[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia [xxx] r.

COM(2008) 164

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Realizacja europejskiej polityki sąsiedztwa w 2007 r.{SEC(2008) xx01}{SEC(2008) xx02}{SEC(2008) xx03}{SEC(2008) xx04}{SEC(2008) xx05}{SEC(2008) xx06}{SEC(2008) xx07}{SEC(2008) xx08}{SEC(2008) xx09}{SEC(2008) xx10}{SEC(2008) xx11}{SEC(2008) xx12}{SEC(2008) xx13}

KONTEKST

Przez kilka ostatnich lat europejska polityka sąsiedztwa (EPS) pozwalała UE i jej partnerom czynić wyraźne postępy w zakresie zacieśniania stopnia współpracy oraz lepszej realizacji potrzeb i ambicji tych partnerów. EPS ugruntowuje stopniowo swoją pozycję jako wzajemnie korzystnego partnerstwa na rzecz reform i rozwoju, pomagając naszym sąsiadom zbliżyć się do UE, przynosząc nowe korzyści ich i naszym obywatelom oraz promując integrację regionalną wykraczającą poza granice UE . Niniejszy komunikat zawiera przegląd wydarzeń w stosunkach UE z krajami sąsiedzkimi objętymi europejską polityką sąsiedztwa[1]. Obejmuje on okres od listopada 2006 r.[2]. W komunikacie Komisji z grudnia 2007 r.[3] określono dziedziny, w których UE musi dołożyć większych starań. Chodzi głównie o handel i integrację gospodarczą, mobilność oraz rozwiązywanie konfliktów regionalnych.

Struktury i instrumenty, w ramach których ma miejsce dialog i współpraca, są obecnie dobrze rozwinięte. Kwestię tę omówiono w części 2. Co ważniejsze, stosunki między UE a jej partnerami są coraz intensywniejsze, wspierając rozległy program obejmujący przyjęcie i realizację reform zbliżających do UE w wielu krajach i w szeregu różnych sektorów gospodarki. Część 3 zawiera podsumowanie istotnych postępów poczynionych przez państwa partnerskie oraz obszarów, które wymagają dalszych starań. Więcej szczegółowych informacji znajduje się w sprawozdaniach z postępów prac poszczególnych krajów oraz w sprawozdaniu sektorowym z postępu prac, załączonych jako dokumenty robocze służb Komisji. Ponieważ kraje partnerskie EPS są zróżnicowane politycznie, gospodarczo, społecznie i kulturowo oraz mają ustaloną różną kolejność i priorytety w zakresie realizacji reform, sprawozdania te nie są bezpośrednio porównywalne. Zawarta w niniejszym komunikacie i jego załącznikach analiza postępów w zakresie systemu rządów będzie podstawą w odniesieniu do decyzji w sprawie przydziału środków na 2008 r. w ramach Instrumentu Wspierania Systemu Rządów. W części 4 omówiono zagadnienia wielostronne dotyczące UE i jej partnerów. W części 5 znajdują się wnioski dotyczące dalszego rozwoju stosunków dwustronnych UE z krajami partnerskimi.

RAMY INSTYTUCJONALNE

Stosunki umowne: Z krajami objętymi EPS, z wyjątkiem Białorusi, Libii i Syrii, zawarto umowy o partnerstwie i współpracy (na wschodzie) oraz układy o stowarzyszeniu (na południu).

W oparciu o osiągnięte już znaczne postępy we wzajemnej współpracy, w marcu 2007 r. UE i Ukraina rozpoczęły negocjacje w sprawie nowej rozszerzonej umowy zmierzającej do znacznie silniejszego zbliżenia Ukrainy do UE poprzez wsparcie dalszych reform wewnętrznych, stopniową integrację gospodarki Ukrainy z rynkiem wewnętrznym i w miarę możliwości wyjście poza umowę o partnerstwie i współpracy oraz plan działania UE-Ukraina. Od tego czasu miało miejsce siedem rund negocjacji, a obie strony są bardzo zaangażowane w opracowanie nowych, ambitnych ram ich dalszej, stale rozwijającej się współpracy. Po zakończeniu procesu przystąpienia Ukrainy do WTO w lutym 2008 r., w tym samym miesiącu rozpoczęto negocjacje w sprawie szeroko zakrojonej i kompleksowej strefy wolnego handlu jako zasadniczego elementu nowej rozszerzonej umowy.

W październiku 2007 r. Rada przyjęła nowe konkluzje w sprawie Libii, zwracając się do Komisji, aby przedłożyła projekt wytycznych negocjacyjnych dotyczących przyszłej umowy ramowej UE-Libia. Komisja przedstawiła je w lutym 2008 r. Unia Europejska oferuje Białorusi pełne partnerstwo, pod warunkiem że Białoruś podejmie konkretne i przekonujące działania w kierunku demokratyzacji, poszanowania praw człowieka i praworządności. Działania białoruskich władz w celu usunięcia braków dotyczących demokratycznego systemu rządów pozostają ograniczone, stąd nie było dotychczas możliwe poczynienie postępów w kierunku takiego partnerstwa. Równocześnie zachęca się do kontaktów na szczeblu technicznym w kwestiach, którymi zainteresowane są obie strony. Stosunki UE-Syria, do czasu podpisania projektu układu o stowarzyszeniu, reguluje umowa o współpracy z 1977 r.

Plany działania: Po przyjęciu planów działania z Armenią (listopad 2006 r.), Azerbejdżanem (listopad 2006 r.), Gruzją (listopad 2006 r.), Libanem (styczeń 2007 r.) i Egiptem (marzec 2007 r.), w sumie dwanaście krajów postanowiło rozwijać swoje stosunki z UE za pomocą tego instrumentu, w powiązaniu z reformami wewnętrznymi oraz wzmocnieniem współpracy dwustronnej i regionalnej. Jeśli chodzi o Algierię, na podstawie układu o stowarzyszeniu podpisanego z tym krajem podjęto dialog polityczny w ramach licznych grup roboczych i podkomitetów. Na posiedzeniu Rady Stowarzyszenia w marcu 2008 r. postanowiono ustanowić wspólny program prac zmierzających do ustalenia priorytetów związanych z realizacją układu o stowarzyszeniu.

Pierwsze plany działania weszły w życie na początku 2005 r. Trzy z nich (dotyczące Ukrainy, Republiki Mołdowy i Izraela) obowiązywały początkowo przez trzy lata. Ponieważ kraje te poczyniły znaczne postępy, a ich stosunki z UE są obecnie poddane przeglądowi w celu ich znacznego pogłębienia, współpraca kontynuowana jest aktualnie z przyczyn pragmatycznych na podstawie tych planów działań.

PROGRAM REFORM WEWNęTRZNYCH W KRAJACH PARTNERSKICH

Dialog polityczny i reformy

Procesy reform politycznych, chociaż podlegają tym samym ważnym, zasadniczym zasadom, różnią się w zależności od kraju objętego EPS, będąc odbiciem zobowiązań podjętych w tym zakresie przez te kraje. Na wschodzie wszystkie kraje partnerskie EPS, które uzgodniły plany działania, są członkami OBWE i Rady Europy, co przyczynia się do realizacji określonego programu reform zmierzających do zbliżenia tych krajów do podstawowych standardów obowiązujących w UE. Realizacja reform w większości krajów tego regionu miała również miejsce w sytuacji wzrostu gospodarczego i względnej stabilności. Na południu program reform opiera się na uzgodnionych wartościach zawartych w deklaracji barcelońskiej, które zostały przyjęte jako punkt odniesienia wraz z zobowiązaniami podjętymi w ramach ONZ. W wielu krajach, które nie wprowadziły jeszcze w całości tych standardów, reformy polityczne wprowadzane są bardzo powoli. W przypadku Libanu i okupowanych terytoriów palestyńskich, sytuacja polityczna nie umożliwiła jeszcze realizacji w znaczącym stopniu celów planu działania, mimo zauważalnych starań. Ogólnie rzecz biorąc, dialog polityczny i program reform partnerów EPS jest bardzo zróżnicowany, stąd należy wziąć pod uwagę poniższe kwestie związane z indywidualnymi planami działań i sprawozdaniami z postępu prac.

Kilka krajów, zwłaszcza Republika Mołdowy i Armenia, wprowadza reformy umacniające ich instytucje demokratyczne . W przypadku Republiki Mołdowy obejmują one środki legislacyjne związane z reformą parlamentarną i samorządem lokalnym, natomiast w przypadku Armenii – podział władz, w tym zwiększenie uprawnień zgromadzenia narodowego i wzmocnienie samorządu lokalnego. Maroko zostało członkiem Komisji Weneckiej Rady Europy. Kraj ten poczynił postępy, jeśli chodzi o odpowiedzialność prawną członków rządu oraz reformę samorządu lokalnego. Egipt wprowadził pakiet poprawek do konstytucji w celu m.in. zakończenia stanu wyjątkowego do lipca 2008 r. Jordania przyjęła nowe prawo dotyczące gmin miejskich, które przewiduje bezpośrednie wybory członków rad miejskich i burmistrzów (z wyjątkiem Ammanu), przez co poczyniła postępy w zakresie wspierania demokracji na szczeblu lokalnym. Stosunki między parlamentami mogą odgrywać ważną rolę w dalszym rozwijaniu kultury parlamentarnej. Głównym czynnikiem wywierającym wpływ na te stosunki będą zamierzenia Parlamentu Europejskiego wyrażone w sprawozdaniu z listopada 2007 r. w sprawie EPS, przewidujące umocnienie współpracy PE z parlamentami krajów partnerskich.

W wielu krajach partnerskich odbyły się wybory : prezydenckie, parlamentarne lub samorządowe. Stanowiły one ważny sygnał świadczący o rozwoju demokracji. Wybory samorządowe w Republice Mołdowy w czerwcu 2007 r. były zasadniczo dobrze zorganizowane i dały wyborcom możliwość prawdziwego wyboru, tym niemniej odnotowano pewne niedociągnięcia, zwłaszcza w zakresie równego dostępu do mediów dla wszystkich kandydatów. W reakcji na wybory do wyższej izby parlamentu egipskiego, prezydencja UE wystosowała oświadczenie, w którym wyraziła pewne obawy dotyczące ich przebiegu. We wrześniu 2007 r. w Maroku odbyły się wybory parlamentarne, dzięki którym państwo to poczyniło postępy w kwestii przejrzystości procedury wyborczej oraz zapewnienia przeciwnikom politycznym dostępu do mediów. Jeśli chodzi o Ukrainę, mimo kontrowersji związanych z ogłoszeniem przedterminowych wyborów parlamentarnych, w 2007 r. miało miejsce umocnienie procesu demokratycznego. Ocenia się, że wybory odbyły się zgodnie z międzynarodowymi standardami demokratycznymi. Wybory parlamentarne w Jordanii w listopadzie 2007 r. odbyły się w systemie prawnym niespełniającym niektórych międzynarodowych standardów. Jordania nie zgodziła się na udział w wyborach międzynarodowych obserwatorów. W Gruzji propozycja przesunięcia wyborów prezydenckich na jesień 2008 r. doprowadziła do zamieszek i wprowadzenia stanu wyjątkowego. W odpowiedzi na obawy wywołane przez te wydarzenia, wybory prezydenckie przeprowadzono w styczniu 2008 r. Ujawniły one szereg nieprawidłowości w procedurze wyborczej, w tym nieproporcjonalną ilość czasu antenowego dla poszczególnych kandydatów, wykorzystywanie środków państwowych do celów kampanii wyborczej, zgłoszone akty zastraszania wyborców oraz nieprawidłowości w procesie liczenia i podsumowywania głosów. Należy usunąć te nieprawidłowości, jeśli Gruzja ma osiągnąć cele planu działania w obszarze reform politycznych. Wybory prezydenckie w Armenii w lutym 2008 r. zostały przeprowadzone w przeważającej mierze zgodnie z międzynarodowymi standardami. Jednakże jako obszary wymagające usprawnień wymieniono brak wyraźnego oddzielenia funkcji państwowych od partyjnych oraz potrzebę zapewnienia równego dostępu kandydatów do mediów. Występują również obawy dotyczące stanu wyjątkowego, który został wprowadzony w następstwie wyborów.

W niektórych przypadkach frekwencja wyborcza może stanowić wskaźnik, do jakiego stopnia obywatele wierzą, że przy urnie wyborczej mogą wywierać wpływ na sytuację w kraju. We wspomnianych wyborach odnotowano następującą frekwencję: w Republice Mołdowy – 52 %, w Egipcie – 31 %, na Ukrainie – 63 %, w Maroku – 37 %, w Jordanii – 54 %, w Gruzji – 56 % i w Armenii – 69 %.

Niektóre kraje (zwłaszcza Armenia, Gruzja, Republika Mołdowy i Maroko) wprowadziły środki umacniające niezależność i przejrzystość wymiaru sprawiedliwości – bardzo ważny element reform politycznych. Ogólnie poziom korupcji jest nadal niepokojąco wysoki w większości krajów partnerskich. Gruzja, Republika Mołdowy, Maroko i Ukraina przyjęły środki zaradcze, takie jak sprawdzanie przed przyjęciem aktów prawnych, czy przeciwdziałają one korupcji, składanie obowiązkowych oświadczeń majątkowych przez wysokich urzędników, czy podnoszenie świadomości społeczeństwa w tych kwestiach. W Armenii, Azerbejdżanie, Gruzji, Jordanii, Libanie, na okupowanych terytoriach palestyńskich i na Ukrainie podjęto bardzo ograniczone działania zmierzające do ustanowienia przejrzystych, odpowiedzialnych i skutecznych służb administracji publicznej.

Jeśli chodzi o prawa człowieka i podstawowe wolności , Jordania (w grudniu 2006 r.) przystąpiła do protokołu fakultatywnego do Konwencji o prawach dziecka w sprawie sprzedaży dzieci, prostytucji dziecięcej i pornografii dziecięcej. Egipt (w lutym 2007 r.) i Jordania (w maju 2007 r.) przystąpiły do protokołu fakultatywnego w sprawie angażowania dzieci w konflikty zbrojne, dołączonego do tej samej konwencji. Gruzja, Republika Mołdowy, Maroko i Ukraina poczyniły również postępy w kierunku ratyfikacji kilku konwencji międzynarodowych. Niektóre kraje podjęły działania umacniające instytucje odpowiedzialne za monitorowanie i ochronę praw człowieka: w Armenii i Azerbejdżanie wzmocniono rolę rzecznika obywatelskiego, w Republice Mołdowy wprowadzany jest krajowy mechanizm zapobiegawczy na mocy protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur, w Egipcie Narodowa Rada Praw Człowieka przyjęła krajowy plan działania na rzecz wspierania i ochrony praw człowieka.

Ukraina (w lipcu 2007 r.) przystąpiła do drugiego protokołu fakultatywnego (zniesienie kary śmierci) do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Kilka krajów utrzymało faktyczne moratoria na wykonywanie kary śmierci, a Jordania ograniczyła również liczbę przestępstw zagrożonych karą śmierci. W większości krajów partnerskich nadal zgłaszane są przypadki tortur oraz złego traktowania, jednak ich częstotliwość i stopień okrucieństwa są bardzo różne. Takie incydenty często zdarzają się w aresztach śledczych i więzieniach. Poczyniono pewne postępy w zapobieganiu torturom i złemu traktowaniu, np. w Gruzji, Republice Mołdowy i na Ukrainie. Tunezja i Maroko osiągnęły postęp, jeśli chodzi o ściganie sprawców. W wielu krajach partnerskich EPS występują obawy dotyczące niezależności mediów oraz wolności słowa . Armenia odnotowała postępy w zakresie poprawy wolności mediów. W wielu krajach poczyniono postępy w kwestiach dotyczących równości płci : w Egipcie formalnie zakazano okaleczania genitaliów kobiet, w Maroku poprawka do kodeksu regulującego kwestie obywatelstwa umożliwiła przekazywanie obywatelstwa przez matkę, natomiast w Tunezji rozpoczęto procedurę ratyfikacji protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet. Zwiększa się udział kobiet w życiu politycznym w Jordanii, Republice Mołdowy i Maroku. Podjęto działania zmierzające do poprawy warunków mniejszości narodowych : w Gruzji poprzez realizację programu integracji obywatelskiej, w Republice Mołdowy poprzez przyjęcie planu działania zapewniającego wsparcie tamtejszej populacji Romów, a na Ukrainie poprzez ratyfikację Europejskiej konwencji o obywatelstwie. Jeśli chodzi o podstawowe prawa pracownicze, ratyfikacja i wprowadzenie w życie konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy jest nadal problematyczną kwestią w kilku krajach partnerskich.

W dziedzinie rozwiązywania konfliktów regionalnych UE prowadzi otwarty dialog z wszystkimi krajami partnerskimi. Republika Mołdowy i Ukraina ściśle współpracowały z UE w staraniach związanych z rozwiązaniem kwestii Naddniestrza. Mandat misji szkoleniowo-kontrolnej UE na granicy Mołdawii i Ukrainy (EU BAM) został przedłużony do końca listopada 2009 r. Na okupowanych terytoriach palestyńskich reaktywowano policyjną misję szkoleniową UE POL COPPS, a Rada Ministrów UE wykazała gotowość ponownego wysłania monitorującej granice misji EU BAM Rafah, kiedy tylko wystąpią odpowiednie warunki. W Gruzji jesienią 2007 r. rozpoczęto wdrażanie pakietu środków służących budowaniu zaufania w Abchazji i Południowej Osetii, jednakże wyniki osiągnięte w ramach prób rozwiązania tych konfliktów są bardzo skromne. Mimo nieformalnego spotkania prezydentów Armenii i Azerbejdżanu w czerwcu 2007 r., również postęp w kwestii rozwiązania konfliktu w Górskim Karabachu jest ograniczony. Egipt i Jordania odegrały ważną rolę w procesie wznowienia arabskiej inicjatywy pokojowej, m.in. poprzez uczestnictwo w komitecie monitorującym Ligii Arabskiej oraz udział w spotkaniu w Annapolis w listopadzie 2007 r. Niedawno wznowiono negocjacje w sprawie statusu Sahary Zachodniej, lecz na razie postępy prac są niewielkie.

Ponadto większość krajów partnerskich EPS poświęca coraz więcej uwagi kwestii usprawnienia zarządzania przepływami migracyjnymi na swoich terytoriach oraz zacieśnienia współpracy z UE w zakresie tej ważnej dziedziny polityki.

Reformy społeczno-gospodarcze

Jeśli chodzi o rozwój makroekonomiczny, większość krajów partnerskich EPS odnotowała wysoki wzrost gospodarczy w 2007 r. W Republice Mołdowy wzrost gospodarczy był nieco mniejszy ze względu na skutki poważnej suszy. W Maroku susza wywarła również negatywny wpływ na produkcję rolną. W Libanie brak stabilności politycznej wpłynął negatywnie na gospodarkę. Kraje o dużych dochodach z sektora energetycznego, zwłaszcza Azerbejdżan, odnotowały najwyższe stopy wzrostu. Deficyt budżetowy i ogólny poziom zadłużenia krajów utrzymał się zasadniczo na rozsądnym poziomie. W większości krajów wzrosła inflacja, głównie z powodu globalnego wzrostu cen surowców, jednak w niektórych przypadkach niepokój budzi tempo ekspansji pieniądza. Znacząco zwiększył się handel dwustronny między UE a jej krajami partnerskimi w ramach EPS, przez co wzmocniły się wzajemne stosunki, natomiast w większości tych krajów pogorszył się bilans handlowy i wzrósł deficyt na rachunku obrotów bieżących. Wielu przypadkach deficyt ten finansowany jest poprzez wzrost zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Izrael i Jordania odnotowały wzrost bilansu handlowego. Jednak w przypadku Jordanii ciągłej uwagi wymaga wysoki deficyt handlowy z UE. Azerbejdżan i Algieria odnotowały nadwyżkę budżetową i handlową. Izrael utrzymał znaczną stopę wzrostu, znacząco zmniejszył dług publiczny i prawie całkowicie zrównoważył deficyt budżetowy. W 2007 r. dodatkowo umocniła się pozycja UE jako głównego partnera handlowego krajów partnerskich w ramach EPS, głównie w związku z przystąpieniem Bułgarii i Rumunii.

Armenia, Egipt, Gruzja, Jordania i Tunezja odnotowały postępy w zakresie poprawy warunków działalności gospodarczej , wprowadzając środki takie jak: uproszczenie procedury rejestracji przedsiębiorstw, obniżenie opłat za zezwolenia i koncesje, czy wprowadzenie możliwości „rejestracji firmy w jednym okienku”. Proces ten został wsparty przez przyjęcie Eurośródziemnomorskiej Karty dla Przedsiębiorstw, do której przystąpiła większość południowych krajów partnerskich. Jednakże nie we wszystkich krajach przyczyniło się to już do wzrostu zagranicznych inwestycji bezpośrednich, zwłaszcza w przypadku niektórych krajów partnerskich basenu Morza Śródziemnego. W Egipcie, Gruzji i Republice Mołdowy zagraniczne inwestycje bezpośrednie osiągnęły w 2007 r. rekordowy poziom.

Większość krajów partnerskich EPS ma rozbudowaną szarą strefę, a ich polityka gospodarcza zasadniczo wymaga poprawy. Pomimo wysokich wskaźników wzrostu gospodarczego większość krajów partnerskich EPS zmaga się z wysoką stopą bezrobocia , zwłaszcza jeśli chodzi o młodzież w śródziemnomorskich krajach partnerskich. Izrael i Ukraina odnotowują stopniowy spadek bezrobocia. Głównym wyzwaniem jest wspieranie godziwych warunków pracy. Pomimo starań podejmowanych w niektórych krajach, rola kobiet w życiu społeczno-gospodarczym nie uległa znacznej poprawie.

W czerwcu 2008 r. Komisja opublikuje przegląd sytuacji gospodarczej krajów sąsiadujących z UE.

Reformy sektorowe

Przegląd postępów w innych obszarach polityki określonych w planach działania w ramach EPS, jak również niektóre wskaźniki dotyczące zarządzania i gospodarki, znajdują się w załączniku w sektorowym sprawozdaniu z postępu prac. Zasadniczo kraje partnerskie EPS poczyniły dalsze postępy w zakresie transformacji różnych obszarów swojej polityki sektorowej, przyjmując strategie i podejmując działania w kierunku reformy i modernizacji oraz integracji z gospodarką i rynkiem UE. Wprowadziły one nowe prawodawstwo oraz umocniły swój potencjał instytucjonalny. Głównym wyzwaniem pozostaje prawodawstwo wtórne oraz potencjał administracyjny umożliwiający realizację reform. Szybkość i zakres postępów różnił się w zależności od kraju i sektora. W niektórych krajach partnerskich EPS można zaobserwować rosnące zaangażowanie w proces dostosowania prawa krajowego do prawa UE, ma ono jednak różny zakres i zależy od sektora gospodarki. Ponadto wspólnotowa pomoc finansowa staje się coraz bardziej uzależniona od obszaru polityki i skupia się na priorytetach reform uzgodnionych w planach działania w ramach EPS.

W niektórych obszarach polityki postępy można osiągnąć dopiero w dłuższym czasie, dlatego w sprawozdaniu z postępu prac zwraca się uwagę na środki realizowane w sposób ciągły oraz na osiągnięte etapy modernizacji. We wszystkich obszarach jeszcze bardziej wzmożono dialog polityczny między WE a krajami partnerskimi w ramach EPS.

Dialog w sprawie polityki sektorowej jest bardzo ważną platformą „partnerstwa dla reform”, które przewiduje EPS. Proces tworzenia administracji publicznej odpowiadającej potrzebom i prawom obywateli – zapewnienie rejestracji przedsiębiorstwa w jednym okienku, policja i służby celne zorientowane na obywateli i wolne od korupcji, skuteczne zarządzanie portami ułatwiające handel i transport, dostęp do informacji o ochronie środowiska i wiele innych środków – jeśli będzie trwały, stanowi potężny wkład polityczny w budowę dobrego systemu rządów i praworządności.

WYDARZENIA W STOSUNKACH WIELOSTRONNYCH

W listopadzie 2005 r. na szczycie w Barcelonie przyjęto pięcioletni program prac, a w listopadzie 2006 r. na spotkaniu Rady Ministrów w Tampere kraje uczestniczące w partnerstwie eurośródziemnomorskim przyjęły program prac na 2007 r. Podczas 2007 r. zrealizowano znaczną część działań dotyczących czterech rozdziałów współpracy, a dwustronny dialog polityczny prowadzony w ramach EPS przyczyniał się do umacniania postępów we współpracy regionalnej w wielu obszarach. Większość z 21 inicjatyw przyjętych w Tampere zostało zrealizowanych do końca 2007 r. Nowy zbiór inicjatyw na 2008 r. został przyjęty na spotkaniu ministerialnym krajów członkowskich Układu eurośródziemnomorskiego, które odbyło się w Lizbonie w listopadzie 2007 r. Dialog dotyczący kwestii bezpieczeństwa i polityki dotyczył głównie regularnego przeglądu sytuacji politycznej na Bliskim Wschodzie, realizacji kodeksu postępowania w sprawie przeciwdziałania terroryzmowi, zacieśnienia dialogu w sprawie EPBiO oraz kwestii bezpieczeństwa, rozpoczęcia dialogu regionalnego w sprawie wspólnej współpracy w dziedzinie wyborów i inicjatyw dotyczących społeczeństwa obywatelskiego, praw człowieka i demokracji. W obszarze współpracy gospodarczej odnotowano postępy w zakresie współpracy finansowej w ramach Instrumentu Eurośródziemnomorskiego Partnerstwa i Inwestycji (FEMIP), tworzenia eurośródziemnomorskiej sieci ekspertów ds. finansów publicznych, negocjacji w sprawie usług i swobody przedsiębiorczości oraz ustanowienia grupy wysokich urzędników, którzy podejmą dalsze prace zmierzające do realizacji celu utworzenia strefy wolnego handlu do 2010 r. i później. Prowadzono również dialog dotyczący szeregu sektorów, w tym wyzwań środowiskowych, przed którymi stoją śródziemnomorskie kraje partnerskie. Jeśli chodzi o energię, w grudniu 2007 r. na posiedzeniu ministrów energii krajów eurośródziemnomorskich zatwierdzono priorytetowy plan działania na lata 2008-2013. W wymiarze kulturowym i ludzkim dążono do zwiększenia zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego. W dialogu skupiano się na takich zagadnieniach, jak: rola kobiet w społeczeństwie, wyższe wykształcenie i badania naukowe oraz społeczeństwo informacyjne. Umocniono również dialog polityczny z krajami partnerskimi EPS dzięki szczytowi Afryka-UE w Lizbonie w grudniu 2007 r., na którym przyjęto wspólną strategię Afryka-UE i pierwszy plan działania oraz który przyniesie dalsze korzyści w stosunkach między UE a odpowiednimi krajami partnerskimi w Afryce.

W marcu 2008 r. Rada Europejska zatwierdziła koncepcję Unii Śródziemnomorskiej, która obejmie państwa członkowskie UE i kraje leżące w basenie Morza Śródziemnego. Zwróciła się Komisji o przedstawienie Radzie niezbędnych wniosków określających sposoby realizacji procesu, który będzie nosił nazwę „Proces barceloński : Unia Śródziemnomorska” z myślą o szczycie, który odbędzie się w Paryżu w dniu 13 lipca 2008 r. Komisja szybko przedstawi te wnioski, a w ramach tego procesu przeprowadzi również konsultacje z południowymi krajami sąsiadującymi.

W komunikacie z kwietnia 2007 r. Komisja przedstawiła inicjatywę o nazwie „Synergia czarnomorska”, będącą odpowiedzą na wyzwania i szanse wymagające rozszerzenia współpracy regionalnej w basenie Morza Czarnego. Inicjatywa ta wykorzystuje fakt przystąpienia do UE Bułgarii i Rumunii oraz proces akcesyjny Turcji, stanowiąc uzupełnienie przeważnie dwustronnych starań w ramach EPS oraz działań w innych obszarach polityki realizowanych w regionie. Stanowi nową platformę współpracy regionalnej obejmującą UE, Turcję, wszystkie wschodnie kraje partnerskie EPS z uzgodnionymi planami działania oraz Federację Rosyjską. Po zatwierdzeniu „Synergii czarnomorskiej” przez Radę Komisja rozpoczęła wdrażanie szeregu szczegółowych środków, głównie w dziedzinie energii, transportu, ochrony środowiska, rybołówstwa, migracji i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Komisja otrzymała status obserwatora w Organizacji Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego (BSEC), z którą nawiązała stosunki robocze. W dniu 14 lutego 2008 r. w Kijowie odbyło się posiedzenie ministrów spraw zagranicznych UE oraz partnerów w ramach „Synergii czarnomorskiej”. Na posiedzeniu tym przyjęto wspólne oświadczenie, uruchamiające inicjatywę „Synergia czarnomorska” będącą wspólnym, długoterminowym przedsięwzięciem. W czerwcu 2008 r. Komisja przedstawi Radzie wyniki przeglądu dotyczącego pierwszego roku funkcjonowania „Synergii czarnomorskiej".

DALSZY ROZWÓJ STOSUNKÓW UE Z KRAJAMI PARTNERSKIMI

Dalszy rozwój planów działania

W swoich konkluzjach z lutego 2008 r. Rada podkreśliła ogromne znaczenie planów działania dla realizacji celów europejskiej polityki sąsiedztwa. Postępy opisane w niniejszym komunikacie potwierdzają ten osąd. Plany działania pełnią kluczową rolę, nadając operacyjny charakter stosunkom umownym między UE a jej partnerami. Stają się również ważnym punktem odniesienia dla międzynarodowej społeczności ofiarodawców. W miarę pogłębiania się tych stosunków, osiągania określonych celów i ustalania nowych, konieczne będą odpowiednie dostosowania tych narzędzi. Same plany działania przewidują takie dostosowania, co umożliwi zawarcie coraz bardziej ambitnych zamierzeń stron w dokumencie regulującymi ich wspólną pracę. Komisja uważa, że narzędzia te, niezależnie od ich nazwy, będą nadal użyteczne w kontekście nowych umów zawieranych z krajami partnerskimi EPS.

Doświadczenia zgromadzone podczas realizacji pierwszej serii planów działania wskazują, że przyszłe dostosowania powinny prowadzić do powstania dokumentów, które będą lepiej dostosowane do specyficznych ambicji i możliwości krajów partnerskich, odzwierciedlając zróżnicowane stosunki UE z tymi krajami, ale także wspierając osiągalne działania prowadzące do zbieżności przepisów krajowych z prawodawstwem i standardami UE. Zróżnicowanie to będzie również prowadziło do zwiększonego zaangażowania ze strony krajów partnerskich.

Należy zachować i dopracować główne cechy planów działania, czyli ich stosunkową szczegółowość, ujęcie w ramy czasowe i zorientowanie na działania. Korzystne byłoby również bardziej zrozumiałe ustalenie kolejności środków podejmowanych w ramach realizacji celów planu działania. Zasadniczo zakres planów działania (tj. liczba odnośnych sektorów) powinien zostać utrzymany, ponieważ stanowi on o bogactwie stosunków, jakie UE rozwija ze swoimi partnerami. Należy przeprowadzać realistyczną „inwentaryzację” zakresu realizacji planu działania.

Przyszły rozwój stosunków z partnerami

Europejska Polityka Sąsiedztwa staje się coraz ważniejszym narzędziem rozwoju bardziej intensywnych i owocnych stosunków między UE a jej partnerami. Unia musi obecnie kontynuować podejście zmierzające do: 1) intensyfikacji polityki i jej realizacji w celu osiągnięcia wyraźniejszych korzyści, 2) realizacji stopniowej, opartej na wynikach i zróżnicowanej strategii oraz 3) pokazania chęci zacieśnienia stosunków z wybranymi partnerami w uzasadnionych przypadkach i przy woli tych partnerów.

Z czterema krajami wspólne prace nad realizacją planów działania uległy intensyfikacji, która uzasadnia szczególne zacieśnienie stosunków z UE. Zostanie ono podjęte w każdym przypadku w sposób dostosowany do specyficznych okoliczności, zgodnie z ogólnymi założeniami EPS, z uwzględnieniem zasady uzgodnionych punktów odniesienia. Jeśli chodzi o Ukrainę , tworzony jest nowy, ambitny ramowy program partnerstwa poprzez szybko postępujące negocjacje w sprawie nowej rozszerzonej umowy, która będzie obejmowała przepisy przewidujące utworzenie szeroko zakrojonej i kompleksowej strefy wolnego handlu. Republika Mołdowy odnotowała znaczne postępy w realizacji swojego planu działania w ramach EPS oraz okazała silną polityczną wolę dalszych działań. Zgodnie z konkluzjami Rady z lutego 2008 r., biorąc pod uwagę trwałe postępy, UE jest gotowa do rozpoczęcia rozważań nad nową umową, uwzględniającą interesy Republiki Mołdowy i wykraczającą poza umowę o partnerstwie i współpracy. Trwają również rozmowy z Marokiem w sprawie konkretnych sposobów osiągnięcia „zaawansowanego statusu”, który mógłby być szerokim pakietem obejmującym istotne środki dotyczące mobilności osób, porównywalne z postępami prac w sprawie readmisji. Jeśli chodzi Izrael, grupa analityczna zastanawia się nad obszarami, w których stosunki z UE mogłyby otrzymać specjalny status. Powinno to obejmować zarówno pogłębienie dialogu politycznego, jak i większe zaangażowanie Izraela w życie gospodarcze UE i jej rynek oraz w szereg kluczowych obszarów polityki UE.

Kontynuowane będą wspólne prace z Jordanią i Tunezją w ramach szerokiego spektrum obszarów polityki sektorowej, których celem jest wsparcie programów reform tych krajów.

Jeśli chodzi o pozostałe kraje, realizacja ich planów działania w ramach EPS rozpoczęła się stosunkowo niedawno. Postępy poczynione we wspólnych pracach z Armenią , Egiptem i Gruzją będą stanowić rozwinięcie obiecującego rozpoczęcia, które miało już miejsce. W każdym z tym przypadków uwzględnione zostaną specyficzne okoliczności i ambicje tych krajów. Postępują również prace z Azerbejdżanem w kilku sektorach, w tym w zakresie współpracy energetycznej.

W przypadku Libanu i okupowanych terytoriów palestyńskich , plany działania w ramach EPS będą stanowić solidną bazę do dalszych reform, kiedy warunki pozwolą na osiągnięcie większego postępu. W międzyczasie trwają kontakty na wielu szczeblach w celu budowania zaufania i rozwijania potencjału. Spotkanie wspólnego komitetu z władzami Autonomii Palestyńskiej zaplanowane na drugi kwartał 2008 r. ma doprowadzić do wznowienia wspólnej realizacji jej planu działania.

Z czterema krajami w ramach EPS nie uzgodniono żadnych planów działania, lecz w kilku przypadkach możliwe było poczynienie postępów w rozwoju stosunków. Realizacja układu o stowarzyszeniu z Algierią przebiega pomyślnie, szybko rozwijają się stosunki w różnych obszarach, począwszy od energii po migrację. Wyraźnie poprawiły się stosunki z Libią – Komisja proponuje negocjacje w sprawie ambitnej i zakrojonej na szeroką skalę umowy z tym ważnym krajem. Stosunki z Syrią będą mogły zostać zacieśnione na podstawie projektu układu o stowarzyszeniu, kiedy pozwolą na to okoliczności polityczne. Chociaż stosunki z Białorusią na szczeblu ministerialnym są ograniczone ze względu na sytuację wewnętrzną tego kraju, równocześnie rozwijają się kontakty na szczeblu technicznym. Otwarcie Przedstawicielstwa KE w Mińsku umożliwi umocnienie tych kontaktów oraz nawiązanie kontaktu z białoruskim społeczeństwem obywatelskim.

Bardziej widoczna polityka

W komunikacie Komisji z grudnia 2006 r. odnotowano potrzebę większej widoczności europejskiej polityki sąsiedztwa w celu zwiększenia zaangażowania w proces reform oraz wzmocnienia wsparcia UE dla jej sąsiadów w miarę ich zbliżania się do Unii . Oprócz konferencji w Brukseli we wrześniu 2007 r., na której zebrali się ministrowie i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego z UE i krajów partnerskich, w 2007 r. wyraźnie wzrosła świadomość społeczna w wielu krajach partnerskich odnośnie do zobowiązań wynikających z planów działania oraz zainteresowanie EPS ze strony organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Wewnątrz UE znaczenie umocnienia stosunków z krajami sąsiadującymi zaczyna zajmować coraz ważniejsze miejsce w debacie politycznej. Komisja wykorzysta opisane osiągnięcia, współpracując z innymi instytucjami, państwami członkowskimi i krajami partnerskimi.

[1] Algieria, Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Egipt, Gruzja, Izrael, Jordania, Liban, Libia, Maroko, Mołdawia, okupowane terytoria palestyńskie, Syria, Tunezja, Ukraina. Dla zachowania zwięzłości od tego miejsca stosowany będzie termin „kraje partnerskie”, obejmujący również okupowane terytoria palestyńskie.

[2] COM (2006) 726.

[3] COM (2007) 774.