczeblu UE, potrzebne jest zwiększenie jego zasobów finansowych .

Mimo że przy realizacji działań nie wystąpiły większe przeszkody, promotorzy projektów musieli zmierzyć się z wyzwaniami proceduralnymi i merytorycznymi. Wśród wyzwań proceduralnych zainteresowane strony jako najistotniejsze wskazały przeszkody związane z brakiem elastyczności pod względem realokacji wydatków w ramach projektów oraz powolny przebieg procesu udostępniania środków. O ile partnerstwa uznano za korzystne dla działań i projektów w ramach programu, o tyle koordynacja pewnej liczby organizacji partnerskich z różnych krajów o różnych doświadczeniach wymagała znacznych wysiłków. W niektórych przypadkach wystąpiły opóźnienia wynikające z problemów, jakie wystąpiły w związku z prawodawstwem krajowym dotyczącym uczestnictwa ekspertów i osób fizycznych w grupach zadaniowych.

Jeśli chodzi o wyzwania merytoryczne , w niektórych przypadkach trudności sprawiało zaangażowanie najbardziej zagrożonych grup. Również zaangażowanie sektorów statutowych oraz rekrutacja uczestników do oceny potrzeb stanowiły wyzwanie. To z kolei sprawiło, że niemożliwe było zaangażowanie ich w szerszy projekt. Przeprowadzenie badań w więzieniach również nie było łatwe ze względu na ograniczony dostęp. Ważniejszym problemem jest trudność na szczeblu operacyjnym dotycząca monitorowania i oceny wpływu wyników.

Na podstawie analizy proponowanych strategii rozpowszechniania informacji oczekiwany wynik nie jest w pełni satysfakcjonujący, uwzględniając fakt, że niewiele z projektów zostało ukończonych. Można stwierdzić, że w większości przypadków wyniki projektów rzadko były odczuwalne dla kogokolwiek poza partnerami projektu, aczkolwiek jest również kilka dobrych przykładów, kiedy wyniki projektów były lub będą zaprezentowane podczas międzynarodowych imprez branżowych na dużą skalę. Najpowszechniejszą strategią rozpowszechniania informacji jest tworzenie specjalistycznych stron internetowych dla projektu lub umieszczanie niektórych informacji na już istniejących stronach internetowych koordynatorów lub partnerów. Jako że nie ma szczegółowych wymogów dotyczących tego, jakiego rodzaju informacje o programach należy podawać oraz w jakim języku, poziom komunikacji w przypadku poszczególnych projektów jest zróżnicowany. Różna jest również widoczność wsparcia wspólnotowego. Tym niemniej wszystkie wspierane organizacje przestrzegają minimalnych wymogów.

Obecnie nie ma scentralizowanej strategii dotyczącej informowania o wynikach i osiągnięciach projektów lub działań finansowanych w ramach programu DPIP.

Wydajność programu DPIP

Ustalenia ankiety wśród beneficjentów dotacji wskazują na ogólne zadowolenie ze sposobu zarządzania przez Komisję programem DPIP .

Wnioskodawcy z zadowoleniem przyjęli wprowadzenie procedury składania wniosków przez internet , obsługiwanej od 2008 r. za pomocą elektronicznego systemu zarządzania dotacjami PRIAMOS. Wprowadzenie elektronicznego systemu składania wniosków zmniejszyło obciążenie administracyjne wnioskodawców i koszty składania wniosków. Ankieta pokazała również, że zasadniczo beneficjenci uznali wskazówki i wsparcie Komisji za pomocne na etapie składania wniosków i w całym okresie realizacji działań .

Mimo ogólnej pozytywnej oceny wskazano pewne niedociągnięcia .

Mimo że Komisja zapewniała zasadniczo jasne wskazówki, wystąpiły problemy związane z tym, że wiele czasu zajmowało udzielanie odpowiedzi na zapytania dotyczące kwalifikowalności wydatków. Procedury sprawozdawcze dotyczące postępów i osiągnięć uznano za właściwe, jasne i przyjazne dla użytkowników . Z drugiej strony beneficjenci doświadczyli pewnych trudności i zgłaszali uwagi na temat nadmiernej biurokracji związanej ze sprawozdawczością finansową oraz brakiem elastyczności w przypadku konieczności wprowadzenia zmian w pierwotnych wnioskach.

Najważniejszym niedociągnięciem jest jednak długi czas trwania procedury przyznania dotacji . Ma to duży wpływ na terminowe rozpoczęcie projektów i często prowadzi do konieczności zmiany pierwotnego wniosku. Problem ten jest szczególnie istotny w przypadku dotacji operacyjnych, które powinny stanowić wsparcie ogólnych kosztów operacyjnych podmiotu na konkretny rok budżetowy. Dlatego nie ma elastyczności pod względem sporządzenia lub zmiany harmonogramu działań.

Jest to nie tylko problem operacyjny dla beneficjentów dotacji, lecz ma to również negatywny wpływ na wyniki DPIP pod względem rzeczywistych priorytetów politycznych.

Wprowadzenie elektronicznego systemu zarządzania dotacjami uprościło nieco procedurę, uwolniło pewne zasoby Komisji, zwłaszcza pod względem zadań administracyjnych związanych z fizyczną obsługą i rejestracją wniosków, jednak nie osiągnięto znaczącego przyspieszenia procedury. Nadal znaczącą przeszkodą są elementy procedury określone w akcie podstawowym (konsultacja z państwami członkowskimi i uprawnienia kontrolne Parlamentu Europejskiego) oraz wymogi administracyjne dotyczące przetwarzania dużej liczby dokumentów potwierdzających wydatki.

Ponadto zarządzanie długotrwałą procedurą administracyjną odciąga cenne zasoby od merytorycznych zadań związanych z monitorowaniem i udzielaniem wskazówek lub rozpowszechnianiem wyników i ich wykorzystaniem. Była to jedna z kwestii wielokrotnie podnoszonej przez beneficjentów w odniesieniu do sposobu zarządzania przez Komisję.

Trwałość programu DPIP

Kwestia trwałości jest tym ważniejsza, że spowolnienie gospodarcze uszczupliło budżety krajowe przeznaczone na politykę antynarkotykową na szczeblu krajowym. Ten wniosek wynikający ze sprawozdania Komisji w sprawie przeglądu planu działania UE w zakresie narkotyków (2009-2012)[10] został potwierdzony ankietą przeprowadzoną wśród beneficjentów dotacji przyznanych na podstawie zaproszeń z 2007 i 2008 r.

Ocena ukazała, że realizacja działań w ramach projektów i realne praktyczne skutki w ogromnym stopniu zależą od środków UE. Beneficjenci dotacji mają trudności ze znalezieniem współfinansowania ze strony innych instytucji lub organizacji oraz z zapewnieniem ciągłości finansowania ze strony Komisji i innych instytucji krajowych i międzynarodowych. Problem ten występuje zwłaszcza w przypadku mniejszych organizacji, takich jak organizacje pozarządowe lub stowarzyszenia, dysponujących ograniczonymi zasobami finansowymi. Mimo że większość zainteresowanych stron uczestniczących w realizacji działań w ramach programu DPIP stwierdziła, że podjęła starania w poszukiwaniu nowych perspektyw finansowania, w większości przypadków inne źródła finansowania nie były dostępne.

Ogółem projekty wprowadziły działania i narzędzia, które mogłyby samodzielnie utrzymywać się (zachować trwałość) w dłuższym okresie. Przykłady trwałych wyników osiągniętych w ramach programu DPIP obejmują utworzenie i konsolidację partnerstw ponadnarodowych oraz opracowanie zestawu narzędzi i publikacji.

Ustalenia oceny pokazują również, że partnerstwa utworzone i skonsolidowane w ramach programu DPIP będą prawdopodobnie kontynuowane po zakończeniu finansowania przez Komisję i w niedalekiej przyszłości mogą doprowadzić do podjęcia nowych działań.

Wreszcie, uwzględniając fakt, że projekty skupiają się na opracowaniu narzędzi, które mogą być używane przez odbiorców docelowych w celu realizacji potrzeb ostatecznych grup docelowych, można racjonalnie przyjąć, że (przynajmniej niektóre) skutki programu DPIP będą trwałe i że odbiorcy docelowi będą w stanie wykorzystać wyniki osiągnięte dzięki zrealizowanym działaniom.

WNIOSKI I ZALECENIA

Ocena okresowa potwierdziła znaczenie programu DPIP. Ocena programu udowodniła, że zarówno cele ogólne, jaki szczegółowe, są adekwatne do potrzeb i problemów grup docelowych. Pozwoliła również stwierdzić, że podczas pierwszych trzech lat wdrażania programu DPIP odnotowano pewne osiągnięcia pod względem realizacji pierwotnie ustalonych celów; pokazała również, że istnieje potencjał do osiągania dobrych wyników w tej dziedzinie, mimo ograniczonych zasobów finansowych.

Ograniczony budżet sprawia jednak, że niemożliwe jest osiągnięcie skutków na dużą skalę o istotnym wymiarze ogólnounijnym, co również ograniczyło liczbę organizacji uczestniczących w programie. Aby wzmocnić program , tak aby przyniósł trwałe wyniki na szczeblu UE, potrzebne jest zwiększenie jego zasobów finansowych , z perspektywą ewentualnego wprowadzenia w przyszłości kompleksowego instrumentu finansowego w dziedzinie narkotyków.

Ustalenia oceny potwierdzają, że nie ma poważniejszych trudności uniemożliwiających skuteczną realizację programu. Aby jednak maksymalnie wykorzystać potencjał programu DPIP w jego obecnych ramach, wzmocnić jego wyniki i zoptymalizować jego realizację, należy dokonać pewnych korekt. W tym celu Komisja proponuje następujące środki:

Rozszerzony wymiar UE oraz wartość dodana i skutki dla UE

Aby zwiększyć widoczność programów i dopilnować, by skutki projektów nie były ograniczone do szczebla lokalnego lub regionalnego, należy preferować szersze i lepiej opracowane projekty o większej wartości dodanej dla UE i trwałości. Aby zapewnić działania o szerokim wymiarze europejskim, zasięgu i trwałości, należy zoptymalizować możliwości finansowe w ramach programu DPIP, a ograniczone dostępne środki finansowe należy skoncentrować na działaniach wieloletnich realizowanych przez większą liczbę partnerów. W tym celu Komisja oceni wartość dodaną dotacji operacyjnych przyznawanych organizacjom tylko na jeden rok budżetowy, które dotychczas przynosiły ograniczone skutki.

Komisja powinna ponadto wzmocnić efekty synergii między poszczególnymi instrumentami finansowymi wspierającymi cele strategii antynarkotykowej UE. Należy usprawnić współpracę i komunikację między programami (w szczególności między programem ISEC a programem DPIP i między programem DPIP a programem działań w dziedzinie zdrowia publicznego) na szczeblu programowania podczas opracowywania rocznych programów prac, aby uniknąć powieleń i umożliwić potencjalnym beneficjentom bardziej wydajną realizację swoich wniosków.

Większa wydajność zarządzania programem DPIP

Długotrwałe i wymagające pod względem administracyjnym procedury wskazano jako główne przeszkody w realizacji projektów. W tym celu Komisja przyjmie środki w celu ograniczenia czasu, jaki upływa od publikacji zaproszenia do składania wniosków do rzeczywistego zawarcia umowy o dotację, aby przyspieszyć udostępnienie środków finansowych. Należy ponadto przyjrzeć się wymogom proceduralnym wynikającym z aktu podstawowego, a mianowicie wymogowi konsultowania wyników wyboru beneficjentów dotacji z komitetem programu DPIP i Parlamentem Europejskim, co również należy przeanalizować w kontekście przyszłych perspektyw finansowych.

Potwierdzono, że zniesienie procedury składania wniosków na papierze przyniosło pozytywne skutki pod względem zarządzania i zostało pozytywnie przyjęte przez odbiorców docelowych programu DPIP. Nowy system PRIAMOS okazał się użyteczny i pokazał, że z powodzeniem może pełnić funkcję zintegrowanego interfejsu na potrzeby komunikacji z wnioskodawcami i beneficjentami. Komisja podejmie dalsze działania w celu poprawy jego funkcjonalności i szybkości, aby ułatwić stopniowe przechodzenie na ten system całego procesu zarządzania dotacjami.

Lepsze rozpowszechnianie i wykorzystanie wyników

Ocena wykazała pewne braki, jeśli chodzi o wykorzystanie wyników projektów finansowanych w ramach programu DPIP. Wskazano, że centralne udostępnianie wyników opinii publicznej nie tylko przyczyniłoby się bezpośrednio do realizacji jednego z celów szczegółowych programu DPIP, lecz również umożliwiłoby powstawanie lepszych projektów. To z kolei pomogłoby obecnym i przyszłym beneficjentom oraz Komisji uniknąć powielania działań i korzystać z dotychczasowych osiągnięć.

[1] Decyzja nr 1150/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 września 2007 r. ustanawiająca na lata 2007-2013 program szczegółowy „Profilaktyka narkotykowa i informacja o narkotykach” jako część programu ogólnego „Prawa podstawowe i sprawiedliwość”.

[2] Badanie zostało przeprowadzone przez European Evaluation Consortium. Podczas realizacji tego zlecenia nadal zawierane były jeszcze umowy o dotacje w ramach zaproszeń do składania wniosków dotyczących dotacji na działanie na lata 2009-2010. Dlatego w badaniu nie uwzględniono odnośnych beneficjentów.

[3] Z uwzględnieniem zaproszeń do składania wniosków z lat 2007, 2008 i 2009-2010.

[4] Niektóre organizacje uczestniczyły w więcej niż jednym projekcie lub były beneficjentami dotacji operacyjnej w pierwszych czterech latach programu DPIP. Organizacje te były uwzględniane tylko raz do celów obliczania skumulowanej łącznej liczby beneficjentów dotacji.

[5] JLS/2007/C4/005 — Szczegółowa analiza mechanizmów działania światowego rynku nielegalnych narkotyków oraz kroków politycznych skierowanych na jego ograniczenie.

[6] Roczne sprawozdanie Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii za 2010 r.

[7] 125/2007/JHA

[8] Akt podstawowy – decyzja nr 1350/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. ustanawiająca drugi wspólnotowy program działań w dziedzinie zdrowia na lata 2008–2013.

[9] W szczególności programy ogólne „Bezpieczeństwo i ochrona wolności”, „Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi” oraz siódmy program ramowy w dziedzinie badań i rozwoju.

[10] COM(2010) 630 wersja ostateczna – Sprawozdanie Komisji w sprawie przeglądu postępów w realizacji planu działania UE w zakresie narkotyków (2009-2012), SEC(2010) 1321.