13.9.2012   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 277/156

—

Z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie programu „Kreatywna Europa”, który jest nowym programem ramowym dotyczącym sektora kultury i sektora kreatywnego, przewidzianym w wieloletnich ramach finansowych na lata 2014–2020 (1). Łączy on programy „Kultura”, MEDIA i MEDIA Mundus, a jednocześnie tworzy nowy instrument ułatwiający dostęp do finansowania.

—

Zdecydowanie podkreśla, że kultura jest wartością samą w sobie, niezależną od gospodarczych aspektów dóbr i usług kulturalnych. Należy wziąć pod uwagę ten dwojaki charakter przy opracowywaniu programu, aby nie koncentrować się wyłącznie na możliwości wykorzystania kultury w gospodarce.

—

Z aprobatą przyjmuje propozycję Komisji Europejskiej, by znacząco zwiększyć wsparcie dla branży kultury i branży twórczej w okresie objętym wieloletnimi ramami finansowymi na lata 2014–2020, a mianowicie do łącznego poziomu 1,801 mld EUR, co oznacza istotny wzrost (37 %) środków finansowych w porównaniu z obecnym poziomem wydatków.

—

Stwierdza, że wolna i niezależna kultura ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju społecznego. Gwarantuje ona wolność wypowiedzi i różnorodność, stwarza możliwości udziału oraz fora krytycznej i niezależnej debaty, które są niezbędnym warunkiem rozwoju prawdziwej demokracji.

Sprawozdawca

Gábor BIHARY (HU/PSE), członek rady generalnej miasta stołecznego Budapesztu

Dokument źródłowy

Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia programu „Kreatywna Europa”

COM(2011) 785 final

1.

Z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie programu „Kreatywna Europa”, który jest nowym programem ramowym dotyczącym sektora kultury i sektora kreatywnego, przewidzianym w wieloletnich ramach finansowych na lata 2014–2020 (2). Łączy on programy „Kultura”, MEDIA i MEDIA Mundus, a jednocześnie tworzy nowy instrument ułatwiający dostęp do finansowania.

2.

Zdecydowanie podkreśla, że kultura jest wartością samą w sobie, niezależną od gospodarczych aspektów dóbr i usług kulturalnych. Należy wziąć pod uwagę ten dwojaki charakter przy opracowywaniu programu, aby nie koncentrować się wyłącznie na możliwości wykorzystania kultury w gospodarce.

3.

Uznaje, że dzięki łączeniu kultury i środków przekazu program ten może ułatwić rozpowszechnianie dóbr kultury, stworzyć jednolity internetowy rynek utworów audiowizualnych oraz pomóc w uwolnieniu potencjału tworzenia miejsc pracy w branżach kulturalnych i branżach twórczych.

4.

Popiera wysiłki na rzecz uproszczenia programu ramowego, które mają zapewnić łatwo dostępny instrument otwierający drogę osobom zawodowo związanym z kulturą i pracą twórczą w Europie oraz oferować im możliwości działania w Unii Europejskiej i poza nią.

5.

Zgadza się z wnioskami płynącymi z ocen skutków obecnych programów, wykorzystanymi między innymi do określenia czterech wspólnych problemów. Aby osiągnąć pożądane rezultaty, należy te problemy rozwiązać na szczeblu europejskim poprzez połączenie programów i wprowadzenie nowego instrumentu finansowego w ramach jednego programu ramowego. Owe problemy to:

6.

Przyjmuje z aprobatą fakt, że omawiany program uzupełni działania podejmowane w ramach innych programów UE dzięki szczególnemu ukierunkowaniu na działania realizowane ponad granicami państw przez sektor kultury i sektor kreatywny, a także dzięki temu, że będzie on ściśle związany z propagowaniem różnorodności kulturowej i językowej. Wspomniane inne programy obejmują wsparcie z funduszy strukturalnych na inwestycje w sektorze kultury i sektorze kreatywnym, działania na rzecz odtworzenia dziedzictwa kulturowego, infrastrukturę i usługi związane z kulturą, fundusze na digitalizację zbiorów dziedzictwa kulturowego oraz instrumenty w dziedzinie stosunków zewnętrznych i rozszerzenia.

7.

Ponadto z zadowoleniem stwierdza, że w ramach programu zostaną także wykorzystane doświadczenia nabyte w związku z inicjatywami zwieńczonymi sukcesem, takimi jak MEDIA, znak dziedzictwa europejskiego i Europejska Stolica Kultury.

8.

Z aprobatą przyjmuje propozycję Komisji Europejskiej, by znacząco zwiększyć wsparcie dla branży kultury i branży twórczej w okresie objętym wieloletnimi ramami finansowymi na lata 2014–2020, a mianowicie do łącznego poziomu 1,801 mld EUR, co oznacza istotny wzrost (37 %) środków finansowych w porównaniu z obecnym poziomem wydatków.

9.

Podkreśla, że zwiększenie pomocy jest zgodne z duchem i priorytetami strategii „Europa 2020” i określonymi przez nią inicjatywami przewodnimi, ponieważ inwestycje w sektorze kultury i sektorze kreatywnym bezpośrednio wspierają inteligentny, trwały i sprzyjający włączeniu społecznemu wzrost gospodarczy, który jest celem strategii, a także ułatwiają MŚP działającym w branży kultury i branży twórczej dostęp do środków.

10.

Dostrzega jednak potrzebę bardziej precyzyjnych definicji, zwłaszcza gdy chodzi o ramy prawne i kryteria stosowania instrumentu finansowego.

11.

Pragnie przypomnieć, że mikroprzedsiebiorstwa, MŚP oraz firmy prowadzone przez osoby pracujące na własny rachunek stanowią większość przedsiębiorstw działających w sektorze kultury i sektorze kreatywnym, co wymaga podejmowania inicjatyw i odpowiedniej organizacji na szczeblu lokalnym. Owe podejście lokalne stanowi pozytywny element z punktu widzenia regionów, ponieważ z jednej strony pobudza gospodarkę lokalną (kreatywność wzmacnia konkurencyjność gospodarki), a z drugiej strony przyczynia się do zatrzymywania talentów i utrzymywania odpowiednich miejsc pracy w terenie. Dlatego też należy zwracać uwagę na szczególną sytuację przedsiębiorców i pracowników działających w sektorze kultury.

12.

Z aprobatą przyjmuje środki mające na celu wzmocnienie potencjału sektora kultury oraz pobudzanie transnarodowego obiegu kultury w Europie i poza jej granicami, gdyż uznaje różnorodność kulturową za jedno ze źródeł rozwoju.

13.

Podziela pogląd, że w dobie kryzysu gospodarczego i finansowego kultura może mieć do odegrania rolę polegającą na przyczynianiu się do realizacji celów polityki społecznej w sposób twórczy – poprzez wspieranie innowacji, które są jednym z czynników osiągania rezultatów w sferze społecznej (3).

14.

Jest zdania, że kultura i sztuka, a także media i sektor audiowizualny zajmujące się kulturą mogą spowodować zmiany w sposobie postępowania poprzez tworzenie nowych więzi społecznych i zachęcanie jednostek, by wykorzystywały swoje zdolności twórcze, a jednocześnie kultura i sztuka stanowią gwarancję ochrony wartości społeczeństwa demokratycznego.

15.

Stwierdza, że wolna i niezależna kultura ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju społecznego. Gwarantuje ona wolność wypowiedzi i różnorodność, stwarza możliwości udziału oraz fora krytycznej i niezależnej debaty, które są niezbędnym warunkiem rozwoju prawdziwej demokracji.

16.

Podkreśla, że w całej Unii Europejskiej samorządy lokalne i regionalne ponoszą wielką odpowiedzialność za realizację strategii w dziedzinie kultury, zważywszy że władze lokalne i regionalne odgrywają kluczową rolę we wspieraniu kultury i wzmacnianiu jej oddziaływania, zwłaszcza jeśli chodzi o ochronę dziedzictwa kulturowego i promowanie innowacji artystycznych (4). Na władzach lokalnych i regionalnych spoczywa ponadto szczególna odpowiedzialność za to, by dzieci i młodzież miały dostęp do aktywnego życia kulturalnego i możliwości udziału w nim.

17.

Przypomina, że już wcześniej podkreślał znaczenie samorządów terytorialnych, które dzięki bliskiemu kontaktowi z obywatelami zajmują strategicznie najlepsze miejsce, żeby zaspokajać konkretne potrzeby i spełniać wymagania różnych grup kulturowych w UE, a także skutecznie mobilizować społeczności lokalne i regionalne na rzecz promowania lepszego dialogu międzykulturowego (5).

18.

Zauważa, że samorządy terytorialne z powodzeniem uwzględniły branżę kultury i branżę twórczą w swoich strategiach rozwoju, co przyczyniło się do wzmocnienia gospodarek lokalnych. W szczególności na szczeblu samorządów terytorialnych możliwe jest stworzenie sieci i banków danych młodych artystów, wspieranie kształcenia młodzieży w dziedzinie sztuki i kultury, promowanie profesjonalizacji młodych artystów, przeprowadzanie eksperymentów multimedialnych i wielokulturowych, tworzenie przestrzeni publicznej dla dzieł młodych artystów, zachęcanie młodej publiczności do kontaktu ze sztuką i kulturą, wspieranie tworzenia przez młodych ludzi stowarzyszeń artystyczno-kulturalnych, a także rozwijanie innowacji w dziedzinie wykorzystania lokalnych tradycji i talentów (6).

19.

Podkreśla, że sektor audiowizualny jest nie tylko branżą o wielkim znaczeniu dla wzrostu gospodarczego, konkurencyjności i zatrudnienia, ale także sektorem newralgicznym, który stoi na straży tożsamości i różnorodności kulturowej miast i regionów i je promuje. Ze względu na swą specyfikę odgrywa on również rolę czynnika o pierwszorzędnym znaczeniu dla rozwoju europejskich wartości społecznych i funkcjonowania społeczeństw demokratycznych, gdyż utwory audiowizualne mogą znacząco przyczynić się do kształtowania tożsamości europejskiej (7).

20.

Podkreśla, że cyfryzacja stwarza nowe możliwości połączenia różnych regionów w Europie dzięki wymianie utworów audiowizualnych i poszukiwaniu nowych sposobów tworzenia powiązań oraz wymiany treści. Cyfryzacja może być okazją do przyciągnięcia nowych odbiorców, wykorzystania treści alternatywnych, świadczenia nowych usług i lepszego wyeksponowania treści pochodzących z różnych regionów (8).

21.

Ponownie zwraca się do Rady i Parlamentu Europejskiego o silniejsze zaakcentowanie odniesień do kluczowej roli władz lokalnych i regionalnych w promowaniu i rozpowszechnianiu bogactwa kulturowego swoich wspólnot regionalnych i lokalnych (9) i o przyznanie samorządom terytorialnym istotniejszej roli w tym programie.

22.

Podkreśla w tym kontekście, że należy znaleźć odpowiednią równowagę między środkami przeznaczanymi na duże projekty w skali globalnej a finansowaniem środków i działań skupionych na poziomie lokalnym i regionalnym.

23.

Usilnie wzywa Radę i Parlament Europejski, by nie kładły nadmiernego nacisku na sektor finansowy przy wprowadzaniu rozporządzenia w życie, a raczej czuwały nad tym, by podmioty działające w sektorze kultury miały więcej do powiedzenia w procesie decyzyjnym.

24.

Uznaje, że środki przewidziane we wniosku wydają się w swej obecnej formie zgodne z zasadami pomocniczości i proporcjonalności; podkreśla jednak, że należy systematycznie konsultować się z samorządami lokalnymi i regionalnymi w trakcie opracowywania i wdrażania środków dotyczących finansowania branży kultury i branży twórczości w Europie i w ramach zarządzania nimi.

25.

Pragnie przyczynić się do tego, by program „Kreatywna Europa” miał jak najszerszy oddźwięk w regionach Unii, i w tym celu proponuje swoją współpracę; pragnie ponadto uczestniczyć w procesie monitorowania efektów programu.

26.

Uznaje za niezbędny podział programu na trzy komponenty (komponent międzysektorowy, komponent „Kultura” i komponent MEDIA); za niezbędny uznaje także orientacyjny przydział środków budżetowych na każdy komponent. Zwraca jednak uwagę na to, że w trakcie realizacji programu koniecznie należy zapewnić elastyczność, która może być potrzebna do ewentualnej zmiany podziału środków między komponenty w zależności od wymogów i zgromadzonego doświadczenia.

27.

Odnotowuje, że należy czuwać nad tym, by w tej nowej strukturze sektor sztuki i dziedzictwa kulturowego nie uległ marginalizacji.

28.

Z zadowoleniem wita strategiczne i integracyjne podejście zaproponowane przez Komisję w celu wspierania rozwoju branży kultury i branży twórczości.

29.

Zwraca uwagę na to, że jeśli zintegrowane strategie rozwoju mają przynieść efekty, to należy je określić na odpowiednim szczeblu terytorialnym, w ramach partnerstwa z władzami odpowiedzialnymi za różne obszary polityki publicznej (takie jak rozwój gospodarczy, zatrudnienie, edukacja i kultura) i z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, tzn. zrzeszeniami przedsiębiorstw, pracownikami i obywatelami.

30.

Podkreśla, że wskazane byłoby przeanalizowanie obszarów i zagadnień, które są silnymi punktami regionów i jednostek samorządu terytorialnego i z tego powodu zasługują na wsparcie, gdyż każdy region posiada możliwości, które należałoby określić. Duże miasta i prosperujące regiony mają więcej możliwości i sposobów, by stać się wielopoziomowymi ośrodkami kreatywności i atrakcji, a mniejsze i mniej uprzywilejowane regiony, zwłaszcza usytuowane na peryferyjnych obszarach Unii lub o mniejszej gęstości zaludnienia, powinny mieć możliwość pokazania reszcie świata swej wartości kulturowej.

31.

Już wcześniej podkreślał faktyczną konieczność posiadania wiarygodniejszych informacji na temat ogólnej sytuacji europejskiego sektora kultury (10); w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje środki wspierające gromadzenie danych, badania, narzędzia służące sporządzaniu prognoz dotyczących umiejętności i miejsc pracy oraz oceny, analizy polityki i badania statystyczne związane z danymi rynkami. Niemniej należy kontynuować gromadzenie danych i analizy, którymi mają się dzielić krajowe i europejskie organy statystyczne, by uniknąć powielania źródeł danych, ich kosztów oraz przetwarzania.

32.

Podkreśla, że interdyscyplinarne środowisko zapewnia najlepsze warunki funkcjonowania sektora kultury i sektora kreatywnego; w związku z tym zaleca wspieranie bliższych więzi między sztuką, filozofią, nauką, badaniami i innowacjami oraz przedsiębiorstwami.

33.

Za niezbędne uznaje tworzenie prawdziwych „partnerstw kreatywnych” między sektorami kultury i twórczości a innymi obszarami, takimi jak kształcenie, przemysł, badania i administracja publiczna, i nalega na opracowanie skutecznych mechanizmów, które pozwoliłyby przekazać wiedzę twórczą, na przykład w zakresie projektowania, innym sektorom.

34.

Z zadowoleniem przyjmuje środki mające na celu zwiększenie potencjału branży kultury, a także środki zachęcające do transnarodowego obiegu kultury, czy to w obrębie Europy, czy poza nią.

35.

Wyraża satysfakcję w związku z tym, że w omawianym programie – poprzez jego komponent „Kultura” – zwraca się większą uwagę na budowanie potencjału i na obieg transnarodowy, w tym na tournée międzynarodowe, na tworzenie nowych europejskich platform mających wpływ strukturyzujący na dużą skalę, a także na przyjmowanie bardziej strategicznych środków wsparcia dla tłumaczeń literackich skierowanych do wydawnictw, włączając w to działania promocyjne.

36.

Podkreśla, że w gospodarce pokryzysowej, kultura może mieć do odegrania w rolę polegającą na przyczynianiu się do realizacji celów polityki społecznej w sposób twórczy – poprzez wspieranie innowacji, które są jednym z czynników osiągania rezultatów w sferze społecznej.

37.

Wyraża zadowolenie z powodu przewidywanego wsparcia dla transnarodowego obiegu kultury; podkreśla w szczególności, jak ważne jest wspieranie sektorów pokrewnych, które pomagają kulturze docierać do odbiorców, niezależnie od położenia geograficznego regionów, które bywa niekorzystne, i niezależnie od problemów związanych z wielością języków.

38.

Podkreśla, że inwestycje w kulturę powinny zachęcać w równym stopniu do indywidualnej, jak i do zbiorowej działalności artystycznej; powinny także wspierać dziedziny, które są niezbędne dla sektora kultury i sektora kreatywnego, takie jak nowe modele biznesowe, kreatywność i innowacje, cyfryzacja, systemy certyfikacji i rozwój kapitału ludzkiego oraz tworzenie kreatywnych partnerstw z innymi sektorami.

39.

Zwraca uwagę na znaczenie rozwijania wspólnych inicjatyw mających na celu wspieranie prywatnych i publicznych doświadczeń artystycznych, które mogą okazać się wzajemnie korzystne dla umacniania kultury i opłacalności przedsiębiorstw.

40.

Stwierdza, że samorządy lokalne i regionalne mogą wykazywać się większą skutecznością, jeśli chodzi o informowanie lokalnych przedsiębiorstw o tym, w jaki sposób i za pomocą jakich środków mogłyby one wspierać lokalną i regionalną działalność kulturową.

41.

Zauważa, że sektor prywatny odgrywa często ważną rolę w promowaniu kultury w ramach społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, za pośrednictwem darowizn lub innych form wsparcia; niemniej samorządy lokalne i regionalne mogłyby ze swej strony przyczyniać się do tworzenia warunków sprzyjających jak najlepszemu wykorzystywaniu tej pomocy.

42.

Uznaje znaczenie, jakie ma spójne podejście w średniej lub długiej perspektywie dla planowania działań w dziedzinie kultury; przywołuje tutaj celny przykład inicjatywy „Europejska Stolica Kultury”: przyjęta w jej kontekście długookresowa strategia rozwoju propaguje bardziej zrównoważone podejście do rozwoju kulturalnego, wzmacnia oddziaływanie inicjatywy „Europejska Stolica Kultury” i inne związane z nią skutki (11) oraz uwypukla bogactwo i różnorodność kultury europejskiej, a także jej cechy wspólne.

43.

Zauważa, że samorządy lokalne i regionalne mogą odegrać pierwszoplanową rolę w promowaniu lokalnej i regionalnej twórczości audiowizualnej poprzez skuteczne wspieranie produkcji i aktywny wkład w krzewienie różnorodności kulturowej oraz dialogu międzykulturowego (12).

44.

Uważa, że opracowanie rozszerzonego programu współpracy międzynarodowej w sektorze audiowizualnym stanowi ważny etap, który ma na celu zacieśnienie stosunków, zarówno kulturalnych, jak i handlowych, między europejskim przemysłem filmowym a jego odpowiednikami w krajach trzecich.

45.

Podziela pogląd, że należy stawić czoła wyzwaniom związanym z przemianami dokonującymi się na świecie w sektorze audiowizualnym, wynikającym z postępu technologicznego i z niedoskonałości strukturalnych, które odbijają się na obiegu europejskich dzieł audiowizualnych na rynkach krajów trzecich i przeszkadzają europejskiemu sektorowi medialnemu w wykorzystaniu możliwości otwierających się na rynku światowym, co zagraża jego konkurencyjności.

46.

Zwraca uwagę na fakt, że szczególnie ważne z punktu widzenia pełnego wykorzystania programu w wymiarze społecznym jest rozwijanie umiejętności korzystania z mediów, w powiązaniu z dostosowaniem metod edukacji medialnej w środowisku szkolnym i poza nim. Trzeba będzie też wspierać nauczanie sposobów korzystania z nowych technologii komunikacyjnych, które mają pierwszorzędne znaczenie dla integracji społecznej i zawodowej (13).

47.

Zwraca uwagę na rolę kina w kształtowaniu europejskiej tożsamości i integracji regionów (14).

48.

Podkreśla, że w branży kultury, która dzięki programowi jest w dobrej kondycji, istnieje możliwość tworzenia kreatywnych partnerstw z innymi sektorami (technologie informacyjno-komunikacyjne, badania, turystyka, partnerzy społeczni itd.) w celu wzmocnienia społecznego i gospodarczego wpływu inwestycji w dziedzinie kultury i kreatywności (15), w szczególności w odniesieniu do propagowania wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy oraz rozwoju i zwiększania atrakcyjności regionów i miast.

49.

Podkreśla, że należy w większym stopniu wykorzystywać cały potencjał europejskich treści kreatywnych (16) w celu zwiększenia produkcji, dostępności i obiegu innowacyjnych i wartościowych dzieł europejskich, promowania europejskiej różnorodności kulturowej i zwiększenia europejskiej konkurencyjności w mediach.

50.

Potwierdza, że samorządy lokalne i regionalne powinny odgrywać decydującą rolę w zarządzaniu swoim dziedzictwem kulturalnym i językowym poprzez wspieranie nowych modeli biznesowych w branżach twórczych i w mediach lokalnych oraz dzięki promowaniu dzieł kreatywnych (współ)finansowanych przez instytuty i organizacje medialne (17).

51.

Przypomina, że nawet jeśli „Kreatywna Europa” nie jest programem społecznym, to działania związane z nowymi usługami i mediami cyfrowymi oraz z kreatywnymi treściami nie powinny być opracowywane wyłącznie na podstawie kryteriów ekonomicznych, ale także z uwzględnieniem kryteriów kulturowych i społecznych (18). Tak więc kreatywne treści powinny wspierać spójność i integrację społeczną, szczególnie w przypadku niektórych grup zagrożonych wykluczeniem i narażonych na inne trudności społeczne.

52.

Podkreśla, że ważne jest zapewnienie synergii na poziomie realizacji między programem a krajowymi i regionalnymi strategiami „inteligentnej specjalizacji”.

53.

Uznaje, że przy ocenie osiągniętych wyników należy wziąć pod uwagę, że zależą one od komplementarnych rezultatów innych działań podejmowanych na szczeblu krajowym i europejskim, które mają wpływ na sektor kultury i sektor kreatywny i że w związku z tym wszystkie różnice we wskaźnikach nie są koniecznie związane z oddziaływaniem programu „Kreatywna Europa”.

54.

Zgadza się, że należy opracować wymierne wskaźniki związane z ogólnymi i szczegółowymi celami dotyczącymi dzieł kultury i pracy twórczej, które odnosiłyby się do zatrudnienia, dostępności, partnerstw, możliwości edukacyjnych, obiegu transnarodowego, mobilności podmiotów, liczby widzów, którzy obejrzeli dane filmy, oraz odsetka europejskich dzieł audiowizualnych, przy jednoczesnym uwzględnieniu kwestii wymiaru regionalnego tych wskaźników. Ubolewa jednak, że wskaźniki związane z programem skupiają się nadmiernie na wzroście gospodarczym, zysku i konkurencyjności, co nie jest tak naprawdę odpowiednim narzędziem oceny bądź monitorowana sektora kultury, który ma charakter niekomercyjny.

55.

Odnotowuje z satysfakcją, że jeśli chodzi o realizację celu dotyczącego wzmacniania zdolności finansowej europejskiego sektora kultury i sektora kreatywnego, pod uwagę bierze się, oprócz wolumenu udzielonych pożyczek, także liczbę i zasięg geograficzny instytucji finansowych zapewniających dostęp do finansowania.

56.

Zwraca się do Rady i do Parlamentu Europejskiego, by oprócz regularnego monitorowania Komisja konsultowała się z Komitetem Regionów w kwestii sprawozdania z oceny, które musi być sporządzone przez nią nie później niż do końca 2017 r., aby przeanalizować skuteczność programu pod kątem realizacji założonych celów, opłacalności oraz europejskiej wartości dodanej.