[pic] | KOMISJA EUROPEJSKA |

Bruksela, dnia 24.6.2010

KOM(2010)337 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie niemieckiego monopolu alkoholowego

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie niemieckiego monopolu alkoholowego

WPROWADZENIE

Artykuł 184 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 ustanawiającego wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych („rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku”) nakłada na Komisję obowiązek przedstawienia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie do dnia 31 grudnia 2009 r. sprawozdania dotyczącego zastosowania odstępstw w odniesieniu do niemieckiego monopolu alkoholowego. Sprawozdanie to ma zawierać „ocenę pomocy przyznanej w ramach tego monopolu oraz właściwe wnioski” .

W celu sporządzenia tego sprawozdania Komisja wzięła pod uwagę informacje w sprawie funkcjonowania systemu, przekazywane co roku przez władze niemieckie, a także informacje z innych źródeł.

Alkohol etylowy

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje alkoholu etylowego czyli etanolu:

- alkohol etylowy rolniczy – produkt fermentacji i destylacji produktów rolnych takich jak zboża, buraki cukrowe, ziemniaki i owoce. Jest wykorzystywany do spożycia przez ludzi (napoje i ocet), w sektorze biopaliw (w tym przypadku nazywany jest bioetanolem lub paliwem etanolowym) oraz do innych zastosowań przemysłowych;

- alkohol etylowy syntetyczny – wytwarzany z substratów petrochemicznych (tj. pochodnych ropy naftowej) i wykorzystywany wyłącznie na rynku przemysłowym (np. produkty farmaceutyczne, kosmetyki, tusze, farby, detergenty, płyny do spryskiwaczy, pokrywanie powierzchni itd.).

Gdy zawartość alkoholu waha się od 80 % obj. do 99,9 % obj. alkoholu etylowego, a zwłaszcza po przekroczeniu 96 % obj., alkohol etylowy nie wykazuje szczególnych właściwości organoleptycznych. Nie ma smaku ani koloru i dlatego jest powszechnie nazywany alkoholem obojętnym.

W ostatnich latach na całym świecie (głównie w Stanach Zjednoczonych) zaobserwowano bezprecedensowy rozwój produkcji i wykorzystania alkoholu w sektorze biopaliw. W 2003 r. Unia Europejska przyjęła dyrektywę w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych[1], a w kwietniu 2009 r. przyjęła dyrektywę w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych[2]. W rozporządzeniu Rady (WE) nr 670/2003 ustanowiono szczególne środki dotyczące rynku alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego[3] w postaci „lekkiej” wspólnej organizacji rynków. Wprowadzono możliwość zastosowania systemu monitorowania handlu za pomocą licencji na alkohol etylowy rolniczy oraz włączono sektor alkoholowy do kompetencji Komitetu Zarządzającego ds. Wina. Ponadto na podstawie danych dostarczanych przez państwa członkowskie Komisja co roku publikuje wspólnotowy bilans obrotu. W rozporządzeniu zatwierdzono odstępstwo od przepisów dotyczących pomocy państwa na rzecz niemieckiego monopolu alkoholowego. Rozporządzenie to zostało później włączone do rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 („rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku”).

Rynek alkoholu etylowego rolniczego w UE

W 2008 r. w UE-27 wyprodukowano około 40,5 mln hl alkoholu etylowego rolniczego. Większość produkcji pochodziła ze zbóż (22,3 mln hl) oraz z buraków cukrowych/melasy (15,9 mln hl), wina (2,4 mln hl), ziemniaków (250 000 hl), owoców (200 000 hl) i innych surowców (1,3 mln hl).

W 2008 r. do głównych producentów alkoholu etylowego rolniczego w UE należały: Francja (15,4 mln hl), Niemcy (5,9 mln hl), Hiszpania (5,4 mln hl) i Polska (1,9 mln hl).

Z danych Eurostatu na temat wymiany handlowej towarów wynika, że w 2008 r. przywóz alkoholu etylowego z krajów trzecich do UE-27 wyniósł w sumie około 13 mln hl (ponad dwukrotnie więcej niż 5,6 mln hl przywiezionych w 2006 r.). Głównym krajem pochodzenia pozostała Brazylia, która dostarczyła 7,3 mln hl, co stanowi 56 % przywozu.

W 2008 r. wewnętrzne zużycie alkoholu etylowego wyniosło 52,6 mln hl, czyli o 9 % więcej niż w 2007 r. Wzrost ten był spowodowany przede wszystkim zwiększeniem wykorzystania w sektorze paliw: 28,7 mln hl w 2008 r., czyli o 38 % więcej niż w 2007 r.

FUNKCJONOWANIE NIEMIECKIEGO MONOPOLU ALKOHOLOWEGO

Rozwój monopolu

Monopol alkoholowy został oficjalnie utworzony w 1918 r. jako monopol finansowy i krajowa organizacja do spraw alkoholu etylowego. Podstawą prawną monopolu jest ustawa o monopolu alkoholowym z dnia 8 kwietnia 1922 r., ostatni raz zmieniona ustawą z 15 lipca 2006 r[4].

Szczególną cechą niemieckiego monopolu alkoholowego jest dwuetapowość produkcji: najpierw w destylarniach produkowany jest alkohol surowy z ziemniaków, ziaren lub owoców. Następnie większość alkoholu etylowego rolniczego produkowanego w ramach monopolu alkoholowego jest dostarczana do Federalnego Zarządu Monopolu Alkoholowego (BfB[5]), który odpowiada za organizację tego rynku w Niemczech. BfB reguluje produkcję alkoholu, przyznając poszczególnym destylarniom uprawnienia dotyczące nominalnej wielkości destylacji (zob. sekcja 2.4) i ustalając ceny nabycia, które zasadniczo pokrywają koszty po stronie producenta (zob. sekcja 2.5). Roczne uprawnienia dotyczące destylacji są ustanawiane (jako odsetek sumy uprawnień) na różnych poziomach z roku na rok, zależnie od popytu na alkohol etylowy rolniczy. BfB jest prawnie zobowiązany do nabywania alkoholu etylowego rolniczego, produkowanego zgodnie z uprawnieniami dotyczącymi nominalnej wielkości destylacji, po ustalonych cenach. W przypadku nadwyżek produkcji obowiązują ceny obniżone, ustalone na niezwykle niskim poziomie. Tym samym monopol oferuje producentom alkoholu względną pewność co do cen i dochodów.

Udział monopolu w rynku niemieckim

W roku kalendarzowym 2007 całkowita produkcja alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego w Niemczech wyniosła około 5 mln hl. Ilość wyprodukowana przez destylarnie w ramach monopolu wyniosła około 590 000 hl, co stanowi 12 % produkcji alkoholu etylowego rolniczego (zob. wykres poniżej). Alkohol produkowany w ramach monopolu pochodził głównie ze zbóż (59 %) i ziemniaków (prawie 34 %), a jedynie w 7 % z owoców, podczas gdy alkohol produkowany poza monopolem pochodził w dużej mierze ze zbóż (57 %), ale też z melasy i buraków cukrowych (37 %).

Wykres 1: Produkcja alkoholu etylowego rolniczego w Niemczech w 2007 r. (hl alkoholu)

[pic]

Klasyfikacja destylarni w ramach monopolu

Od ostatniej reformy niemieckiego monopolu alkoholowego w 1999 r. monopol obejmuje wyłącznie destylarnie rolnicze, destylarnie zbiorowe wykorzystujące owoce jako surowiec (destylarnie zamknięte), niewielkie destylarnie rolnicze i komercyjne oraz użytkowników destylarni. Zgodnie z systemem obliczania produkcji/podatków w podstawowej klasyfikacji rozróżniono destylarnie zamknięte i destylarnie ryczałtowe.

- Destylarnie zamknięte ( Verschlussbrennereien ) to takie, w których wszystkie opary zawierające alkohol ulegają kondensacji w systemach produkcji i rafinacji, zamkniętych za pomocą oficjalnego zamknięcia celnego, a cały alkohol przepływa przez rurociąg do zbiorników lub beczek (które również są zamknięte w podobny sposób) albo przez urzędowe przyrządy pomiarowe. Destylarnie zamknięte można podzielić na:

- Destylarnie rolnicze ( Landwirtschaftliche Brennereien ) są zawsze połączone z gospodarstwem rolnym. Zasadniczo mogą przetwarzać wyłącznie ziemniaki i ziarno (pszenicę, pszenżyto, kukurydzę i żyto). W Niemczech istnieje około 677 małych i średnich destylarni tego typu.

- Destylarnie spółdzielcze wykorzystujące owoce jako surowiec ( Obstgemeinschaftsbrennereien ) mogą przetwarzać wyłącznie owoce, jagody, wino, wytłoki winogron, moszcz gronowy, rośliny okopowe lub ich pozostałości. Są to destylarnie zamknięte, zarządzane przez stowarzyszenie, spółkę lub spółdzielnię, w których alkohol jest produkowany wyłącznie z własnych produktów owocowych ich członków. Każdy członek posiada kwotę produkcyjną w ramach monopolu wynoszącą 300 litrów alkoholu.

- Z kolei w niewielkich destylarniach ryczałtowych (Abfindungsbrennereien) nie ma pieczęci ani innych rodzajów zamknięć, a produkcja alkoholu jest obliczana na podstawie ilości i rodzaju surowców (głównie owoców), a także wydajności ustalonej dla poszczególnych ich rodzajów. Aby skorzystać z udogodnień dla niewielkich destylarni przewidzianych ustawodawstwem w sprawie monopolu, destylarnia nie może przekraczać limitów „kwalifikowalnej produkcji” (50 lub 300 l alkoholu rocznie). Niewielkie destylarnie ryczałtowe mogą dostarczać wyprodukowany alkohol do monopolu albo sprzedawać go samodzielnie w postaci destylatu lub spirytusu. W tym ostatnim przypadku korzystają one ze stawki podatku akcyzowego obniżonej do 10,22 EUR/l wobec stawki standardowej wynoszącej 13,03 EUR/l. Jest to zgodne z prawem UE[6].

- Poza destylarniami zamkniętymi i niewielkimi destylarniami istnieje oddzielna kategoria użytkowników destylarni ( Stoffbesitzer ) . Są to osoby fizyczne, które nie posiadają własnego sprzętu do destylowania i wykorzystują sprzęt niewielkich destylarni do przetwarzania wyłącznie własnych produktów owocowych na maksymalnie 50 l alkoholu w każdym roku produkcyjnym. Ze względów historycznych ta forma destylowania jest dopuszczalna w ściśle określonych obszarach Niemiec Południowych. Alkohol produkowany przez takich użytkowników niewielkich destylarni jest objęty obniżoną stawką podatku akcyzowego, jeśli destylaty są wprowadzane do obrotu przez samych producentów. Podobnie jak niewielkie destylarnie ryczałtowe, mogą oni dostarczać alkohol do monopolu.

W roku produkcyjnym 2007/2008 niewielkie destylarnie, użytkownicy destylarni i destylarnie spółdzielcze wykorzystujące owoce jako surowiec wyprodukowali około 75 000 hl alkoholu, z czego około 50 000 hl dostarczono do BfB.

Uprawnienia dotyczące destylacji

Uprawnienia dotyczące destylacji to uprawnienia związane z konkretną destylarnią, pozwalające uzyskać cenę nabycia ustaloną przez BfB dla pewnej ilości alkoholu (uprawnienia dotyczące nominalnej wielkości destylacji). Stanowią one tym samym korzyść i umożliwiają destylarni produkcję alkoholu po stałej cenie. Ponadto stanowi ono jednak podstawę regulowania produkcji alkoholu. Ustawa o monopolu alkoholowym zezwala BfB na ograniczanie uprawnień dotyczących destylacji dla każdej destylarni po uwzględnieniu ilości zapasów, przewidywanego popytu i dostępnych zasobów finansowych, oraz na ustalanie różnych rocznych uprawnień dotyczących destylacji (jako odsetka uprawnień dotyczących nominalnej wielkości destylacji) między jednym rokiem produkcyjnym a drugim.

Na mocy ustawodawstwa w sprawie monopolu niewielkie destylarnie ryczałtowe, użytkownicy destylarni, destylarnie spółdzielcze wykorzystujące owoce jako surowiec i małe destylarnie zamknięte nie mają kwot produkcyjnych w sensie prawnym ( Brennrechte ), mają natomiast prawo do produkowania pewnej ilości alkoholu rocznie. W przeciwieństwie do uprawnień dotyczących destylacji, limity te nie zmieniają się z roku na rok. Destylarnie te mogą dostarczać alkohol surowy do BfB, ale nie mają takiego obowiązku.

Cena nabycia

Funkcjonowanie monopolu opiera się na zasadzie, że producenci alkoholu surowego uzyskują za swój produkt ceny nabycia przekraczające poziom rynkowy, co stanowi dotację umożliwiającą im kontynuowanie działalności. Alkohol zbierany i rektyfikowany przez monopol jest następnie sprzedawany różnym nabywcom komercyjnym.

BfB co roku ustala podstawową cenę nabycia alkoholu na podstawie średnich kosztów produkcji dobrze zarządzanych destylarni wykorzystujących ziemniaki jako surowiec, produkujących do 600 hl alkoholu rocznie.

W przypadku wszystkich większych destylarni cena bazowa jest redukowana o odsetek kosztów produkcji, który różni się zależnie od wielkości produkcji (im większa destylarnia, tym większy poziom redukcji).

Ustawodawstwo w sprawie monopolu gwarantuje specjalne ceny nabycia alkoholu od destylarni spółdzielczych wykorzystujących owoce jako surowiec, niewielkich destylarni i użytkowników destylarni; są one ustalane na podstawie bazowej ceny alkoholu, ale obejmują różne suplementy.

Tabela 1: Ilości alkoholu kupione przez BfB w roku gospodarczym 2007/2008[7]:

Nabycie alkoholu surowego z: | hl alkoholu | Cena nabycia w EUR/hl alkoholu* | Wydatki BfB w EUR * |

ziemniaków | 204 974 | 126,66 | 25 962 000 |

ziarna | 340 279 | 141,58 | 48 178 000 |

miąższu owoców | 51 514 | 354,31 | 18 252 000 |

Suma cząstkowa | 596 767 | 154,82 | 92 392 000 |

Dodatkowa ilość alkoholu surowego nabyta przez BfB | 22 811 | 58,09 | 1 325 000 |

Suma | 619 578 | 151,26 | 93 717 000 |

* w tym koszty zebrania; całkowite wydatki BfB wynoszą około 120 mln EUR

Cena jest obliczana tak, aby była korzystna dla większości rolników dostarczających surowce.

Charakterystyczną cechą procesu destylacji jest fakt, iż początkowe 10 % i końcowe 10 % produkowanego alkoholu (tzw. „głowa i ogon”) są niskiej jakości oraz mają podwyższony wskaźnik olejów fuzlowych i alkoholi wyższych; można je wykorzystać wyłącznie po dalszej obróbce lub ponownej destylacji. Należy zauważyć, że mimo niższej jakości te 20 % produkcji jest kupowane przez monopol po tych samych atrakcyjnych cenach, co alkohol lepszej jakości. Dlatego też oprócz rolników głównymi beneficjentami monopolu są również destylarnie.

Przetwarzanie i sprzedaż w ramach monopolu

Przetwarzanie

Po zebraniu alkohol surowy jest przetwarzany w trzech rafineriach BfB w Monachium, Wittenberdze i Norymberdze, które dysponują ogólną wydajnością procesu rektyfikacji na poziomie 600 000 hl.

W administracji monopolu zatrudnionych jest w sumie około 90 osób.

Dostarczany przez producentów alkohol surowy z zawartością alkoholu na poziomie około 85 % jest przetwarzany w czysty alkohol 96 % i 99 %. Ilość wynikająca z przetwarzania alkoholu w roku gospodarczym 2007/2008 sięgnęła 546 000 hl.

Sprzedaż alkoholu

BfB sprzedaje swój alkohol wyłącznie spółkom mającym siedziby w Niemczech. Sprzedaż odbywa się w siedmiu punktach dystrybucyjnych należących do BfB. Czysty alkohol jest sprzedawany przede wszystkim do („priorytetowych”) sektorów: spirytusowego, spożywczego, farmaceutycznego i kosmetycznego. Ponadto alkohol trzeciorzędowy jest denaturowany do wykorzystania w płynach niskokrzepnących, płynach do mycia okien i denaturacie.

W 2008 r. monopol sprzedał około 555 000 hl alkoholu, z czego:

- 53 % trafiło do sektora przemysłowego , np. sektora kosmetycznego (30 % całości) i farmaceutycznego (8 %)

- 47 % trafiło do sektora środków spożywczych , np. do produkcji napojów (aż 33 % ogólnej sprzedaży) i żywności (13 %).

Tabela 2: Poziomy sprzedaży BfB w sektorach priorytetowych w latach 2004–2008 (w hl):

2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |

Sektor środków spożywczych: | 333 278 | 339 264 | 292 555 | 232 200 | 259 014 |

- Zastosowanie w produkcji napojów alkoholowych | 265 675 | 274 034 | 213 998 | 151 004 | 185 387 |

- Żywność | 67 603 | 65 230 | 78 557 | 81 196 | 73 627 |

Sektor przemysłowy: | 298 865 | 292 376 | 295 002 | 294 356 | 295 602 |

- Produkty farmaceutyczne | 44 658 | 38 464 | 37 393 | 42 467 | 43 191 |

- Kosmetyki | 157 134 | 164 890 | 154 917 | 175 461 | 168 161 |

- Inne przemysłowe zastosowania alkoholu | 97 073 | 89 022 | 102 692 | 76 428 | 84 250 |

Paliwa | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |

Inne zastosowania | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |

Ogółem | 632 143 | 631 640 | 587 557 | 526 556 | 554 616 |

Kilka stron zainteresowanych sprzeciwia się cenom, po których BfB sprzedaje swoje produkty, twierdząc, że są one poniżej poziomu rynkowego. W 2007/2008 BfB sprzedał alkohol po następujących średnich cenach:

- alkohol do spirytusu i żywności – 70 EUR/hl,

- produkty farmaceutyczne i kosmetyki – 73 EUR/hl,

- inne zastosowania przemysłowe – 59 EUR/hl.

Co się tyczy sprzedaży na rynki farmaceutyczne i kosmetyczne, należy zauważyć, że ustawa o monopolu alkoholowym stanowi, iż alkohol syntetyczny nie może być sprzedawany do branży kosmetycznej, chyba że wcześniej do tego zastosowania sprzedano co najmniej 200 000 hl alkoholu etylowego rolniczego rocznie, a tym samym skutecznie uniemożliwia dostęp do tego rynku producentom alkoholu syntetycznego.

Alkohol nie jest sprzedawany do wykorzystania w biopaliwach.

Pomoc państwa przyznana przez władze niemieckie za pośrednictwem monopolu

Pomoc państwa przyznana za pośrednictwem monopolu odpowiada różnicy między kosztami kupowania alkoholu surowego po wysokich cenach a dochodem generowanym dzięki sprzedaży tego alkoholu po cenach rynkowych po rektyfikacji, z uwzględnieniem kosztów zebrania, przetworzenia i kosztów operacyjnych poniesionych przez BfB.

W rozporządzeniu Rady (WE) nr 1234/2007 ustalono maksymalną wielkość pomocy państwa, jaką władze niemieckie mogą przyznać za pośrednictwem monopolu, na poziomie 110 mln EUR. Limit ten był przestrzegany, a wysokość dotacji spadła ze 110 mln EUR w 2003 r. do niemal 80 mln EUR w 2008 r. W tym okresie ilości sprzedane przez monopol odpowiednio zmalały z 640 000 hl w 2003 r. do 555 000 hl w 2008 r.

Zmniejszenie budżetu wiązało się z reformą monopolu przeprowadzoną w 1999 r. Reforma ta doprowadziła do wycofania się komercyjnych destylarni zamkniętych z monopolu w zamian za odszkodowania sięgające maksymalnie 257,50 EUR na hl uprawnień dotyczących nominalnej wielkości destylacji, zależnie od rodzaju destylarni i daty wycofania. Płatności te stanowią pomoc państwa przyznawaną przez pięć lat gospodarczych dla zapewnienia destylarniom przetrwania na rynku otwartym. W latach 2001–2008 około 70 destylarni postanowiło wycofać się z monopolu ze względu na to odszkodowanie. Reforma z 1999 r. wprowadziła również cięcia cen nabycia dla destylarni rolniczych pozostających w monopolu alkoholowym.

Dalsze redukcje wysokości rocznej pomocy wynikały z ogólnej redukcji wszystkich środków pomocy finansowej przekazywanych na rzecz monopolu przez rząd federalny, czemu towarzyszyła redukcja zatwierdzonej rocznej produkcji w destylarniach rolniczych sięgająca 50 % ich uprawnień dotyczących nominalnej wielkości destylacji.

OCENA POMOCY

Wpływ na rolników i destylarnie

W Niemczech jest około 677 małych i średnich destylarni rolniczych. Z tymi destylarniami powiązanych jest około 7000 gospodarstw rodzinnych produkujących ziemniaki lub ziarno do produkcji alkoholu, co stanowi około 4000 pełnych etatów. Gospodarstwa te wykorzystują jedynie część swojej ziemi do uprawy produktów do produkcji alkoholu, co oznacza, że dla rolników monopol jest tylko dodatkowym źródłem dochodu. Ponadto istnieje około 28 000 niewielkich destylarni (spośród których faktyczną działalność podejmuje co roku około 20 000), 8 destylarni spółdzielczych wykorzystujących owoce jako surowiec i około 425 000 użytkowników destylarni (spośród których aktywnych jest średnio około 100 000 rocznie).

Co się tyczy destylarni rolniczych (674), które w 2007 r. dostarczyły do monopolu 538 921 hl alkoholu wyprodukowanego z ziemniaków lub ziarna, średnia ilość produkcji na destylarnię była w ich przypadku równa 800 hl alkoholu, a uzyskana przez nie średnia całkowita cena nabycia wyniosła około 107 000 EUR rocznie. Co się tyczy destylarni spółdzielczych, uwzględniając średnie destylarnie spółdzielcze wykorzystujące ziemniaki jako surowiec i składające się z 15 gospodarstw członkowskich oraz produkujące 2500 hl alkoholu rocznie, każdy rolnik uzyskał całkowitą cenę nabycia w wysokości około 15 000 EUR rocznie. Całkowita cena nabycia obejmuje koszty produkcji po stronie destylarni (koszty surowców, energii, konserwacji itd.)[8].

Niewielkie destylarnie ryczałtowe, które mogą produkować co najwyżej 300 litrów alkoholu rocznie, uzyskują maksymalne ogólne ceny nabycia w wysokości około 1000 EUR rocznie[9]. Pomoc ta stanowi małą część dochodów indywidualnych, ale może mieć decydujące znaczenie dla dalszego prowadzenia działalności. Należy zauważyć, że te limity produkcji mogą być kumulowane (do 3000 litrów w ciągu 10 lat), co tworzy ekonomię skali. Monopol pomaga w istocie w utrzymaniu wysokich cen alkoholu produkowanego z owoców.

Znaczenie regionalne destylarni rolniczych

W niektórych częściach Niemiec monopol alkoholowy odgrywa ważną rolę w gospodarce lokalnej, zwłaszcza w obszarach o wyższej liczbie destylarni. W 2009 r. 87 % wszystkich destylarni rolniczych w ramach monopolu było zlokalizowanych w pięciu krajach związkowych: Bawarii (157), Nadrenii-Palatynacie (115), Nadrenii Północnej-Westfalii (118), Saksonii Dolnej i Bremie (93) oraz Badenii-Wirtembergii (79).

Tabela 3: Rozkład destylarni rolniczych i ich kwot produkcyjnych z podziałem na niemieckie kraje związkowe (2009 r.)

Kraj związkowy | Liczba destylarni | Nominalna kwota produkcyjna w hl alkoholu |

Badenia-Wirtembergia | 79 | 60 888 |

Bawaria | 157 | 295 743 |

Brandenburgia | 15 | 56 945 |

Brema | 1 | 545 |

Hesja | 24 | 12 775 |

Meklemburgia-Pomorze Przednie | 3 | 8 490 |

Saksonia Dolna | 92 | 211 950 |

Nadrenia Północna-Westfalia | 118 | 136 879 |

Nadrenia-Palatynat | 115 | 46 704 |

Saara | 31 | 26 106 |

Saksonia (Sachsen) | 1 | 720 |

Saksonia-Anhalt | 6 | 26 699 |

Szlezwik-Holsztyn | 3 | 3 560 |

Wpływ na rynek alkoholu w Niemczech i UE

Monopol zapewnia istotną ilość alkoholu (0,5–0,6 mln hl) na rynku niemieckim (według szacunków: około 3,1 mln hl z wyłączeniem biopaliw), a zwłaszcza dla sektora napojów i dóbr przemysłowych.

Tabela 4: Udział w rynku niemieckim alkoholu sprzedanego przez monopol w 2008 r. (w 1000 hl):

Sprzedaż w ramach monopolu | Rynek niemiecki | % |

Zastosowanie w przemyśle spożywczym | 259 | 1938 | 13 % |

Napoje | 185 | 346 | 53 % |

Środki spożywcze | 74 | 1591 | 5 % |

Sektor przemysłowy | 296 | 1142 | 26 % |

Paliwa | 0 | 4740 | 0 % |

Ponadto ilość alkoholu korzystającego z dotacji monopolu może wpłynąć na rynek europejski (według szacunków: 23,9 mln hl z wyłączeniem biopaliw). Strony zainteresowane twierdzą, że ilości podlegające dotacji ze strony Niemiec mogą rzutować na ceny alkoholu na rynku UE.

Wpływ na środowisko

Według władz niemieckich monopol ma na celu pomoc w utrzymaniu tradycyjnych sadów dostarczających surowców do niewielkich destylarni oraz destylarni wykorzystujących owoce jako surowiec. Stanowią one wartość ekologiczną w zakresie flory i fauny oraz zabezpieczają wyjątkową różnorodność rzadkich gatunków zwierząt. Sady zapobiegają również erozji gleb, pomagają w magazynowaniu wody, a tym samym w równoważeniu wilgotności powietrza.

W przypadku niewielkich destylarni pomoc uzyskana za pośrednictwem monopolu jest ograniczona; jest ona jednak uznawana za niezbędną dla rolników do kontynuowania uprawy drzew owocowych, które są ważnym elementem krajobrazu. Jednak w innych regionach sąsiadujących państw członkowskich UE, które są poza monopolem, krajobraz jest porównywalny do krajobrazu w regionach niemieckich.

Sytuacja w innych państwach członkowskich

Warto podkreślić, że produkcja alkoholu w małych destylarniach rolniczych jest również prowadzona w innych państwach członkowskich, na przykład w Austrii i Polsce, gdzie producenci nie uzyskują żadnych dotacji na alkohol ani na destylat. W kilku krajach istnieją jednak ulgi podatkowe dla małych destylarni rolniczych.

Ponadto we Francji również istniał monopol alkoholowy, utworzony w 1916 r. i zniesiony w 1991 r. Cały alkohol etylowy rolniczy był kupowany przez rząd po cenach gwarantowanych. System ten powodował stały wzrost produkcji alkoholu, ponieważ państwo miało obowiązek kupowania każdej wyprodukowanej ilości. Obecnie pozostało tylko kilka małych destylarni rolniczych, zlokalizowanych głównie w Alzacji.

WNIOSEK

Funkcjonowanie niemieckiego monopolu alkoholowego opiera się na tymczasowym odstępstwie od przepisów dotyczących pomocy państwa. Pomoc przyznana za pośrednictwem monopolu jest dopuszczona przez przepisy dotyczące pomocy państwa, o ile stanowi ona pomoc operacyjną. Efekt zakłócający pomocy państwa jest jednak ograniczony, ponieważ ilość alkoholu korzystająca z tej pomocy jest stosunkowo nieznaczna i można ją obecnie oszacować na niecałe 10 % łącznej produkcji alkoholu etylowego rolniczego w Niemczech.

Niemiecki monopol alkoholowy ma kilka pozytywnych skutków. Odgrywa ważną rolę w niektórych regionach, gdzie małe i średnie gospodarstwa nadal polegają na pomocy otrzymywanej na potrzeby destylacji alkoholu. Umożliwia on m.in. utrzymanie tradycyjnych sadów i ustabilizowanie dochodów producentów w ramach małych destylarni wykorzystujących owoce jako surowiec, których produkcja ma charakter lokalny i bardzo ograniczony.

Rada przyznała odstępstwo na rzecz niemieckiego monopolu alkoholowego jedynie na „ograniczony okres”[10], więc destylarnie działające w jego ramach będą musiały bez wątpienia przejść restrukturyzację w celu przygotowania się na wyeliminowanie pomocy państwa w najbliższej przyszłości. Niektóre destylarnie podjęły więc już wysiłki, aby przygotować się do wejścia na wolny rynek, tworząc spółdzielnie, inwestując w mniej energochłonne urządzenia celem ograniczenia kosztów produkcji, a także częściej wprowadzając produkowany przez siebie alkohol bezpośrednio do obrotu. Potrzeba jednak więcej czasu, aby ułatwić ten proces adaptacyjny i umożliwić destylarniom przetrwanie na wolnym rynku.

Zważywszy na powyższe elementy oraz na fakt, iż Niemcy wyraźnie prosiły o rozszerzenie odstępstwa, wnioskuje się, aby monopol mógł dalej funkcjonować przez ograniczony czas. Taki ostateczny okres przejściowy mógłby zostać przyznany w celu ułatwienia przejścia i niezbędnej restrukturyzacji destylarni. Należy jednak zapewnić, że ograniczenia w dostępie do rynku dla spółek zagranicznych i producentów alkoholu syntetycznego zostaną zniesione z dniem 1 stycznia 2011 r.

Wnioskuje się, aby monopol wycofać stopniowo w ciągu najbliższych kilku lat. Rolnicze destylarnie zamknięte przetwarzające zboża i ziemniaki mogą dalej uzyskiwać stopniowo malejącą pomoc za pośrednictwem monopolu jedynie do końca 2013 r. Wyłącznie niewielkie destylarnie ryczałtowe, użytkownicy destylarni i destylarnie spółdzielcze wykorzystujące owoce jako surowiec, które produkują bardzo ograniczoną ilość alkoholu (60 000 hl rocznie) będą nadal działać w ramach monopolu i czerpać korzyści z pomocy do końca 2017 r.

Po tej dacie monopol nie będzie dalej funkcjonować. Po zakończeniu okresu przejściowego Niemcy będą mogły skorzystać z możliwości przesunięcia przynajmniej części środków wykorzystywanych na potrzeby monopolu na rozwój obszarów wiejskich, na przykład na finansowanie środków mających na celu poprawę przetwarzania i wprowadzania na rynek, rozwój nowych produktów lub poprawę współpracy między rolnikami a destylarniami lub ochronę tradycyjnych sadów, co według władz niemieckich ma szczególnie korzystny wpływ na środowisko.

[1] Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.U. L 123 z 17.5.2003.

[2] Dyrektywa 2009/28/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.U. L 140 z 4.6.2009.

[3] Rozporządzenie Rady (WE) nr 670/2003, Dz.U. L 96 z 15.4.2003, s. 6.

[4] Bundesgesetblatt I, s. 1594.

[5] Bundesmonopolverwaltung für Branntwein.

[6] Dyrektywa Rady 92/83/EWG w sprawie harmonizacji struktury podatków akcyzowych od alkoholu i napojów alkoholowych, Dz.U. L 31 z 7.2.1992, s. 48.

[7] Rok gospodarczy trwa od 1 października do 30 września.

[8] Różnice w pomocy uzyskanej przez różne rodzaje destylarni wynikają m.in. z różnych cen nabycia, ustalonych zależnie od produkowanej ilości.

[9] 1000 EUR = 3 hl x 354,31 EUR/hl (zob. tabela 1).

[10] Motyw 91 rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 („o jednolitej wspólnej organizacji rynku”).