[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH | Bruksela, dnia 29.10.2008 KOM(2008) 706 wersja ostateczna KOMUNIKAT KOMISJI Przezwyciężenie kryzysu finansowego i wyjście na prostą: europejskie ramy działania KOMUNIKAT KOMISJI Przezwyciężenie kryzysu finansowego i wyjście na prostą: europejskie ramy działania Koordynacja działań na szczeblu UE Bezprecedensowy kryzys na międzynarodowych rynkach finansowych postawił przed UE istotne wyzwania. Dzięki skoordynowanym działaniom na szczeblu UE wszystkich 27 państw członkowskich udało się ustabilizować europejski system bankowy. Uzgodnione środki muszą zostać szybko wdrożone, by przywrócić tak potrzebną płynność w systemie finansowym. Jednakże kryzys finansowy trwa nadal i zdążył już doprowadzić do poważnego spowolnienia wpływającego negatywnie zarówno na szeroko pojętą gospodarkę, jak i na gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i zatrudnienie. Przewiduje się, że wstrząsy w europejskiej gospodarce obniżą potencjalne tempo wzrostu w perspektywie średnioterminowej oraz doprowadzą do znacznego spowolnienia faktycznego wzrostu w latach 2009 i 2010. W obecnych warunkach inwestorzy unikają ryzyka, co przełoży się na negatywne tendencje w zakresie wydajności, może być także trudniej o innowacje. Siła Europy tkwi w solidarności oraz naszej zdolności do wspólnych działań. Wszystkie państwa członkowskie odczują negatywne skutki kryzysu, choć na różne sposoby i w różnym stopniu, przypuszczalnie dojdzie również do wzrostu bezrobocia, spadku popytu i pogorszenia sytuacji budżetowej. Wspólne działania zapewnią bardziej skuteczną i wiarygodną odpowiedź na te wyzwania. Jeśli natomiast państwa członkowskie zdecydują się działać w pojedynkę, ich wysiłki okażą się niewystarczające. Zachodzi również ryzyko wystąpienia niepożądanych skutków ubocznych w innych państwach członkowskich. Zasadnicze znaczenie dla stabilizacji sektora bankowego miał fakt, że UE zdołała wystąpić wspólnie w momencie, w którym rynki finansowe znajdowały się pod największą presją. Koordynacja krajowych działań w myśl zbioru jasnych unijnych zasad, uzupełniona o bezpośrednie działanie ze strony UE, okazała się być skuteczną strategią. Towarzyszyły temu zdecydowane, skoordynowane i skuteczne działania: na szczeblu UE, ze strony francuskiej prezydencji Rady, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego oraz na szczeblu krajowym, ze strony państw członkowskich, przy pełnym poparciu i współpracy Parlamentu Europejskiego. UE powinna potraktować ten sukces jako punkt wyjścia do podjęcia działań mających zaradzić dalszym etapom kryzysu – wspólne, skoordynowane działania sprawią, że związane z tym wyzwania zamiast trudności przyniosą szanse na pozytywne zmiany, dzięki dodaniu wybranych, krótkoterminowych środków do strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia. W niniejszym dokumencie przedstawiono strategię złożoną z trzech części, która stanie się podstawą opracowania ogólnego unijnego planu/ram działań mających doprowadzić do ożywienia gospodarczego: - nowa organizacja rynku finansowego na szczeblu UE; - zniwelowanie skutków kryzysu dla realnej gospodarki; - globalna reakcja na kryzys finansowy. Niniejszy komunikat zostaje przedstawiony jako wkład Komisji w debatę toczącą się na szczeblu UE oraz z naszymi międzynarodowymi partnerami na temat najlepszych metod reakcji na obecny kryzys i jego następstwa. W dniu 26 listopada Komisja zaproponuje bardziej szczegółowe ramy ożywienia gospodarczego UE w ramach strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu i zatrudnienia, obejmujące szereg ukierunkowanych krótkoterminowych inicjatyw mających pomóc w przeciwdziałaniu negatywnym skutkom dla szerzej pojętej gospodarki oraz odpowiednio dostosowujące średnio- i długoterminowe środki strategii lizbońskiej w kontekście kryzysu. 1. NOWA ORGANIZACJA RYNKU FINANSOWEGO NA SZCZEBLU UE Wyprowadzenie europejskiego sektora finansowego z kryzysu Państwa członkowskie i Komisja uzgodniły, w warunkach ścisłej współpracy, szereg natychmiastowych środków mających chronić oszczędności obywateli i uratować banki znajdujące się w trudnej sytuacji. Wstępna reakcja na różne zestawy środków przedsięwziętych na rynkach kredytowych była pozytywna, jednak środki te będą musiały zostać szybko wdrożone, a ich wpływ musi być poddawany stałej ocenie. Polityka konkurencji bardzo istotnie przyczynia się do koordynacji środków zaradczych, przy czym państwa członkowskie zachowują możliwość podejmowania inicjatyw w tych przypadkach, w których wymagają tego uwarunkowania wewnętrzne[1]. Komisja będzie nadal czuwać nad zapewnieniem równych reguł gry dla podmiotów będących beneficjentami pomocy sektora publicznego i podmiotów nie otrzymujących takiej pomocy. Tym niemniej stan globalnego systemu finansowego jest wciąż bardzo chwiejny i nadal zachodzi ryzyko poważnego załamania rynku kredytowego. W związku z tym nie można w żadnym momencie popaść w samozadowolenie i strategia mająca wyprowadzić europejski sektor finansowy z kryzysu musi być konsekwentnie realizowana. UE musi nadal działać w sposób skoordynowany, by środki podejmowane w odpowiedzi na kryzys przyniosły jak największe efekty. W szczególności zachodzi potrzeba: - dalszego zdecydowanego wspierania systemu finansowego przez EBC i inne banki centralne ; Banki centralne wykazały się zdumiewającą elastycznością i pomysłowością, zapewniając dostateczną płynność sektorowi bankowemu oraz zabezpieczając przed ryzykiem rozprzestrzenienia się kryzysu na pozostałe sektory systemu finansowego. - szybkiego i spójnego wdrożenia planów ratowania banków ustanowionych przez państwa członkowskie . Jest to niezbędne dla szybkiej odbudowy zaufania do unijnego sektora bankowego a tym samym zmniejszenia szkód gospodarczych i stworzenia warunków dla zdecydowanego i trwałego ożywienia gospodarczego. Działania muszą być spójne by zoptymalizować ogólny wpływ planów ratunkowych w całej UE, aby zapobiec rozdrobnieniu rynku wewnętrznego oraz zachować równe warunki gry dla podmiotów będących beneficjentami pomocy sektora publicznego i podmiotami nie otrzymującymi takiej pomocy. - podjęcia zdecydowanych środków dla zapobieżenia rozprzestrzenianiu się kryzysu na dalsze państwa członkowskie . Kryzys finansowy zaczął obecnie nękać państwa Europy Środkowej i Wschodniej, które niedawno przystąpiły do UE. Aby sprostać temu zagrożeniu, UE jest gotowa zapewnić, wraz z MFW, istotną średnioterminową pomoc finansową tym państwom członkowskim, które mają problemy z bilansem płatniczym, lub których stabilność finansowa jest poważnie zagrożona. Udoskonalenie regulacji i nadzoru Oprócz ustabilizowania sytuacji po wystąpieniu kryzysu konieczne będzie przejście do fazy restrukturyzacji sektora bankowego oraz, na późniejszym etapie, reprywatyzacja banków. Komisja będzie współpracować bezpośrednio z państwami członkowskimi dla zapewnienia, by restrukturyzacja określonych części sektora bankowego została przeprowadzona w sposób zapewniający uczciwą i zdrową konkurencję w tym sektorze w przyszłości. Osoby fizyczne i przedsiębiorstwa muszą mieć dostęp do solidnego i stabilnego systemu bankowego, by móc finansować swoje plany inwestycyjne, a społeczeństwo jako całość skorzysta ze środków podjętych w celu zapewnienia, by kredyty były nadal dostępne na rozsądnych warunkach. Komisja przedłożyła wnioski dotyczące gwarancji depozytowych i wymogów kapitałowych, jak również zapobieżenia ryzyku procykliczności skutków regulacji i standardów rachunkowości. Wkrótce Komisja przedłoży także wnioski dotyczące agencji ratingowych i wynagrodzeń członków kadry zarządzającej. Rozpoczęto również prace nad zagadnieniami odpowiedniego nadzoru nad rynkiem kapitałowym oraz zarządzania ryzykiem, w tym w odniesieniu do instrumentów pochodnych, funduszy hedgingowych i niepublicznego rynku kapitałowego. Komisja zachęca Radę i Parlament Europejski do zajęcia się tymi wnioskami w pierwszej kolejności, tak by udoskonalone regulacje i nadzór zostały wprowadzone jak najszybciej i odegrały swoją rolę w odbudowie zaufania do systemu finansowego. Środki te pozwolą zaradzić ustalonym niedociągnięciom oraz pomogą odbudować zaufanie do systemu finansowego jako całości. Konieczne jest przyjęcie nowego modelu regulacji i nadzoru w zakresie unijnego sektora finansowego, w szczególności w odniesieniu do dużych, transgranicznych instytucji finansowych. Obecna organizacja funkcji nadzorczych UE, oparta na organach krajowych, ogranicza możliwość prowadzenia efektywnego nadzoru ostrożnościowego w skali makro. Komisja rozpoczęła prace nad stworzeniem systemu nadzoru odpowiadającego przyszłym potrzebom w ramach tzw. grupy Larosièrego [2]. 2. ŚRODKI PRZECIWDZIAłAJąCE NEGATYWNYM SKUTKOM KRYZYSU DLA REALNEJ GOSPODARKI: RAMY OżYWIENIA GOSPODARCZEGO Wpływ załamania rynku kredytowego na szeroko pojmowaną gospodarkę będzie odczuwany w postaci wzrostu bezrobocia oraz zmniejszenia popytu na towary i usługi przedsiębiorstw, niezależnie od ich wielkości. Instrumenty działania umożliwiające zaradzenie bezrobociu i pobudzenie popytu znajdują się głównie w rękach państw członkowskich. Jednakże działania na szczeblu UE dodatkowo zwiększają efektywność działań krajowych. Na przykładzie pozytywnych rezultatów strategii lizbońskiej można stwierdzić, że partnerska współpraca państw członkowskich z Komisją na rzecz napędzania wzrostu i tworzenia miejsc pracy może przynieść znaczące dodatkowe korzyści. Równocześnie jednak należy stwierdzić, że w obliczu obecnego kryzysu UE musi dostosować średnio- i długoterminowe środki przewidziane w strategii lizbońskiej w kontekście skutków tego kryzysu. Musi także rozszerzyć program reformy strukturalnej o działania krótkoterminowe, kontynuując przy tym inwestowanie w przyszłość poprzez: - zwiększenie inwestycji w badania i rozwój, innowacje i edukację; - propagowanie połączenia elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa socjalnego ( flexicurity ) jako metody ochrony jednostek i wyposażania ich w instrumenty działania, zamiast ochrony konkretnych stanowisk pracy; - uwolnienie potencjału przedsiębiorstw, w szczególności MŚP, by te podjęły ekspansję na rynku krajowym i międzynarodowym; - zwiększenie europejskiej konkurencyjności poprzez dalsze ograniczanie negatywnego wpływu gospodarki na środowisko jako metody tworzenia nowych miejsc pracy i technologii, pozwalające przezwyciężyć nasze ograniczenia związane z bezpieczeństwem energetycznym oraz osiągnąć nasze cele w dziedzinie ochrony środowiska. Im skuteczniej uda się Europie skoordynować te środki, tym więcej przyniosą nam one korzyści. Przywołując koncepcję partnerstwa, na której opiera się strategia lizbońska, zwracamy się do państw członkowskich o wyrażenie zgody na ściślejszą koordynację, by sprostać tym nowym wyzwaniom. Pakt stabilności i wzrostu Mając na uwadze fakt, że wstrząsy odczuwane są w całej UE oraz że zmniejsza się presja inflacyjna, można wykorzystać politykę pieniężną i fiskalną do pobudzenia popytu. W związku ze spadkiem wpływów można się spodziewać znaczącego pogorszenia stanu finansów publicznych w najbliższych latach. Spadek ten można po części przypisać spowolnieniu gospodarczemu, ale wynika on także z dostosowania niektórych sektorów, takich jak nadmiernie rozrośnięty sektor budownictwa mieszkaniowego, które będzie miało trwalszy wpływ na dochody. Prognozy sugerują, że w nadchodzącym roku w skali UE środki budżetowe ulegną obniżeniu o ponad 1 punkt procentowy PKB, przy czym wystąpią duże różnice między poszczególnymi państwami członkowskimi. Zjawisko to może wprawdzie częściowo złagodzić skutki spowolnienia w perspektywie krótkoterminowej, ale trzeba będzie za to zapłacić pogorszeniem stanu finansów publicznych (nawet jeśli pominąć konsekwencje ustanowienia planów ratowania finansów). Tym niemniej, głównie dzięki wcześniejszemu wdrożeniu paktu stabilności i wzrostu, deficyt w UE, a w szczególności w strefie euro, ma według obecnych przewidywań pozostać na poziomie niższym od 3 % PKB. Chociaż przeważająca część zapowiedzianych środków na rzecz zapewnienia stabilizacji finansowej (gwarancje) nie będzie miała bezpośredniego wpływu na deficyt, jeżeli publiczne gwarancje zostaną wykorzystane, trzeba będzie ponieść realne wydatki z budżetu państwa. Nie można przy tym zapomnieć o środkach podjętych w celu dokapitalizowania banków, które już obecnie zwiększają poziom zadłużenia. Jeżeli uwzględnić dodatkowo sygnały wskazujące na strukturalne pogorszenie równowagi budżetowej w wielu państwach członkowskich, mogą pojawić się obawy co do długoterminowej równowagi finansów publicznych, szczególnie w najbardziej narażonych krajach. Pakt stabilności i wzrostu przewiduje właściwe ramy działania, w których wyważono potrzebę krótkoterminowej stabilizacji z koniecznością realizacji długoterminowych reform strukturalnych, w szczególności poprzez wsparcie procesu adaptacji. Realizacja paktu powinna zagwarantować, że w przypadku jakiegokolwiek pogorszenia się stanu finansów publicznych podejmowane będą reformy strukturalne stosowne do sytuacji, a równocześnie zapewnione zostanie przywrócenie równowagi. W polityce budżetowej należy w pełni wykorzystać margines swobody pozostawiony przez Traktat i zrewidowany pakt stabilności i wzrostu, jak również uwzględnić następujące zasady: - polityka fiskalna powinna być nadal prowadzona zgodnie z zasadą trwałości, odpowiadając oczekiwaniom dotyczącym realizacji uporządkowanego planu wyjścia z kryzysu; - należy rozważyć możliwość przyznania państwom członkowskim pewnej swobody manewru w dziedzinie budżetowej, stosownie do szczególnych uwarunkowań tych państw, pod warunkiem posiadania solidnych i wiarygodnych krajowych instytucji budżetowych oraz średnioterminowych ram budżetowych; - przy decydowaniu, jak ambitny ma być program reform strukturalnych, należy zwrócić szczególną uwagę na te reformy, które prowadzą do większej odporności i długoterminowej równowagi; - reformy służące pobudzeniu popytu w perspektywie krótkoterminowej powinny być szybkie, ukierunkowane i przejściowe. Procedura dotycząca nadmiernego deficytu powinna być postrzegana jako partnerska pomoc w przezwyciężeniu bieżących trudności i zapewnieniu długoterminowej równowagi. Należy wyraźnie rozróżniać konsekwencje budżetowe błędnej polityki oraz skutki koniunkturalne, w tym konsekwencje pakietów ratunkowych przyjętych w obliczu kryzysu finansowego. W procesie nadzoru uwzględnione zostanie w szczególności zwiększenie poziomu zadłużenia spowodowane przyjęciem planów ratunkowych. Przyśpieszenie reform i inwestycji Przewiduje się, że wstrząsy, jakim poddana została europejska gospodarka doprowadzą zarówno do zmniejszenia potencjalnego tempa wzrostu, jak i zwiększenia bezrobocia, a tym samym ograniczenia popytu. Dlatego też niezbędne są reformy strukturalne dla podtrzymania popytu w perspektywie średnioterminowej, ułatwienia wchodzenia na rynek pracy i przekwalifikowania w perspektywie krótko- i średnioterminowej, oraz zwiększenia potencjalnego wzrostu w perspektywie długoterminowej. Szczególne znaczenie będzie miało zapewnienie, by inwestycje zostały optymalnie ukierunkowane. Oznacza to, że pomoc udzielana przedsiębiorstwom przez unijny i krajowy sektor publiczny będzie miała podwójny wpływ – nie tylko pozwoli zrekompensować spadek popytu w perspektywie krótkoterminowej, ale równocześnie zostanie udzielona w sposób, który wspomoże proces długoterminowych reform i modernizacji. Wśród obowiązujących priorytetów reform, określonych w strategii lizbońskiej, państwa członkowskie powinny obecnie przyznać pierwszeństwo kluczowym reformom wspierającym inwestycje nastawione na zwiększenie innowacyjności i wydajności, które, obok obniżenia inflacji oraz zwiększenia dochodów gospodarstw domowych poprzez ściśle ukierunkowane środki ochrony socjalnej, doprowadzą do wzrostu popytu. Ponadto biorąc pod uwagę fakt, że w systemie finansowym na długi czas zapanowała tendencja do zmniejszenia stosunku zadłużenia do aktywów oraz uwzględniając spodziewane zmiany, jeżeli chodzi o skłonność sektora bankowego do ponoszenia ryzyka, konieczne będzie podjęcie kwestii finansowania innowacyjnych technologii, utrzymania międzynarodowej konkurencyjności europejskiego przemysłu oraz finansowania MŚP. Niezbędne będzie także kontynuowanie wysiłków na rzecz otwarcia rynków krajów trzecich na europejskie firmy, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa. Komisja, wraz z państwami członkowskimi, rozważy następujące środki: - po nieformalnym posiedzeniu Rady ds. Gospodarczych i Finansowych grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego zaproponowała ogólny pakiet 30 mld EUR pożyczek dla małych i średnich przedsiębiorstw w Europie, udzielanych za pośrednictwem banków komercyjnych. Kwota ta znacznie przekracza wartość pożyczek normalnie udzielanych w tym sektorze, ale konieczna jest pilna realizacja tego środka; - EBI mógłby, w bliskiej współpracy z Komisją, przyśpieszyć prace w zakresie finansowania projektów na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym, projektom infrastrukturalnym oraz w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego, w szczególności mającym wymiar transgraniczny. może zajść potrzeba wzmocnienia bazy kapitałowej EBI, np. poprzez przyśpieszenie daty kolejnego podniesienia kapitału, przewidzianego obecnie na rok 2010; - EBOR odgrywał kluczową rolę w finansowaniu reform sektora publicznego oraz w finansowaniu sektora prywatnego w nowszych państwach członkowskich. W obecnych uwarunkowaniach finansowych można zajść potrzeba intensyfikacji działalności EBOR w tych państwach. - kwota 350 mld EUR przewidziana na realizację polityki spójności w latach 2007-2013 stanowi znaczące wsparcie publicznych inwestycji dokonywanych przez państwa członkowskie i regiony UE. Komisja rozważy, wraz z państwami członkowskimi, możliwość przyśpieszenia projektów inwestycyjnych oraz płatności na rzecz państw członkowskich; - znalezienie nowych źródeł finansowania szerokiego wachlarza projektów infrastrukturalnych, w tym w dziedzinie transportu, energii i sieci zaawansowanych technologii, np. dzięki lepszemu wykorzystaniu partnerstw publiczno-prywatnych; - wspieranie efektywności energetycznej i ekologicznych technologii, np. w budynkach oraz niezanieczyszczających samochodach, co zapewniłoby nowe perspektywy dla gospodarki, w szczególności dla MŚP, pomagając równocześnie EU w realizacji celów w dziedzinie zmian klimatycznych; - zwiększenie popytu na energetycznie efektywne towary i usługi, poprzez obniżenie opodatkowania oraz inne ukierunkowane środki fiskalne; - utrzymanie istniejących i stworzenie nowych możliwości eksportowych dla unijnych przedsiębiorstw, w tym MŚP, poprzez aktywizujący program działań na rzecz otwarcia rynków, obejmujący negocjowanie umów handlowych oraz realizację naszej strategii otwarcia rynków; - wykorzystanie krajowych i unijnych instrumentów w dziedzinie konkurencji i ochrony konsumentów na rzecz usprawnienia funkcjonowania rynków, obniżenia cen dla konsumentów oraz pełnego wykorzystanie potencjału jednolitego rynku. Państwa członkowskie i instytucje europejskie, występujące razem w duchu partnerstwa i koordynacji działalności, mogą zmobilizować istotne fundusze w celu przyśpieszenia tak potrzebnych inwestycji oraz umożliwienia UE wyjścia jeszcze silniejszą z kryzysu. Przeciwdziałanie bezrobociu i skutkom społecznym kryzysu Spowolnienie gospodarcze zaszkodzi rodzinom, gospodarstwom domowym oraz najbardziej bezbronnym członkom naszego społeczeństwa. Jego wpływ jest już odczuwany w postaci rosnącego bezrobocia. EU musi dążyć do zminimalizowania wpływu spowolnienia na zatrudnienie i utratę pracy, jak również wykorzystać mechanizmy będące w jej dyspozycji do zgładzenia reperkusji społecznych. Chociaż główna odpowiedzialność w tej dziedzinie spoczywa na państwach członkowskich, pomocna będzie koordynacja działań wspólnotowych i krajowych. Komisja będzie wraz z partnerami społecznymi poszukiwać najlepszych metod reakcji na kryzys. Należy kontynuować pobudzanie czynników sprzyjających zwiększeniu zatrudnienia, takich jak usługi opieki zdrowotnej i usługi socjalne, tak by stałe się one istotnym źródłem zatrudnienia, a równocześnie służyły do zwiększania dostępu i możliwości. W przeszłości Europa odczuwała negatywne skutki zaniechania aktywnych środków na rynku pracy mających pomóc ludziom w przeszkoleniu na potrzeby przyszłych zadań oraz w znalezieniu zatrudnienia i tworzeniu nowych miejsc pracy. Obecnie zachodzi jeszcze pilniejsza potrzeba wspierania procesu wchodzenia na rynek pracy i przekwalifikowania, zwiększania podaży siły roboczej i popytu na nią oraz ich równoważenia, jak również zwiększania wydajności pracy. Oznacza to stosowanie środków promowanych w strategii lizbońskiej, w tym: Przeciwdziałanie skutkom bezrobocia poprzez zaoferowanie państwom członkowskim możliwości przeprogramowania środków dostępnych w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego i przeznaczenie ich na wspieranie środków na rzecz szybkiej reintegracji zawodowej osób bezrobotnych; - dokonanie oceny skuteczności Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji; - pomoc bezrobotnym w szybkim i tanim rozpoczęciu nowej działalności gospodarczej; - monitorowanie wpływu kryzysu na różne sektory dotknięte przez dostosowanie strukturalne oraz wykorzystanie możliwości, jakie zapewniają reguły pomocy państwa w celu udzielania szybkiej, ukierunkowanej i tymczasowej pomocy w odpowiednich przypadkach; - promowanie elastycznego rynku pracy w połączeniu z bezpieczeństwem socjalnym: w szczególności aktywnych środków działania na rynku pracy, reform podatków i świadczeń oraz lepszego dopasowania kwalifikacji do potrzeb rynku pracy. W szczególnie trudnej sytuacji mogą znaleźć się najmniej wykwalifikowani i najgorzej zarabiający pracownicy, co sprawia, że niezwykle istotne będzie złagodzenie skutków nieuniknionej restrukturyzacji oraz dostarczenie pomocy finansowej i ukierunkowanej pomocy socjalnej. 3. GLOBALNA ODPOWIEDź NA KRYZYS FINANSOWY Kryzys dotknął wszystkie regiony świata i żaden z nich zdoła samodzielnie poradzić sobie z jego skutkami. Istnieją wyraźne oznaki, że kryzys rozprzestrzenia się na rynki wschodzące oraz stanie się źródłem dodatkowych trudności dla krajów rozwijających się. Należy zatem powstrzymać dalsze jego dalsze rozprzestrzenianie a MFW powinien być gotowy do interweniowania w razie potrzeby, przekazując nadzwyczajne środki finansowe. Europa będzie współpracować z MFW oraz wykorzysta swoje instrumenty pomoc makrofinansowej, w szczególności by dopomóc sąsiadującym państwom. Europa odgrywa i będzie nadal odgrywać aktywną rolę w skoordynowanej globalnej reakcji na kryzys. Obecny kryzys finansowy uwydatnił wyraźniej niż kiedykolwiek wcześniej zależności między polityką makroekonomiczną i rynkami finansowymi w skali globalnej. Dlatego też reakcja na kryzys wymaga zaradzenia niedociągnięciom w dziedzinie regulacji i nadzoru, a także nierównościom makroekonomicznym i w zakresie kursu wymiany, które należały do źródeł obecnego kryzysu. Kryzys finansowy zmusza do rozważania zagadnień wykraczających poza sektor czysto finansowy. Pojawiła się np. kwestia globalnych nierówności, jednak również ona musi być rozpatrywana w szerszym kontekście, w związku z potrzebą kontynuowania wysiłków UE na rzecz otwarcia rynków dla handlu i usług oraz pogłębienia współpracy międzynarodowej, zwalczania tendencji protekcjonistycznych oraz dążenia do pozytywnego zakończenia dauhańskiej rundy negocjacji prowadzonych na forum WTO. Należy również rozważyć kwestię dzielenia się korzyściami, jakie przynosi zrównoważony wzrost z krajami rozwijającymi się, w szczególności w okresie dużych wahań cen surowców, jak również sprostania wyzwaniom takim jak zmiany klimatyczne, zapewnienie globalnego dobrobytu oraz realizacja milenijnych celów rozwoju. Z inicjatywy UE, której jednym z głównych autorów była Komisja, w dniu 15 listopada w USA odbędzie się pierwszy międzynarodowy szczyt poświęcony kryzysowi finansowemu. Szczyt ma na celu m.in. rozpoczęcie prac nad poprawą koordynacji na szczeblu globalnym, przegląd roli instytucji międzynarodowym w nadzorze rynku finansowego oraz dostosowanie globalnych struktur zarządzania do przyszłych potrzeb. Komisja aktywnie popierała międzynarodowe wysiłki na rzecz stworzenia spójnych ram podejmowania problemów inwestycyjnych na szczeblu globalnym, w tym dotyczące powszechnie uzgodnionych zasad i praktyk w zakresie państwowych funduszy majątkowych przyjętych przez MFW. Aby zmniejszyć ryzyko ponownego wystąpienia kryzysów finansowych w przyszłości należy podjąć szereg środków służących reformie globalnej organizacji finansowej. Powinny one ogólnie dotyczyć następujących dziedzin: - zapewnienia bardziej spójnych w skali międzynarodowej i lepszej jakości norm regulacyjnych, w tym podjęcie reform (zgodnie z mapami drogowymi Rady ds. Gospodarczych i Finansowych oraz zaleceniami Forum Stabilności Finansowej) a następnie wdrożenie ich w szerszej, globalnej skali; - poprawa międzynarodowej koordynacji organów nadzoru finansowego; - wzmocnienie nadzoru makroekonomicznego oraz mechanizmów zapobiegania kryzysom poprzez połączenie elementów związanych z nadzorem ostrożnościowy w skali makro i mikro, poprawę stabilności finansowej oraz stworzenie systemów wczesnego ostrzegania; oraz - dalsze zwiększanie zdolności reagowania na kryzys finansowy i radzenia sobie z takim kryzysem na szczeblu krajowym, regionalnym i wielostronnym. Na koniec należy stwierdzić, że zasadnicze znaczenie dla zapewnienia stabilizacji finansowej będzie miała gruntowna reorganizacja właściwych instytucji. Tylko w ten sposób będziemy w stanie uzyskać trwałe korzyści ze środków uzgodnionych podczas serii spotkań poświęconych kryzysowi finansowemu. Chociaż obecny kryzys ujawnił pewne słabości europejskiego systemu regulacyjnego, Europa jest predysponowana do odegrania aktywnej roli w kształtowaniu nowej globalnej organizacji oraz zapewnienia jej skutecznego funkcjonowania. Organizacja ta powinna się opierać na następujących zasadach przewodnich: - efektywność: konieczne jest znalezienie równowagi zapewniającej szybkie podejmowanie dobrej jakości decyzji, ale bez nadmiernej ingerencji; - przejrzystość i odpowiedzialność: nowe lub zreformowane organizacje muszą być odpowiednio rozliczane, co będzie dodatkowo sprzyjać realizacji i egzekwowaniu; - reprezentacja: w skład globalnych grup powinny wejść kraje wschodzące, w celu zapewnienia większej legitymizacji procesu decyzyjnego. Należy zająć się problemem niejednolitej reprezentacji państw europejskich oraz strefy euro, aby zwiększyć ogólną efektywność i wpływy UE. Szanse i zagrożenia UE musi obecnie podjąć skuteczne działania w celu zwalczenia kryzysu. Muszą być one na tyle inteligentne, by stały się katalizatorem właściwych zmian w naszej gospodarce i zapewniły, że wychodząc z kryzysu będziemy przygotowani, by w pełni wykorzystać możliwości związanych z przyszłym ożywieniem. Najlepszym sposobem jest wykorzystanie szansy na dalszą restrukturyzację naszych gospodarek oraz szkolenie naszych obywateli i przygotowywanie ich na nowe wyzwania, nie zapominając równocześnie o najbardziej bezbronnych członkach naszego społeczeństwa, w duchu art. 2 Traktatu. Doświadczenia przeszłości ukazały, że fundamentem naszych sukcesów jest odrzucenie gospodarczego nacjonalizmu, a czynnikami europejskiego wzrostu są: zniesienie barier między państwami członkowskimi oraz wykorzystanie skali i siły naszego jednolitego rynku. UE stała w przeszłości w obliczu różnych rodzajów kryzysów i zawsze udawało się jej wychodzić z nich silniejszą i ściślej zjednoczoną. Dowiedliśmy już, że gdy naszych 27 państw członkowskich i europejskie instytucje decydują się na wspólne działanie, jesteśmy zdolni uzyskać rezultaty i spełnić oczekiwania naszych obywateli. Obecny kryzys może również okazać się szansą dla Europy, a działania opisane w niniejszym dokumencie pokazują, w jaki sposób możemy współpracować, by UE zaczęła „wychodzić na prostą”. [1] Komisja przyjęła komunikat o zastosowaniu zasad pomocy państwa do środków podjętych w odniesieniu do instytucji finansowych w kontekście obecnego, globalnego kryzysu finansowego (Dz.U. C 270 z 25.10.2008, s. 8). [2] Grupa ma za zadanie przeanalizować organizację europejskich instytucji finansowych, aby zapewnić solidny nadzór ostrożnościowy, prawidłowe funkcjonowanie rynków oraz pogłębienie europejskiej współpracy w dziedzinie nadzorowania stabilności finansowej, mechanizmy wczesnego ostrzegania i zarządzania kryzysowego, w tym zarządzanie transgranicznymi i sektorowymi rodzajami ryzyka. Grupa zajmie się również kwestią współpracy między UE i innymi głównymi jurysdykcjami, by pomóc w zachowaniu stabilizacji finansowej w skali globalnej. W skład grupy wchodzą: Jacques de Larosière (przewodniczący), Leszek Balcerowicz, Otmar Issing, Rainer Masera, Callum McCarthy, Lars Nyberg, José Perez Fernandez i Onno Ruding.