[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH | Bruksela, dnia 6.11.2007 KOM(2007) 663 wersja ostateczna KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Strategia rozszerzenia i najważniejsze wyzwania w latach 2007–2008 {SEK(2007) 1429}{SEK(2007) 1430}{SEK(2007) 1431}{SEK(2007) 1432}{SEK(2007) 1433}{SEK(2007) 1434}{SEK(2007) 1435}{SEK(2007) 1436} KOMUNIKAT KOMISJIDO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Strategia rozszerzenia i najważniejsze wyzwania w latach 2007–2008 1. WSTęP Rozszerzenie to jedno z najpotężniejszych narzędzi politycznych, jakimi dysponuje UE. Służy ono realizacji strategicznych interesów UE dotyczących stabilności, bezpieczeństwa i zapobiegania konfliktom. Przyczynia się do zwiększania dobrobytu i możliwości wzrostu gospodarczego, jak również do zabezpieczenia ważnych szlaków transportowych i energetycznych. Obecny program rozszerzenia obejmuje Bałkany Zachodnie i Turcję, którym zaoferowano perspektywę członkostwa w UE po spełnieniu niezbędnych warunków. Następny rok będzie kluczowy dla ugruntowania procesu przekształceń na Bałkanach Zachodnich. Kraje tego regionu przejmą odpowiedzialność instytucji funkcjonujących w ramach od paktu stabilności za promowanie współpracy regionalnej, która odgrywa zasadniczą rolę w procesie pojednania i nawiązywania stosunków dobrosąsiedzkich. Negocjacje akcesyjne z Chorwacją postępują w dobrym tempie i wchodzą w decydującą fazę. Dzięki temu wszystkie kraje regionu mogą się przekonać, że istnieje dla nich realna perspektywa członkostwa w UE. Oczekuje się, że w ciągu następnego roku układy o stabilizacji i stowarzyszeniu, wiążące kraje regionu ściślej z UE i dające im perspektywę członkostwa, będą bliskie ukończenia. Mimo to na Bałkanach Zachodnich nadal występują poważne problemy, jak chociażby konieczność uregulowania statusu Kosowa. Europejski kurs w polityce Serbii, proces budowy państwa w Bośni i Hercegowinie oparty na odpowiedzialności lokalnej oraz lepsze sprawowanie rządów w Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii, Albanii i Czarnogórze stanowią ważne elementy programu. Cześć tych krajów musi uporać się z ważnymi problemami dotyczącymi sprawowania rządów oraz spełnienia powszechnie znanych warunków związanych z uczestnictwem w procesie stabilizacji i stowarzyszenia. UE będzie musiała być gotowa udzielić tym krajom wsparcia w ciągu następnego roku oraz reagować na wydarzenia, w pełni wykorzystując dostępne narzędzia polityczne. Ważne jest, aby po wyborach parlamentarnych i prezydenckich Turcja zdecydowanie kontynuowała najważniejsze reformy niezbędne do umocnienia podstawowych praw i wolności. Należy kontynuować negocjacje akcesyjne z Turcją w tempie, które najlepiej odzwierciedla tempo reform w tym kraju, jak również to, w jakim stopniu Turcja spełnia wszystkie postawione jej warunki. W związku z powyższym konsekwentna realizacja nowego porozumienia określonego w trakcie obrad Rady Europejskiej w grudniu 2006 r. jest jeszcze ważniejsza niż kiedykolwiek wcześniej. Porozumienie opiera się na zasadzie konsolidacji zobowiązań, uczciwym stawianiu warunków i rygorystycznym ich przestrzeganiu oraz lepszym informowaniu opinii publicznej, w połączeniu z uwzględnieniem zdolności UE do zintegrowania nowych państw członkowskich. Tempo, w jakim dane państwo kandydujące lub potencjalne państwo kandydujące do członkostwa zbliża się do UE, odzwierciedla tempo przeprowadzanych przez nie reform politycznych i gospodarczych, jak również zdolność do pełnego przejęcia praw i obowiązków wynikających z członkostwa. Komisja poprawia jakość procesu rozszerzenia dzięki rozwiązywaniu na wczesnym etapie problemów reformy administracji publicznej i reformy sądownictwa oraz zwalczania korupcji poprzez szerokie wykorzystywanie kryteriów odniesienia oraz zwiększanie przejrzystości całego procesu. Komisja przygotowuje pierwsze oceny skutków, analizując wpływ przystąpienia poszczególnych państw kandydujących do członkostwa na poszczególne obszary polityki. Podstawa prawna rozszerzenia to art. 49 Traktatu o Unii Europejskiej[1], który stanowi, że: „Każde państwo europejskie, które szanuje zasady określone w artykule 6 ustęp 1, może się ubiegać o członkostwo w Unii. (…)” [2] . W trakcie obrad Rady Europejskiej w grudniu 2006 r. stwierdzono, że „rozszerzenie miało pozytywne skutki zarówno Unii Europejskiej, jak i całej Europy. Rozszerzenie przyczyniło się do przezwyciężenia podziału Europy i do utrwalenia pokoju i stabilności na całym kontynencie. Rozszerzenie było inspiracją do reform oraz przyczyniło się do utrwalenia wspólnych zasad: wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz praworządności, jak również gospodarki rynkowej. Poszerzenie rynku wewnętrznego i współpraca gospodarcza przyczyniły się do zwiększenia dobrobytu i konkurencyjności, dzięki czemu rozszerzona Unia może lepiej radzić sobie z wyzwaniami globalizacji. Kolejne rundy rozszerzenia wzmocniły również pozycję UE w świecie i uczyniły ją liczącym się partnerem na arenie międzynarodowej.” Dwanaście państw członkowskich, które przystąpiły do Unii w ramach piątego rozszerzenia, osiągnęło dobry stopień zgodności z prawodawstwem UE. Świadczy to o skuteczności połączenia rygorystycznych reform z presją partnerów z UE i środkami dyscyplinującymi. Dzięki solidnym przygotowaniom po rozszerzeniu UE funkcjonuje bez zakłóceń. Państwa członkowskie we wszystkich częściach UE korzystają z rezultatów wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. Słowenia przyjęła euro w styczniu 2007 r.; Cypr i Malta zrobią to w 2008 r. Staranne przygotowania poczynione przez poszczególne kraje oraz Komisję w połączeniu z rosnącą wymianą handlową i przepływem inwestycji ułatwiają nowym państwom członkowskim stopniowe podnoszenie średniego poziomu życia i zbliżanie go do średniej UE. Pomiędzy 1998 r. i 2006 r. PKB dwunastu państw członkowskich, które dołączyły do UE w ramach piątego rozszerzenia, rósł średnio o 4,3% rocznie w porównaniu z 2,2% w 15 starych państwach członkowskich[3]. Wymiana handlowa pomiędzy starymi i nowymi państwami członkowskimi zwiększyła się znacznie w ciągu ostatniej dekady. Wywóz i przywóz pomiędzy dziesięcioma państwami członkowskimi, które dołączyły do UE w 2004 r., i 15 starymi państwami członkowskimi zwiększyły się czterokrotnie pomiędzy 1995 r. i 2006 r., a ogólny poziom wymiany handlowej zwiększył się w tym okresie dwukrotnie. Włączenie do rynku wewnętrznego dwunastu dynamicznych gospodarek liczących ponad 100 milionów konsumentów o rosnącej sile nabywczej zwiększa konkurencyjność Unii oraz jej znaczenie w gospodarce światowej. Dziesięć miesięcy po przystąpieniu do UE Bułgaria i Rumunia osiągają jeszcze większy wzrost gospodarczy i przyciągają więcej inwestycji. Prognozy dotyczące wzrostu gospodarczego w 2007 r. dla Rumunii i Bułgarii są znacznie wyższe niż przewidywane przeciętne tempo wzrostu gospodarczego w UE. Komisja podjęła pod koniec 2006 r. działania mające na celu przeciwdziałanie pewnym problemom występującym w tych krajach. W czerwcu Komisja opublikowała swoje pierwsze sprawozdania na temat mechanizmu współpracy i weryfikacji w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, jak również na temat zabezpieczeń[4]. Komisja dokona przeglądu postępów osiągniętych w tej dziedzinie oraz opublikuje sprawozdanie na ten temat na początku 2008 r. Co się tyczy kwestii cypryjskiej, przywódcy wspólnot Greków cypryjskich i Turków cypryjskich powinni zintensyfikować wysiłki mające na celu ponowne rozpoczęcie negocjacji na temat porozumienia pod auspicjami ONZ. Komisja wdraża instrument wsparcia finansowego mający na celu poprawę sytuacji gospodarczej wspólnoty Turków cypryjskich, co ułatwi ponowne zjednoczenie wyspy w przyszłości. Szersze zastosowanie rozporządzenia w sprawie „zielonej linii”, które umożliwia swobodny przepływ osób i towarów na terenie wyspy, będzie służyło interesom obydwu wspólnot. Rozporządzenie o bezpośredniej wymianie handlowej z północną częścią Cypru, zaproponowane przez Komisję w celu dalszego zmniejszenia izolacji wspólnoty Turków cypryjskich, nadal czeka na przyjęcie przez Radę. W krajach zaangażowanych w realizację obecnego programu rozszerzenia – krajach Bałkanów Zachodnich i Turcji – siła przyciągania UE przyczynia się do zwiększenia stabilności i zachęca do dokonania ważnych reform politycznych i gospodarczych. Jednak przeprowadzenie reform nadal napotyka wiele poważnych problemów. Istotne jest, aby szanse tych krajów na członkostwo nadal były wyraźne i wiarygodne; należy także starać się o poparcie dla rozszerzenia w państwach członkowskich. Komisja będzie nadal działać na rzecz poprawy jakości procesu rozszerzenia. W polityce rozszerzenia będzie kłaść się większy nacisk na podstawowe problemy związane z budową państwa, dobrym sprawowaniem rządów, reformą administracji i reformą systemu sądownictwa, praworządnością, pojednaniem, współpracą z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii (MTKJ) i rozwojem społeczeństwa obywatelskiego. Należy promować kontakty międzyludzkie; nadszedł też właściwy moment, aby rozpocząć dialog w sprawie liberalizacji obowiązku wizowego dla obywateli krajów Bałkanów Zachodnich. Należy kontynuować rozwijanie współpracy regionalnej na Bałkanach Zachodnich, a szczególnie przejmowanie odpowiedzialności przez kraje regionu za inicjatywy podejmowane na tym obszarze. We wszystkich krajach objętych procesem rozszerzenia UE będzie nadal w pełni wykorzystywała instrumenty przedakcesyjnej pomocy finansowej w celu rozwiązywania najważniejszych problemów. Zakres realizacji zobowiązań, szczególnie tych wynikających z układów stowarzyszeniowych, ma szczególne znaczenie dla przechodzenia do kolejnych etapów na drodze do integracji z UE i jest rygorystycznie monitorowany. Komisja przedstawia w niniejszym dokumencie szereg propozycji mających na celu zwiększenie wiedzy na temat prawodawstwa i poszczególnych dziedzin polityki UE oraz przygotowanie następnych etapów procesu rozszerzenia. Komisja dostosowuje swoje przedakcesyjne narzędzia polityczne do obecnych wyzwań polityki rozszerzenia. Od stycznia 2007 r. Komisja wykorzystuje nowy instrument finansowy: instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA). W trakcie planowania pomocy w ramach IPA większy nacisk kłaść się będzie na priorytetowe reformy, związane z etapem osiągniętym przez poszczególnych partnerów w procesie przekształceń. Komisja proponuje obecnie dokonanie przeglądu partnerstw dla członkostwa i partnerstw europejskich, które będą stanowiły podstawę przy wyznaczaniu priorytetów. Komisja proponuje także nowe wieloletnie orientacyjne ramy finansowe na potrzeby IPA, obejmujące lata 2009-2011. Dzięki temu powstanie możliwość wspierania budowy społeczeństwa obywatelskiego, głównie poprzez rozwijanie zdolności i projekty wymiany. Dodatkowy nacisk zostanie położony na programy, które wspierają budowę państwa, dobre sprawowanie rządów, reformy instytucjonalne i rozwój potencjału administracyjnego. Dzięki bardziej intensywnej współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI), Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR) oraz innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi możliwe będzie maksymalne wykorzystanie pomocy w postaci dotacji na rzecz rozwoju sektora prywatnego i inwestycji infrastrukturalnych. Komisja zagwarantuje bliską współpracę z innymi ofiarodawcami pomocy we wszystkich dziedzinach ich działań oraz będzie ich zachęcała do aktywności w priorytetowych obszarach wskazanych w niniejszym komunikacie. Realizację pomocy ułatwi także przekazanie obowiązków Europejskiej Agencji Odbudowy delegaturom i biurom Komisji. Państwa członkowskie mają najlepsze warunki do przejęcia czołowej roli w informowaniu opinii publicznej o tym, że rozszerzenie leży w interesie UE. Komisja nadal będzie wypełniała swoją rolę w tym zakresie, dbając o lepszy przepływ informacji i danych dotyczących kwestii związanych z rozszerzeniem. W niniejszym komunikacie przeanalizowano, przyjmując za punkt wyjścia obecną strategię UE, główne problemy na drodze do integracji z UE. W komunikacie przedstawiono propozycje dotyczące dostosowania instrumentów polityki rozszerzenia oraz zagwarantowania, że większy nacisk będzie się kłaść na obszary, gdzie istnieje najbardziej pilna potrzeba dokonania zmian; uwzględniono przy tym doświadczenia zebrane w trakcie poprzednich rund rozszerzenia. 2. OBECNIE ISTNIEJąCE PROBLEMY W KRAJACH OBJęTYCH PROCESEM ROZSZERZENIA Krajom Bałkanów Zachodnich i Turcji zaoferowano perspektywę członkostwa w UE po spełnieniu określonych warunków. Biorąc pod uwagę obecny stan przygotowań w tych krajach, ich przystąpienie do UE prawdopodobnie będzie miało miejsce w perspektywie średnio- lub długoterminowej. Najważniejsze w chwili obecnej są staranne przygotowania mające na celu zagwarantowanie, że kraje zaangażowane w procesy rozszerzania będą w stanie poradzić sobie z najważniejszymi problemami politycznymi i gospodarczymi, jak również z problemami związanymi z prawodawstwem i poszczególnymi dziedzinami polityki UE. 2.1. Bałkany Zachodnie Zaangażowanie UE w krajach Bałkanów Zachodnich, wyrażające się poprzez proces stabilizacji i stowarzyszenia prowadzący do ewentualnego członkostwa, przyczyniło się w znacznym stopniu do postępów osiągniętych w ostatnich latach przez kraje regionu. Utrzymano stabilność polityczną, a odbudowa po wojnach, które miały miejsce w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, jest prawie zakończona. Władzę w całym regionie sprawują rządy wyłonione na drodze demokratycznej. Wzrosło tempo wzrostu gospodarczego, zwiększyła się stabilność makroekonomiczna i podniósł się poziom życia. Trwają ważne reformy, które pozwolą na umocnienie praworządności oraz zmodernizowanie struktur społecznych i gospodarczych. Rozwija się współpraca regionalna, w tym współpraca w dziedzinie handlu, energii, transportu i ochrony środowiska. Kraje Bałkanów Zachodnich w coraz większym stopniu przejmują odpowiedzialność za inicjatywy regionalne. Wszystkie kraje Bałkanów Zachodnich posuwają się naprzód na drodze do członkostwa w UE, chociaż w różnym tempie. Chorwacja prowadzi negocjacje akcesyjne z UE, a Była Jugosłowiańska Republika Macedonii uzyskała status państwa kandydującego do UE. Proces zawierania układów o stabilizacji i stowarzyszeniu z krajami regionu jest bliski zakończenia, a poziom ich integracji gospodarczej z UE jest zaawansowany. Kraje Bałkanów Zachodnich podpisały już umowy o ułatwieniach wizowych i readmisji z UE. W chwili obecnej należy skonsolidować i utrwalić te osiągnięcia. Należy również rozwiązać szereg kolejnych, istotnych problemów. W wielu krajach ogólne tempo procesu reform uległo spowolnieniu. Budowa państwa, jak również lepsze sprawowanie rządów pozostają wśród najważniejszych przedmiotów dążeń wielu krajów Bałkanów Zachodnich. Sytuacja w Kosowie[5] nadal wymaga znacznej obecności międzynarodowej. Nie da się utrzymać obecnego statusu Kosowa. Należy rozstrzygnąć tę kwestię bez dalszych opóźnień, aby umożliwić polityczny i gospodarczy rozwój Kosowa oraz zagwarantować stabilność w regionie. W Bośni i Hercegowinie nacjonalistyczna retoryka najważniejszych polityków doprowadziła do zakwestionowania zasad ustalonych w porozumieniu pokojowym z Dayton/Paryża oraz do spowolnienia tempa reform. Nie udało się osiągnąć postępu w kwestii niezbędnych reform policji oraz systemu konstytucyjnego. Rząd Bośni i Hercegowiny musi przejąć pełną odpowiedzialność za sprawowanie rządów w tym kraju, które w chwili obecnej opiera się w dużej mierze na znacznej obecności międzynarodowej. W niektórych innych krajach niezbędne jest ukończenie budowy (lub wprowadzania w życie) systemów konstytucyjnych. W całym regionie Bałkanów Zachodnich potrzeba więcej dialogu i więcej ducha tolerancji, szczególnie w kwestiach etnicznych. W Kosowie stosunki pomiędzy Albańczykami i Serbami nadal są napięte. Ponadto kosowscy Serbowie w zasadzie są nieobecni w tamtejszych instytucjach i administracji. Funkcjonowaniu instytucji państwowych w Bośni i Hercegowinie nadal zagrażają podziały etniczne. Mimo zwycięstwa sił demokratycznych w wyborach parlamentarnych w Serbii oraz powstaniu proreformatorskiego rządu, skrajne partie i retoryka nacjonalistyczna są tam nadal silne i mają negatywny wpływ na ogólny klimat polityczny w tym kraju. Siły demokratyczne są słabe. W Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii często występujące napięcia i niewystarczający poziom współpracy sił politycznych miały negatywny wpływ na funkcjonowanie instytucji oraz spowolniły tempo reform. Spór konstytucyjny pomiędzy rządem a partią opozycyjną doprowadził do bojkotu parlamentu przez tę partię. Wysoce konfrontacyjna atmosfera polityczna w Albanii i długotrwały proces przyjmowania konstytucji w Czarnogórze to kolejne przykłady problemów przy budowie nowoczesnych demokracji. Chorwacja musi podjąć dalsze działania w celu propagowania tolerancji wobec mniejszości. Znaczące postępy odnotowano w kwestii współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii (MTJK), która jest kluczowym warunkiem wynikającym z procesu stabilizacji i stowarzyszenia. Chorwacja i Była Jugosłowiańska Republika Macedonii nadal w pełni współpracują z Trybunałem. Współpraca Czarnogóry z Trybunałem jest zadowalająca. Postępy poczynione w tej dziedzinie przez Serbię pozwoliły na wznowienie oraz zakończenie z technicznego punktu widzenia negocjacji w sprawie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Bośnia i Hercegowina także dokonała postępów w kwestii współpracy z MJTK. Mimo to Serbia oraz Bośnia i Hercegowina nadal muszą wykazywać gotowość do pełnej współpracy z Trybunałem, co pozwoli na aresztowanie pozostałych oskarżonych. Kosowo poczyniło pewne postępy we współpracy z MJTK, ale zastraszanie świadków nadal jest tam problemem. Niewielkie postępy osiągnięto w kwestii powrotu uchodźców. Wielu uchodźców oraz przesiedleńców wewnętrznych żyje w bardzo trudnych warunkach. Odnotowano także pewne postępy w kwestii większej obecności grup mniejszościowych w administracji publicznej. Mimo to Romowie nadal są mniejszością znajdującą się w najgorszej sytuacji w całym regionie. Wszystkie kraje powinny promować tolerancję wobec mniejszości oraz podejmować odpowiednie działania, aby chronić osoby, które mogą być przedmiotem dyskryminacji, wrogości lub aktów przemocy. Najważniejsze jest osiągnięcie pojednania i długotrwałej stabilności. Nadrzędne priorytety to zagwarantowanie przestrzeganie zasady praworządności, szczególnie poprzez reformę systemu sądownictwa, jak również zwalczanie korupcji i przestępczości zorganizowanej. Większość krajów regionu podjęła działania w celu poprawy organizacji i skuteczności ich systemów sądownictwa. Podejmowane są działania mające na celu zintensyfikowanie walki z przestępczością zorganizowaną. Przynoszą one pierwsze rezultaty. Opracowywane są przepisy oraz powstają instytucje powołane do zwalczania korupcji. W kilku krajach trwają śledztwa, pewną liczbę osób postawiono także w stan oskarżenia. Mimo to nadal niezbędne jest znaczne ulepszenie systemów sądownictwa w całym regionie. Należy wdrażać w sposób ciągły głębokie reformy mające na celu zagwarantowanie niezależności i sprawnego funkcjonowania systemów sądownictwa oraz odpowiedzialności władzy sądowniczej. Korupcja nadal jest rozpowszechniona i głęboko zakorzeniona w wielu społeczeństwach regionu. We wszystkich krajach Bałkanów Zachodnich podejmowane działania nie są wystarczające wobec skali tego problemu. Wyeliminowanie korupcji i postawienie osób podejrzanych przed sądem wymaga silnej woli politycznej, szczególnie w przypadku głośnych spraw. Przestępczość zorganizowana nadal jest poważnym problemem. Organizacje przestępcze są obecne w różnych obszarach gospodarki i życia społecznego, jak również w życiu politycznym. Korzystają one często z niewystarczającej przejrzystości w systemach zamówień publicznych, planowania inwestycji i prywatyzacji. Cały region jest miejscem pochodzenia, jak i miejscem tranzytowym w handlu żywym towarem oraz przemytu narkotyków. Konieczne są dalsze znaczne wysiłki w tej dziedzinie. Potencjał administracyjny jest istotną kwestią z punktu widzenia możliwości wypełnienia kryterium kopenhaskiego dotyczącego zdolności do przyjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa, co podkreśliła Rada Europejska obradująca w Madrycie w 1995 r. W całym regionie trwają reformy administracji publicznej; przynoszą one pozytywne rezultaty w postaci strategii ramowych i aktów prawnych. Chorwacja udowodniła, że posiada znaczny potencjał administracyjny, umożliwiający realizację układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Serbia również posiada znaczny potencjał administracyjny, umożliwiający realizację takiego układu. Kraje te muszą teraz wykorzystać ten potencjał i zmodernizować go, aby uzyskać zgodność z prawodawstwem i polityką UE. W pozostałych krajach potencjał administracyjny nadal jest na niskim poziomie i ma negatywny wpływ na wdrażanie reform oraz proces dostosowywania się do UE; niezbędne są dodatkowe działania w tej dziedzinie. We wszystkich krajach niezbędne jest silniejsze zaangażowanie w stworzenie służby cywilnej, zarówno na szczeblu centralnym, jak i lokalnym, która byłaby sprawna, stabilna i odpowiedzialna za swoje działania. W kilku krajach zatrudnianie, awansowanie i zwalnianie urzędników służby cywilnej nie opiera się na obiektywnych i przejrzystych kryteriach. Należy podnieść standardy etyczne w służbie cywilnej. W Bośni i Hercegowinie oraz w innych krajach należy przeprowadzić reformy policji i służb specjalnych. Społeczeństwo obywatelskie jest ważnym elementem życia publicznego w Europie. Kraje Bałkanów Zachodnich podjęły działania mające na celu przyjęcie aktów prawnych i strategii bardziej sprzyjających rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego. Podjęto pierwsze kroki zmierzające do budowy demokracji uczestniczącej. Mimo to społeczeństwa obywatelskie nadal są słabe w całym regionie. Wojny i napięcia etniczne w poważnym stopniu uszkodziły tkankę społeczną regionu. Lokalne organizacje pozarządowe potrzebują szkoleń, aby dostosować się do obecnej sytuacji. Potrzebne są dalsze działania na rzecz umocnienia wolności stowarzyszania się, ramy prawne i zachęty ze strony władz publicznych sprzyjające powstawaniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Ogólnie rzecz biorąc tempo wzrostu gospodarczego pozostaje na stosunkowo wysokim poziomie w całym regionie, a średnie płace zwiększyły się. Inflacja jest niska i stabilna. W większości krajów regionu prowadzi się racjonalną politykę fiskalną i monetarną. Rozwinęły się jeszcze bardziej systemy finansowe. Systemy zarządzania finansami publicznymi zostały ulepszone. Podejmuje się działania aby poprawić warunki dla przedsiębiorczości. Wszystkie kraje Bałkanów Zachodnich w dalszym ciągu restrukturyzują i otwierają swoje gospodarki. Ich gospodarki są już zintegrowane z UE w wysokim stopniu, a poziom integracji nadal zwiększa się. Układy o stabilizacji i stowarzyszeniu oraz nowa Środkowoeuropejska umowa o wolnym handlu (CEFTA) tworzą razem ramy sprzyjające rozwojowi handlu i napływowi inwestycji na Bałkany, podobnie jak miało to miejsce w przypadku Europy środkowej i wschodniej w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Kilka krajów ma ambitne plany poprawy stanu infrastruktury oraz modernizacji systemów ubezpieczeń społecznych. Zwiększenie konkurencyjności, zmniejszanie wysokiego bezrobocia oraz wspieranie rozwoju społecznego i infrastruktury to nadal poważne problemy do rozwiązania w całym regionie. Utrzymuje się nadal poważne zagrożenie fiskalne, a poziom nierównowagi bilansu płatniczego jest znaczny w wielu krajach. Postępy w tworzeniu nowych miejsc pracy są zróżnicowane (w niektórych krajach regionu poziom bezrobocia osiąga wartości powyżej 35%), a luka pomiędzy dostępnymi a potrzebnymi umiejętnościami na rynku pracy cały czas się zwiększa. Na rynkach pracy nadal brakuje odpowiedniego połączenia elastyczności i bezpieczeństwa dla pracowników, a podatki od wynagrodzeń w przypadku zarejestrowanych przedsiębiorstw są stosunkowo wysokie. Oparte na rolnictwie gospodarki potrzebują dalszej dywersyfikacji. Trzeba kontynuować konsolidację finansów publicznych i restrukturyzację przedsiębiorstw Należy zrealizować plany prywatyzacyjne poszczególnych krajów. Niezbędne jest dalsze pobudzanie napływu inwestycji oraz rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, między innymi poprzez łatwiejszy dostęp do finansowania. Rządy powinny nadal poprawiać warunki dla przedsiębiorstw oraz pobudzać wzrost zatrudnienia. Muszą one zmniejszyć biurokrację, umocnić praworządność, wprowadzić wiarygodny system rejestracji gruntów oraz przejrzyste procedury prywatyzacyjne. W niektórych krajach należy zakończyć tworzenie oraz zagwarantować przestrzeganie ram prawnych zapewniających poprawne funkcjonowanie rynków. Niezbędne jest uproszczenie systemów podatkowych. Doprowadzi to do pobudzenia działalności gospodarczej oraz do zmniejszenia dużego znaczenia szarej strefy w gospodarce. Ponadto niezbędne są działania ułatwiające dostęp do finansowania oraz wykorzystanie technologii elektronicznych. Turcja Od grudnia 1999 r., kiedy Rada Europejska przyznała status państwa kandydującego Turcji, kraj ten dokonał znacznych zmian. Perspektywa członkostwa w UE okazała się jednym z wielu bodźców skłaniających Turcję do zreformowania systemu politycznego i prawnego oraz gospodarki. Zniesiono karę śmierci, kompetencje i skład Narodowej Rady Bezpieczeństwa zostały zmienione, tak aby zwiększyć cywilną kontrolę nad wojskiem, a szereg poprawek do konstytucji zwiększył zakres wolności demokratycznych. Dokonano postępów w takich obszarach jak prawa kobiet i dzieci oraz zwalczanie tortur; nastąpił dalszy spadek liczby odnotowanych przypadków tortur i złego traktowania. Pod względem ekonomicznym po głębokim kryzysie finansowym w 2001 r. racjonalna polityka makroekonomiczna i reformy strukturalne mające na celu zagwarantowanie długoterminowej stabilności gospodarczej pozwoliły na szybką poprawę gospodarczą i polepszenie klimatu inwestycyjnego. W rezultacie uzyskano wysokie tempo wzrostu gospodarczego, które osiągnęło 6,1% w 2006 r. Inflacja obniżyła się od 2001 r., a turecka lira była silna. Mimo to rozwój gospodarczy Turcji nadal w znacznym stopniu pozostaje pod wpływem tendencji na światowym rynku finansowym. Od ustanowienia unii celnej w 1995 r. wartość handlu z Unią Europejską zwiększyła się trzykrotnie (według cen bieżących). Wzrost wymiany handlowej wynika z silnego zapotrzebowania na towary i usługi pochodzące z UE oraz z dobrych wyników osiąganych przez turecki przemysł produkujący na eksport. Ponadto poziom zagranicznych inwestycji bezpośrednich osiągnął nowy rekord w wysokości 16 miliardów EUR w 2006 r., co stanowi 4,9% tureckiego PKB. Inwestycje pochodzą głównie z Unii Europejskiej. Reformy oraz strategiczne znaczenie stosunków UE z Turcją doprowadziły do rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych w październiku 2005 r. Opierają się one na założeniu, że tempo negocjacji zależy od tempa reform w Turcji. Tempo wdrażania reform było jednak zróżnicowane i obniżyło się od 2005 r. W ciągu ostatniego roku w Turcji miał miejsce kryzys konstytucyjny związany z wyborem prezydenta, który doprowadził do przyśpieszonych wyborów parlamentarnych. Wojskowi wygłaszali publicznie oświadczenia wykraczające poza ich kompetencje. Mimo to w trakcie kampanii wyborczej miały miejsce otwarte debaty dotyczące tradycyjnie trudnych tematów, a silne społeczeństwo obywatelskie zademonstrowało swoje przywiązanie do demokracji i zasad państwa laickiego. Wybory do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego przeprowadzono przy pełnym poszanowaniu demokratycznych norm i zasad praworządności. Nowy parlament odzwierciedla różnorodność poglądów politycznych w kraju. Prezydent został wybrany zgodnie z przepisami konstytucyjnymi, a zasady demokratyczne zwyciężyły w stosunkach pomiędzy władzami cywilnymi a wojskiem. Rząd rozpoczął prace nad nową konstytucją. Turcja musi obecnie nabrać nowego rozmachu w przeprowadzaniu reform politycznych. Konieczne są dalsze znaczące wysiłki, szczególnie w kwestiach wolności słowa, oraz praw społeczności religijnych innych niż muzułmańskie. Dalsze postępy są niezbędne szczególnie w kwestii zwalczania korupcji, reformy sądownictwa, praw związków zawodowych oraz praw kobiet i dzieci. Administracja publiczna musi także w większym stopniu ponosić odpowiedzialność za swoje działania. W południowo-wschodniej części Turcji należy stworzyć warunki umożliwiające dominującej tam liczebnie ludności kurdyjskiej pełne korzystanie z przysługujących jej praw i wolności. Komisja będzie nadal ściśle monitorowała proces reform politycznych, w tym kwestię cywilnej kontroli nad siłami bezpieczeństwa. W odpowiedzi na szereg ataków Partii Pracujących Kurdystanu (PKK), których rezultatem było wiele ofiar, parlament turecki przyjął w październiku 2007 r. uchwałę upoważniającą rząd do wojskowej interwencji w północnym Iraku. Prezydencja UE wyraziła w dniu 22 października całkowite potępienie dla terrorystycznych działań PKK w Turcji. Stwierdzono także, że „wspólnota międzynarodowa, a w szczególności wszystkie najważniejsze państwa regionu, muszą wspierać wysiłki Turcji mające na celu ochronę jej ludności i zwalczenie terroryzmu, przy jednoczesnym poszanowaniu praworządności, zagwarantowaniu pokoju i stabilności na poziomie międzynarodowym i w regionie oraz powstrzymaniu się od nieproporcjonalnych działań wojskowych”. Aby wyeliminować pozostałe zagrożenia dla stabilności makroekonomicznej niezbędne są dalsze strukturalne reformy gospodarcze i konsolidacja fiskalna. Najważniejsze problemy obejmują nieprawidłowości strukturalne i brak elastyczności rynku pracy, jakość siły roboczej, niskie stopy zatrudnienia (szczególnie w przypadku kobiet), duże rozmiary szarej strefy w gospodarce oraz konieczność przeprowadzenia reform systemu ubezpieczeń społecznych i w sektorze energetycznym. Gospodarka opiera się na rolnictwie i jest w małym stopniu zróżnicowana. Konieczne jest poprawienie sytuacji społeczności Romów. Turcja musi opracować całościowy program rozwoju gospodarczego i społecznego południowo-wschodniej części kraju. Dobre stosunki sąsiedzkie pozostają istotną kwestią. Oczekuje się także, że Turcja zapewni pełne wdrożenie, w sposób niedyskryminacyjny, protokołu dodatkowego do układu stowarzyszeniowego. 3. STRATEGIA ROZSZERZENIA: REALIZACJA OBECNEGO PROGRAMU ROZSZERZENIA 3.1. Nowe porozumienie w sprawie rozszerzenia Proces rozszerzenia UE przyczynia się do umacniania pokoju i stabilności, oraz do promowania reform i wartości europejskich. Skuteczność uzależnienia postępów w negocjacjach od tempa reform zależy od utrzymania wiarygodnej perspektywy integracji z Unią. Musi być ona szczególnie wyraźna dla ludności krajów objętych procesem rozszerzania. Perspektywa członkostwa nigdy wcześniej nie była bardziej ważna niż obecnie, ponieważ pomaga ona państwom przezwyciężać kryzysy, słabość instytucji państwowych i zagrożenia dla demokracji. Ścisłe uzależnienie postępów negocjacji od tempa reform na wszystkich etapach rozszerzenia pomaga w konsolidacji reform we wszystkich państwach kandydujących i potencjalnych państwach kandydujących oraz przygotowuje przyszłe państwa członkowskie do wypełniania zobowiązań, które przyjmą na siebie w momencie przystąpienia do UE. Postępy poszczególnych państw na drodze do Unii Europejskiej zależą od ich indywidualnych starań zmierzających do spełnienia kryteriów kopenhaskich, a w przypadku krajów Bałkanów Zachodnich, od spełnienia warunków określonych w procesie stabilizacji i stowarzyszenia. Duży nacisk kładzie się na zdolność UE do przyjmowania nowych państw w trakcie najważniejszych etapów procesu przystąpienia. Poprawa jakości procesu rozszerzenia, o której postanowiono w trakcie obrad Rady Europejskiej w grudniu 2006 r., gwarantuje, że postępy państw kandydujących i potencjalnych państw kandydujących na drodze do członkostwa w UE będą zależeć od ich sukcesów w spełnianiu podstawowych warunków. Kryteria odniesienia, od których zależy otwarcie i zamknięcie poszczególnych rozdziałów negocjacji, oceny wpływu przygotowywane w kluczowych momentach procesu rozszerzenia na temat najważniejszych dziedzin polityki UE oraz powiązanie negocjacji z reformami politycznymi odgrywają coraz większą rolę w tym procesie. 3.2. Skupienie się na najważniejszych problemach Powyższe problemy wymagają skupienia się na najbardziej priorytetowych reformach, dotyczących budowy państwa, sprawowania rządów i reform społeczno-ekonomicznych. Komisja proponuje obecnie zmodyfikowane partnerstwa dla członkostwa i partnerstwa europejskie, które odzwierciedlają te priorytety. Partnerstwa prowadzą poszczególne kraje na ich drodze do Europy oraz definiują priorytety przedakcesyjnej pomocy finansowej. Przyznają one już na wczesnych etapach wyższy priorytet podstawowym problemom związanym ze sprawowaniem rządów, w tym budowie instytucji, reformie systemu sądownictwa i administracji oraz zwalczaniu przestępczości zorganizowanej i korupcji. Większy nacisk będzie się kładło na tego typu trudne problemy, szczególnie w kontekście dialogu politycznego i gospodarczego. Zwalczanie przestępczości międzynarodowej wymaga większej współpracy pomiędzy krajami Bałkanów Zachodnich, instytucjami i agencjami UE oraz państwami członkowskimi. Problemy związane z wdrażaniem prawodawstwa i polityki UE należy ustawić we właściwej kolejności w zależności od potencjału poszczególnych krajów oraz postępów osiągniętych podejmowaniu podstawowych reform. Przedakcesyjny mechanizm nadzoru budżetowego, obejmujący od 2006 r. także potencjalne państwa kandydujące, będzie nadal wspierał reformy gospodarcze we wszystkich państwach kandydujących i potencjalnych państwach kandydujących. Współpraca regionalna i stosunki dobrosąsiedzkie nadal mają fundamentalne znaczenie dla integracji europejskiej. Postępy w tych dziedzinach umacniają zaufanie i przynoszą konkretne korzyści dzięki stabilności regionalnej, bardziej intensywnym kontaktom transgranicznym i lepszej infrastrukturze. Przynoszą także korzyści gospodarcze, takie jak większe tempo wzrostu gospodarczego i zwiększony napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Aby społeczeństwa państw członkowskich UE i państw objętych procesem rozszerzenia więcej o sobie wiedziały i lepiej się rozumiały niezbędne jest, aby nastąpił dalszy rozwój społeczeństwa obywatelskiego oraz dialogu pomiędzy tymi społeczeństwami. Od 2005 r. Komisja udziela pomocy finansowej na rzecz projektów dotyczących dialogu, realizowanych wspólnie z krajami Bałkanów Zachodnich i Turcją, a także projektów tego rodzaju realizowanych tylko przez te kraje. Pomoc dla społeczeństwa obywatelskiego jest kluczem do wzajemnego zrozumienia oraz do wzmocnienia postaw demokratycznych w społeczeństwie. Komisja podejmie dodatkowe działania, aby wspierać rozwój społeczeństwa obywatelskiego i dialog, wykorzystując w tym celu IPA. 3.3. Kontynuowanie negocjacji akcesyjnych Negocjacje akcesyjne z Chorwacją i Turcją rozpoczęły się w październiku 2005 r. na mocy jednogłośnej decyzji podjętej przez państwa członkowskie, po serii głębokich reform politycznych i prawnych. Proces negocjacyjny zbliża oba te kraje do UE i służy jej strategicznym interesom. Negocjacje prowadzone są na podstawie precyzyjnie określonych ram negocjacyjnych, zatwierdzonych przez Radę. Postępują one równolegle z realizacją reform politycznych i gospodarczych oraz z transpozycją i wdrażaniem prawodawstwa UE. W trakcie obrad Rady Europejskiej w grudniu 2006 r. podjęto decyzje dotyczące realizacji procesu przystąpienia i jego jakości. W celu wdrożenia konkluzji Rady Europejskiej podjęto intensywne działania. Komisja w pełni wykorzystała możliwość proponowania kryteriów odniesienia w celu ustalenia warunków otwierania i zamykania poszczególnych rozdziałów negocjacji na postawie poczynionych postępów. Komisja wydaje swoje pierwsze oceny wpływu, w miarę jak najważniejsze rozdziały stają się centralnym elementem negocjacji. Jesienią Komisja opublikuje ocenę wpływu dotyczącą wejścia Chorwacji w przyszłości do sektora kabotażu drogowego UE. W zależności od postępów w negocjacjach w nadchodzącym roku przedstawione zostaną dalsze oceny wpływu, w których omówiony zostanie swobodny przepływ pracowników w kontekście ewentualnego przystąpienia Chorwacji do UE oraz dostaw energii w kontekście ewentualnego przystąpienia Turcji do UE. Unia angażuje się w intensywny dialog polityczny i ekonomiczny, którego rezultaty są uwzględniane w procesie negocjacyjnym. W tym kontekście szczególną uwagę zwraca się na uregulowanie nierozwiązanych problemów w stosunkach dwustronnych pomiędzy państwami kandydującymi i państwami członkowskimi oraz na rozwój stosunków dobrosąsiedzkich. Problemy dotyczące systemu sądownictwa i praw podstawowych omówione są szczegółowo w poświęconym im rozdziale negocjacji. Należy przypomnieć, że negocjacje akcesyjne mogą zostać zawieszone w przypadku poważnego i utrzymującego się naruszenia zasad wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, a także praworządności, na których opiera się Unia. Postępy Chorwacji na drodze do członkostwa są silnym sygnałem dla innych krajów Bałkanów Zachodnich i świadczą o tym, że mają one realną szansę na członkostwo, jeśli spełnią niezbędne warunki. Proces przystępowania Chorwacji do UE przyczynia się do rozwiązania problemów w stosunkach dwustronnych oraz problemów regionalnych, jak również promuje pojednanie. Służy także strategicznym interesom UE dotyczącym bezpieczeństwa i zapobiegania konfliktom w regionie, z którym graniczą państwa członkowskie. Obecny stan negocjacji akcesyjnych w rozdziałach poświęconych polityce UE wymaga rozwiązania problemów technicznych związanych z dostosowaniem przepisów do prawodawstwa UE. Komisja przedstawiła Radzie wszystkie sprawozdania z przeglądu prawodawstwa krajowego dotyczące Chorwacji. Punkt ciężkości przesuwa się teraz w stronę spełnienia przez Chorwację kryteriów odniesienia niezbędnych do rozpoczęcia negocjacji w odpowiednich rozdziałach. Jeśli kryteria te zostaną spełnione, możliwe będzie osiągnięcie w nadchodzącym roku znacznych postępów w negocjacjach akcesyjnych z Chorwacją. Chorwacja musi jeszcze osiągnąć dalsze postępy w kwestii reform administracji i systemu sądownictwa, praw mniejszości, powrotu uchodźców oraz restrukturyzacji przemysłu ciężkiego. Zaangażowanie Turcji w przeprowadzanie reform ma duże znaczenie strategiczne dla bezpieczeństwa i stabilności samej UE. Turcja jest jedynym w swoim rodzaju pośrednikiem pomiędzy Zachodem a światem muzułmańskimi. Pokazuje to wyraźnie inicjatywa Sojusz Cywilizacji, mająca na celu wspieranie dialogu pod auspicjami ONZ. Integrację Turcji do UE, bazującą na głębokich przemianach demokratycznych w tym kraju, śledzą z zainteresowaniem państwa i społeczeństwa Bliskiego Wschodu oraz całego świata muzułmańskiego. Turcja wspiera także bliskowschodni proces pokojowy oraz dialog z Iranem dotyczący kwestii nuklearnej. Turcja dysponuje ważnymi aktywami w dziedzinie bezpieczeństwa i udostępnia je w ramach misji UE i NATO w różnych częściach świata, od Bałkanów Zachodnich po Demokratyczną Republikę Konga, od Darfuru po Afganistan. Istnieje możliwość, że przez Turcję będzie przebiegał jeden z najważniejszych szlaków przesyłu nośników energii, łączący UE i największych dostawców ropy naftowej i gazu ziemnego na świecie. Dzięki temu Turcja pełniłaby kluczową rolę w zabezpieczaniu dostaw energii do Europy. Dostosowanie Turcji do polityki UE przyniesie jej korzyści w takich dziedzinach jak kontrola ruchów migracyjnych czy ochrona środowiska. Turcja regularnie osiąga wysoki i stabilny wzrost gospodarczy oraz należy do najważniejszych partnerów UE w dziedzinie handlu i inwestycji. Powyższe względy strategiczne były brane pod uwagę od początku stosunków pomiędzy UE i Turcją w 1959 r. Możliwość przystąpienia Turcji do UE zasygnalizowano po raz pierwszy w 1963 r., kiedy podpisała ona układ o stowarzyszeniu z Europejską Wspólnotą Gospodarczą. Układ ten wyraźnie przewiduje możliwość przystąpienia Turcji do UE, zarówno w preambule, jak i w art. 28. Odzwierciedla to dużą strategiczną rolę, jaką Turcja odgrywała od początku integracji europejskiej. Turcja jest obecnie jedynym krajem, z którym UE zawarła unię celną (przyjętą w 1995 r.). Turcja uzyskała status państwa kandydującego w 1999 r. Wspólnym celem negocjacji jest przystąpienie Turcji do UE, jak uzgodniły wszystkie państwa członkowskie w październiku 2005 r. Negocjacje z Turcją to proces otwarty, nie można z góry zagwarantować jaki będzie jego wynik. Postępy w negocjacjach postępują równolegle z postępami w realizacji reform i procesu dostosowania prawa i polityki kraju do prawa i polityki UE. Istotne jest aby Unia Europejska dotrzymała swoich zobowiązań i kontynuowała proces negocjacyjny, a także aby negocjacje dotyczące poszczególnych rozdziałów rozpoczynały się, jak tylko spełnione zostaną techniczne warunki, zgodnie z ramami negocjacyjnymi z października 2005 r. oraz decyzją Rady z dnia 11 grudnia 2006 r. Proces przeglądu prawodawstwa krajowego Turcji doszedł do ostatniego etapu; Komisja złoży większość sprawozdań Radzie do końca bieżącego roku. Turcja musi podjąć niezbędne działania, aby spełnić zdefiniowane przez Radę kryteria odniesienia niezbędne do rozpoczęcia negocjacji w większości rozdziałów. Jeśli Turcji uda się nadać na nowo rozmach procesowi reform politycznych, będzie to miało bezpośredni wpływ na tempo negocjacji akcesyjnych. Jeśli zostaną spełnione kryteria odniesienia, możliwe będzie osiągnięcie w nadchodzącym roku postępów w negocjacjach akcesyjnych z Turcją. Stosunki dobrosąsiedzkie pozostają istotną kwestią. Zgodnie z deklaracją UE z dnia 21 września 2005 r. oraz konkluzjami Rady z dnia 11 grudnia 2006 r. Turcja musi spełni swoje zobowiązanie do pełnej realizacji, w sposób niedyskryminacyjny, protokołu dodatkowego do porozumienia z Ankary oraz do usunięcia wszystkich przeszkód uniemożliwiających swobodny przepływ towarów, w tym przeszkód dotyczących środków transportu stosowanych względem Republiki Cypru. Oczekuje się także, że Turcja poczyni postępy w normalizacji stosunków dwustronnych z Republiką Cypru. 3.4. Umocnienie europejskiej perspektywy dla Bałkanów Zachodnich i promowanie współpracy regionalnej Wszystkie kraje Bałkanów Zachodnich mają perspektywę uzyskania członkostwa w UE. Przyszłość Bałkanów Zachodnich leży w Unii Europejskiej. Proces stabilizacji i stowarzyszenia oraz program z Salonik z 2003 r. nadal stanowią podstawę polityki UE wobec tego regionu. Współpraca regionalna przynosi wymierne korzyści obywatelom Bałkanów Zachodnich oraz promuje reformy i pojednanie. UE nadal będzie uzależniała postęp krajów Bałkanów Zachodnich na drodze do członkostwa od dokładnego spełnienia określonych kryteriów. Satysfakcjonujące osiągnięcia wypełnianiu tych kryteriów, a szczególnie wypełnienia zobowiązań wynikających z układów o stabilizacji i stowarzyszeniu, w tym postanowień dotyczących handlu, są ważnymi elementami na drodze do członkostwa. Silne instytucje są niezbędne do realizacji postanowień wynikających z układów o stabilizacji i stowarzyszeniu oraz do sprawnego funkcjonowania różnych wspólnych instytucji. Komisja nadal wspiera wszystkie kraje Bałkanów Zachodnich na obranym przez nie europejskim kursie polityki, w miarę osiąganych postępów zgodnie z mapą drogową przedstawioną w 2005 r. Komisja przyzna pełen priorytet kwestii stabilności w Kosowie i perspektywie przyjęcia Kosowa do UE. Decyzje podjęte podczas szczytu Procesu Współpracy w Europie Południowo-Wschodniej (SEECP), który odbył się w maju 2007 r. w Zagrzebiu, oznaczały przejście do etapu przejmowania regionalnej odpowiedzialności za proces współpracy w regionie. Pakt stabilności w dużej mierze spełnił swoje zadanie i zostanie zastąpiony nową Radą Współpracy Regionalnej (RCC), powiązaną z SEECP. Nominowany został sekretarz generalny RCC, a Sarajewo wybrano na siedzibę jego sekretariatu. Aktualnie urzędujące bułgarskie przewodnictwo organizacji podpisało umowę z krajem przyjmującym (Bośnią i Hercegowiną); obecnie trwa organizowanie sekretariatu. Oczekuje się, że ostatnie spotkanie okrągłego stołu paktu stabilności i pierwsze spotkanie RCC odbędą się w Sofii na początku 2008 r., kiedy specjalny koordynator paktu stabilności przekaże swoje obowiązki sekretarzowi generalnemu RCC. Nowe struktury będą musiały szybko zacząć funkcjonować, szczególnie dotyczy to sekretariatu i jego biura łącznikowego w Brukseli. SEECP i RCC będą stanowiły ogólne ramy dla współpracy regionalnej. Komisja będzie uczestniczyła w RCC i zachęca wszystkie zainteresowane strony do odgrywania aktywnej roli. Korzystając z ważnych doświadczeń wyniesionych z wdrażania paktu stabilności Komisja ma zamiar współpracować z SEECP i RCC przy realizacji inicjatywy na rzecz zmniejszenia ryzyka wystąpienia klęsk żywiołowych rady europejskiej, jak również przy realizacji inicjatywy na rzecz zapobiegania klęskom żywiołowym i przygotowania do ich zwalczania, uruchomionej w ramach paktu stabilności. Komisja ma także zamiar jeszcze bardziej zaangażować kraje Bałkanów Zachodnich w prace dotyczące wspólnotowego mechanizmu ochrony ludności, który służy podejmowaniu odpowiednich działań w sytuacjach kryzysowych, takich jak powodzie, pożary lasów czy trzęsienia ziemi. W lipcu weszła w życie nowa Środkowoeuropejska umowa o wolnym handlu (CEFTA). Wszyscy sygnatariusze zakończyli ratyfikację tego dokumentu; regionalna strefa wolnego handlu obejmuje obecnie cały region. Komisja Europejska ma zamiar wspierać CEFTA poprzez udzielanie pomocy technicznej oraz finansowanie funkcjonowania sekretariatu CEFTA przez pierwsze trzy lata. Wszystkie kraje regionu współpracują w ramach Europejskiej karty małych przedsiębiorstw. Postępuje wdrażanie postanowień Traktatu o Wspólnocie Energetycznej. Trwa ratyfikacja Umowy o europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej. Część sygnatariuszy musi obecnie przejść do ratyfikowania tych umów. Pozwolą one na wczesną integrację z wewnętrznym rynkiem energii i wewnętrznym rynkiem lotniczym UE. Przygotowano szczegółowe mapy drogowe i plany działań dotyczące elektryczności i gazu. Aby zwiększyć wiedzę o prawodawstwie i polityce UE, biuro TAIEX Komisji[6] zorganizuje w potencjalnych państwach kandydujących szkolenia dotyczące informacji technicznych dla zainteresowanych podmiotów w administracji, wśród przedsiębiorstw oraz wśród innych organizacji. Regionalna Szkoła Administracji Publicznej będzie uczestniczyła we rozwijaniu potencjału administracyjnego na Bałkanach Zachodnich. Zmobilizowano fundusze UE, aby przekształcić obecnie istniejącą sieć w szkołę z siedzibą na Bałkanach Zachodnich. Obywatele krajów Bałkanów Zachodnich muszą poczuć konkretne korzyści wynikające z udziału ich krajów w procesie integracji europejskiej. Jest to niezbędne, aby zaangażowali się oni w proces pojednania i poparli niezbędne reformy. Powinno się zmaksymalizować kontakty międzyludzkie pomiędzy państwami członkowskimi i krajami regionu, jak również pomiędzy poszczególnymi krajami regionu. Ułatwienie podróżowania do Unii Europejskiej jest kwestią o kluczowym znaczeniu dla obywateli i rządów krajów Bałkanów Zachodnich. W Salonikach UE uznała znaczenie tego faktu i zobowiązała się do podjęcia działań umożliwiających osiągnięcie tego celu. Działania zmierzające do ułatwienia podróżowania do UE muszą uwzględniać wewnętrzne bezpieczeństwo i związane z migracją interesy UE. W stosunkach z Chorwacją od wielu lat obowiązuje ruch bezwizowy. Komisja niedawno wynegocjowała umowy o ułatwieniach wizowych oraz umowy o readmisji z innymi krajami regionu. Zostały one podpisane we wrześniu i oczekuje się, że zostaną wkrótce zatwierdzone przez Radę, tak aby mogły wejść w życie w dniu 1 stycznia 2008 r. Porozumienia te znacznie ułatwią uzyskiwanie wiz niezbędnych do podróżowania do UE. Ważne jest, aby państwa członkowskie zapewniły właściwą realizację tych umów. Umowy o ułatwieniach wizowych są ważnym krokiem w kierunku całkowitego zniesienia obowiązku wizowego. Komisja uważa, że nadszedł właściwy czas, aby stopniowo liberalizować obowiązek wizowy w stosunku do krajów Bałkanów Zachodnich poprzez dalsze konkretne działania. W tym celu Komisja proponuje nawiązanie dialogu z każdym krajem w celu przygotowania mapy drogowej dotyczącej warunków, które należy spełnić. Obejmowałyby one skuteczne wdrażanie umów o readmisji, jak również osiągnięcie postępów w takich kluczowych dziedzinach jak zarządzanie granicami, bezpieczeństwo dokumentów czy zwalczanie przestępczości zorganizowanej. Tego typu mapy drogowe pozwolą tym krajom skoncentrować się na wysiłkach związanych z przeprowadzaniem reform, a jednocześnie uwidocznią zaangażowanie UE na rzecz obywateli krajów tego regionu. Działania zmierzające do zintensyfikowania kontaktów międzyludzkich obejmują także rozwój współpracy w dziedzinie edukacji oraz poszerzenie możliwości studiowania w UE dla studentów studiów pierwszego i drugiego stopnia w ramach programów Tempus i Erasmus-Mundus. Kolejnych 100 studentów z krajów regionu może rozpocząć studia podyplomowe w UE w roku akademickim 2007/2008. Od 2008 r. do 500 studentów studiów pierwszego stopnia rocznie będzie mogło korzystać z programów wymiany pomiędzy państwami członkowskimi UE i krajami regionu. Komisja przeanalizuje, razem z państwami członkowskimi i innymi ofiarodawcami bilateralnymi, możliwość dalszej rozbudowy systemu stypendiów. Przedakcesyjna pomoc finansowa zostanie także wykorzystana, aby umożliwić udział młodzieży, organizacji młodzieżowych, podmiotów działających w dziedzinie kultury, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i naukowców z Bałkanów Zachodnich w programach UE. Komisja będzie promowała inicjatywy i projekty związane z Europejskim Rokiem Dialogu Międzykulturowego (2008 r.). W ramach nowego instrumentu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego Komisji podejmowane będą działania mające na celu wsparcie nawiązywania kontaktów i wymiany pomiędzy organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i ich odpowiednikami w regionie oraz na poziomie europejskim. Aktywne zaangażowanie parlamentów jest niezbędne do osiągnięcia przez aby kraje Bałkanów Zachodnich postępów na drodze do UE. Współpraca parlamentarna rozwinęła się zarówno pomiędzy poszczególnymi krajami Bałkanów Zachodnich, jak i pomiędzy nimi a UE. Komisja we współpracy z Parlamentem Europejskim będzie wspierać działania dotyczące integracji europejskiej. 3.5. Większe poparcie dla reform Od dnia 1 stycznia funkcjonuje instrument pomocy przedakcesyjnej. Jego celem jest zapewnienie spójnego systemu udzielania pomocy państwom kandydującym i potencjalnym państwom kandydującym. Wspólnota nadal będzie wspierać te kraje w ich wysiłkach mających na celu umocnienie instytucji demokratycznych i praworządności, jak również reformowanie administracji publicznej i budowę funkcjonujących gospodarek rynkowych. Pomoc będzie miała formę projektów dotyczących budowania instytucji i współpracy transgranicznej, jak również, w zależności od poziomu zaawansowania przygotowań danego kraju, pomocy na rzecz działań związanych z rozwojem poszczególnych regionów, zasobów ludzkich i obszarów wiejskich. Osiągnięto postępy w przygotowywaniu płynnego przejścia od udzielania pomocy poprzez Europejską Agencję Odbudowy (EAR) do etapu, w którym swoją rolę przejmą delegatury i biura Komisji w Belgradzie, Podgoricy, Prisztinie i Skopje. Proces ten zostanie zakończony do końca 2008 r. Agencja odegrała kluczową rolę w udzielaniu pomocy przeznaczonej na odbudowę po zakończeniu konfliktów. Wraz ze wprowadzeniem IPA władze krajów otrzymujących pomoc będą miały większy wpływ na programowanie pomocy przedakcesyjnej. Muszą one przygotować się do przejęcia odpowiedzialności za zarządzanie środkami UE. Kosowo zasługuje na szczególną uwagę. Ofiarodawcy będą musieli w dużym stopniu wziąć na siebie koszty niezbędnego finansowania zewnętrznego dla Kosowa. UE i państwa członkowskie będą musiały pokierować działaniami wspólnoty międzynarodowej zgodnie z kluczową rolą, jaką UE będzie odgrywać po ostatecznym ustaleniu statusu Kosowa. Instrument pomocy przedakcesyjnej pomoże krajom otrzymującym pomoc na wzmocnienie ich potencjałów poprzez budowę instytucji, dobre sprawowanie rządów oraz rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Szczególną uwagę poświęci się reformie administracji i reformie systemu sądownictwa oraz praworządności. Podejmowane będą także działania mające na celu poprawę zarządzania środkami publicznymi przez państwa regionu, jak również wzmocnienie ich potencjału, tak aby mogły w pełni wykorzystać pomoc przedakcesyjną. TAIEX oferuje możliwość udzielenia szybkiej pomocy instytucjom publicznym krajów objętych procesem rozszerzenia przez urzędników z sektora publicznego. Korzystając z rezultatów osiągniętych w ramach programu SIGMA[7] oraz TAIEX, programy partnerstwa administracji publicznej różnych krajów umożliwią udzielenie średnioterminowego wsparcia na rzecz lepszego rządzenia w połączeniu z tradycyjnymi programami partnerstwa związanymi z prawodawstwem lub różnymi dziedzinami polityki UE. Komisja uruchomi nowy instrument finansowania w ramach IPA aby wspierać rozwój społeczeństwa obywatelskiego i dialog. Krajowe i wielostronne projekty będą programowane w sposób skoordynowany, aby pobudzać rozwój społeczeństwa obywatelskiego we wszystkich krajach. Ich celem będzie wzmocnienie organów społeczeństwa obywatelskiego i ich roli w procesie politycznym, zwiększenie zdolności organizacji społeczeństwa obywatelskiego do realizacji transgranicznych projektów i rozwoju sieci kontaktów, a także zaznajomienie przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego i liderów opinii z tematyką związaną z UE. Instrument ten zwiększy zdolność lokalnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego do mobilizowania obywateli, reprezentowania interesów określonych środowisk, przygotowywania projektów sprzyjających nawiązywaniu kontaktów i kierowania nimi oraz będzie służył wspieraniu dialogu tych organizacji z ich odpowiednikami w UE. Pomocą w ramach tego instrumentu objęte zostaną następujące dziedziny: ochrona praw człowieka, promowanie równości płci, promowanie integracji społecznej, ochrona zdrowia, ochrona środowiska, wspieranie i reprezentowanie interesów przedsiębiorstw oraz ochrona konsumentów. Instrument ten będzie wspierał współpracę i przekazywanie wiedzy specjalistycznej pomiędzy przedsiębiorstwami, związkami zawodowymi i organizacjami zawodowymi w krajach partnerskich oraz odpowiadającymi im organizacjami w UE. Przygotowany zostanie program wizyt mający na celu zaznajomienie z tematyką UE najważniejszych przedstawicieli środowisk opiniotwórczych działających w polityce krajowej i lokalnej oraz przedstawicieli organizacji religijnych, środowisk dziennikarskich, związków zawodowych, organizacji przedsiębiorstw oraz zbliżenie ich do ich odpowiedników z UE. Lepsza koordynacja działań ofiarodawców jest ważnym elementem nowego rozporządzenia w sprawie IPA, głównie ze względu na ograniczenia budżetowe. Komisja będzie ściśle koordynowała pomoc w ramach IPA z pomocą udzielaną przez międzynarodowe instytucje finansowe oraz innych ofiarodawców, tak aby zaspokoić podstawowe potrzeby dotyczące rozwoju gospodarczego i społecznego. Komisja przygotowuje instrument wsparcia infrastruktury, który będzie finansowany przez IPA od 2008 r. i który będzie pomocny przy przygotowywaniu projektów infrastrukturalnych. Pomocą w ramach tego instrumentu objęte zostaną następujące dziedziny: transport, infrastruktura energetyczna i infrastruktura ochrony środowiska, ale także inwestycje w sektorze socjalnym, w takich dziedzinach jak ochrona zdrowia, edukacja, mieszkalnictwo i pomoc dla uchodźców. Wśród innych inicjatyw wymienić należy Europejski Fundusz na rzecz Europy Południowo-Wschodniej (EFSE), mający na celu wspieranie rozwoju sektora prywatnego oraz instrument wspierania efektywności energetycznej. Dzięki temu pomoc IPA będzie mogła być najbardziej oszczędnym połączeniem dotacji i pożyczek. We wspólnych działaniach będą uczestniczyły przede wszystkim EBI, jak również EBOR i inne międzynarodowe instytucje finansowe takie jak Bank Światowy i Bank Rady Europy. 3.6. Zapewnienie poparcia społeczeństwa dla rozszerzenia Komunikacja jest podstawą strategii rozszerzenia UE. Należy lepiej informować opinię publiczną o korzyściach i wyzwaniach związanych z rozszerzeniem. Na poglądy opinii publicznej w UE na temat przyszłych faz rozszerzenia mają wpływ jej poglądy na temat poprzednich etapów tego procesu. Ważne jest, aby słuchać obywateli, odpowiadać na ich potrzeby i dostarczać im dodatkowych informacji. UE musi przedstawiać więcej faktów dotyczących rozszerzenia, tak aby opinia publiczna była dobrze poinformowana o korzyściach i wyzwaniach związanych z rozszerzeniem. Informowanie o rozszerzeniu sprawia UE trudności zarówno w państwach w członkowskich, jak i w krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących. W państwach członkowskich główne problemy to przedstawienie faktów dotyczących piątego rozszerzenia, a szczególnie jego rezultatów - sukcesu gospodarczego i umocnienia roli UE na arenie międzynarodowej - oraz zwrócenie uwagi na korzyści i wyzwania dotyczącego obecnego procesu rozszerzenia. Instytucje UE i państwa członkowskie muszą zapewnić opinii publicznej w UE informacje o krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących oraz wyjaśnić, że rozszerzenie jest procesem stopniowym i starannie zarządzanym. Musimy promować na wszystkich poziomach społeczeństwa debatę publiczną dotyczącą problemów związanych z rozszerzeniem. W krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących główne problemy to konieczność podkreślenia zaangażowania UE w europejską perspektywę dla tych krajów oraz wyjaśnienia, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby możliwe były postępy na drodze do UE, przy założeniu, że każdy kraj jest oceniany według jego własnych zasług. Obywatele tych krajów muszą zrozumieć, że postępy na drodze do UE zależą od tempa reform realizowanych w poszczególnych krajach. Im szybszy i im bardziej efektywny będzie proces reform w tych krajach, tym szybsze będą ich postępy na drodze do członkostwa i wszystkich wynikających z niego korzyści. UE musi wspierać rządy tych krajów w ich wysiłkach na rzecz wyjaśnienia, czym jest UE i pokazania, jak ich obywatele mogą skorzystać z bliższych stosunków z UE podczas przygotowań do członkostwa. Obywatele muszą wiedzieć więcej o korzyściach takich jak przedakcesyjna pomoc finansowa i porady techniczne, ułatwienia wizowe czy stypendia. Aby móc lepiej informować o rozszerzeniu Komisja zachęca rządy państw członkowskich oraz krajów kandydackich i potencjalnych krajów kandydackich do przygotowania planów informowania o rozszerzeniu. Plany te powinny być skierowane do liderów środowisk opiniotwórczych aktywnych w polityce, mediach, życiu akademickim, wśród przedsiębiorców, partnerów społecznych i młodzieży. Nowy instrument Komisji służący do promowania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i dialogu także będzie wspierał te działania. Państwa członkowskie muszą przyjąć na siebie główną rolę w wyjaśnianiu i obronie polityki, którą uzgodniły, promowaniu dialogu i informowaniu o korzyściach wynikających z rozszerzenia. Członkowie Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych oraz władz regionalnych i lokalnych, jak również przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego również mają istotną rolę do odegrania. Są oni najbliżsi opinii publicznej i odgrywają ważną rolę w pobudzaniu rzeczowej debaty na temat rozszerzenia. Komisja będzie uzupełniała te działania poprzez informowanie o polityce rozszerzenia UE, w tym o pomocy przedakcesyjnej. Komisja będzie zwalczała mity poprzez prezentowanie faktów. Wykorzysta w tym celu w pełni swoje przedstawicielstwa w państwach członkowskich i swoje delegatury w państwach objętych procesem rozszerzenia. Komisja będzie starała się uczestniczyć w dialogu na temat rozszerzenia z najważniejszymi liderami opinii oraz będzie wykorzystywała doświadczenia zgromadzone w 2007 r. w wyniku realizacji wielu udanych projektów związanych z komunikacją, a szczególnie tych dotyczących izb handlowych i organizacji studenckich. 4. WNIOSKI I ZALECENIA Na podstawie powyższej analizy Komisja przedstawia następujące wnioski: 1) Rozszerzenie przyczyniło się do umocnienia pokoju, demokracji i stabilności na całym kontynencie europejskim oraz przyniosło konkretne korzyści w postaci zwiększonego obrotu handlowego, napływu inwestycji i wzrostu gospodarczego. Unia Europejska jest obecnie bardziej konkurencyjna i jest w stanie lepiej reagować na wyzwania wynikające z globalizacji. Rozszerzenie zwiększyło znaczenie UE w świecie. 2) Proces rozszerzenia UE jest starannie zarządzany zgodnie z nowym porozumieniem określonym w grudniu 2006 r. przez Radę Europejską. Porozumienie opiera się na zasadzie konsolidacji zobowiązań, uczciwym stawianiu warunków i rygorystycznym ich przestrzeganiu oraz lepszym informowaniu opinii publicznej, w połączeniu z uwzględnieniem zdolności UE do zintegrowania nowych państw członkowskich. Obecny program rozszerzenia obejmuje Bałkany Zachodnie i Turcję, którym zaoferowano perspektywę członkostwa w UE po spełnieniu określonych warunków. 3) Komisja podejmuje działania na rzecz poprawy jakości procesu rozszerzenia. Trudne problemy dotyczące reform rozwiązuje się obecnie już na wczesnym etapie. Istnieje zależność pomiędzy dialogiem w sprawach politycznych i gospodarczych a procesem rozszerzenia. W trakcie negocjacji akcesyjnych w pełni wykorzystuje się obecnie kryteria odniesienia jako warunki, których spełnienie jest niezbędne do otwarcia i zamknięcia poszczególnych rozdziałów negocjacji. Komisja promuje większą przejrzystość, na przykład poprzez udostępnianie publiczne sprawozdań z przeglądów prawodawstwa krajowego oraz przygotowuje pierwsze oceny wpływu. Każdy kraj objęty procesem rozszerzenia przechodzi do kolejnych etapów na drodze do UE po spełnieniu niezbędnych warunków, zgodnie z mapą drogą dla Bałkanów Zachodnich z 2005 r. 4) Kraje objęte procesem rozszerzenia nadal mają poważne problemy do rozwiązania. Ważne jest, aby perspektywy ich członkostwa nadal były wyraźne i wiarygodne. Każdy z krajów będzie oceniany indywidualnie. Pozostało jeszcze wiele do zrobienia w przypadku takich kwestii jak budowa państwa, praworządność, pojednanie, reforma administracji i reforma systemu sądownictwa oraz zwalczanie korupcji i przestępczości zorganizowanej. Dobre stosunki sąsiedzkie pozostają istotną kwestią . 5) Negocjacje akcesyjne z Chorwacją postępują w dobrym tempie i wchodzą w decydującą fazę. Dzięki temu wszystkie państwa tego regionu mogą się przekonać, że perspektywa członkostwa w UE jest realna. Chorwacja musi jeszcze dokonać postępów szczególnie w kwestii reform administracji i systemu sądownictwa, praw mniejszości, powrotu uchodźców oraz restrukturyzacji przemysłu stalowego i stoczniowego. 6) Po uzyskania statusu państwa kandydującego w 1999 r. Turcja przeprowadziła głębokie reformy. W ciągu ostatniego roku w Turcji miał miejsce kryzys konstytucyjny, który doprowadził do przyśpieszonych wyborów parlamentarnych. Wybory były wolne i uczciwe, a nowy parlament odzwierciedla różnorodność poglądów politycznych w kraju. Prezydent został wybrany zgodnie z przepisami konstytucyjnymi, a zasady demokratyczne zwyciężyły w stosunkach pomiędzy władzami cywilnymi a wojskiem. Turcja musi obecnie nadać nowy rozmach reformom politycznym. Konieczne jest podjęcie bez zwłoki dalszych znaczących wysiłków, szczególnie w kwestiach wolności słowa (art. 301 kodeksu karnego i inne akty prawne dotyczące tej kwestii), oraz praw społeczności religijnych innych niż muzułmańskie. Niezbędne są także dalsze postępy, szczególnie w kwestii reformy systemu sądownictwa, zwalczania korupcji, lepszego przestrzegania praw kobiet, dzieci i związków zawodowych, praw kulturalnych, jak również cywilnej kontroli nad siłami bezpieczeństwa. Turcja nie wypełniła swoich zobowiązań do pełnego wdrożenia, w sposób niedyskryminacyjny, dodatkowego protokołu do układu o stowarzyszeniu ani nie poczyniła postępów w normalizacji dwustronnych stosunków z Republiką Cypru. Komisja będzie nadal przygotowywała swoje doroczne sprawozdania, zgodnie z konkluzjami Rady z dnia 11 grudnia 2006 r. zatwierdzonymi przez Radę Europejską. 7) Należy jak najszybciej ustalić, jaki będzie status Kosowa. Niezbędna jest tutaj jedność w UE. Komisja w pełni popiera prace trójki. Należy znaleźć trwałe rozwiązanie tego problemu, które umożliwi istnienie demokratycznego i wielonarodowego Kosowa oraz przyczyni się umocnienia stabilności w regionie. 8) Była Jugosłowiańska Republika Macedonii poczyniła postępy, ale nadal musi przyśpieszyć tempo reform w najważniejszych dziedzinach. Albania i Czarnogóra poczyniły postępy w wielu dziedzinach, ale nadal muszą rozwiązać poważne problemy. Bośnia i Hercegowina musi przejąć pełną odpowiedzialność za sprawowanie rządów oraz musi kontynuować reformy, a szczególnie reformę policji. Serbia zademonstrowała, że posiada potencjał administracyjny umożliwiający dokonanie znacznych postępów na drodze do zrealizowania jej europejskiej perspektywy. Świadczy o tym sprawny przebieg negocjacji technicznych w sprawie Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Jednak aby móc podpisać układ, Serbia jeszcze zacząć w pełni współpracować z MJTK. Wszystkie kraje regionu muszą osiągnąć postępy w budowaniu nowoczesnych systemów demokratycznych oraz politycznej kultury dialogu i tolerancji. W związku z powyższym: (a) W ciągu następnego roku Komisja oczekuje znacznych postępów w negocjacjach akcesyjnych z Chorwacją; znaczna ilość rozdziałów powinna zostać otwarta, a kilka rozdziałów powinno zostać wstępnie zamkniętych, pod warunkiem że Chorwacja utrzyma niezbędne tempo reform i wypełni kryteria odniesienia. (b) W ciągu następnego roku Komisja oczekuje postępów w negocjacjach akcesyjnych z Turcją. Rozdziały, w przypadku których zakończone zostały przygotowania techniczne, należy otworzyć zgodnie z ustalonymi procedurami: Tempo negocjacji zależy od rezultatów reform w Turcji. Postępy Turcji mogłyby nabrać przyśpieszenia, jeśli udałoby jej się spełnić kryteria odniesienia, pozwalające na otwieranie rozdziałów negocjacji. Komisja zaproponowała Radzie, że zmiana przepisów dotyczących wolności słowa w tureckim Kodeksie karnym (art. 301 i inne artykuły dotyczące tej kwestii) powinna być kryterium odniesienia, od którego będzie zależało otwarcie najważniejszego rozdziału dotyczącego systemu sądownictwa i praw podstawowych. Turcja powinna wypełnić swoje zobowiązania dotyczące pełnego wdrożenia, w sposób niedyskryminacyjny, dodatkowego protokołu do układu o stowarzyszeniu zgodnie z konkluzjami Rady z dnia 11 grudnia 2006 r.; dopóki Turcja tego nie zrobi, nie będzie można otworzyć ośmiu rozdziałów negocjacji. (c) UE jest gotowa nadal udzielać wsparcia na rzecz stabilności w Kosowie i w całym regionie oraz reagować na wydarzenia, w pełni wykorzystując dostępne narzędzia polityczne. (d) Jeśli warunki zostaną spełnione, w 2008 r. możliwe będzie zakończenie procesu zawierania układów o stabilizacji i stowarzyszeniu ze wszystkimi krajami Bałkanów Zachodnich – układy te będą albo już podpisane, albo będą obowiązywały. (e) Wraz z przejściem od etapu paktu stabilności do etapu współdziałania w nowej Radzie Współpracy Regionalnej w ramach Procesu Współpracy w Europie Południowo-Wschodniej kraje Bałkanów Zachodnich przejmą odpowiedzialność za współpracę regionalną. UE będzie nadal wspierała przejęcie przez państwa regionu odpowiedzialności za inicjatywy współpracy regionalnej. (f) Priorytet przyznany zostanie promowaniu kontaktów międzyludzkich pomiędzy krajami Bałkanów Zachodnich a UE. Komisja rozpocznie dialog w sprawie liberalizacji obowiązku wizowego dla obywateli krajów Bałkanów Zachodniej. Będzie to kolejny krok po zawarciu umów w sprawie ułatwień wizowych oraz umów o readmisji. (g) Na początku 2008 r. Komisja przyjmie komunikat, w którym opisane zostaną dotychczasowe wydarzenia i który wskaże, jak dalej będzie realizowany program z Salonik oraz komunikat z Salzburga w sprawie promowania europejskiego kursu Bałkanów Zachodnich. (h) Komisja proponuje obecnie zmodyfikowane partnerstwa dla członkostwa i partnerstwa europejskie, które zawierają zaktualizowane priorytety dotyczące reform. Podstawowe problemy dotyczące budowania państwa, sprawowania rządów oraz reformy administracji i systemu sądownictwa należy rozwiązywać na wczesnym etapie. (i) Powyższe priorytety zostaną uwzględnione w trakcie programowania pomocy finansowej w ramach nowego IPA. Komisja stworzy także w ramach IPA instrument finansowania służący wspieraniu dialogu i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, głównie poprzez rozwijanie potencjału i projekty wymiany. Komisja zapewni ściślejszą współpracę z innymi ofiarodawcami oraz zintensyfikuje współpracę z EBI, jak również z EBOR i innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi. (j) Konieczne jest zapewnienie szerokiego poparcia społecznego dla rozszerzenia. Ważne jest, aby słuchać obywateli i odpowiadać na ich obawy, dostarczając im jasnych i konkretnych informacji. Informowanie o rozszerzeniu to wspólna odpowiedzialność Komisji i państw członkowskich. Niezbędne jest tutaj aktywne zaangażowanie państw członkowskich. Komisja będzie wypełniała swoje zadania wraz z Parlamentem Europejskim, władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi oraz przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego. ZAŁĄCZNIK Wnioski dotyczące Albanii, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Czarnogóry, Serbii, Kosowa [8] i Turcji Albania W odniesieniu do kryteriów politycznych Albania osiągnęła pewien postęp w kwestii demokracji i praworządności. Dalej pełniła też pozytywną rolę w utrzymywaniu stabilności regionalnej. Konieczny jest jednak dalszy rozwój kultury demokratycznej, a w szczególności konstruktywnego dialogu między stronami, tak by umożliwić sprawne i przejrzyste funkcjonowanie systemu politycznego. Parlament musi poczynić dalsze znaczące postępy w kontynuowaniu reform. Zwalczanie korupcji i przestępczości zorganizowanej stanowi ważne wyzwanie. Poczyniono pewne postępy w zakresie demokracji i praworządności . Parlament Albanii wypełnił swoją konstytucyjną rolę w wyborze nowego prezydenta. Jednak brak woli współpracy ze strony partii politycznych nadal hamował proces reform, w szczególności w dziedzinie wyborów i sądownictwa. Albania osiągnęła pewien postęp w umacnianiu swoich struktur rządowych w celu wypełniania zobowiązań wobec UE oraz realizowania potrzeb rozwoju państwa. Koordynacja i potencjał są słabo rozwinięte, a planowanie strategiczne wymaga poprawy. W administracji publicznej Albanii obserwowano mniejszą rotację. Konieczne jest jednak podjęcie znaczących wysiłków w celu zapewnienia sprawnego działania i bezstronności, w tym także pełne wdrożenie ustawy o służbie cywilnej. Konieczne jest umocnienie autorytetu Departamentu Administracji Publicznej. Nadal powszechne jest nieumiejętne zarządzanie zasobami ludzkimi w administracji publicznej. W kwestii reformy sądownictwa osiągnięto ograniczony postęp. Poprawiono procedury oceny sędziów, zracjonalizowano system sądów, a wykonywanie wyroków przebiega nieco sprawniej. System sądownictwa nadal jednak funkcjonuje słabo ze względu na korupcję oraz niedostateczną niezależność, przejrzystość i sprawność. Występują opóźnienia w uchwalaniu ustaw mających rozwiązać te kwestie. Rząd przyjął bardziej strategiczne podejście do kwestii zwalczania korupcji , co jest jednym z głównych priorytetów partnerstwa europejskiego. Ustawodawstwo w dziedzinie zamówień publicznych uległo poprawie. W wyniku dochodzeń antykorupcyjnych aresztowano kilku wysokich rangą urzędników. Korupcja jest jednak zjawiskiem powszechnym i stanowi bardzo poważny problem. Konieczne jest nadal podejmowanie wytężonych wysiłków w odniesieniu do wszystkich aspektów tego problemu, w tym także w kwestii pociągania sędziów do odpowiedzialności oraz przejrzystości w finansowaniu partii politycznych. Odnotowano pewien postęp w zakresie praw człowieka i ochrony mniejszości . Albania zniosła stosowanie kary śmierci za wszystkie przestępstwa. Opracowano nową ustawę mającą pomóc rozwiązać problem podżegania do krwawej zemsty. W formalnych instrukcjach skierowanych do prokuratorów i policji sądowej podkreślono konieczność poszanowania praw człowieka w postępowaniu karnym. Standardy przetrzymywania osób zatrzymanych są nadal niskie. Warunki panujące w obiektach, w których przetrzymywane są osoby zatrzymane, uległy pewnej poprawie, a większość aresztowanych przeniesiono do nowych, dla nich przeznaczonych części więzień. Więzienia są jednak nadal przepełnione. Nadal konieczna jest znacząca poprawa w egzekwowaniu zasad wynikających z obowiązku poszanowania praw człowieka oraz systematyczne ściganie tych, którzy je naruszają. Przepisy ustawowe o świadczeniu nieodpłatnej pomocy prawnej uznaje się za niewystarczające. Albania osiągnęła pewien postęp w dziedzinie wolności słowa , co jest jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim. Przyjęto plan działania w celu opracowania nowych przepisów ustawowych w zakresie usług nadawczych. W skład komitetu sterującego ds. radia publicznego i telewizji publicznej wchodzą obecnie przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego. Podstawy konkurencji w tym sektorze zostały wzmocnione. Jednakże decyzje rządu w sprawie koncesji dla mediów oraz egzekwowania podatków spotkały się z zarzutami braku bezstronności. Konieczne jest przeprowadzenie bardziej skoordynowanych i uzgodnionych reform, w szczególności w kwestii usług nadawczych oraz przejrzystości struktury własnościowej mediów. Konieczne jest lepsze stosowanie istniejących przepisów ustawowych. Ramy prawne dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego są korzystne. Ugrupowania społeczeństwa obywatelskiego postają jednak słabe. Nie są w wystarczającym stopniu zaangażowane w opracowywanie i realizację polityki, nie dysponują odpowiednimi zasobami, możliwościami organizacyjnymi, umiejętnościami reprezentacji interesów i powiązaniami regionalnymi. Odnotowano pewną poprawę w kwestii poszanowania praw kobiet . Nowe przepisy ustawowe mają pomóc w rozwiązaniu problemu przemocy w rodzinie i umożliwiły utworzenie wydziału w jednym z ministerstw, który zajmie się kwestiami równości płci. Mimo to ochrona kobiet przed wszelkimi formami przemocy pozostaje niewystarczająca. Konieczne jest dopracowanie przepisów ustawowych oraz ich pełne stosowanie. Odnotowano pewną poprawę w kwestii poszanowania praw dziecka . Zaobserwowano korzystne zmiany w funkcjonowaniu sądów dla nieletnich, szkolnictwie podstawowym oraz w zakresie monitorowania przestrzegania praw dziecka. Dalszy postęp utrudniają opóźnienia w pracach legislacyjnych nad kluczowymi ustawami, w szczególności o rejestracji urodzeń, oraz niedostatki zasobów. Pewne korzystne zmiany dostrzega się w obszarze usług socjalnych, a zasoby dostępne dla obywateli uległy zwiększeniu. Natomiast środki na wspieranie osób słabszych społecznie oraz osób niepełnosprawnych pozostają ograniczone. Do poprawy sytuacji mogłaby się przyczynić lepsza koordynacja działań agencji rządowych. Obserwuje się postęp w kwestii zapewnienia lepszej ochrony prawa własności , co jest jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim. Rząd przyjął strategię, która łączy procesy pierwszej rejestracji nieruchomości, zwrotu mienia, wypłaty odszkodowań oraz legalizacji budynków wybudowanych bez zezwolenia. Lepsze przeprowadzanie zwrotu mienia oraz wypłaty odszkodowań zaowocowało pewnym przyspieszeniem tempa rozpatrywania wniosków, ale nadal odbywa się to powoli. Konieczna jest właściwa koordynacja rejestracji, zwrotu mienia, wypłat odszkodowań oraz legalizacji; należy także jeszcze przyspieszyć rozpatrywanie wniosków. Albania podjęła pewne działania w celu wypełnienia swoich zobowiązań w dziedzinie ochrony mniejszości , w szczególności do wykazania przychylnej postawy w kwestii używania języków mniejszości oraz tradycyjnych nazw miejsc. Osiągnięcie dalszej poprawy uniemożliwia brak rzetelnych danych dotyczących liczebności oraz sytuacji mniejszości. Podjęto pewne kroki w kierunku poprawy sytuacji Romów , lecz ich efekty są ograniczone. Mniejszość romska nadal boryka się z trudnymi warunkami życia i dyskryminacją, w szczególności w obszarach edukacji, ochrony socjalnej, ochrony zdrowia, warunków mieszkaniowych i zatrudnienia. Jeśli chodzi natomiast o kwestie regionalne oraz zobowiązania międzynarodowe , Albania dalej pielęgnuje dobre stosunki dwustronne i wielostronne z innymi krajami Bałkanów Zachodnich i państwami ościennymi należącymi do UE. Albania nadal aktywnie uczestniczy we współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także przystąpiła do Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA) w wersji zmienionej. Albania utrzymuje swoje konstruktywne stanowisko w procesie określania statusu Kosowa. Przyczyniło się to do stabilizacji w regionie. Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób nadal nie jest zgodne ze stosownym wspólnym stanowiskiem i zasadami przewodnimi UE. Gospodarka Albanii nadal rozwija się dynamicznie. Ogólna stabilność makroekonomiczna została utrzymana, ale deficyt bilansu płatniczego pogłębił się, przede wszystkim z uwagi na kryzys w sektorze energetycznym. Zasada praworządności nie została wdrożona w wystarczającym stopniu, co nadal utrudnia sprawne funkcjonowanie gospodarki rynkowej i nie wpływa korzystnie na warunki rozwoju przedsiębiorczości. Słabo rozwinięta infrastruktura oraz brak pewności dostaw energii hamują rozwój gospodarczy. W zakresie kryteriów gospodarczych Albania osiągnęła postęp na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową. Konieczne są nadal poważne reformy, dzięki którym Albania będzie w stanie sprostać presji konkurencyjnej oraz siłom rynkowym w Unii Europejskiej w perspektywie długoterminowej. Ogólnie rzecz biorąc, nadal panuje porozumienie polityczne w sprawie zasadniczych elementów polityki gospodarczej. Stabilność makroekonomiczna została w dużej mierze utrzymana. Wzrost gospodarczy nadal był dynamiczny mimo braków energii. Kontynuowano wiarygodną politykę monetarną, co zapewnia niską inflację. Stopa bezrobocia zarejestrowanego dalej się obniża, chociaż utrzymuje się jeszcze na wysokim poziomie. Wyniki w zakresie dochodów z podatków były zasadniczo zgodne z wyznaczonymi celami, a wykonanie budżetu uległo poprawie. Zaobserwowano dalszy postęp reform finansów publicznych, chociaż ryzyko fiskalne nadal istnieje. Ogólnie można stwierdzić, że prowadzona polityka makroekonomiczna była zasadniczo odpowiednia. Po znaczących opóźnieniach w 2006 r. tempo prywatyzacji wzrosło w 2007 r. Prywatny sektor bankowy rozwija się i można stwierdzić ogólnie, że jest w dobrej kondycji. Działalność kredytowa nadal rozwijała się dynamicznie. Ramy prawne nadzoru bankowego są dobrze rozwinięte. Stopień integracji handlowej z EU pozostawał dosyć wysoki. Mimo to deficyt bilansu płatniczego dalej się pogłębiał, przede wszystkim ze względu na trudności w sektorze energetycznym. Osiągnięto pewien postęp w zakresie wykonywania orzeczeń sądowych i ustanawiania praw własności, lecz mimo to niewłaściwe funkcjonowanie systemu sądownictwa oraz egzekwowania prawa wpływają niekorzystnie na warunki rozwoju przedsiębiorczości. Wprawdzie usprawniono procedury rejestracji działalności gospodarczej, ale niewydolność administracji utrudnia podmiotom wchodzenie na rynek i wycofywanie się z rynku. Pewien postęp osiągnięto w obszarze nadzoru instytucji finansowych innych niż banki, nadal jednak możliwa jest dalsza poprawa, w szczególności w branży funduszy emerytalnych. Utrzymuje się bezrobocie strukturalne. Niedostatek wykwalifikowanych pracowników oraz słabo rozwinięta infrastruktura hamują rozwój sektora prywatnego, który może wnieść trwały wkład w rozwój kraju. Rozległa szara strefa, której rozwojowi sprzyjają problemy z egzekwowaniem prawa i niedoskonałe prawodawstwo, powoduje ograniczenie bazy podatkowej, utrudnia rządowi wdrażanie polityki ekonomicznej oraz wpływa niekorzystnie na warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Albania osiągnęła postęp w dostosowywaniu ustawodawstwa, polityki w różnych dziedzinach oraz swojego potencjału do standardów europejskich i wykonuje swoje zobowiązania handlowe wynikające z umowy przejściowej. W niektórych obszarach, takich jak np. cła, konkurencja i zwalczanie przestępczości zorganizowanej, postęp osiągnięty w latach poprzednich został utrzymany. Natomiast w innych obszarach, takich jak np. energia, transport czy prawa własności intelektualnej, postęp był ograniczony. Kontynuowanie reform w dziedzinie kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej ma natomiast fundamentalne znaczenie dla pełnego wykorzystania możliwości, jakie wynikają z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Rozwijanie potencjału administracyjnego niezbędnego do realizacji postanowień układu o stabilizacji i stowarzyszeniu niezwiązanych z handlem oraz skutecznego wdrażanie prawa stanowi wyzwanie z punktu widzenia dążenia do trwałych osiągnięć w realizacji układu. Odnotowuje się pewien postęp w niektórych obszarach rynku wewnętrznego , ale konieczne są dalsze wysiłki w celu wypełnienia zobowiązań Albanii wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Postęp w przyjmowaniu standardów i akredytacji można ocenić jako dobry. Zwiększa się potencjał w dziedzinie metrologii i nadzoru rynkowego, ale konieczne są zmiany przepisów prawnych. W dziedzinie ochrony konsumenta konieczne jest usprawnienie procesu rozpatrywania skarg i rozstrzygania sporów. Niepewności wokół praw własności hamują przedsiębiorczość . Nadal istnieją pewne ograniczenia w przepływie kapitału . W dziedzinie komputeryzacji służby celnej osiągnięto postęp. Umożliwiło to Albanii bardziej skuteczne wdrażanie postanowień układu o stabilizacji i stowarzyszeniu dotyczących handlu. Dochody z ceł nadal wzrastają. Albania wprowadziła obniżki taryf przewidziane w umowie przejściowej. Konieczne jest jednak rozwijanie infrastruktury oraz dostosowanie praktyk to tych, które są stosowane w UE. Administrację podatkową poddano racjonalizacji i osiągnięto postęp w komputeryzacji i rozpatrywaniu odwołań składanych przez podatników. Ściągalność podatków utrzymuje się na niskim poziomie. Potrzebna jest całościowa strategia poboru i kontroli podatków oraz dalsze dostosowanie przepisów i praktyk do tych stosowanych w UE. Poczyniono postępy w dziedzinie konkurencji . Umocniono pozycję Urzędu Ochrony Konkurencji. Urząd zbadał kilka zgłoszeń planowanej koncentracji oraz nałożył kary za naruszenie zasad konkurencji. Konieczne są jednak dalsze działania w celu zapewnienia pracownikom urzędu odpowiednich szkoleń. Albania osiągnęła postęp w wypełnianiu swoich zobowiązań dotyczących pomocy państwa, wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Departament ds. Pomocy Państwa uzyskał niezależność od Ministerstwa Gospodarki w zakresie sprawozdawczości. Nadal zajmuje się on oceną programów pomocy państwa i uaktualnianiem ich wykazu. Uchwalono nowe przepisy dotyczące zamówień publicznych , które są bardziej dostosowane do standardów UE. Umacnia się pozycję Urzędu Zamówień Publicznych, lecz jego potencjał administracyjny musi być dalej rozwijany, tak by umożliwić mu odpowiednie wykonywanie nowych przepisów. Konieczne jest zagwarantowanie bezstronności procedur odwoławczych. Jeśli chodzi o prawa własności intelektualnej, działalność rozpoczął Urząd Ochrony Praw Autorskich, a Albania ratyfikowała międzynarodowe instrumenty prawne dotyczące rejestracji znaków przemysłowych. Skuteczność egzekwowania praw własności intelektualnej nadal jest niewielka. Zarówno Dyrekcja Generalna ds. Patentów i Znaków Towarowych, jak i Urząd Ochrony Praw Autorskich nie dysponują odpowiednimi zasobami i wiedzą. Konieczne są nowe przepisy w zakresie praw własności przemysłowej, które będą zgodne ze standardami europejskimi. Konieczne są dalsze wytężone wysiłki w celu wypełnienia zobowiązań dotyczących praw własności intelektualnej, określonych w umowie przejściowej. Odnotowano pewien postęp we wdrażaniu standardów europejskich w zakresie polityki zatrudnienia i polityki społecznej . Wdrożono programy w celu wspierania zatrudniania osób z grup słabszych społecznie, a przyjęcie ustawy o inspekcji pracy przyczyniło się do ulepszenia ram prawnych. Potencjał inspektoratu pracy jest jednak nadal ograniczony, a sytuacja w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest nadal zła. Systemy administracyjne i informacyjne nie funkcjonują tak, jak powinny, co utrudnia diagnozowanie sytuacji w zakresie rozwoju społecznego i zatrudnienia oraz opracowywanie odpowiednich strategii dotyczących zatrudnienia i integracji społecznej. Odnotowano pewne postępy we wdrażaniu standardów europejskich w dziedzinie edukacji . Znacznie zwiększono środki w budżecie przewidziane na edukację. Rozpoczęto wdrażanie krajowych strategii na rzecz edukacji do poziomu szkoły średniej i kształcenia zawodowego i uchwalono nową ustawę o szkolnictwie wyższym. Postępy dały się zauważyć w niektórych obszarach polityki sektorowej . Jeśli chodzi o przemysł i MSP , utworzono Krajowe Centrum Rejestracji, które ma ułatwić rejestrowanie działalności gospodarczej. Zatwierdzono strategię wspierania konkurencyjności MŚP. Przyjęto zaktualizowany plan działania, który ma służyć likwidacji problemu szarej strefy w gospodarce oraz znoszeniu barier administracyjnych utrudniających inwestycje. Utworzono fundusze gwarancji eksportowych. Przyjęto zaktualizowany plan działania mający na celu znoszenie barier administracyjnych utrudniających inwestycje. Konieczny jest jednak dalszy postęp w rozwiązywaniu problemu szarej strefy w gospodarce oraz dalsza poprawa warunków rozwoju przedsiębiorczości. Postępy w dziedzinie rolnictwa są ograniczone. Wprowadzono pewne zachęty w celu zwiększenia produkcji, ale konkurencyjność sektora rolnego jest nadal niska. Nie osiągnięto zgodności z unijnymi standardami weterynaryjnymi i fitosanitarnymi , co ma ogromne znaczenie dla możliwości korzystania z ustępstw handlowych przewidzianych w układzie o stabilizacji i stowarzyszeniu i umowie przejściowej. Pewne postępy poczyniono w zakresie kontroli i inspekcji połowów , lecz zjawiska nadmiernej eksploatacji zasobów i nielegalnych połowów nadal występują. W obszarze ochrony środowiska osiągnięto pewien postęp w zakresie przepisów horyzontalnych, problemem pozostaje jednak ich stosowanie. Konieczne są dalsze wysiłki w dziedzinie gospodarki odpadami i jakości wody. Należy rozwinąć potencjał administracyjny, tak by można było wdrażać przepisy, które już transponowano do krajowego porządku prawnego. W dziedzinie transportu osiągnięto ograniczony postęp. Albania ratyfikowała Umowę o europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej i podejmuje działania na rzecz wdrożenia pierwszej fazy przejściowej. Albania aktywnie uczestniczy w rozwoju podstawowej sieci transportu regionalnego i Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej, w szczególności poprzez zatwierdzenie drugiego cyklicznego planu wieloletniego, tym razem na lata 2007-2011. Konieczna jest znacząca poprawa sytuacji w zakresie bezpieczeństwa transportu morskiego. Jeśli chodzi o sektor energii , Albania nie była w stanie zapewnić bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Konieczne są znaczące wysiłki w celu wypełnienia wymogów Traktatu o Wspólnocie Energetycznej. Jako strona tego traktatu Albania jest od lipca 2007 r. zobowiązana do wdrożenia odpowiedniego prawodawstwa UE, w szczególności dotyczącego energii. Mimo pewnych postępów, do których zaliczyć należy m.in. przyjęcie nowych przepisów o koncesjach na wytwarzanie energii w elektrowniach wodnych oraz pewną poprawę w ściągalności opłat, sektor energii jest w stanie krytycznym. Hamuje to społeczny i gospodarczy rozwój kraju. Dostrzeżono opóźnienia w wypełnianiu przez Albanię zobowiązań dotyczących społeczeństwa informacyjnego i mediów , określonych w układzie o stabilizacji i stowarzyszeniu. Liberalizacja rynku w obszarze łączności elektronicznej i technologii informatycznych jest jeszcze na wczesnym etapie. Ramy prawne nie zostały jeszcze w pełni dostosowane do wspólnotowego dorobku prawnego , a potencjał urzędu regulacji telekomunikacji należy rozwijać. Jeśli chodzi o kontrolę finansową , przyjęto nową ustawę o kontroli wewnętrznej. Konieczne jest natomiast rozwinięcie odpowiednich służb kontrolnych. W dziedzinie statystyki osiągnięto zadowalający postęp. Wprowadzono większość głównych klasyfikacji statystycznych, które są zgodne ze standardami UE. W obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa osiągnięto postępy w niektórych dziedzinach. Konieczna jest jednak dalsza ogólna poprawa. Ulepszono technologię stosowaną przy wydawaniu wiz oraz zabezpieczaniu paszportów dyplomatycznych i służbowych. Podpisano umowa o ułatwieniach wizowych pomiędzy UE a Albanią. Konieczne jest wydawanie paszportów biometrycznych zgodnych ze standardami UE. Należy wprowadzić dalsze zmiany w ustawie o cudzoziemcach, by dostosować ją do standardów UE. Nowa infrastruktura, rozwinięcie powiązań informatycznych, a także lepsza współpraca urzędów i lepsza transgraniczna współpraca policyjna przyczyniły się do poprawy sytuacji w zakresie kontroli granicznej . Rząd przyjął strategię zintegrowanego zarządzania granicami. Infrastruktura na przejściach granicznych nie spełnia jednak standardów UE. Przepisy prawne dotyczące azylu są zgodne ze standardami międzynarodowymi, lecz nie są stosowane w wystarczającym stopniu; nie przyjęto jeszcze spójnej strategii dotyczącej azylu. Utworzono jednostkę, która będzie się zajmować nadzorowaniem procesu wdrażania krajowej strategii dotyczącej migracji . Kontrola ruchów migracyjnych na granicach stała się nieco bardziej skuteczna, lecz możliwe jest nadal uzyskanie znacznej poprawy. Albania podpisała protokół o readmisji z Austrią na mocy Umowy między Wspólnotą Europejską a Republiką Albanii o readmisji z 2006 r. Konieczne jest jednak bardziej skuteczne zarządzanie danymi oraz lepsza współpraca z krajami ościennymi. Sytuacja kadrowa straży granicznej powinna być bardziej stabilna, tak by umożliwiała w szczególności odpowiednie wdrażanie umowy o readmisji między WE a Albanią. System bankowy jest lepiej przystosowany do zwalczania zjawiska prania pieniędzy ; większość wynagrodzeń administracji publicznej wypłacana jest już za pośrednictwem banków. Paserstwo jest obecnie przestępstwem. Utworzono wspólny dział dochodzeniowy łączący Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Finansów, Urząd Prokuratora Generalnego oraz Państwową Służbę Wywiadu. Jednakże konkretne osiągnięcia w dziedzinie zwalczania zjawiska prania pieniędzy są niewielkie. Trzeba ulepszyć przepisy prawne, zwiększyć zasoby dochodzeniowe i rozwijać wiedzę w tym zakresie, a także zapewnić lepsze wsparcie technologiczne i rozwinąć współpracę międzyinstytucjonalną. W większym stopniu korzysta się z międzyresortowych grup zadaniowych ds. zwalczania narkotyków . Współpraca z partnerami zagranicznymi przebiega coraz lepiej. Trwa budowa odpowiedniej infrastruktury do przechowywania skonfiskowanych narkotyków. Handel narkotykami pozostaje jednak poważnym problemem. Skonfiskowano znaczące ilości narkotyków , lecz nadal są to niewielkie ilości w porównaniu z szacunkami dotyczącymi ilości narkotyków przewożonych przez Albanię. Ściganie osób podejrzanych o handel narkotykami oraz skorumpowanych urzędników oraz stawianie im odpowiednich zarzutów wymaga większej determinacji i ściślejszej współpracy policji i sądownictwa. Na granicach konieczne jest stosowanie lepszych środków i urządzeń do wykrywania narkotyków. Przyjęto nową ustawę o policji państwowej, która powinna pomóc w odpolitycznieniu policji. Ratyfikowano już konwencję o współpracy policyjnej w Europie Południowo-Wschodniej, a umowa strategiczna z Europolem przewiduje zacieśnienie współpracy międzynarodowej. Redukcje kadrowe w policji przeprowadzono jednak nie uwzględniając należycie kwestii utrzymania potencjału i zapewnienia ciągłości prac najważniejszych działów. Skuteczne prowadzenie dochodzeń i ściganie są utrudnione ze względu na brak odpowiedniej wymiany informacji między policją i prokuraturą. Konieczne jest utrwalenie struktur zarządzania w policji i kontroli wewnętrznej. Przestępczość zorganizowana pozostaje bardzo poważnym problemem. Zaaresztowano kilka osób o znaczącej pozycji w kręgach przestępczości zorganizowanej. Policja działa skuteczniej w przypadku poważnych przestępstw. Wprowadzono do użytku nowy sprzęt taktyczny i dochodzeniowy. Współpraca z Interpolem uległa poprawie, dzięki czemu można było wykonać kilka międzynarodowych nakazów aresztowania. Jednakże na podstawie wielu innych międzynarodowych nakazów aresztowania nie podjęto żadnych działań. Zwalczanie przestępczości zorganizowanej jest utrudnione ze względu na korupcję i słabą ochronę świadków. Problemy informatyczne utrudniają prowadzenie wywiadu kryminalnego. Wprawdzie współpraca z krajami ościennymi w sprawie kradzieży samochodów uległa poprawie, współpraca urzędów krajowych jest niewystarczająca, co obniża je skuteczność. Albania kontynuuje intensywne dochodzenia i ściganie handlu ludźmi . Kontrole graniczne stały się nieco skuteczniejsze, a współpraca międzynarodowa uległa poprawie. Albania jest jednak nadal znaczącym krajem tranzytowym, a natężenie handlu ludźmi w celu ich seksualnego wykorzystania wzrosło. Niewiele ofiar chętnych jest do składania zeznań przeciwko osobom uprawiającym handel ludźmi ze względu na niewystarczającą ochronę świadków. Brak odpowiedniej koordynacji utrudnia wdrażanie krajowej strategii zwalczania handlu ludźmi. Lepiej funkcjonują już struktury, które utworzono w policji i służbie wywiadu w celu zwalczania terroryzmu . Współpracę z partnerami międzynarodowymi można ocenić jako dobrą. Albania przyjęła ustawę o kontroli wywozu sprzętu wojskowego, która jest zgodna ze wspólnotowym dorobkiem prawnym . Jednakże wyposażenie oraz wyszkolenie analityków i pracowników śledczych z sekcji antyterrorystycznych pozostaje niewystarczające. Trwa wprowadzanie zmian do ustawy o ochronie danych osobowych w celu dostosowania jej do standardów europejskich. Nie utworzono jeszcze niezależnego organu nadzoru nad ochroną danych dysponującego odpowiednimi uprawnieniami i zasobami. Bośnia i Hercegowina Jeżeli chodzi o kryteria polityczne , spadło tempo postępów czynionych w tym zakresie przez Bośnię i Hercegowinę. Program reform państwa został osłabiony przez skomplikowane porozumienia instytucjonalne, nieprzestrzeganie układu pokojowego z Dayton/Paryża oraz retorykę nacjonalistyczną. Nadrzędne zadania priorytetowe określone w partnerstwie europejskim nadal muszą zostać zrealizowane. Politycznym przywódcom Bośni i Hercegowiny nie udało się przeprowadzić reformy policji. Brak postępu w tej dziedzinie oraz innych ważnych kwestiach opóźnia zawarcie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Poczyniono pewne postępy w zakresie demokracji i państwa prawa . System rządów w Bośni i Hercegowinie nadal wymaga znacznej obecności międzynarodowej. Biuro Wysokiego Przedstawiciela/Specjalnego Przedstawiciela UE (OHR) ściśle współpracowało z Komisją Europejską w celu zbliżenia Bośni i Hercegowiny do UE. Władze Bośni i Hercegowiny nie były jednak zdolne do większego zaangażowania politycznego i przejęcia większej odpowiedzialności. Konieczne są pilne działania w celu zapewnienia skutecznego funkcjonowania instytucji państwowych. Rada Wdrażania Pokoju podjęła decyzję o przesunięciu zamknięcia OHR na dzień 30 czerwca 2008 r. oraz ponownej ocenie sytuacji w lutym 2008 r. Wybory w październiku 2006 r. odbyły się w zasadzie zgodnie z międzynarodowymi standardami. Rząd Republiki Serbskiej został utworzony w listopadzie, ale proces tworzenia rządu na szczeblu państwa oraz rządu Federacji Bośni i Hercegowiny trwał ponad cztery miesiące. Poczyniono pewne postępy w zakresie poprawy zasobów kadrowych i technicznych zgromadzenia parlamentarnego na szczeblu państwa, ale ważne komitety, np. Komitet ds. Integracji Europejskiej, wymagają dalszego wzmocnienia. Nie poczyniono postępów w zakresie koordynacji między władzami na szczeblu państwa a władzami części składowych, czyli Republiki Serbskiej i Federacji Bośni i Hercegowiny. Ogólna sprawność instytucji wykonawczych i ustawodawczych pozostała niska. Dyskusje na temat reform konstytucyjnych przeciągają się. Poczyniono pewne postępy w zakresie administracji publicznej , ale konieczne są znaczne dalsze wysiłki. Urząd ds. koordynacji reformy administracji publicznej został wzmocniony i podjęto pierwsze kroki w celu wdrożenia strategii na rzecz reformy administracji publicznej, która jest jednym z nadrzędnych zadań priorytetowych określonych w partnerstwie europejskim. Utworzono wspieraną przez UE fundsz wsparcia reformy administracji publicznej. Organy służby cywilnej poprawiły swoją efektywność oraz podjęto kolejne kroki szczególnie w kierunku zagwarantowania ministerstwom i instytucjom na szczeblu państwowym odpowiedniej powierzchni biurowej i obsady kadrowej. Konieczne są konsekwentne starania w celu zapewnienia prawidłowego wdrożenia krajowej strategii na rzecz administracji publicznej oraz postępu w tworzeniu efektywnej, fachowej, stabilnej, przejrzystej i ponoszącej odpowiedzialność za swoje działania służby cywilnej. Jeżeli chodzi o system sądowniczy, Bośnia i Hercegowina poczyniła postępy polegające na zmniejszeniu zależności od wspólnoty międzynarodowej przez zastąpienie międzynarodowych sędziów i prokuratorów krajowymi. Jednak niespójność systemu sądownictwa oraz rozbieżności w ramach prawnych nadal utrudniają funkcjonowanie władzy sądowniczej. Nadal trzeba zwiększać niezależność i efektywność systemu sądownictwa. Izba ds. zbrodni wojennych na szczeblu państwa funkcjonuje efektywnie. Jednak w Republice Serbskiej i Federacji Bośni i Hercegowiny przestępcy powinni być ścigani bardziej skutecznie. Bośnia i Hercegowina poczyniła niewielkie postępy w zwalczaniu korupcji , która nadal jest rozpowszechniona i stanowi poważny problem. Krajowa strategia antykorupcyjna nie została prawidłowo wprowadzona w życie. Konieczne są bardziej zdecydowane akcje antykorupcyjne. W zakresie praw człowieka i ochrony mniejszości postępy są ograniczone. Ogólne wdrożenie międzynarodowych konwencji praw człowieka wymaga poprawy, nie została również jeszcze osiągnięta pełna zgodność prawodawstwa Bośni i Hercegowiny z europejską konwencją praw człowieka. Potrzebne jest skuteczniejsze zapobieganie złemu traktowaniu obywateli przez organy egzekwowania prawa, kontynuowanie walki z bezprawiem oraz podjęcie działań na rzecz poprawy dostępu do wymiaru sprawiedliwości i zapewnienia równości obywateli wobec prawa. Konieczne są dalsze starania w celu ogólnej poprawy działania systemu więziennictwa , w tym poprawy złych warunków życia osób odbywających karę. Problemem pozostaje nietolerancja religijna . W dziedzinie wolności słowa i mediów nie przyjęto federalnej ustawy o publicznej radiofonii i telewizji; jest to niezbędne do wypełnienia jednego z nadrzędnych zadań priorytetowych określonych w partnerstwie europejskim. Bośnia i Hercegowina zrobiła postępy w likwidowaniu zaległości w rozpatrywaniu spraw dotyczących praw człowieka, ale orzeczenia sądowe w tej dziedzinie nie zawsze są prawidłowo wykonywane. Prawodawstwo Bośni i Hercegowiny zawiera przepisy mające na celu ochronę praw kobiet , dzieci i osób słabszych społecznie , ale ich wykonywanie jest mało skuteczne. Nie ma kompleksowej ustawy o zakazie dyskryminacji .Nie poczyniono postępów w zakresie rejestracji konfederacji związków zawodowych . Złożony system rządowy i fragmentaryczność prawodawstwa w państwie nadal utrudniają dialog społeczny. Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego przez urzędy państwowe, jednak obszar ten jest nadal słabo rozwinięty. Konieczne są dalsze wysiłki w zakresie wspierania mniejszości w celu zwalczania nietolerancji i dyskryminacji ze względów etnicznych oraz w celu poprawy wprowadzania w życie prawodawstwa dotyczącego mniejszości. Nie działa Rada Mniejszości Narodowych na szczeblu państwowym oraz jej odpowiedniki w Republice Serbskiej i Federacji Bośni i Hercegowiny. Wielu uchodźców i przesiedleńców wewnętrznych nie otrzymuje podstawowej emerytury ani nie korzysta z usług służby zdrowia. Integracja społeczno-ekonomiczna osób powracających do miejsca pochodzenia pozostaje problemem. Mniejszość romska nadal boryka się z trudnymi warunkami życia i dyskryminacją, w szczególności w obszarach edukacji, ochrony socjalnej, ochrony zdrowia, warunków mieszkaniowych i zatrudnienia. Konieczne są konkretne działania w celu wdrożenia krajowej strategii na rzecz Romów. Poczyniono pewne postępy w zakresie kwestii regionalnych i zobowiązań międzynarodowych . Bośnia i Hercegowina aktywnie uczestniczy we współpracy regionalnej i wspiera Proces Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP) oraz Radę Współpracy Regionalnej (RCC). Zawarła kilka umów regionalnych, w tym zmienione Środkowoeuropejskie porozumienie o wolnym handlu (CEFTA), które musi teraz zostać prawidłowo wprowadzone w życie. Współpraca Bośni i Hercegowiny z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ) uległa poprawie i przebiega obecnie satysfakcjonująco. Pełna współpraca z MTKJ jest jednak nadal koniecznym warunkiem podpisania układu o stabilizacji i stowarzyszeniu i wykonania jednego z nadrzędnych zadań priorytetowych partnerstwa europejskiego. Bośnia i Hercegowina przyjęła wprawdzie większość zobowiązań wynikających z przystąpienia do Rady Europy, ale ich wdrożenie opóźnia się. Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób nadal nie jest zgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i zasadami przewodnimi UE w tej kwestii. Ogólnie można stwierdzić, że stosunki Bośni i Hercegowiny z sąsiadami są dobre, mimo że doszło do pewnych napięć w związku z orzeczeniem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie z powództwa Bośni i Hercegowiny przeciwko Serbii i Czarnogórze dotyczącej ludobójstwa. Niewielkie postępy poczyniono w rozwiązywaniu nierozstrzygniętych kwestii handlowych i granicznych. Gospodarka Bośni i Hercegowiny nadal szybko się rozwija. Utrzymano stabilną ogólną sytuację makroekonomiczną, ale nadal istnieją zagrożenia dla stabilności finansów. Poważne powody do niepokoju daje utrzymywanie się bardzo wysokiej stopy bezrobocia. Pogorszenie się ogólnego klimatu politycznego w państwie wpłynęło na zwolnienie tempa reform strukturalnych i rozwój działalności gospodarczej. Integracja ekonomiczna wszystkich części składowych musi jeszcze zostać osiągnięta. W zakresie kryteriów gospodarczych Bośnia i Hercegowina osiągnęła niewielki postęp na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową. Konieczne są poważne reformy, dzięki którym Bośnia i Hercegowina będzie w stanie sprostać presji konkurencyjnej oraz siłom rynkowym w Unii Europejskiej w perspektywie długoterminowej. Wzrost gospodarczy pozostaje wysoki i dynamiczny, a bilans handlowy znacznie poprawił się w 2006 r. Ustalenia rady ds. walut stanowią fundament stabilności makroekonomicznej, a inflacja spadła do takiego niskiego poziomu, jaki odnotowano przed wprowadzeniem podatku VAT w styczniu 2006 r. Wprowadzenie podatku VAT zwiększyło dochody budżetowe w 2006 r. Federacja podjęła kroki w celu przeprowadzenia reformy podatków bezpośrednich, przeprowadzonej w styczniu 2007 r. w Republice Serbskiej, która uprościła system podatkowy i zmniejszyła obciążenia fiskalne. W Republice Serbskiej poczyniono postępy w prywatyzacji w postaci sprzedaży dużych zakładów w sektorze telekomunikacji i ropy naftowej. W 2007 r. znacznie wzrosła wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich, co przyczyniło się do pokrycia deficytu zewnętrznego. Szybko rozwija się sektor finansowy, podczas gdy konkurencyjność cenowa w dużym stopniu uległa stagnacji. Jednak ogólny klimat polityczny i brak porozumienia co do fundamentalnych założeń polityki gospodarczej doprowadziły do zwolnienia tempa reform zarówno na szczeblu Republiki i Federacji, jak i innych szczeblach rządzenia. Brak spójności i porozumienia w zakresie przeprowadzania reform uwidoczniły się szczególnie w Federacji Bośni i Hercegowiny, gdzie spadło tempo prywatyzacji i restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych. Mimo silnego wzrostu ekonomicznego stopa bezrobocia pozostaje bardzo wysoka. Wydatki publiczne, w szczególności na cele socjalne, znacznie wzrosły, obniżając jakość dostosowań finansowych i zwiększając ryzyko fiskalne. Znaczny brak elastyczności, uwarunkowany strukturalnie, utrudnia funkcjonowanie rynku pracy. Restrukturyzacja przedsiębiorstw państwowych przebiega powoli, a postępy w liberalizacji sektorów sieciowych są ograniczone. Na prowadzenie działalności gospodarczej nadal mają wpływ niewydolność administracji, słabe egzekwowanie praw wierzycieli i prawa własności oraz znaczny interwencjonizm państwa w sektorze produkcyjnym. Rozległa szara strefa, której rozwojowi sprzyjają problemy z egzekwowaniem prawa i niedoskonałe prawodawstwo, powoduje ograniczenie bazy podatkowej, utrudnia rządowi wdrażanie polityki ekonomicznej oraz wpływa niekorzystnie na warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Ogólnie Bośnia i Hercegowina poczyniła ograniczone postępy w zakresie dostosowania swojego ustawodawstwa i polityki do standardów europejskich . W obszarach takich jak: konkurencja, transport, energia, polityka wizowa i azyl poczyniono pewne postępy. W innych obszarach, takich jak polityka socjalna i zatrudnienie, osiągnięto niewiele. Bośnia i Hercegowina prowadziła negocjacje w sprawie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu w profesjonalny i sprawny sposób, ale ogólny potencjał administracyjny państwa wymagają wzmocnienia. Biorąc pod uwagę rynek wewnętrzny , można stwierdzić, że nastąpił pewien rozwój w dziedzinie swobodnego przepływu towarów . Przygotowania w obszarach normalizacji, certyfikacji i nadzoru rynkowego posuwały się do przodu, ale powoli. Brak organów i procedur oceny zgodności nadal osłabia potencjał eksportowy. Tworzenie organów nadzoru rynkowego opierających swoją działalność na stosownych przepisach prawnych dotyczących poszczególnych produktów i stopniowe wycofywanie kontroli produktów przed wprowadzeniem ich do obrotu nie zostało jeszcze ukończone. Niewielkie postępy poczyniono w obszarze usług, swobody przedsiębiorczości oraz prawa spółek . Rejestracja działalności gospodarczej oraz uzyskiwanie licencji i zezwoleń jest nadal uciążliwe. Nadzór bankowy nie został przeniesiony na szczebel państwowy, co oznacza, że za nadzór odpowiadają nadal władze Republiki Serbskiej oraz Federacji. Nie odnotowano znaczących dodatkowych zmian w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału , ale prace Bośni i Hercegowiny z tym związane są w toku. Niewielkie dodatkowe postępy dotyczą przepisów celnych . Zagadnieniami zasługującymi na szczególną uwagę są reguły pochodzenia, wycena oraz wolne obszary celne W zakresie podatków wpływy z tytułu podatku VAT były wyższe niż oczekiwano, ale nie ustalono systemu redystrybucji zgromadzonych środków między Republikę Serbską, Federację Bośni i Hercegowiny i dystrykt Brčko. Podjęto pewne działania dotyczące harmonizacji podatków bezpośrednich. W obszarze konkurencji Bośnia i Hercegowina czyni stałe postępy w obszarze kontroli praktyk monopolistycznych. Osiągnięto pewne postępy dotyczące pomocy państwa przez utworzenie wstępnego wykazu pomocy państwa. Jednak nadal brakuje adekwatnych ram prawnych regulujących udzielanie pomocy państwa. Zaszły pewne zmiany w obszarze zamówień publicznych ; należy w szczególności odnotować poprawę działania Urzędu Zamówień Publicznych i Urzędu Kontroli Zamówień Publicznych. Osiągnięto niewielki postęp w zakresie egzekwowania przepisów dotyczących praw własności intelektualnej . Nie dokonano żadnych postępów w zakresie europejskich standardów polityki społecznej , a postęp we wprowadzaniu europejskich standardów w zakresie polityki zatrudnienia jest niewielki. Prawodawstwo i założenia polityczne w tych dziedzinach są nadal bardzo fragmentaryczne. System instytucjonalny państwa jest nadal poważną przeszkodą utrudniającą opracowanie koniecznego skoordynowanego podejścia. Osiągnięto pewne postępy na drodze do osiągnięcia standardów europejskich w zakresie edukacji , w szczególności przez przyjęcie ustawy o szkolnictwie wyższym umożliwiającej udział w procesie bolońskim. Konieczne są starania mające na celu zwiększenie koordynacji działań instytucji zajmujących się edukacją na wszystkich szczeblach administracji państwowej. Rozdzielanie dzieci w szkołach według kryterium przynależności etnicznej pozostaje problemem. Odnotowano nieznaczne dodatkowe postępy w zakresie budowy prawdziwego wewnętrznego rynku w Bośni i Hercegowinie, co jest jednym z nadrzędnych zadań priorytetowych określonych w partnerstwie europejskim. W tym kontekście nie przyjęto na szczeblu państwowym ustaw dotyczących prawa zobowiązań, leasingu i produktów farmaceutycznych. Biorąc pod uwagę politykę sektorową , nie odnotowano żadnych znaczących zmian w obszarze przemysłu i małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) . Nie przyjęto jeszcze strategii na rzecz polityki przemysłowej ani strategii na rzecz rozwoju MŚP. Niewielkie postępy odnotowano także w obszarze rolnictwa . Politykę kształtuje się nadal na szczeblu Republiki Serbskiej oraz Federacji Bośni i Hercegowiny i wciąż brakuje odpowiedniej koordynacji działań. Opóźnia się opracowanie zakrojonej na szeroką skalę strategii dotyczącej rolnictwa, chociaż podjęto pewne kroki w celu stworzenia niezbędnych w tym zakresie ram prawnych na szczeblu państwa. Prawodawstwo w dziedzinie bezpieczeństwa żywności, polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej jest słabo wprowadzane w życie, głównie ze względu na nieadekwatne zasoby kadrowe i finansowe oraz słabą koordynację działań urzędów na szczeblu państwa oraz Federacji Serbskiej oraz Republiki Bośni i Hercegowiny. Przygotowania Bośni i Hercegowiny w dziedzinie ochrony środowiska są jeszcze na wczesnym etapie. Nie przyjęto na szczeblu państwowym ustawy o ochronie środowiska , która stanowiłaby ramy ogólnokrajowej jednolitej ochrony środowiska; nie powołano również krajowego organu ochrony środowiska. Bośnia i Hercegowina czyni stałe, aczkolwiek powolne postępy w ramach zaangażowania w rozwój transeuropejskiej sieci transportowej i aktywnie uczestniczy w tworzeniu podstawowej sieci transportu regionalnego oraz Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej (SEETO). Bośnia i Hercegowina pracuje nad wdrożeniem pierwszej fazy przejściowej Umowy dotyczącej ustanowienia europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej (ECAA). Niewielkie dodatkowe postępy odnotowano w obszarze energii . Jako strona Traktatu o Wspólnocie Energetycznej Bośnia i Hercegowina musi wprowadzić w życie odnośne akty prawne UE w dziedzinie energii, a szczególnie te, które dotyczą sektora gazu. W sektorze energii elektrycznej wydzielono przesył energii, utworzono niezależnego operatora systemu (NOS) i spółkę przesyłową (Transco). Nierozwiązane zostały jeszcze niektóre problemy dotyczące transferu zobowiązań między NOS i Transco, co ma niekorzystny wpływ na funkcjonowanie systemu. Reformy w sektorze gazu opóźniają się. Nie opracowano jeszcze ogólnokrajowej strategii w dziedzinie energii. Pewne postępy odnotowano w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów , jeżeli chodzi o liberalizację sektora telekomunikacyjnego oraz dostosowanie ustawodawstwa dotyczącego mediów audiowizualnych do dorobku prawnego UE przez Urząd Regulacji ds. Komunikacji. Nie poczyniono żadnych postępów w zakresie publicznych usług nadawczych i powołania agencji informacyjnej na szczeblu państwa. Poczyniono ograniczone postępy w dziedzinie kontroli finansowej. W dziedzinie statystyki , umowa o współpracy między instytucjami statystycznymi na szczeblu państwa oraz na szczeblu federacji i republiki nie została prawidłowo wprowadzona w życie. Do utworzenia skutecznego i zgodnego ze standardami UE systemu statystyk w Bośni i Hercegowinie konieczne jest podjęcie znaczących wysiłków. Biorąc pod uwagę obszar sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa , poczyniono pewne postępy w dziedzinie administracji wizowej, zarządzania granicami, azylu i migracji . Potwierdzono zniesienie obowiązku wizowego wobec wszystkich obywateli UE. Umowy o readmisji i umowy dotyczące ułatwień wizowych na szczeblu UE zostały podpisane. Poczyniono dalsze postępy w tworzeniu sprawnego systemu azylowego. Osiągnięto lepsze wyniki w zapobieganiu nielegalnej imigracji, chociaż możliwe jest nadal uzyskanie znacznej poprawy w zakresie ogólnego zarządzania granicami. Konieczne jest wydawanie paszportów biometrycznych zgodnych ze standardami UE. Osiągnięto pewne postępy w zwalczaniu prania pieniędzy . Wydział Wywiadu Finansowego ma lepszą obsadę kadrową i poprawiły się jego wyniki. Pranie pieniędzy pozostaje poważnym problemem i konieczne są stałe działania w tym zakresie. Podjęto pewne kroki w zakresie walki z narkotykami , a mianowicie utworzono urząd ds. zapobiegania nadużywaniu narkotyków. Konieczne jest jednak opracowanie ogólnopaństwowej polityki antynarkotykowej zgodnej ze standardami UE. Poczyniono pewne postępy dotyczące pracy policji . Kontynuuje się wdrażanie takich narzędzi jak komputerowy system prowadzenia dochodzeń, system analiz kryminalnych i kryminalistyka. Zawarto umowę strategiczną z Europolem. Jednak brak postępów w zakresie reformy policji uniemożliwia urzeczywistnienie perspektywy scalonej i efektywnej policji. Bośnia i Hercegowina osiągnęła niewielki dodatkowy postęp w zakresie walki z przestępczością zorganizowaną i handlem ludźmi , co pozostaje kwestią napawającą niepokojem. Wdrażanie strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej jest niewystarczające. Istnieją przepisy prawne w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej, ale należy poprawić poziom ich egzekwowania. Urząd Dochodzeń i Ochrony przeprowadził więcej dochodzeń i aresztowań. Musi jednak w pełni rozwinąć swój potencjał, szczególnie w zakresie liczby pracowników. W latach 2005-2007 przyjęto plan działań w zakresie zwalczania handlu ludźmi, ale nie przygotowano strategii działań monitorujących. Niespójność między ustawodawstwem ogólnopaństwowym a ustawodawstwem Republiki Serbskiej oraz Federacji Bośni i Hercegowiny nadal utrudnia ściganie ciężkich przestępstw. Bośnia i Hercegowina kontynuowała starania w celu zwalczania terroryzmu , ale jej zasoby są nadal niewystarczające. Nie utworzono jeszcze państwowego urzędu ochrony danych . Chorwacja Chorwacja w dalszym ciągu spełnia kryteria polityczne . Ogólnie poczyniono postępy, ale konieczne są dalsze trwałe wysiłki w wielu obszarach, takich jak reforma sądownictwa i administracji, zwalczanie korupcji, prawa mniejszości oraz powrót uchodźców. Częściowo zrealizowano priorytety krótkoterminowe określone w Partnerstwie dla członkostwa. Demokracja i praworządność zostały utrwalone. Rząd i parlament działały nadal bez większych trudności. Jednak wymiar sprawiedliwości i administracja publiczna wymagają znacznych usprawnień, podobnie jak działania ukierunkowane na zwalczanie korupcji. Znaczna poprawa sytuacji w tych dziedzinach ma ogromne znaczenie dla utworzenia solidnej podstawy do pełnego wdrożenia dorobku prawnego UE. W kwestii reformy administracji publicznej osiągnięto ograniczone postępy. Przyjęto dokument programowy zawierający podstawowe zasady przeglądu ustawy o ogólnym postępowaniu administracyjnym, jak również dwa kolejne rozporządzenia wykonawcze do ustawy o służbie cywilnej. Pewna poprawa nastąpiła w szkoleniach dla służby cywilnej oraz w zarządzaniu zasobami ludzkimi. Jednak nadal opóźnia się przygotowanie ogólnych ram strategicznych reformy oraz przyjęcie koniecznych rozporządzeń wykonawczych do ustawy o służbie cywilnej. System administracyjny pozostaje nieskuteczny. Nadal powszechne jest nieumiejętne zarządzanie zasobami ludzkimi. Problemem w służbie cywilnej pozostaje duża rotacja pracowników, brak wykwalifikowanych kadr, a także naciski polityczne na wszystkich szczeblach. Konieczne są dalsze trwałe działania. Pewne postępy poczyniono we wdrażaniu strategii dotyczącej reformy sądownictwa . Celem podjętych działań legislacyjnych i organizacyjnych było usprawnienie działania sądownictwa. Dokonano dalszych postępów w zakresie zmniejszenia liczby zaległych spraw sądowych. Jednak te zmiany są ciągle niewystarczające. W kwestii zwiększenia odpowiedzialności, bezstronności, profesjonalizmu oraz uprawnień w sądownictwie osiągnięto nieznaczne postępy. Zaległych spraw sądowych jest nadal dużo. Poczyniono niewielkie postępy w zakresie usprawnienia działalności sieci sądowniczej . Pomimo pewnych postępów, konieczne jest skuteczniejsze prowadzenie postępowań w sprawach dotyczących zbrodni wojennych w Chorwacji. Trzeba się w pełni zająć kwestią uprzedzeń wobec oskarżonych narodowości serbskiej, jak również kwestią ochrony świadków. Reformy posuwają się naprzód, ale konieczne są znaczne wysiłki w celu przezwyciężenia słabości systemu sądownictwa. Widać pierwsze rezultaty walki z korupcją . Realizowany jest program zwalczania korupcji na lata 2006-2008. Wprowadzono dalsze zmiany w ramach prawnych dotyczących walki z korupcją. Aktywniej działa Urząd ds. Zwalczania Korupcji i Przestępczości Zorganizowanej, który jest zaangażowany w dochodzenia/śledztwa w kilku ważnych sprawach dotyczących korupcji. Jednakże korupcja nadal jest zjawiskiem powszechnym. Należy zwiększyć wysiłki w zakresie zapobiegania, wykrywania i ścigania korupcji. W żadnej sprawie dotyczącej korupcji na wysokim szczeblu nie przedstawiono dotąd aktu oskarżenia ani nie wydano orzeczenia. Pojęcie konfliktu interesów jest w dużej mierze niezrozumiałe. W realizacji programu zwalczania korupcji brakuje silnej koordynacji oraz skutecznego bezstronnego monitorowania. Odnotowano pewien postęp w obszarze praw człowieka i ochrony mniejszości . Przepisy prawne dotyczące ochrony praw człowieka są zasadniczo odpowiednie, ale ich stosowanie niesie ze sobą wiele poważnych wyzwań. Osiągnięto pewne postępy w zakresie wprowadzania w życie ustawy konstytucyjnej o mniejszościach narodowych. Przyjęto plan na rok 2007 dotyczący zatrudniania w administracji państwowej przedstawicieli mniejszości narodowych, zwiększono również pomoc finansową dla mniejszości. Było mniej przypadków ataków na tle etnicznym na mniejszość serbską i prawosławną. Więcej uwagi poświęca się mniejszości romskiej. Jednak kwestia mniejszości pozostaje poważnym problemem. Chorwacja musi propagować tolerancję wobec mniejszości serbskiej oraz podjąć odpowiednie działania, aby chronić tych, którzy mogą stać się obiektem gróźb, aktów dyskryminacji, wrogości lub przemocy. Serbowie napotykają na szczególne trudności w dziedzinie zatrudnienia. Mniejszość romska nadal boryka się z trudnymi warunkami życia i dyskryminacją, w szczególności w obszarach edukacji, ochrony socjalnej, opieki zdrowotnej, warunków mieszkaniowych i zatrudnienia. Konieczne jest większa determinacja przy stosowaniu przepisów prawnych i wdrażaniu programów, szczególnie w obszarze zatrudnienia. Nie przyjęto jeszcze kompleksowej strategii ani planu działania w celu zapobiegania wszelkim formom dyskryminacji. Postępy w kwestii powrotu uchodźców są ograniczone. Trwa odbudowa budynków mieszkalnych. Jednak programy mieszkaniowe dla osób, które wcześniej posiadały tytuł prawny do lokali jako najemcy, nie są realizowane w wystarczającym stopniu. Ich wdrażanie na obszarach miejskich prawie nie postępuje, dotąd rozwiązano nie więcej niż 2% spraw. Ponadto nie poczyniono żadnych postępów w kwestii zatwierdzania uprawnień do świadczeń emerytalnych. Należy przyspieszyć działania na rzecz stworzenia ekonomicznych i społecznych warunków zapewniających trwałość i stabilność powrotu uchodźców. Dostęp do wymiaru sprawiedliwości jest nadal utrudniony ze względu na ograniczenia istniejącego systemu pomocy prawnej, jak również wysokie opłaty adwokackie i słabości systemu sądownictwa. Należy poprawić warunki panujące w więzieniach . Brakuje miejsc w więzieniach oraz personelu więziennego. Więzienia są nadal przepełnione. W Chorwacji istnieje wolność słowa , obejmująca również wolność i pluralizm mediów. Nadal zdarzają się jednak przypadki nacisków politycznych na media. Programy służące zagwarantowaniu praw kobiet i dzieci doprowadziły do zwiększenia świadomości w tym zakresie. Jednak konieczna jest ich lepsza realizacja. Należy zapewnić lepszą ochronę kobiet przed wszelkimi formami przemocy. Należy przyspieszyć przyjęcie środków wykonawczych w zakresie ochrony praw dzieci. Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe , Chorwacja nadal w pełni współpracuje z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii (MTKJ), zapewniono również pełną zgodność z porozumieniami z Dayton/Paryża i Erdut. Należy zapewnić bezstronność postępowań sądowych w sprawach przekazanych przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla Byłej Jugosławii do sądów chorwackich, jak również w sprawach wszczętych w kraju. W dziedzinie współpracy regionalnej nadal odnotowuje się postępy. Chorwacja z sukcesem przewodniczyła w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), umożliwiając osiągnięcie znacznych postępów w zastępowaniu Paktu Stabilizacyjnego strukturą lepiej zakorzenioną w regionie, obejmującą wzmocniony SEECP oraz Radę Współpracy Regionalnej. Chorwacja ratyfikowała nową Środkowoeuropejską umowę o wolnym handlu (CEFTA). Niewielkie postępy odnotowano w zakresie znalezienia ostatecznych rozwiązań wielu otwartych kwestii w stosunkach dwustronnych z krajami ościennymi, dotyczących w szczególności granic. Nieformalne porozumienie między premierami Chorwacji i Słowenii o zaangażowaniu strony trzeciej w rozstrzygnięcie nierozwiązanych sporów terytorialnych stanowi duży krok naprzód i należy kontynuować te działania. W grudniu 2006 r. parlament chorwacki podjął decyzję o zastosowaniu chorwackiej strefy ekologicznej i połowowej wobec państw członkowskich UE od dnia 1 stycznia 2008 r. Decyzja ta odbiega od porozumień politycznych osiągniętych między zainteresowanymi krajami w czerwcu 2004 r., o których mowa w konkluzjach Rady Europejskiej z dnia 16-17 czerwca 2004 r. Kwestie te muszą zostać rozwiązane. Konieczne są dalsze działania w celu rozwoju współpracy i dobrych stosunków sąsiedzkich. Gospodarka Chorwacji odnotowała silny i przyspieszony wzrost. Utrzymana została stabilność makroekonomiczna, w tym niska inflacja. Jednak zewnętrzne zachwiania równowagi mogą wpływać na stabilność makroekonomiczną. Trwa proces konsolidacji podatkowej, który należy kontynuować. Reformy strukturalne, jak również prywatyzacja, przebiegają powoli. Nastąpiła ogólna poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej, ale nieefektywność administracji publicznej i sądownictwa w dalszym ciągu hamowała rozwój sektora prywatnego. Pod względem kryteriów gospodarczych gospodarka Chorwacji jest sprawnie funkcjonującą gospodarką rynkową. Powinna ona w perspektywie średniookresowej być w stanie sprostać presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii, pod warunkiem realizowania z determinacją kompleksowego programu reform, które zmniejszą słabości strukturalne. Nadal istnieje szeroka zgoda polityczna co do podstawowych zasad gospodarki rynkowej. Dzięki ukierunkowanej na stabilność polityce makroekonomicznej uzyskano niski wskaźnik inflacji, stabilny kurs wymiany walutowej i znaczne obniżenie deficytu sektora instytucji rządowych. Wskaźniki gospodarcze utrzymują się na wysokim poziomie, nastąpił również dalszy wzrost prywatnych inwestycji. Wzrosło zatrudnienie, a stopa bezrobocia obniżyła się, choć wciąż pozostaje wysoka. Nastąpiła poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej, a kilka ważnych umów prywatyzacyjnych zostało przygotowanych lub zawartych. Wzmocniła się zdolność rządu do opracowywania średnioterminowych założeń ramowych polityki gospodarczej. Nowe przepisy ostrożnościowe doprowadziły do silniejszego dokapitalizowania banków, sprzyjającego stabilności finansowej sektora. Poczyniono dalsze postępy w zakresie zwiększania konkurencji w sektorze telekomunikacyjnym. Kontynuowano reformę przynoszącego straty systemu kolei. Gospodarka Chorwacji jest dobrze zintegrowana z gospodarką UE. Jednak słaba pozostaje koordynacja polityki gospodarczej. Pogłębiający się brak równowagi zewnętrznej wiąże się z potencjalnym zagrożeniem dla stabilności makroekonomicznej oraz potrzebą silniejszej konsolidacji podatkowej. Korzystne otoczenie gospodarcze i wysokie dochody nie zostały w pełni wykorzystane do obniżenia deficytu budżetowego, lecz doprowadziły do wzrostu wydatków. Dotacje dla przynoszących straty przedsiębiorstw i wysokie wydatki bieżące hamowały zmiany strukturalne i obciążały finanse publiczne. Postępy w restrukturyzacji sektora przedsiębiorstw były nierównomierne, a państwo nadal interweniowało w znacznym stopniu. Niewydolność administracji publicznej i sądownictwa hamowała rozwój sektora prywatnego, spowalniając procedury wejścia na rynek i wycofania się z niego oraz egzekwowanie prawa własności i praw wierzycieli. Mobilność pracowników była nadal nieznaczna. Chorwacja musi wzmocnić i pogłębić procesy reform strukturalnych, aby uzyskać lepsze perspektywy zrównoważonego rozwoju i rzeczywistej konwergencji. Wzrosła zdolność Chorwacji do podjęcia zobowiązań związanych z członkostwem . Przygotowania do spełnienia wymogów UE posuwają się naprzód w stałym tempie, a stopień dostosowania przepisów do prawodawstwa UE w niektórych sektorach jest wysoki. Jednak Chorwacja musi jeszcze podjąć znaczne starania, aby w pełni dostosować swoje ustawodawstwo. W większości obszarów nastąpiły pewne postępy, głównie w zakresie dostosowań prawnych, jak również w odniesieniu do tworzenia potencjału administracyjnego. W niektórych obszarach, takich jak transport czy środowisko naturalne, zostały utrzymane znaczne postępy osiągnięte w poprzednich latach. W innych rozdziałach, takich jak zamówienia publiczne czy podatki, postępy są nadal niewielkie. Natomiast wiele pozostaje do zrobienia w kwestii ogólnego poziomu dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE i tworzenia potencjału administracyjnego. Pewne postępy poczyniono w zakresie dostosowania ustawodawstwa w dziedzinie swobodnego przepływu towarów . Jednak wiele elementów dorobku prawnego nie zostało jeszcze wprowadzonych w życie. Nadal konieczne są znaczne starania w celu dostosowania przepisów oraz ich skutecznego wdrażania i egzekwowania. Jeśli chodzi o unijne przepisy dotyczące swobodnego przepływu pracowników, poczyniono pewne postępy, ale konieczne będzie zwiększenie wysiłków w celu dostosowania ustawodawstwa oraz jego skutecznego wdrażania i egzekwowania. Odnotowano pewne postępy w obszarze swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług . Ogólnie rzecz biorąc, poziom dostosowania przepisów do dorobku prawnego Wspólnoty jest zadowalający, aczkolwiek w niektórych obszarach koniczne są dalsze znaczne wysiłki. Chorwacja poczyniła pewne postępy w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału . Ogólnie rzecz biorąc, poziom dostosowania ustawodawstwa do prawodawstwa UE jest zadowalający. Niezbędne są jednak dalsze starania, szczególnie w kwestii zwalczania prania pieniędzy i w zakresie procedur nabywania nieruchomości przez obywateli UE. Chorwacja poczyniła niewielkie postępy w dziedzinie zamówień publicznych . Jednak potencjał administracyjny jest nadal niewystarczający na wszystkich szczeblach systemu zamówień publicznych. Konieczne są bardzo duże wysiłki w celu opracowania ogólnej strategii dostosowania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE i wzmocnienia struktur instytucjonalnych. Pewne postępy można odnotować w obszarze prawa spółek . Trwa proces dostosowywania przepisów do dorobku prawnego Wspólnoty, istnieje również rozsądny harmonogram i szczegółowy plan dalszych działań. Zadowalające postępy osiągnięto w dziedzinie prawa własności intelektualnej , zarówno w zakresie transpozycji unijnych przepisów do prawa krajowego, jak i w zakresie ich egzekwowania. Dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego Wspólnoty przebiega z powodzeniem, jednak konieczne są dalsze starania, szczególnie w zakresie egzekwowania przepisów. W obszarze polityki konkurencji Chorwacja poczyniła dalsze postępy. Jednak niezbędne jest dalsze dostosowanie przepisów do dorobku prawnego Wspólnoty i zwiększenie potencjału administracyjnego, szczególnie w Agencji ds. Konkurencji. Proces dostosowywania przepisów do dorobku prawnego Wspólnoty jest w toku, lecz konieczne są nadal znaczne wysiłki, szczególnie w zakresie restrukturyzacji sektora hutnictwa i stoczni znajdujących się w trudnej sytuacji. Chorwacja poczyniła pewne postępy w obszarze usług finansowych , a proces dostosowywania ustawodawstwa przebiega w dobrym tempie. Wymagane są jednak zwiększone starania, szczególnie w celu wzmocnienia nadzoru bankowego i kompetencji Urzędu Nadzoru Sektora Finansowego w pozabankowym sektorze finansowym. Pewne postępy odnotowano w obszarze społeczeństwa informacyjnego i mediów . Konieczne są jednak dalsze wysiłki w celu skutecznej liberalizacji rynku telekomunikacyjnego, w tym wprowadzenia nowej ustawy podstawowej i dalszego wzmocnienia kompetencji Agencji. Ogólnie w tym rozdziale Chorwacja dostosowała w znacznym stopniu swoje przepisy do dorobku Wspólnoty. Chorwacja poczyniła dalsze postępy w obszarze rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Przygotowania do członkostwa w zakresie polityki jakości i rolnictwa ekologicznego są na zaawansowanym etapie. Dokonano zadowalających postępów w rozwoju obszarów wiejskich, chociaż należy intensywniej prowadzić przygotowania w ramach Instrumentu pomocy przedakcesyjnej na rzecz rozwoju obszarów wiejskich (IPARD). Znaczne wysiłki wymagane są w celu stworzenia struktur administracyjnych, które zapewnią właściwe wdrażanie wspólnej polityki rolnej. Chorwacja poczyniła pewne postępy w obszarze rybołówstwa. Braki odnotować można w dziedzinach takich jak: zarządzanie flotą, inspekcje i kontrole, działania strukturalne oraz pomoc państwa. Zadowalających postępów dokonano w zakresie bezpieczeństwa żywności, polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej, w szczególności poprzez przyjęcie prawodawstwa ramowego i wtórnego. Wymagane są znaczne dalsze starania, w tym wzmocnienie zdolności administracyjnych oraz przyjęcie i wdrożenie strategii bezpieczeństwa żywności. Jeśli chodzi o transport , Chorwacja poczyniła dalsze zadowalające postępy w zakresie dostosowania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE, szczególnie w dziedzinie transportu kolejowego i morskiego. Trwają prace nad wdrożenia pierwszej przejściowej fazy europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej. Chorwacja aktywnie uczestniczy w tworzeniu podstawowej sieci transportu regionalnego i Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej (SEETO). Niezbędne są jednak dalsze znaczące wysiłki, także w celu zapewnienia odpowiedniego potencjału instytucjonalnego w większości sektorów transportowych. W obszarze energii postępy są znaczne. Konieczne są jednak dalsze wysiłki w celu dostosowania ustawodawstwa do dorobku Wspólnoty, szczególnie w dziedzinie efektywności energetycznej i wzmocnienia zdolności egzekwowania prawa. Jako strona Traktatu o Wspólnocie Energetycznej Chorwacja musi wdrożyć odpowiednie prawodawstwo UE dotyczące energii od lipca 2007 r. W obszarze podatków postępy są bardzo ograniczone. Dostosowanie ustawodawstwa podatkowego do dorobku wspólnotowego nie jest jeszcze zakończone, a podatek akcyzowy na papierosy będący de facto dyskryminacją musi zostać zniesiony. Niezbędne są znaczne starania w celu zwiększenia potencjału administracyjnego, szczególnie w odniesieniu do interoperacyjności systemów informatycznych. Znaczne postępy odnotowano, jeżeli chodzi o politykę gospodarczą i walutową . Ogólne dostosowanie ustawodawstwa jest na zaawansowanym etapie. Mimo to konieczne są dalsze działania, szczególnie w celu zapewnienia pełnej niezależności banku centralnego. Znaczne postępy poczyniono w dziedzinie statystyk , a podstawowe ramy prawne są w znacznym stopniu dostosowane do prawodawstwa Wspólnoty. Konieczne są jednak dalsze wysiłki, szczególnie w zakresie wzmocnienia potencjału administracyjnego. Osiągnięto pewne postępy, jeśli chodzi o dorobek prawny w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia . Konieczne są zwiększone wysiłki w celu pełnego dostosowania ustawodawstwa, a w szczególności wzmocnienia potencjału administracyjnego i wzmocnienia zdolności egzekwowania prawa Biorąc pod uwagę politykę w zakresie przedsiębiorstw i przemysłu , postępy Chorwacji są zadowalające lecz nierównomierne. Ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. W sektorach takich jak budownictwo okrętowe postępy były ograniczone. Znaczne postępy osiągnięto w dostosowywaniu ustawodawstwa do wspólnotowego dorobku prawnego dotyczącego sieci transeuropejskich . Pewne postępy odnotowano również w obszarze polityki regionalnej i koordynacji instrumentów strukturalnych . Mimo to należy dołożyć dalszych starań w celu utworzenia struktur administracyjnych potrzebnych do zarządzania środkami finansowymi z UE. Odnotowano pewne postępy w obszarze sądownictwa i praw podstawowych . Reforma sądownictwa posuwa się naprzód, ale nadal pozostają pewne istotne kwestie, szczególnie w zakresie poprawy skuteczności sądownictwa. Pewne postępy odnotowano w walce z korupcją, obejmujące dalsze wzmocnienie ustawodawstwa oraz pierwsze wyniki w kilku istotnych sprawach prowadzonych przez Urząd ds. Zwalczania Korupcji i Przestępczości Zorganizowanej. Jednak korupcja nadal jest rozpowszechniona i konieczne jest podjęcie wzmożonych i trwałych wysiłków w celu jej wyeliminowania. Zasadniczo istnieją przepisy gwarantujące prawa podstawowe. Jednak konieczne są dalsze starania, szczególnie jeśli chodzi o wprowadzenie w życie praw mniejszości, w tym w zakresie powrotu uchodźców. Jeżeli chodzi o przestrzeń sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa , Chorwacja poczyniła postępy szczególnie w kwestiach zarządzania granicami, migracji i azylu. Niemniej jednak należy wdrożyć plan działania w dziedzinie zintegrowanego zarządzania granicami i zmodernizować sprzęt. Konieczne są znaczne wysiłki w celu zapewnienia zdolności administracyjnej i zdolności egzekwowania prawa, szczególnie w zakresie współpracy między urzędami, jak również w celu zapobiegania korupcji i zwalczania przestępczości zorganizowanej. Poczyniono dalsze zadowalające postępy w obszarach nauki i badań oraz edukacji i kultury . W obydwu tych dziedzinach ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. Jeśli chodzi o środowisko osiągnięto zadowalające postępy, szczególnie w dziedzinie przepisów horyzontalnych a także dotyczących jakości powietrza, gospodarki odpadami oraz substancji chemicznych. Konieczne jest znaczne zwiększenie potencjału administracyjnego, szczególnie na poziomie lokalnym. Należy opracować kompleksowy plan w tym zakresie, jak również przewidzieć środki finansowe na wdrożenie dorobku prawnego i jego egzekwowanie. Znaczne postępy odnotowano, jeżeli chodzi o ochronę zdrowia i konsumentów . Ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. Konieczne są jednak dalsze starania w celu dostosowania ustawodawstwa w wielu dziedzinach oraz skutecznego wdrożenia i egzekwowania przepisów. Chorwacja osiągnęła dalsze postępy w dziedzinie unii celnej, a ustawodawstwo w tej dziedzinie jest dobrze dostosowane do wspólnotowego dorobku prawnego. Jednak przygotowania w celu poprawy zdolności administracyjnych oraz stworzenia systemów IT są dopiero na etapie początkowym, w szczególności w zakresie interoperacyjności systemów informatycznych. Chorwacja osiągnęła pewien postęp w dziedzinie stosunków zewnętrznych . Dalsze postępy odnotowano w obszarze polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i obrony, a ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. Jednak wdrożenie i egzekwowanie kontroli broni musi zostać wzmocnione. Poczyniono pewne postępy w dziedzinie kontroli finansowej , szczególnie jeżeli chodzi o wewnętrzną kontrolę finansową w sektorze publicznym. Konieczne są jednak dalsze wysiłki. W przypadku ochrony interesów finansowych UE pełną operacyjność musi uzyskać urząd koordynacyjny ds. zwalczania nadużyć finansowych. Odnotowano pewne postępy w zakresie przepisów finansowych i budżetowych . Była Jugosłowiańska Republika Macedonii Była Jugosłowiańska Republika Macedonii poczyniła pewne postępy w wypełnianiu kryteriów politycznych . Jednak częste napięcia i problemy w prowadzeniu konstruktywnego dialogu między głównymi aktorami politycznymi utrudniały skuteczne funkcjonowanie instytucji politycznych i spowodowały zwolnienie tempa reform. Częściowo zrealizowano priorytety krótkoterminowe określone w Partnerstwie europejskim. Wprowadzanie w życie umowy ramowej z Ochrydy przyczynia się do konsolidacji demokracji i państwa prawa . Konieczne są jednak dalsze wysiłki w celu jej pełnego wprowadzenia w życie i umocnienia wzajemnego zaufania między partiami politycznymi reprezentującymi różne grupy etniczne. Konieczne jest zgodne podejście i gotowość do kompromisu oraz konsekwentne działanie w duchu porozumienia. Bojkot parlamentu przez jedną z głównych partii opozycyjnych, a także słaba współpraca między prezydentem a premierem utrudniały skuteczne funkcjonowanie instytucji politycznych. Ostatnie utarczki w parlamencie oraz atak na dziennikarzy stanowią poważne powody do niepokoju i powinny zostać dokładnie zbadane. Jeżeli chodzi o reformę administracji publicznej , kontynuowano wprowadzanie w życie ustawy o urzędnikach służby cywilnej. Konsekwentnie kontynuowano proces decentralizacji i rozpoczęto jej druga fazę obejmującą decentralizację budżetową. Instytucje publiczne lepiej współpracują z rzecznikiem praw obywatelskich. Trwają przygotowania do wprowadzenia w życie ustawy o policji. Jednak pełne i efektywne przeprowadzenie reformy policji – kluczowego priorytetu Partnerstwa europejskiego – nadal pozostaje dużym wyzwaniem. Administracja publiczna jest nadal słaba i nieefektywna, a ustawa o urzędnikach służby cywilnej jest rzadko stosowana. Na wszystkich szczeblach dochodziło do zwolnień urzędników w sposób uznaniowy i bez zachowania zasady przejrzystości, co dezorganizowało funkcjonowanie administracji. Konieczne są znaczące dalsze starania w celu stworzenia stabilnej i profesjonalnej służby cywilnej. Osiągnięto pewien postęp we wdrażaniu strategii na rzecz reform w systemie sądowniczym , co stanowi główny priorytet Partnerstwa europejskiego. Jeden z pięciu nowo utworzonych wydziałów sądu, specjalizujący się w orzekaniu w sprawach dotyczących przestępczości zorganizowanej, prowadzi już pełną działalność. Akademia kształcenia sędziów i prokuratorów rozpoczęła swoją działalność; wprowadzono również nowe systemy komputerowe. Ponadto wejście w życie prawa procesowego i egzekucyjnego podniosło efektywność sądów. Jednak ogólne skutki reform są jak dotąd ograniczone. Polityczny impas dotyczący obsady pozostałych stanowisk w Radzie Sądownictwa zmniejszył szanse na wzmocnienie niezależności i bezstronności sądownictwa. Opóźnił również realizację kluczowych aspektów przeprowadzanych reform, takich jak utworzenie sądu administracyjnego. Ustawa o zamówieniach publicznych nie została jeszcze uchwalona, a środki finansowe sądów są niewystarczające. Konieczne są dalsze starania w celu zapewnienia w pełni niezależnej, efektywnej i odpowiedzialnej władzy sądowniczej. Należy przedstawić podsumowanie ostatnio przeprowadzonych reform. Wdrażanie nowych ram prawnych i instytucjonalnych w zakresie walki z korupcją przyniosło pewne rezultaty. Wobec kilku osób zajmujących wysokie stanowiska sformułowano akty oskarżenia lub wydano wyroki sądowe. Poprawia się współpraca między organami ścigania. Korupcja jest jednak zjawiskiem powszechnym i stanowi bardzo poważny problem. Konieczne jest szeroko zakrojone podejście do tego problemu we wszystkich sektorach oraz pełne wprowadzenie w życie prawa antykorupcyjnego. Sytuacja w zakresie praw człowieka i ochrony mniejszości , w tym stosunków między poszczególnymi grupami etnicznymi, ogólnie uległa poprawie. Podjęto dalsze działania mające na celu wdrożenie umowy ramowej z Ochrydy, takie jak przyjęcie strategii na rzecz równej reprezentacji grup etnicznych w administracji. Należy jednak umacniać wzajemne zaufanie między grupami etnicznymi, w szczególności poprzez rozwiązywanie trudności społeczno-gospodarczych, które dotyczą wszystkich mniejszości. Odnotowano niewielką poprawę sytuacji mniejszości romskiej , która nadal jednak boryka się z trudnymi warunkami życia i dyskryminacją, w szczególności w obszarach edukacji, ochrony socjalnej, ochrony zdrowia, warunków mieszkaniowych i zatrudnienia. We współpracy z rzecznikiem praw obywatelskich i Ministerstwem Spraw Wewnętrznych podjęto kroki mające na celu zapobieganie złemu traktowaniu więźniów. Przechwytywanie wiadomości jest obecnie uregulowane ustawowo. Jeżeli chodzi o wolność wyznania , została przyjęta nowa ustawa, która pozwala na rejestrację nowych instytucji religijnych. W zakresie praw kobiet podjęto kolejne kroki mające na celu zapewnienie równych możliwości. Mimo to ochrona kobiet przed wszelkimi formami przemocy powinna zostać wzmocniona. Należy przyspieszyć wdrażanie środków mających na celu ochronę praw dziecka. Należy rozwinąć integracyjny dialog społeczny. Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe , Była Jugosłowiańska Republika Macedonii bierze aktywny udział we współpracy regionalnej, w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), w pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej i jest uczestnikiem zmienionej Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA). W dalszym ciągu współpracuje w pełni z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ). Czas obowiązywania ustawy o współpracy z MTKJ został przedłużony. Konieczna jest poprawa funkcjonowania władzy sądowniczej jako przygotowanie do rozpatrzenia spraw, które zostaną przekazane przez MTKJ sądom krajowym. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii utrzymała konstruktywne stanowisko w procesie określania przyszłego statusu Kosowa. Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i wytycznymi UE w tej kwestii. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii wypracowała dobre stosunki z państwami Bałkanów Zachodnich. Konieczne są dalsze starania i konstruktywne podejście w celu negocjacji kwestii nazwy z Grecją i znalezienia rozwiązania zadowalającego obie strony; negocjacje powinny odbyć się pod auspicjami ONZ w obrębie ram wyznaczonych przez rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ 817/93 i 845/93, a także przyczynić się do rozwoju współpracy regionalnej i dobrych stosunków sąsiedzkich. Należy unikać działań mogących negatywnie wpłynąć na stosunki sąsiedzkie. Gospodarka Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii odnotowała znacznie przyspieszony wzrost. Utrzymano stabilność makroekonomiczną, postępują reformy strukturalne, ale utrzymująca się wysoka stopa bezrobocia pozostaje głównym powodem do niepokoju. Słabość instytucjonalna i nie w pełni zrealizowana zasada praworządności nadal utrudniają sprawne funkcjonowanie gospodarki rynkowej i wywierają negatywny wpływ na prowadzenie działalności gospodarczej. Jeżeli chodzi o kryteria gospodarcze , proces przekształcania gospodarki Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową jest zaawansowany i osiągnięto dalsze postępy w tej dziedzinie. Państwo to powinno w perspektywie średniookresowej być w stanie sprostać presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii, pod warunkiem energicznego przeprowadzenia kompleksowego programu reform w celu zmniejszenia znacznych słabości strukturalnych. W kraju nadal istnieje szerokie porozumienie co do zasadniczych elementów polityki gospodarczej. Dzięki dobremu doborowi środków politycznych, została utrzymana stabilność i przewidywalność makroekonomiczna. Poprawił się wskaźnik wzrostu gospodarczego, ale możliwe jest dalsze przyspieszenie tempa wzrostu. Inflacja utrzymuje się na niskim poziomie. Bilans obrotów bieżących był prawie zrównoważony. Stopa bezrobocia jest jednak nadal wysoka. Po znacznym napływie kapitału zagranicznego na skutek prywatyzacji w 2006 r., bezpośrednie inwestycje zagraniczne pozostają na stosunkowo niskim poziomie. Władze ingerują w gospodarkę poprzez zmniejszanie obciążeń podatkowych, poprawę ściągalności dochodów budżetowych i wzrost wydatków. Jednak ogólnie rachunki podatkowe były prawie zrównoważone. Ze względu na wyższe dochody i lepszą ściągalność wzrósł poziom ściągalności podatków. Stosunkowo niski poziom zadłużenia sektora publicznego został ponownie obniżony, co jeszcze bardziej zmniejszyło podatność państwa na zmiany zewnętrzne. W dużej mierze zakończono proces liberalizacji cen i handlu, postępowała również prywatyzacja własności państwowej. Skrócono czas trwania postępowania upadłościowego i przyspieszono rejestrację własności. Wzrosła popularność pośrednictwa finansowego i wzmocniono nadzór nad sektorem finansowym. Ponadto podjęto działania w celu poprawy jakości kapitału ludzkiego i modernizacji infrastruktury krajowej. Integracja gospodarcza z UE osiągnęła zaawansowany poziom. Słabość instytucjonalna nadal utrudnia jednak funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Problemy występują szczególnie w sądownictwie, a instytucjom regulacyjnym i sprawującym nadzór czasami brakuje koniecznej niezależności oraz zasobów umożliwiających skuteczne wykonywanie powierzonych zadań. Poziom pewności prawnej jest niski, a niewydolność administracji zakłóca prawidłowe funkcjonowanie administracji publicznej i utrudnia prowadzenie działalności gospodarczej. Rynek pracy nadal funkcjonuje słabo. Rozległa szara strefa, której rozwojowi sprzyjają utrzymujące się problemy z egzekwowaniem prawa i niedoskonałe prawodawstwo, powoduje ograniczenie bazy podatkowej, utrudnia rządowi wdrażanie polityki ekonomicznej oraz wpływa niekorzystnie na warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii dołożyła dalszych starań w celu zwiększenia swojej zdolności do przyjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa . Poczyniono pewne postępy w zakresie realizacji krótkoterminowych priorytetów określonych w partnerstwie europejskim. Zasadniczym problemem nadal jest wprowadzenie w życie i skuteczne egzekwowanie przepisów prawnych. Brakuje odpowiednich zasobów ludzkich i finansowych do pełnego wprowadzenia w życie Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. W następstwie zmian politycznych następują daleko idące wymiany wykwalifikowanych urzędników, co utrudnia wysiłki w celu wzmocnienia potencjału administracyjnego. W dziedzinie swobodnego przepływu towarów odnotowano pewne postępy w zakresie zwiększenia potencjału administracyjnego oraz dostosowania ustawodawstwa krajowego do dorobku prawnego Wspólnoty – proces ten znajduje się jednak na etapie początkowym. Dotyczy to także swobodnego przepływu pracowników , swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług . W dziedzinie swobodnego przepływu kapitału postęp jest niewielki. Dostosowywanie prawa opóźnia się, a potencjał administracyjny w zakresie wdrażania ustawy o zakazie prania pieniędzy jest nieadekwatny do potrzeb. Osiągnięto postępy w dziedzinie zamówień publicznych , gdzie dostosowywanie prawa do wspólnotowego dorobku prawnego posuwa się naprzód. Jednak potencjał administracyjny na szczeblu instytucji zawierających umowy nie jest wystarczający. Znaczące postępy poczyniono w dziedzinie prawa spółek , gdzie dostosowanie prawa krajowego do dorobku wspólnotowego jest dość zaawansowane. Odnotowano pewne postępy w dziedzinie prawa własności intelektualnej , w szczególności jeżeli chodzi o dostosowanie prawodawstwa w zakresie prawa własności przemysłowej oraz przechwytywania na granicy towarów podrobionych. Potencjał administracyjny jest jednak nadal niewystarczający do prawidłowego egzekwowania prawa i konieczna jest silna wola polityczna do rozwiązania problemu piractwa. Zauważalne są postępy w dziedzinie konkurencji , obejmującej również politykę w zakresie pomocy państwa. Prawodawstwo krajowe jest obecnie w większości zgodne z dorobkiem prawnym Wspólnoty , a potencjał i niezależność urzędu ds. konkurencji zostały wzmocnione. Konieczne są dalsze starania w celu zwiększenia wiedzy społeczeństwa na temat korzyści wynikających z polityki prokonkurencyjnej oraz zrozumienia systemu kontroli pomocy państwa przez instytucje udzielające takiej pomocy. Należy zmienić ustawę o strefach technologicznego rozwoju przemysłowego w celu dostosowania jej do dorobku prawnego Wspólnoty . Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie usług finansowych . Konieczne są dalsze zmiany w ustawodawstwie, w szczególności w sektorze ubezpieczeń i zabezpieczeń. Należy poświęcić więcej uwagi kwestii nieubezpieczonych pojazdów. Potencjał administracyjny i gwarancje niezależności działania instytucji nadzorujących sektor niefinansowy są niewystarczające. Poczyniono postępy w dostosowywaniu prawodawstwa do wspólnotowego dorobku prawnego i wzmacnianiu konkurencji w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów . W obszarze komunikacji elektronicznej Była Jugosłowiańska Republika Macedonii nadal nie wypełniła jednak swoich zobowiązań wynikających z Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Wprowadzanie w życie i egzekwowanie prawa pozostaje słabe we wszystkich sektorach, a niezależność organów regulacyjnych nie jest zapewniona w wystarczającym stopniu. W obszarze rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich odnotowano pewne postępy w zakresie formułowania założeń politycznych, ale dostosowanie ustawodawstwa nadal znajduje się na etapie początkowym. Postępy w obszarze bezpieczeństwa żywności, polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej są niewielkie. Potencjał administracyjny zarówno w zakresie ilości pracowników jak i ich kompetencji jest niewystarczający do zapewnienia prawidłowego wdrożenia wspólnotowego dorobku prawnego. Poczyniono postępy w dostosowywaniu polityki transportowej . Była Jugosłowiańska Republika Macedonii ratyfikowała umowę o europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej . Aktywnie uczestniczy ona w tworzeniu podstawowej sieci transportu regionalnego i Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej (SEETO). Potencjał administracyjny we wszystkich sektorach pozostaje słaby. Poczyniono pewne postępy w dostosowywaniu ustawodawstwa krajowego w zakresie wewnętrznego rynku energii i energii ze źródeł odnawialnych do dorobku prawnego Wspólnoty. Jako kraj, który przystąpił do Traktatu o Wspólnocie Energetycznej, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii musi wdrożyć odpowiednie prawodawstwo UE dotyczące energii. Potencjał administracyjny nie wystarcza do wyegzekwowania efektywności energetycznej i stosowania rozporządzenia o ochronie radiologicznej. Należy wzmocnić niezależność urzędu regulacji energetyki . W dziedzinie podatków ustawodawstwo w zakresie podatków pośrednich jest dobrze dostosowane, natomiast dużo rozbieżności istnieje w zakresie podatków bezpośrednich. Osiągnięto postępy w zwiększaniu potencjału administracyjnego. Konieczne są jednak dalsze starania w celu zapewnienia efektywnego wprowadzenia w życie prawa i egzekwowania jego stosowania. Postęp w dostosowywaniu prawa w zakresie polityki gospodarczej i walutowej jest niewielki. Przygotowania w tej dziedzinie są jednak w toku. Podjęto znaczące kroki w priorytetowych dziedzinach statystyki . Konieczne są jednak intensywniejsze wysiłki w zakresie zwiększenia potencjału administracyjnego. Jeżeli chodzi o dorobek prawny w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia , osiągnięto pewne postępy w opracowaniu strategii. Jednak ze względu na niewystarczającą determinację polityczną i ograniczony potencjał administracyjny faktyczny postęp we realizacji tych strategii jest ograniczony. Poczyniono postępy w niektórych obszarach przedsiębiorczości i polityki przemysłowej , szczególnie w zakresie wpierania małych i średnich przedsiębiorstw. Jeśli chodzi o sieci transeuropejskie, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii bierze udział w inicjatywach regionalnych, a proces dostosowania ustawodawstwa jest zaawansowany. Głównym wyzwaniem pozostaje modernizacja infrastruktury. Zauważalny jest postęp w dziedzinie polityki regionalnej i koordynacji instrumentów strukturalnych . Konieczne są jednak nadal znaczące wysiłki w celu stworzenia koniecznego potencjału instytucjonalnego i administracyjnego na szczeblu centralnym i lokalnym. Pewne postępy odnotowano w dziedzinie sądownictwa i praw podstawowych . Władze podjęły dalsze starania w celu zwalczania korupcji, które przyniosły rezultaty. Głównym wyzwaniem pozostaje zapewnienie niezależności i efektywności sądownictwa. Strategia zwalczania korupcji nie ma kompleksowego charakteru. Ustawy przyjmowane w tej dziedzinie są na satysfakcjonującym poziomie, ale konieczne jest ich późniejsze wprowadzanie w życie i specjalny przydział środków, co będzie wymagało stałego porozumienia politycznego. W dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa istnieją podstawowe akty prawne, a akty wykonawcze zostały w większości przyjęte. Konieczne są dalsze starania w celu zapewnienia aktywnej polityki w zakresie powrotu imigrantów oraz dostosowania procedur przyznawania azylu do standardów UE. Poczyniono nierównomierne postępy w dziedzinie współpracy policyjnej i zwalczania przestępczości zorganizowanej, która nadal pozostaje poważnym problemem. Przeprowadzono konfiskaty dużych ilości narkotyków. Postępy w dziedzinie zwalczania handlu ludźmi są niewystarczające. Nie wprowadzono jeszcze zintegrowanego systemu wywiadowczego do wspólnego użytku przez instytucje zwalczające przestępczość zorganizowaną. Należy wzmocnić współpracę międzyinstytucjonalną również w zakresie walki z terroryzmem. W wielu dziedzinach administracja zwiększyła swój potencjał operacyjny, ale głównie na szczeblu centralnym. Potencjał administracji na szczeblu lokalnym pozostaje niewielki. W zakresie Schengen i zarządzania granicami konieczna jest sieć do przekazywania informacji, wyposażenie techniczne i szkolenia. Poczyniono znaczne postępy we wprowadzaniu paszportów biometrycznych. Zasadniczo należy opracować bilans działań służących wdrażaniu i egzekwowaniu prawa, w szczególności w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej i korupcji, które pozostają poważnym problemem. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii nie jest jeszcze wystarczająco przygotowana do wdrożenia wspólnotowego dorobku prawnego w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa . W obszarze nauki i badań odnotowano niewielkie postępy w zakresie dostosowania prawodawstwa, ale potencjał instytucji badawczych pozostaje niewielki. Państwo podjęło działania strategiczne, które zwiększyły stopień dostosowania przepisów w dziedzinie edukacji i kultury . Zasoby konieczne do wdrożenia reform politycznych są jednak niewystarczające. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii powinna kontynuować swoje starania, mając w perspektywie udział w programach wspólnotowych „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”. Poczyniono postępy w przygotowaniu ram prawnych w obszarze ochrony środowiska , ale wprowadzanie w życie ustaw znajduje się na początkowym etapie, szczególnie w dziedzinach wymagających dużych inwestycji. Potencjał administracyjny i zasoby finansowe są nadal nieadekwatne do potrzeb. Odnotować należy pewne postępy w dziedzinie ochrony zdrowia i konsumentów , dotyczące zarówno dostosowania prawodawstwa jak i tworzenia potencjału instytucjonalnego. Konieczne są jednak większe zasoby kadrowe i finansowe, umożliwiające wprowadzenie w życie ustaw oraz wdrożenie strategii i planów działania. Poczyniono znaczne postępy w dziedzinie unii celnej . Zdecydowane postępy osiągnięto także w zwalczaniu nielegalnego handlu i korupcji oraz w zakresie konfiskaty dochodów pochodzących z tych przestępstw. Ogólnie administracja celna powinna kontynuować modernizację. Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie stosunków zewnętrznych oraz polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i obrony. Potencjał instytucjonalny i administracyjny nie jest jednak jeszcze wystarczający, aby państwo mogło w pełni uczestniczyć w polityce UE w tych obszarach. Postęp w dziedzinie nadzoru finansowego ograniczał się do wewnętrznego nadzoru finansowego w sektorze publicznym. Potencjał administracyjny właściwych instytucji jest nadal nieadekwatny w stosunku do zobowiązań wynikających z dorobku prawnego Wspólnoty . Nie odnotowano postępów w zakresie przepisów finansowych i budżetowych . W stosownym terminie należy utworzyć właściwe struktury koordynacyjne, opracować procedury wykonawcze i wzmocnić administrację. Czarnogóra Czarnogóra poczyniła pewne postępy, jeżeli chodzi o kryteria polityczne . Realizowała dalej nadrzędne cele priorytetowe Partnerstwa europejskiego, jednak konieczne są znaczące osiągnięcia, szczególnie w odniesieniu do potencjału administracyjnego i zwalczania korupcji. Po odzyskaniu niepodległości Czarnogóra poczyniła znaczące postępy w ustanowieniu niezbędnych ram prawych i tworzeniu instytucji państwowych. W październiku 2007 r. parlament uchwalił konstytucję, która zasadniczo spełnia standardy europejskie. Należy kontynuować wysiłki w celu budowania szerokiego porozumienia co do podstawowych założeń dotyczących budowy państwa. Poczyniono pewne postępy w zakresie demokracji i państwa prawa . Czarnogóra osiąga kolejne postępy w prowadzonych reformach administracyjnych i prawnych. Poczyniła również pewne postępy w realizacji nadrzędnych celów priorytetowych Partnerstwa europejskiego i w zwiększaniu potencjału administracyjnego. Wyniki były jednak o tyle ograniczone, że przeprowadzone reformy nie przyniosły jeszcze trwałych rezultatów. Reforma sądownictwa dopiero się zaczęła. Parlament i rząd przystosowują się do warunków niepodległości i wzrasta skuteczność ich działań. Parlament zaczął stosować regulamin przyjęty w 2006 r., który usprawnia jego pracę i wzmacnia potencjał administracyjny. Lepiej sprawuje też funkcje kontrolne. Parlamentarny Komitet ds. Integracji Europejskiej został nieco wzmocniony, ale nadal nie ma jasno wyznaczonych celów, a jego skuteczność jest niewielka. Należy zwiększyć ogólny potencjał parlamentu. Rząd został zreorganizowany i nadal wzmacniane są nowe instytucje, ze szczególnym naciskiem na reformę obronności, politykę zagraniczną oraz wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne. Należy jednak zwiększyć skuteczność rządu, w szczególności w zakresie wprowadzania w życie ustawodawstwa. Kontynuowano reformę administracji publicznej , jednak pozostaje ona słaba i nieskuteczna. Konieczne są dalsze wysiłki w celu zapewnienia bezstronności administracji publicznej i zwiększenia jej potencjału. Poprawiła się koordynacja działań w kwestiach europejskich. Kontynuowano przygotowania do wprowadzenia w życie Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Pracownicy, w tym nowi pracownicy głównych organów rządowych oraz innych urzędów, muszą być dobrze wyszkoleni, aby mogli podołać nie tylko zadaniom koordynacyjnym, lecz także realizowaniu celów priorytetowych Partnerstwa europejskiego i zobowiązań wynikających z Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Osiągnięto pewne postępy w zakresie reformy systemu sądownictwa . Konstytucja wzmacnia niezależność sądów poprzez utworzenie nowej instytucji – Rady Sądownictwa, która mianuje i odwołuje sędziów. Rząd przyjął strategię na rzecz reformy sądownictwa na lata 2007-2012. Wzmocniono szkolenia sędziów i prokuratorów. Należy jednak uchwalić ustawy zapewniające niezależność i odpowiedzialność sędziów i prokuratorów. Parlament ma nadal niewystarczający wpływ na mianowanie i awansowanie prokuratorów. Nadal trwa postępowanie przygotowawcze w sprawie deportacji i zaginięcia ponad 80 bośniackich cywilów w 1992 r., co budzi pewien niepokój jeśli chodzi o czas trwania postępowania. Efektywność sądów jest niezadowalająca, a liczba zaległych spraw cywilnych i karnych niewiele się zmniejszyła. Korupcja jest zjawiskiem powszechnym i stanowi bardzo poważny problem. Za pierwszy krok w kierunku jej zwalczania można uznać przyjęcie pierwszego raportu komisji krajowej dotyczącego walki z tym zjawiskiem, problemem pozostaje jednak jego wdrażanie. Brakuje przejrzystości przy finansowaniu partii politycznych i kampanii przedwyborczych. Nadal istnieją luki prawne w przepisach dotyczących konfliktu interesów w pracy urzędników służby cywilnej. Duży problem z korupcją istnieje w dziedzinie budownictwa, planowania przestrzennego, prywatyzacji, koncesji i zamówień publicznych. Sytuacja wymaga podjęcia szybkich działań w celu osiągnięcia rezultatów, szczególnie jeżeli chodzi o korupcję na wysokich szczeblach. Należy zwiększyć potencjał w zakresie współpracy międzynarodowej w sądownictwie i policji. Jeżeli chodzi o prawa człowieka i ochronę mniejszości , w następstwie odzyskania niepodległości poczyniono postępy w tworzeniu niezbędnych ram prawnych. W maju 2007 r. Czarnogóra została przyjęta do Rady Europy. Konstytucja uznaje nadrzędność międzynarodowych konwencji dotyczących praw człowieka. Istnieją porozumienia w zakresie stosowania z mocą wsteczną aktów prawnych dotyczących praw człowieka, ale ich dokładny status prawny musi zostać wyjaśniony. Prawodawstwo i praktyka w dziedzinie praw społecznych pozostają zasadniczo w zgodzie ze zrewidowaną Europejska Kartą Społeczną. Odnotowano postępy w zakresie poszanowania praw kobiet i dzieci. Należy jednak wzmocnić ochronę kobiet przed wszelkimi formami przemocy. Kontynuowano zwracanie upaństwowionego majątku byłym właścicielom, ale sposób przeprowadzania zwrotu jest nadal przedmiotem licznych skarg. Należy wzmocnić działania rzecznika praw obywatelskich w obronie praw człowieka i jego funkcję kontrolną wobec administracji publicznej. W maju 2007 r. Czarnogóra przystąpiła do Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych, a także do Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych. Ustawa z 2006 r. o prawach mniejszości narodowych tylko częściowo reguluje złożone kwestie definicji mniejszości narodowych i ich ochrony. Konstytucja stanowi solidną podstawę prawną dla ochrony praw mniejszości. Sytuacja uchodźców i przesiedleńców wewnętrznych, w tym społeczności Romów, daje powody do poważnego niepokoju. Mniejszość romska nadal boryka się z trudnymi warunkami życia i dyskryminacją, w szczególności w obszarach edukacji, ochrony socjalnej, ochrony zdrowia, warunków mieszkaniowych i zatrudnienia. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego są nadal słabe, utrzymują się również napięcia między instytucjami rządowymi a organizacjami pozarządowymi. Jeśli chodzi o kwestie regionalne oraz zobowiązania międzynarodowe , Czarnogóra nadal aktywnie uczestniczy we współpracy regionalnej. Współpraca z MTKJ jest nadal zadowalająca. Od odzyskania niepodległości Czarnogóra podejmuje zobowiązania międzynarodowe. W styczniu 2007 r. stała się członkiem najważniejszych międzynarodowych instytucji finansowych. Negocjacje w sprawie przystąpienia do Światowej Organizacji Handlu przebiegają bez zakłóceń. Czarnogóra angażuje się we współpracę regionalną w Europie Południowo-Wschodniej, od maja 2007 r. bierze udział w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP) oraz jest członkiem Rady Współpracy Regionalnej (RCC). Ratyfikowała zmienioną Środkowoeuropejską umowę o wolnym handlu (CEFTA) i utrzymuje dobre stosunki z sąsiadami. Uregulowano większość kwestii z Serbią dotyczących niepodległości Czarnogóry. W październiku 2006 r. Czarnogóra poinformowała o ratyfikacji Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego. Natomiast podpisane w kwietniu dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i wytycznymi UE w tej kwestii. Gospodarka Czarnogóry odnotowuje szybki wzrost, poprawiła się również stabilność makroekonomiczna, ale nadal utrzymuje się ryzyko spowodowane w szczególności dużym deficytem na rachunku bieżącym, który jest obecnie w dużej części pokrywany wpływami z bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Mimo postępujących reform strukturalnych niewielki potencjał instytucjonalny i nie w pełni zrealizowana zasada praworządności nadal utrudniają sprawne funkcjonowanie gospodarki rynkowej. W zakresie kryteriów gospodarczych Czarnogóra poczyniła dalsze postępy w procesie przekształcania swojej gospodarki w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową, aczkolwiek zmiany te następują powoli. Konieczne są poważne reformy, dzięki którym Czarnogóra będzie w stanie sprostać presji konkurencyjnej oraz siłom rynkowym w Unii Europejskiej w perspektywie długoterminowej. Stabilność ekonomiczna ogólnie uległa poprawie. Szybki wzrost gospodarczy przyczynił się do powstawania miejsc pracy, a inflacja utrzymała się na niskim poziomie. Znaczny napływ inwestycji zagranicznych wpływał korzystnie na działalność gospodarczą. Ostrożna polityka konsolidacji podatkowej doprowadziła do utrzymującej się nadwyżki budżetowej. Kontynuowano reformę systemu emerytalnego. Nastąpił gwałtowny wzrost działalności pośredników finansowych. Wprowadzono nowy mechanizm zwiększający przejrzystość procesu prywatyzacji. Nowe prawo upadłościowe ułatwia wycofanie się z rynku. Dotacje ograniczały się do kilku przypadków uzgodnień dotyczących okresu po dokonaniu prywatyzacji. Kontynuowano reformę infrastruktury użyteczności publicznej. Otwartość na wymianę handlową oraz proces dostosowania do zasad WTO wspierały dalszą integrację ekonomiczną z UE. Istnieje jednak pewne zagrożenie dla stabilności makroekonomicznej, głównie ze względu na duży deficyt zewnętrzny. Wzrost cen energii wywołał publiczną dyskusję, a także debatę rządową na temat polityki energetycznej Czarnogóry i planowanej prywatyzacji dostawców energii. Wzrost produkcji przemysłowej był niewielki. Otrzymanie pozwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej lub wyegzekwowanie wykonania umowy jest nadal drogie i wymaga dużo czasu. Należy podjąć dalsze działania w celu usprawnienia sektora usług finansowych, obejmujące m.in. przegląd i wprowadzenie w życie prawa bankowego, utworzenie urzędu nadzoru ubezpieczeniowego oraz nadzór nad spółkami leasingowymi. Ponadto duży wzrost liczby zaciąganych kredytów konsumenckich oraz wzrost cen aktywów są oznaką zwiększającej się nierównowagi makroekonomicznej i finansowej. Bezrobocie spadło, lecz nadal utrzymuje się na wysokim poziomie. Wzrastające jednocześnie koszty pracy obniżają konkurencyjność Czarnogóry. Rozległa szara strefa, której rozwojowi sprzyjają utrzymujące się problemy z egzekwowaniem prawa i niedoskonałe prawodawstwo, powoduje ograniczenie bazy podatkowej, utrudnia rządowi wdrażanie polityki ekonomicznej oraz wpływa niekorzystnie na rozwój działalności gospodarczej. Czarnogóra poczyniła pewne postępy w dostosowywaniu się do standardów europejskich i zwiększaniu potencjału administracyjnego, co zaowocowało podpisaniem z Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu z Unią Europejską. Znaczne postępy osiągnięto w dziedzinach takich jak cła i podatki, konkurencja, zamówienia publiczne, swobodny przepływ kapitału oraz rolnictwo, podczas gdy postępy w obszarze polityki społecznej i zatrudnienia, energii, ochrony środowiska a także sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa są niewielkie. Należy wzmocnić proces dostosowywania prawodawstwa i sprawdzania zgodności nowych ustaw z dorobkiem prawnym Wspólnoty. Ogólny potencjał administracyjny państwa jest nadal niewielki. W zakresie rynku wewnętrznego ramy instytucjonalne związane ze swobodnym przepływem towarów zostały usprawnione, ale ich tworzenie jeszcze trwa. Zasoby ludzkie i materialne nie odpowiadają standardom europejskim, a dostosowanie prawa ochrony konsumentów do prawodawstwa UE znajduje się na początkowym etapie. Czarnogóra prowadzi liberalną politykę w dziedzinie swobodnego przepływu usług , ale nadzór finansowy musi zostać zdecydowanie wzmocniony. Ramy prawne regulujące sektor finansowy wykazują pewnie niedoskonałości w zakresie ładu korporacyjnego i zarządzania ryzykiem. Osiągnięto niewielki postęp w zakresie swobody przedsiębiorczości ; nadal jednak istnieją bariery administracyjne utrudniające rozpoczynanie działalności gospodarczej, a system koncesji jest restrykcyjny. Trwają przygotowania do wdrożenia Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału . Ustawodawstwo dotyczące ceł pozostaje zasadniczo zgodne ze zobowiązaniami podjętymi w Układzie o stabilizacji i stowarzyszeniu. Konieczne jest dalsze dostosowanie przepisów dotyczących reguł pochodzenia, procedur tranzytowych, ustalania wartości celnej oraz walki z korupcją i przemytem. Została uchwalona ustawa przewidująca zamknięcie sklepów wolnocłowych na granicach do końca 2007 r. Przeprowadzenie tych działań powinno być dokładnie monitorowane. Zmniejszono opłaty celne, które są obecnie zgodne z wymogami WTO. Pewne postępy odnotowano w dziedzinie podatków bezpośrednich, ale nadal opóźnia się dostosowanie ustawodawstwa w zakresie prawa spółek i podatków pośrednich. Potencjał administracyjny można jeszcze w znacznym stopniu usprawnić. Ogólne przygotowania w dziedzinie konkurencji są na zaawansowanym etapie. Czarnogóra musi dalej udoskonalać ramy prawne w tej dziedzinie i utworzyć niezależne urzędy ds. konkurencji i pomocy państwa. Odnotowano postępy w systemie zamówień publicznych , jednak konieczne jest zwiększenie potencjału i lepsza organizacja, aby umożliwić skuteczne wspieranie i monitorowanie sektora. Ogólnie rzecz biorąc, nadal konieczne są postępy w zakresie ochrony praw własności intelektualnej , w szczególności ze względu na niewielki potencjał administracyjny, niski stopień przestrzegania tych praw, nasilenie piractwa i podrabiania towarów oraz niski poziom wiedzy na ten temat w instytucjach publicznych i wśród osób zainteresowanych. Jeżeli chodzi o spełnienie standardów europejskich w zakresie polityki społecznej , konieczne jest przygotowanie ustaw i strategii w celu zwiększenia ochrony grup słabszych społecznie. Należy przyspieszyć dostosowywanie polityki zatrudnienia do standardów europejskich, szczególnie w zakresie prawa pracy i kształcenia zawodowego. Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie trójstronnego dialogu społecznego prowadzonego w ramach Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, ale jego mandat i zasady reprezentacji muszą zostać dokładniej określone. Odnotowano postępy w dziedzinie edukacji , szczególnie jeżeli chodzi o ramy prawne oraz pierwsze próby zmiany wysoce scentralizowanego systemu edukacji. Konieczne są starania mające na celu zwiększenie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego i dostępności szkoleń. Jeżeli chodzi o polityki sektorowe , Czarnogóra zrobiła niewielkie postępy w realizacji priorytetów partnerstwa europejskiego w dziedzinie przemysłu oraz małych i średnich przedsiębiorstw . Konieczne jest dokonanie strategicznej oceny, w jakich dziedzinach występuje przewaga konkurencyjna lub konieczność restrukturyzacji, oraz jakie zmiany są konieczne w ustawodawstwie w zakresie energii, polityki ochrony środowiska, uproszczenia procedur administracyjnych i przejrzystości. Należy przyspieszyć postępy w dziedzinie rolnictwa i bezpieczeństwa żywności, a także zagadnień weterynaryjnych i fitosanitarnych . Należy zwiększyć potencjał inspekcyjny i kontrolny w sektorze rybołówstwa . Osiągnięto pewne postępy w dostosowaniu przepisów o ochronie środowiska do standardów UE, a dalsze dostosowania są w toku. Konieczne są jednak dalsze wysiłki w celu poprawy wdrażania i egzekwowania przepisów. Szczególną uwagę należy poświęcić zwiększaniu potencjału administracyjnego. Czarnogóra poczyniła postępy w dziedzinie transportu . Trwają prace nad wdrożeniem pierwszej przejściowej fazy europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej. Czarnogóra aktywnie uczestniczy w tworzeniu podstawowej sieci transportu regionalnego i Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej (SEETO). Rząd nie przyjął jednak jeszcze nowej krajowej strategii na rzecz rozwoju transportu. Także w tej dziedzinie konieczne jest dalsze zwiększanie potencjału administracyjnego. Widoczne są pewne postępy w dziedzinie energii , ale są one nierównomierne. Nadal istnieją znaczne braki w zakresie infrastruktury energetycznej, a także ram prawnych i instytucjonalnych. Zaopatrzenie w energię pozostaje poważnym problemem. Konieczne są dalsze starania w celu przyjęcia strategii energetycznej oraz dokończenia reform w sektorze. Jako państwo, które przystąpiło do Traktatu o Wspólnocie Energetycznej, Czarnogóra musi wdrożyć odpowiednie prawodawstwo UE dotyczące energii. Odnotowano pewne postępy w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów . Konieczne są działania legislacyjne w celu skutecznej liberalizacji rynku komunikacji elektronicznej oraz dostosowania do wspólnotowego dorobku prawnego w zakresie społeczeństwa informacyjnego. Agencja Nadawcza jest co prawda w pełni sprawna i niezależna, ale należy zwiększyć jej potencjał administracyjny. Czarnogóra nie ratyfikowała jeszcze konwencji UNESCO o różnorodności kulturowej oraz Europejskiej konwencji o telewizji ponadgranicznej. Przygotowania w tej dziedzinie są na wczesnym etapie. Jeżeli chodzi o nadzór finansowy , publiczna wewnętrzna kontrola finansowa i audyt zewnętrzny są we wczesnym stadium rozwoju; należy również podjąć stosowne środki w celu wzmocnienia niezależności krajowego urzędu ds. audytu. W obszarze statystyki postępy są niewielkie. Potencjał pozostaje niewielki; nadal występują również znaczne braki w zakresie koordynacji i zasobów infrastruktury statystycznej. Opracowanie wiarygodnych oficjalnych statystyk powinno stać się priorytetem. W dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa Czarnogóra rozpoczęła tworzenie niezbędnych ram prawnych i instytucjonalnych, lecz nadal pozostaje wiele do zrobienia. Między Czarnogórą i Wspólnotą Europejską została podpisana umowa o ułatwieniach wizowych oraz umowa o readmisji. Jeśli chodzi o własne wizy, wprowadzone po osiągnięciu niepodległości, Czarnogóra musi zwiększyć własny potencjał wykonawczy i stopniowo wprowadzić standardy UE. Konieczne jest wydawanie paszportów biometrycznych zgodnych ze standardami UE. Odnotowano niewielkie postępy w dziedzinie straży granicznej , azylu i migracji , konieczne są jednak dalsze wysiłki. Pranie pieniędzy nadal pozostaje poważnym problemem. Potencjał policji jest ograniczony; nadal brakuje również prawidłowego monitorowania transakcji finansowych przeprowadzanych z pominięciem systemu bankowego, szczególnie w odniesieniu do nieruchomości i inwestycji zagranicznych. Widoczne są pewne postępy w zwalczaniu przemytu narkotyków , pozostaje on jednak nadal poważnym problemem. Poczyniono postępy w reorganizacji policji . Konieczne jest jednak dalsze zwiększenie kompetencji zawodowych policji, prowadzenie wyspecjalizowanych szkoleń, rozwój wywiadu i narzędzi służących do analizy ryzyka. Czarnogóra pozostaje w tyle, jeżeli chodzi o zwalczanie przestępczości zorganizowanej . Przestępczość ta jest nadal poważnym problemem i konieczne są znaczące wysiłki w celu jego rozwiązania. Trwają prace legislacyjne nad aktami prawnymi w zakresie zwalczania handlu ludźmi . Czarnogóra jest pod tym względem głównie krajem docelowym i tranzytowym. Sytuacja w dziedzinie ochrony danych napawa dużym niepokojem. Nie uchwalono jeszcze ustawy o ochronie danych osobowych. Obecnie obowiązujące przepisy nie spełniają wymogów Partnerstwa europejskiego, nie utworzono jeszcze również niezależnego urzędu nadzoru. Serbia Serbia osiągnęła pewien postęp w wypełnianiu kryteriów politycznych zgodnie z partnerstwem europejskim. Wybory parlamentarne odbyły się w styczniu 2007 r. i zostały przeprowadzone zgodnie ze standardami międzynarodowymi. Jednak po wyborach ujawniły się wyraźne podziały między poszczególnymi partiami politycznymi. Doprowadziło to do spowolnienia ogólnego tempa reform. Kwestia Kosowa nadal była dominującym zagadnieniem politycznym. Retoryka nacjonalistyczna jest mocno zauważalna i ma negatywny wpływ na klimat polityczny. Po kilku miesiącach niepewności, w maju 2007 r. powstał nowy rząd nastawiony na przeprowadzenie reform. Szybko osiągnął pozytywne rezultaty w zakresie współpracy z MTKJ, które umożliwiły Komisji zakończenie negocjacji dotyczących Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Przed podpisaniem tego układu Serbia musi jednak jeszcze wypełnić swoje zobowiązania międzynarodowe, by wywiązać się w pełni ze współpracy MTKJ. Demokracja i praworządność w Serbii muszą być dalej utrwalane. Zaobserwowano pewien postęp we wprowadzaniu w życie nowej konstytucji , która obowiązuje od listopada 2006 r. Przyjęto ustawę konstytucyjną, jednakże niektóre przepisy, w szczególności te, które dotyczą sądownictwa, należy stosować zgodnie ze standardami europejskimi. Pracę parlamentu utrudnia sytuacja polityczna. Pierwsze posiedzenie parlamentu po inauguracji trwało prawie trzy miesiące, co było spowodowane przedłużającymi się negocjacjami w sprawie utworzenia rządu. Opóźnienia w tworzeniu rządu oraz ostre podziały polityczne miały negatywny wpływ na pracę parlamentu. Przez kilka miesięcy po wyborach parlamentarnych rząd tymczasowy wykazywał niewielką aktywność. Nowy rząd położył w swoim programie nacisk na integrację europejską, ale rezultaty tej polityki są zróżnicowane. W sierpniu 2007 r. rząd przyjął plan działania na rzecz dostosowania ustawodawstwa krajowego do wspólnotowego dorobku prawnego , dążąc do przyspieszenia procesu reform. Administracja Serbii uczestniczyła w negocjacjach w sprawie Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu w sposób profesjonalny, co przyczyniło się do większej spójności działań poszczególnych ministerstw i urzędów. Koordynacja polityki wymaga jednak dalszej poprawy. Jeśli chodzi o samorząd terytorialny, konieczne jest nadal opracowanie pełnych ram prawnych. Potencjał Serbii w dziedzinie administracji publicznej można uznać ogólnie za dobry. Wyznaczono krajowego rzecznika praw obywatelskich, a rząd musi jeszcze podjąć wszelkie niezbędne środki, aby zapewnić pełne funkcjonowanie biura rzecznika praw obywatelskich. Konieczne jest umocnienie organów regulacyjnych dla zapewnienia niezbędnego nadzoru i egzekwowania obowiązków prawnych. Należy kontynuować reformy w celu utworzenia, zarówno na szczeblu rządowym, jak i na niższych szczeblach administracji, bezstronnej i sprawnej służby cywilnej, ponoszącej odpowiedzialność za własne działania i funkcjonującej w oparciu o kryteria rozwoju kariery zawodowej. Cywilna kontrola nad siłami zbrojnymi , będąca jednym z nadrzędnych priorytetów w ramach partnerstwa, uległa poprawie, a nacisk w tej dziedzinie należy położyć na zapewnienie skutecznej kontroli parlamentarnej i nadzoru finansowego. Bardziej ogólnie można stwierdzić, że oczekuje się jeszcze na opracowanie nowych poprawionych ram prawnych w dziedzinie obrony, których wymaga konstytucja, i konieczne jest przyjęcie wielu ustaw. Reforma sądownictwa , która jest także jednym z nadrzędnych priorytetów w ramach partnerstwa, opóźnia się i nadal oczekuje się na przyjęcie nowych ram prawnych. Obecnie konstytucja oraz ustawa konstytucyjna pozostawiają możliwość wywierania wpływu politycznego na proces mianowania sędziów. Nie utworzono jeszcze sądów apelacyjnych i administracyjnych, a trybunał konstytucyjny nie funkcjonuje od października 2006 r. Trzeba podjąć dalsze środki prawne i środki w zakresie zarządzania, aby zapewnić niezależność i sprawność sądownictwa. Konieczne jest także podjęcie środków mających na celu zwalczanie korupcji , w tym przyjęcie planu działania w celu wdrożenia krajowej strategii walki z korupcją. Powodzeniem zakończyło się kilka postępowań sądowych w sprawach o przestępstwa korupcyjne. Korupcja jest jednak zjawiskiem powszechnym i stanowi poważny problem. Konieczne jest utworzenie urzędu antykorupcyjnego, a plan walki z korupcją musi zostać jeszcze w pełni wprowadzony w życie. Niezbędne jest bardziej systematyczne podejście do zwalczania korupcji, w tym kontrola finansowa, przejrzyste procedury zamówień publicznych oraz skuteczny nadzór parlamentarny. Ogólny poziom poszanowania praw człowieka i ochrony mniejszości uległ poprawie, a Serbia jest stosunkowo mocno zaawansowana na drodze do wypełnienia swoich zobowiązań. Nowa konstytucja zawiera kilka przepisów dotyczących praw człowieka i praw mniejszości, ale konieczne jest uzyskanie pewnych osiągnięć w zakresie egzekwowania ich na drodze sądowej, w tym w drodze skargi konstytucyjnej. Nowa konstytucja zakazuje dyskryminacji, ale nie przyjęto jeszcze kompleksowej ustawy o przeciwdziałaniu dyskryminacji. Odnotowano postęp w zakresie poszanowania praw kobiet i dzieci. Trzeba jednak zapewnić im lepszą ochronę przed wszelkimi formami przemocy i przyjąć ustawę o równości płci. Nie rozwiązano jeszcze problemów związanych ze zwrotem mienia. Obserwuje się korzystne zmiany w zakresie obecności przedstawicieli mniejszości w służbie publicznej oraz używania języków mniejszości. Nie przyjęto jednak przepisów regulujących kwestię wyboru rad krajowych oraz określających ich obowiązki. Stosunki pomiędzy poszczególnymi grupami etnicznymi w Wojwodinie uległy dalszej poprawie. Sytuacja w Serbii południowej pozostaje stabilna, choć jest napięta. Zaobserwowano pewne postępy w pracy wieloetnicznej służby policyjnej. W albańskiej społeczności etnicznej, a także w stosunkach tej społeczności z ludnością serbską utrzymują się jednak nadal pewne napięcia. Sytuacja w Sandżaku uległa pogorszeniu, pogłębiły się podziały religijne w społeczności muzułmańskiej i pojawiły się przypadki użycia przemocy. Podjęto kroki na rzecz lepszej koordynacji działań w celu poprawy sytuacji ludności romskiej . Mniejszość romska nadal jednak boryka się z bardzo trudnymi warunkami życia i dyskryminacją, w szczególności w obszarach edukacji, ochrony socjalnej, ochrony zdrowia, mieszkalnictwa i zatrudnienia. Wielu Romów nadal ma trudności z uzyskaniem dokumentów tożsamości, co z kolei utrudnia im dostęp do podstawowych świadczeń. Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe , Serbia odgrywa pozytywną rolę w działaniach na rzecz lepszej współpracy regionalnej, w tym w szczególności w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady Współpracy Regionalnej, przystąpiła również do Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA) w wersji zmienionej. Serbia musi jednak przyjąć bardziej konstruktywne podejście do uczestnictwa Kosowa, którego obecny status określa rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244, we współpracy regionalnej i innych forach. Ogólnie można stwierdzić, że stosunki dwustronne Serbii z krajami ościennymi są dobre. Nowy rząd w swoim programie wyraźnie zobowiązał się do wypełnienia swoich zobowiązań międzynarodowych. Władze Serbii podjęły następnie ściślejszą współpracę z MTKJ, co doprowadziło do aresztowania dwóch osób postawionych w stan oskarżenia i przekazania ich do Hagi. Powołano Krajową Radę Bezpieczeństwa, której przewodniczy prezydent republiki i która jest odpowiedzialna za koordynację prac wojskowych i cywilnych służb bezpieczeństwa. Przywrócono także Krajową Radę ds. Współpracy z MTKJ. Serbia nie wywiązała się jednak jeszcze w pełni ze współpracy z MTKJ, która powinna doprowadzić do aresztowania pozostałych zbiegłych. Pełna współpraca pozostaje warunkiem podpisania Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. W lutym 2007 r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości uznał, że w Srebrenicy popełniono akty ludobójstwa. W sprawie Bośnia i Hercegowina przeciwko Serbii i Czarnogórze Trybunał orzekł, że Serbia nie dopuściła się ludobójstwa przy naruszeniu swoich obowiązków wynikających ze stosownej konwencji międzynarodowej. Trybunał uznał jednak, że Serbia nie podjęła wszelkich niezbędnych działań, by zapobiec ludobójstwu w Srebrenicy i oddać sprawców w ręce wymiaru sprawiedliwości. Serbia uczestniczyła w rozmowach w sprawie przyszłego statusu Kosowa, toczących się pod auspicjami wysłannika Sekretarza Generalnego ONZ ds. Kosowa. Odrzuciła jednak jego zalecenia i utrzymuje, że Kosowo powinno pozostać integralną częścią kraju, proponując jednocześnie tej prowincji znaczącą autonomię. Władze serbskie biorą obecnie udział w rozmowach politycznych na temat przyszłego statusu Kosowa, którym patronuje tzw. trójka, czyli UE, Stany Zjednoczone i Rosja. Serbia nadal zniechęca Serbów kosowskich do udziału w tymczasowych instytucjach autonomicznej administracji i wyborach w Kosowie. Serbia wezwała Serbów kosowskich do nieuczestniczenia w wyborach do tymczasowego zgromadzenia oraz władz samorządowych Kosowa. Gospodarka Serbii nadal dynamicznie się rozwija, ale postępy w zakresie stabilizacji makroekonomicznej są zróżnicowane. Odwrót od konsolidacji fiskalnej przyczynił się do wzrostu ryzyka fiskalnego i makroekonomicznego. Postęp tak bardzo potrzebnych reform strukturalnych jest powolny, a wysoka stopa bezrobocia pozostaje jednym z najważniejszych problemów do rozwiązania. W zakresie kryteriów gospodarczych Serbia osiągnęła postęp na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową. Konieczne jest kontynuowanie działań reformatorskich, tak by Serbia mogła sprostać presji konkurencyjnej oraz siłom rynkowym w Unii Europejskiej w perspektywie średnioterminowej. Władze zachowały w dużej mierze główne elementy racjonalnej polityki gospodarczej. Wzrost gospodarczy był nadal silny. Obserwowano dalszy znaczący napływ kapitału zagranicznego. Spadek inflacji przyczynił się do stabilizacji warunków działania podmiotów gospodarczych. Utrzymano nadwyżkę budżetową, a działalność inwestycyjna znacząco się ożywiła. Proces prywatyzacji banków państwowych jest mocno zaawansowany, a konkurencja między bankami jest silna. Nowy rząd wykazał ograniczoną chęć do ożywienia procesu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Sektor MŚP zyskał na znaczeniu. Obserwowano dalszy rozwój handlu zagranicznego i inwestycji zagranicznych, a także postępy w integracji gospodarczej z UE. Jednakże mimo dobrych wyników gospodarczych stopa bezrobocia utrzymywała się na bardzo wysokim poziomie. Konieczne są dalsze postępy w procesie prywatyzacji, a konkurencyjny i dynamiczny sektor prywatny nie wykształcił się jeszcze w pełni. Polityka fiskalna stała się ekspansywna w drugim półroczu 2006 r. oraz w 2007 r. W sektorze publicznym nastąpił znaczący wzrost wynagrodzeń. Przyczyniło się to do sporego wzrostu wydatków wyrażonych jako procent PKB w 2007 r., a także do nierównowagi bilansu płatniczego oraz presji inflacyjnej. Brak elastyczności rynku pracy i wysokie składki na ubezpieczenie społeczne pozostają barierą utrudniającą tworzenie nowych miejsc pracy. Utrudnieniem dla inwestorów są nadmierne wymogi biurokratyczne oraz skomplikowane przepisy. Sądy gospodarcze nadal mają ograniczone możliwości działania i odczuwają niedostatki wiedzy. Rozległa szara strefa, której rozwojowi sprzyjają problemy z egzekwowaniem prawa i niedoskonałości prawne, powoduje ograniczenie bazy podatkowej, utrudnia rządowi wdrażanie polityki ekonomicznej oraz wpływa niekorzystnie na rozwój działalności gospodarczej. Jeśli chodzi o standardy europejskie , negocjacje w sprawie Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu świadczą o tym, że Serbia dysponuje potencjałem administracyjnym umożliwiającym postęp w procesie integracji z UE. Jeżeli odpowiednio wykorzysta ten potencjał, będzie na dobrej drodze do wdrożenia przyszłego Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Serbia osiągnęła pewne postępy w rozwiązywaniu zadań priorytetowych określonych w partnerstwie, w poszczególnych obszarach rynku wewnętrznego . Jeśli chodzi o działania w obszarze swobodnego przepływu towarów , Serbia ustanowiła nowy organ akredytacyjny i osiągnęła postępy w publikacji standardów krajowych; istnieje jednak konieczność dalszego rozwijania potencjału administracyjnego i ram prawnych. Serbia poczyniła postępy na drodze do osiągnięcia celu, jakim jest członkostwo w WTO . W dziedzinie ceł i podatków obserwuje się korzystne zmiany w zakresie administracji i przepisów prawnych. Serbia wprowadziła zmiany w ustawach o podatku akcyzowym i dokonała harmonizacji przepisów ustawy o taryfie celnej względem nomenklatury scalonej UE. Zdolności egzekwowania prawa są jednak nadal ograniczone. W dziedzinie konkurencji dostrzega się pewien postęp po utworzeniu Komisji Ochrony Konkurencji. Konieczne jest zapewnienie niezależności komisji. W dziedzinie pomocy państwa postęp jest natomiast niewielki, a niezależny organ ds. pomocy państwa jeszcze nie powstał. Postęp w dziedzinie zamówień publicznych jest także niewielki i konieczne jest podejmowanie dalszych wysiłków zarówno w zakresie zmian przepisów prawa, jak i rozwijania potencjału administracyjnego. Obserwuje się pewien postęp w obszarze praw własności intelektualnej , wynikający w szczególności z wyjaśnienia statusu instytutu praw własności intelektualnej, co zakończyło roczny okres niemocy instytucjonalnej. Postęp w dziedzinie zatrudnienia jest niewielki, natomiast kontynuowano prace w obszarze polityki społecznej i opracowano ramy prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny w pracy. W obszarze edukacji postęp jest również niewielki i konieczne niezbędne są dalsze wysiłki w celu rozwijania potencjału administracyjnego, poprawy koordynacji działań właściwych instytucji oraz lepszego powiązania edukacji z rynkiem pracy. Serbia osiągnęła postępy w dostosowywaniu się do standardów europejskich w różnych dziedzinach polityki sektorowej . W obszarze przemysłu i MŚP Serbia jest w pełni zaangażowana w działania realizowane w ramach Europejskiej karty małych przedsiębiorstw. Przygotowania Serbii w dziedzinie rolnictwa przebiegają sprawnie. Należy jednak utrzymać tempo prac i rozszerzyć je na szereg dziedzin szczegółowych, takich jak kwestie weterynaryjne i fitosanitarne oraz bezpieczeństwo żywności. Osiągnięto postępy w pracach nad poprawą jakości i rzetelności statystyk dotyczących rynku pracy i działalności gospodarczej, dalszy postęp jest natomiast konieczny w zakresie statystyk dotyczących rolnictwa i rozwijania potencjału instytucjonalnego. Obserwuje się pewne postępy w realizacji zadań priorytetowych określonych w partnerstwie europejskim w dziedzinie transportu . Serbia pracuje nad wdrożeniem pierwszej fazy przejściowej umowy dotyczącej ustanowienia europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej. Nie stosuje jednak tej umowy w praktyce. Serbia aktywnie uczestniczy w tworzeniu podstawowej sieci transportu regionalnego i Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej. W obszarze transportu drogowego, kolejowego i kombinowanego konieczne są dalsze wysiłki; trzeba także opracować krajową strategię dla całego sektora transportu. Pewne korzystne zmiany obserwuje się w sektorze energii , zwłaszcza w procesie liberalizacji wewnętrznego rynku energii. Polityka energetyczna jest jednak na wczesnym etapie rozwoju i trzeba będzie położyć szczególny nacisk na poprawę efektywności energetycznej, wykorzystanie energii odnawialnej oraz ochronę przed promieniowaniem. Jako państwo, które przystąpiło do Traktatu o Wspólnocie Energetycznej Serbia musi wdrożyć odpowiednie prawodawstwo UE dotyczące energii. Niewielkie postępy odnotowano w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów . Trzeba zwiększyć przejrzystość działań Krajowej Agencji Nadawczej oraz zapewnić lepsze możliwości rozliczania jej z podejmowanych działań. Niewielkie postępy osiągnięto w dostosowaniu prawodawstwa w dziedzinie ochrony środowiska do celów określonych w partnerstwie europejskim. Podjęto działania w celu rozbudowania organów kontroli, lecz nie mają one jeszcze wystarczającego potencjału dla zapewnienia konsekwentnego egzekwowania przepisów w dziedzinie ochrony środowiska. Serbia nie osiągnęła wystarczającego postępu w dziedzinie kontroli finansowej , a w okresie sprawozdawczym nastąpiły niewielkie zmiany. Stworzenie wszechstronnego i skutecznego systemu wewnętrznej kontroli finansowej w sektorze publicznym wymaga podjęcia wielu działań. Pewne postępy poczyniono w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa . Między Unią Europejską a Serbią podpisano umowy o ułatwieniach wizowych i readmisji, a ponadto przyjęto ustawę o dokumentach podróży. Obecny system wizowy nie jest w pełni zgodny ze standardami europejskimi. Konieczne jest wydawanie paszportów biometrycznych zgodnie ze standardami UE. Nie przyjęto jeszcze ustawy o cudzoziemcach. W dziedzinie kontroli granic nastąpiły pewne korzystne zmiany, w tym odebranie kompetencji dotyczących granic państwowych serbskim siłom zbrojnym i przekazanie ich Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Konieczne są dalsze działania w celu rozwoju systemu zintegrowanego zarządzania granicami. Lepsze wyniki osiągnięto w dziedzinie zwalczanie nielegalnej migracji , ale postępy w dziedzinie azylu były niewielkie. Pranie pieniędzy nadal stanowi poważny problem w Serbii. Wdrażanie nowych ram prawnych postępuje powoli, a przepisy o zapobieganiu zjawisku prania pieniędzy i finansowaniu terroryzmu wraz z odpowiednią strategią nie zostały jeszcze przyjęte. Brakuje skutecznych środków egzekwowania i kontroli deklaracji majątkowych. Współpraca pomiędzy odpowiednimi władzami powinna ulec poprawie. Prawodawstwo w dziedzinie walki z narkotykami jest w dużej mierze zgodne z konwencjami międzynarodowymi, a władze serbskie odpowiedzialne za ich egzekwowanie poczyniły postępy w walce z przemytem narkotyków, mimo że dysponują ograniczonymi zasobami. Serbia z racji swojego położenia geograficznego na bałkańskim szlaku tranzytowym jest punktem tranzytowym przemytu różnych narkotyków. Niewielki postęp osiągnięto w kwestii rozwiązywania problemu nadużywania narkotyków w kraju i w procesie przyjmowania krajowej strategii w tym zakresie. Ustawa o policji jest wdrażana, a większość regulacji prawnych została już przyjęta. Konieczne są dalsze wysiłki w celu wzmocnienia ogólnego potencjału administracyjnego i podniesienia kompetencji zawodowych policji oraz zwiększenia przejrzystości. Zaobserwowano pewien postęp w dziedzinie zwalczania przestępczości zorganizowanej , zakończono postępowania w kilku ważnych sprawach, w tym skazano i ukarano osoby winne zabójstwa byłego premiera Zorana Dzindzicia. Przestępczość zorganizowana nadal stanowi poważny problem dla Serbii i potrzeba więcej wspólnych działań. Nie przyjęto planu działań na rzecz wdrożenia krajowej strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej, a wyspecjalizowane służby policji nie mają kompetencji niezbędnych do wypełniania swoich obowiązków w pełnym zakresie. Przepisy o konfiskacie wpływów z przestępstwa nie zostały odpowiednio wdrożone i konieczne jest przyjęcie dalszych przepisów o zajęciu mienia. W zwalczaniu handlu ludźmi osiągnięto postępy dzięki usprawnieniu współpracy regionalnej i przyjęciu krajowej strategii. Serbia została uznana za kraj źródłowy, kraj tranzytowy i kraj docelowy. Serbia jest też nadal na wczesnym etapie opracowywania wszechstronnego podejścia do zwalczania terroryzmu. W służbach policji kryminalnej stworzono w tym celu specjalny wydział. Nadal trwa ratyfikacja kilku konwencji międzynarodowych. Niewielkie postępy odnotowano w dziedzinie ochrony danych osobowych , a obecne przepisy nie są zgodne ze standardami europejskimi. Kosowo o statusie określonym rezolucją RB ONZ nr 1244 W odniesieniu do kryteriów politycznych Kosowo osiągnęło postęp w kwestii rozwiązywania niektórych zadań priorytetowych określonych w partnerstwie. Tymczasowe instytucje autonomicznej administracji wypełniały swoją podstawowe funkcje w obszarach swoich kompetencji. Jednakże Misja Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK) ponosi nadal ostateczną odpowiedzialność za władzę ustawodawczą i wykonawczą. Stosunki między kosowskimi Albańczykami i Serbami pozostały stabilne. Do głównych wyzwań politycznych, przed jakimi stoi Kosowo, należą: umocnienie praworządności, skuteczniejsza polityka antykorupcyjna, zwalczanie przestępczości zorganizowanej oraz rozwijanie dialogu pomiędzy poszczególnymi społecznościami zamieszkującymi Kosowo. Jeśli chodzi o demokrację i praworządność , utrzymano ogólną stabilność mimo opóźnień w procesie określania statusu Kosowa oraz kilku incydentów. W zakresie przekazywania odpowiedzialności tymczasowym instytucjom autonomicznej administracji poczyniono dalsze postępy. Kwestia statusu prowincji była jednak nadal dominującym zagadnieniem politycznym w Kosowie. Liderzy polityczni Kosowa uczestniczyli w procesie określania statusu Kosowa i współpracowali ze społecznością międzynarodową oraz zespołami ds. planowania UE przy przygotowaniach do wprowadzenia statusu w życie zgodnie z zaleceniami zawartymi w pakiecie specjalnego wysłannika Sekretarza Generalnego ONZ[9]. Biorą obecnie udział w rozmowach politycznych, którym patronuje tzw. trójka, czyli UE, Stany Zjednoczone i Rosja, na temat przyszłego statusu Kosowa. Zasadniczo Serbowie kosowscy nie uczestniczą w pracy tymczasowych instytucji autonomicznej administracji. Władze sprawują ograniczoną kontrolę nad niektórymi obszarami, na których nadal funkcjonują równoległe instytucje, w tym równoległe sądy stosujące prawo serbskie. Ma to miejsce w szczególności w przypadku gmin leżących na północy. Instytucje Kosowa wymagają umocnienia na wszystkich szczeblach. Zgromadzenie brało bardziej aktywny udział w procesie legislacyjnym, wykazując się większym potencjałem administracyjnym i prawodawczym. Po raz pierwszy w swojej historii zgromadzenie prowadziło prace w oparciu o roczny program prac. Niemniej jednak konieczne jest dalsze rozwijanie potencjału administracyjnego i prawodawczego zgromadzenia. Rząd koalicyjny pozostał stabilny. Centralna koordynacja działań ze strony urzędu premiera uległa poprawie. Rząd traktuje priorytetowo kwestie związane z integracją europejską. Aktywnie uczestniczył w spotkaniach w ramach mechanizmu monitorowania procesu stabilizacji i stowarzyszenia. Rząd aktywniej podejmuje działania ukierunkowane na integrację mniejszości etnicznych, w szczególności Serbów kosowskich. Jeden z ministrów jest Serbem kosowskim. Gminy bardziej przestrzegały ograniczeń budżetowych. Jednakże współpraca departamentów rządu oraz władz centralnych i lokalnych nadal napotyka trudności. Nie osiągnięto jeszcze wyznaczonego przez rząd celu dotyczącego określonej reprezentacji mniejszości w administracji. Administracja publiczna działa sprawniej. Rząd zatwierdził plan działań na rzecz reformy administracji publicznej. Funkcjonuje już niezależny organ nadzorczy mający zapewnić fachową i bezstronną służbę cywilną, odpowiedzialną za swoje działania. Jednakże centralna i lokalna administracja publiczna Kosowa nadal jest słaba i nieefektywna. Urzędnicy służby cywilnej nadal są narażeni na wpływy polityczne. Konieczne jest wprowadzenie reformy w życie. System sądownictwa nadal jest słaby i niestabilny, ale podjęto już pierwsze działania legislacyjne w celu utworzenia niezbędnych struktur, a teraz trzeba wprowadzić je w życie. Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Rada Sądownicza Kosowa rozwijają swój potencjał, by móc wykonywać uprawnienia przekazywane im przez UNMIK. Obydwie instytucje przyjęły strategie reform. Ministerstwo przyjęło plan operacyjny na 2007 r. Działalność rozpoczął Urząd Prokuratora Specjalnego. System sądownictwa, działający w złożonym otoczeniu prawnym, w którym panuje znaczna niepewność, jest jednak nadal słaby i podatny na zagrożenia. Istnieją zaległości w rozpatrywaniu spraw, w tym spraw dotyczących zamieszek z marca 2004 r. Urząd Antykorupcyjny rozpoczął działalność w lutym 2007 r. Zgodnie z ustawą antykorupcyjną i planem działania w tym zakresie politycy oraz urzędnicy służby cywilnej na wyższych stanowiskach złożyli deklaracje majątkowe. Korupcja jest jednak zjawiskiem powszechnym i stanowi bardzo poważny problem. W zakresie praw człowieka i ochrony mniejszości osiągnięto niewielki postęp. Wprawdzie struktury instytucjonalne i ramy prawne mające zapewniać ochronę wolności słowa są coraz lepiej rozwinięte, ale na media nadal wywierane są naciski, które poważnie ograniczają otwartą debatę publiczną. Mniejszości oraz inne grupy o słabszej pozycji borykają się ograniczeniami w korzystaniu z wolności zgromadzania i stowarzyszania się. Wolność wyznania nie jest w pełni szanowana, nadal obserwowano powtarzające się ataki na miejsca kultu religijnego, a śledztwa nie zawsze kończyły się powodzeniem. System pomocy prawnej nie jest jeszcze w pełni sprawny. Dostrzeżono pewną poprawę w systemie penitencjarnym, lecz konieczna jest dalsza modernizacja infrastruktury oraz dalsze podnoszenie standardów bezpieczeństwa. Świadomość w zakresie praw kobiet w społeczeństwie nadal jest niska. Konieczne jest dalsze rozwijanie prawodawstwa dotyczącego równości płci i przyspieszenie jego wdrażania. Należy bardziej chronić kobiety przed wszelkimi formami przemocy. Prawa dziecka nie są w pełni przestrzegane, a mechanizmy ochrony są niewystarczające. Wskaźnik umieralności niemowląt w Kosowie jest nadal wysoki. Nie gwarantuje się w pełni integracji i ochrony grup słabszych społecznie . Ustawodawstwo zakazujące dyskryminacji tworzone jest zgodnie ze standardami UE, ale niewielkie postępy dostrzega się w jego wdrażaniu. Ochrona praw własności intelektualnej , z którymi nadal wiążą się niejasności i brak pewności prawnej, nie zawsze jest zagwarantowana. Skuteczność wykonywania decyzji i orzeczeń sądów jest niewielka. Bardzo niewielki postęp odnotowuje się w odniesieniu do osób powracających do miejsca pochodzenia, uchodźców i przesiedleńców wewnętrznych . Integracja i ochrona osób powracających do miejsca pochodzenia i przesiedleńców wewnętrznych nie jest w pełni zagwarantowana. Prawa mniejszości w Kosowie są zagwarantowane prawem, podlegają jednak w praktyce ograniczeniom ze względów bezpieczeństwa. Rządzący podejmują wysiłki ukierunkowanie na społeczności mniejszościowe, ale konieczne jest ich zintensyfikowanie i podjęcie konkretnych działań. Mniejszości zyskują coraz większe zaufanie do instytucji rzecznika praw obywatelskich. Korzystanie przez mniejszości z przysługujących im praw podlega ograniczeniom ze względu na ogólną sytuację. Społeczności romskie, aszkalijskie i egipskie nadal borykają się z trudnymi warunkami życia i dyskryminacją, w szczególności w obszarach edukacji, ochrony socjalnej, ochrony zdrowia, mieszkalnictwa i zatrudnienia. Brakuje nadal kompleksowej strategii integracji społeczności romskich, aszkalijskich i egipskich. Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe , Kosowo uczestniczy aktywnie i konstruktywnie w regionalnych inicjatywach współpracy w takim zakresie, w jakim umożliwia to jego obecny status. Kosowo podpisało Środkowoeuropejską umowę o wolnym handlu (CEFTA). i uczestniczy w pracach Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej (SEETO). Kontynuuje też wdrażanie postanowień Traktatu o Wspólnocie Energetycznej oraz Umowy dotyczącej ustanowienia europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej. Jeśli chodzi natomiast o współpracę z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii, dostrzega się pewne postępy, chociaż zastraszanie świadków nadal pozostaje problemem. Rozwój gospodarczy Kosowa jest nadal poważnie utrudniony ze względu na niepewność polityczną, niewystarczającą praworządność, ograniczone możliwości produkcyjne oraz słabo rozwiniętą infrastrukturę. Poważny powód do niepokoju daje utrzymywanie się bardzo wysokiej stopy bezrobocia. Zasadniczo polityka gospodarcza prowadzona była nadal w sposób racjonalny, realizowano niektóre reformy, ale wzrost gospodarczy był niewielki, a równowaga bilansu płatniczego była niestabilna. W zakresie kryteriów gospodarczych Kosowo osiągnęło ograniczony postęp na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową. Konieczne są dalsze znaczące działania reformatorskie, tak by Kosowo mogło sprostać presji konkurencyjnej oraz siłom rynkowym w Unii Europejskiej w perspektywie długoterminowej. Ogólnie można stwierdzić, że zasadniczo prowadzono racjonalną politykę gospodarczą o orientacji rynkowej. Inflacja utrzymywała się na niskim poziomie, a ceny krajowych towarów i usług spadły. W 2006 r. i w pierwszym półroczu 2007 r. budżet wykonano ze znaczącą nadwyżką. Wynikało to w dużej mierze z nadzwyczajnego i większego niż przewidywano wzrostu dochodów, jak również z faktu, że rządowe wydatki na inwestycje były niższe niż przewidziano w budżecie. Kosowo nie zaciągnęło żadnego zewnętrznego długu publicznego. Tempo prywatyzacji przedsiębiorstw będących wcześniej własnością społeczną uległo znacznemu przyspieszeniu, chociaż wiele pozostaje jeszcze do zrobienia. Proces przekształcania przedsiębiorstw państwowych w spółki wkrótce się zakończy, ale proces restrukturyzacji powinien być kontynuowany. Sektor finansowy dalej się rozwijał i ulegał dalszej konsolidacji przy rosnącym udziale kapitału zagranicznego. Wzrost gospodarczy był jednak stosunkowo niski, a stopa bezrobocia bardzo wysoka. Niepełne wdrożenie zasady praworządności, niepewność związana ze statusem Kosowa oraz ryzyko fiskalne nadal miały wpływ na funkcjonowanie mechanizmów rynkowych oraz rozwój działalności gospodarczej. Przy słabej w dalszym ciągu koordynacji polityki gospodarczej trudno jest zapewnić porozumienie co do prowadzonej polityki oraz wypełniać zobowiązania polityczne. Równowaga bilansu płatniczego nie była stabilna, ponieważ pogłębił się deficyt handlowy. Kosowo nadal cechuje brak potencjału eksportowego i konkurencyjności. Rozwój dobrze prosperującego sektora prywatnego utrudniają takie czynniki, jak: ograniczony dostęp do środków finansowych, brak pewności prawnej, niewystarczający poziom umiejętności i wyszkolenia, słabo rozwinięta baza technologiczna oraz zły stan infrastruktury transportowej i energetycznej oraz infrastruktury łączności. Rozwój usług pośrednictwa finansowego nadal był utrudniony ze względu na duże wahania stóp procentowych. Rozległa szara strefa, której rozwojowi sprzyjają utrzymujące się problemy z egzekwowaniem prawa i niedoskonałe prawodawstwo, powoduje ograniczenie bazy podatkowej, utrudnia rządowi wdrażanie polityki ekonomicznej oraz wpływa niekorzystnie na rozwój działalności gospodarczej. Kosowo poczyniło dalsze postępy w dostosowywaniu swojego prawodawstwa i polityki w różnych dziedzinach do standardów europejskich . W niektórych obszarach, takich jak np. cła czy swobodny przepływ towarów, postęp osiągnięty w latach poprzednich został utrzymany. Niewielkie postępy osiągnięto natomiast w zakresie skutecznego wdrażania i egzekwowania ustawodawstwa. Niezbędne są dalsze wysiłki mające na celu rozwijanie potencjału administracyjnego, który zapewni dalsze dostosowanie do standardów europejskich i ich wdrożenie, w szczególności w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej, ochrony granic zewnętrznych i granicy wewnętrznej, a także podatków i energii. Odnotowano pewne postępy w realizacji zadań priorytetowych określonych w partnerstwie europejskim w dziedzinie rynku wewnętrznego , lecz Kosowo jest nadal na bardzo wczesnym etapie wdrażania standardów europejskich. Dostrzega się pewien postęp w odniesieniu do swobodnego przepływu towarów , w szczególności jeśli chodzi o przyjmowanie niezbędnego ustawodawstwa oraz tworzenie infrastruktury horyzontalnej. Jeśli chodzi natomiast o środki horyzontalne i standaryzację, postęp był niewielki. Ramy prawne w zakresie swobody świadczenia usług i prawa przedsiębiorczości są nadal fragmentaryczne. Jeśli chodzi o swobodny przepływ kapitału , konieczna jest większa przejrzystość w przekazywaniu dinarów serbskich na obszary zamieszkałe przez Serbów kosowskich. W dziedzinie ceł postęp można określić jako dobry. Służba celna zwiększyła swój potencjał, rozbudowano jednostkę ds. przestrzegania przepisów celnych, jednostkę wywiadowczą oraz sektor dochodzeniowy, które już osiągnęły zdolność operacyjną. W dziedzinie podatków postęp jest niewielki. Administracja podatkowa jest nieskuteczna. Jej możliwości w zakresie egzekwowania przepisów podatkowych są nadal niewielkie. W dziedzinie konkurencji nastąpiły niewielkie zmiany. Jeśli chodzi o zamówienia publiczne , opublikowano ustawę zmieniającą ustawę o zamówieniach publicznych z 2004 r. Konieczne są jednak dalsze wysiłki w celu zapewnienia większej zgodności działań podejmowanych w Kosowie w ramach zamówień publicznych ze standardami europejskimi. W dziedzinie prawa własności intelektualnej odnotowano niewielkie postępy. Do powszechnych zjawisk należy nadal podrabianie towarów i piractwo. Jeśli chodzi o wdrażanie standardów europejskich w dziedzinie polityki społecznej i polityki zatrudnienia nie dostrzeżono szczególnych postępów. Brakuje kompleksowej strategii zatrudnienia, a Inspekcja Pracy nadal nie ma odpowiednich możliwości monitorowania procesu wdrażania kluczowego ustawodawstwa z zakresu prawa pracy. Jeśli chodzi o standardy europejskie w dziedzinie edukacji i badań naukowych , obserwuje się pewien postęp w zakresie edukacji, ale potencjał systemu edukacji i szkolenia jest nadal bardzo ograniczony i konieczne jest podejmowanie wysiłków w celu określenia standardów i ujednolicenia systemu szkolnictwa wyższego. W kwestii rozwoju polityki sektorowej zaobserwowano pewien postęp w obszarze przemysłu i MŚP , w związku z czym zakładanie przedsiębiorstw ma przebiegać szybciej i wiązać się z niższymi kosztami. Przygotowania w tej dziedzinie są jednak nadal na wczesnym etapie. Pewne postępy poczyniono w dziedzinie rolnictwa , polityki weterynaryjnej, fitosanitarnej i rybackiej . W dziedzinie ochrony środowiska osiągnięto także pewien postęp. Przyjęto kilka ważnych ustaw, a większość publicznych zakładów uzdatniania wody i utylizacji odpadów poddano konsolidacji i przekształcono w spółki. Zakłady te mają jednak problemy ze ściąganiem opłat. Większość struktur administracyjnych jest nadal krucha i musi zostać umocniona, tak by Kosowo mogło sprostać stojącym przed nim wyzwaniom w zakresie ochrony środowiska. Świadomość społeczna w kwestiach ochrony środowiska nadal jest bardzo niska. Ogólnie można stwierdzić, że pewne postępy osiągnięto w dziedzinie transportu . UNMIK podpisała w imieniu Kosowa Umowę dotyczącą ustanowienia europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej. Kosowo aktywnie uczestniczy w tworzeniu podstawowej sieci transportu regionalnego i Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej (SEETO). Natomiast postęp w sektorze kolejowym jest ograniczony. W dziedzinie energii Kosowo, jako strona Traktatu o Wspólnocie Energetycznej, musi stosować odpowiednie prawodawstwo UE w dziedzinie energii. W tym obszarze nadal istnieją jednak bardzo poważne problemy do rozwiązania. Potencjał instytucyjny i legislacyjny odpowiednich struktur administracyjnych pozostaje słaby. Nie rozwiązano problemu braku pewności dostaw energii. Dotyczy on przede wszystkim obszarów wiejskich i oddalonych. Pobór opłat nadal stanowi problem. W dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów odnotowano niewielkie postępy. Należy przeprowadzić skuteczną liberalizację i zwiększyć konkurencję na rynku łączności elektronicznej. W zakresie reformy mediów poczyniono postępy, ale konieczne jest rozwiązanie kwestii stabilnego i trwałego finansowanie nadawcy publicznego, utworzenia niezależnej komisji ds. mediów oraz funduszu na rzecz mediów mniejszościowych. Pewien postęp osiągnięto w zakresie kontroli finansowej . W dziedzinie statystyk odnotowuje się niewielki postęp. Urząd statystyczny dysponuje słabo rozwiniętą infrastrukturą statystyczną i słabym potencjałem w zakresie zarządzania W zakresie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa zaobserwowano nierówne postępy w dostosowywaniu ustawodawstwa i praktyk Kosowa do standardów europejskich. Kosowo nie ma systemu wizowego . Konieczne są działania w celu wprowadzenia do użytku paszportów biometrycznych zgodnie ze standardami europejskimi. UNMIK ponosi nadal ostateczną odpowiedzialność za zarządzanie granicami zewnętrznymi i granicą wewnętrzną , siły KFOR odpowiadają za zieloną granicę, a straż graniczna Policyjnych Służb Kosowa ponosi odpowiedzialność za zarządzanie przepływem osób przez Kosowo. Podpisano umowy o współpracy i wzajemnym wsparciu między strażą strzegącą granic zewnętrznych a strażą odpowiedzialną za granicę wewnętrzną, służbą celną, urzędem ds. weterynarii i żywności oraz Ministerstwem Kultury, Młodzieży i Sportu. Jednakże kontrola przepływu osób wjeżdżających do Kosowa i wyjeżdżających z prowincji nie zawsze jest zgodna ze standardami europejskimi. Brakuje ustawy dotyczącej azylu . Nie ma schronisk ani obiektów, w których mogłyby zamieszkiwać osoby ubiegające się o azyl. Liczba osób ubiegających się o azyl w Kosowie jest bardzo niska. Jeśli chodzi o readmisję , tymczasowe instytucje autonomicznej administracji muszą zintensyfikować przygotowania do zwiększonego napływu osób powracających do miejsca pochodzenia, tak by odbywało się to zgodnie ze standardami europejskimi; nie opracowano jeszcze szczegółowych ustaw, strategii i planów działania i nie ma też przewidzianych na ten cel środków w budżecie. Odpowiedzialność w dziedzinie zwalczania zjawiska prania pieniędzy została tylko częściowo przekazana tymczasowym instytucjom autonomicznej administracji. Postępy w tej dziedzinie są nierówne. Zakończono kilka dochodzeń, ale sądy nie wydały jeszcze wyroków. Wiele podmiotów zajmujących się problemem prania pieniędzy oraz niejasny rozdział kompetencji utrudniają prowadzenie dochodzeń w sprawie przestępstw związanych z praniem pieniędzy i wnoszenie oskarżeń przeciwko ich sprawcom. Jednym z głównych problemów pozostaje brak wyspecjalizowanych prokuratorów ds. zwalczania zjawiska prania pieniędzy i przestępczości gospodarczej. Kosowo leży na jednym z głównych szlaków przerzutu narkotyków do Europy Zachodniej. Pewne postępy dostrzega się w przyjmowaniu nowego ustawodawstwa i umacnianiu odpowiednich struktur administracyjnych. Wzrosły ilości konfiskowanych narkotyków. Brakuje jednak strategii przeciwdziałania nielegalnemu przewozowi narkotyków i ich nadużywaniu oraz zwalczania tych zjawisk. Handel narkotykami jest poważnym problemem. Pewną poprawę dostrzega się w funkcjonowaniu policji . Policyjne Służby Kosowa wykonują na ogół swoje zadania w sposób profesjonalny i kompetentny, w szczególności jeśli chodzi o drobne przestępstwa. Dochodzenia w przypadku poważnych przestępstw prowadzone są jednak nadal nieskutecznie. Współpraca między różnymi organami i współpraca międzynarodowa nie zawsze jest zadowalająca. Brakuje ustawy o policji. Areszty policyjne nie spełniają standardów międzynarodowych. Nie ma jednolitych procedur i form aresztu policyjnego. Kosowo nadal nie dysponuje strategią ograniczania przestępczości na szczeblu centralnym i regionalnym. Zwalczanie przestępczości zorganizowanej , w tym walka z handlem ludźmi, pozostaje jednym z głównych problemów do rozwiązania. Liczba dochodzeń podjętych w sprawach z obszaru przestępczości zorganizowanej znacznie się zwiększyła w pierwszym półroczu 2007 r. Umocniono odpowiednie struktury administracyjne, które są jednak nadal mało skuteczne ze względu na brak kwalifikacji personelu i brak sprzętu. Ramy prawne mające służyć zwalczaniu przestępczości zorganizowanej nie są jeszcze w pełni opracowane, w szczególności dotyczy to ochrony świadków, funkcjonariuszy działających w sposób niejawny, konfiskaty majątku, ustawy antymafijnej oraz samej ustawy o przestępczości zorganizowanej. Nadal nie opracowano strategii gromadzenia broni. Kosowo pozostaje obszarem docelowym i tranzytowym dla ofiar handlu ludźmi . Nie ma żadnych specjalnych przepisów dotyczących handlu ludźmi. W dziedzinie ochrony danych osobowych nie zaobserwowano żadnych zmian. Nadal nie ma ogólnej ustawy o ochronie danych i nie utworzono niezależnego organu nadzoru nad ochroną danych. Turcja Turcja nadal w wystarczającym stopniu spełnia kopenhaskie kryteria polityczne . W związku z kryzysem konstytucyjnym, który nastąpił wiosną bieżącego roku, przeprowadzono przedterminowe wybory parlamentarne przy pełnym poszanowaniu demokratycznych norm i zasad praworządności. Jednak w zakresie reform politycznych w 2007 r. poczyniono niewielkie postępy. Konieczne są dalsze znaczące wysiłki, szczególnie w kwestiach wolności słowa, cywilnej kontroli nad wojskiem oraz praw społeczności religijnych innych niż muzułmańska. Dalsze postępy są również niezbędne w walce z korupcją, reformie sądownictwa, w kwestii praw związków zawodowych oraz praw kobiet i dzieci. Jeśli chodzi o demokrację i praworządność , wybory parlamentarne były wolne i uczciwe, frekwencja wysoka, a skład nowego parlamentu lepiej odzwierciedla różnorodność sceny politycznej w Turcji. Wybór prezydenta przez parlament w sierpniu odbył się zgodnie z konstytucją. Uformowany został nowy rząd, który przedstawił proeuropejski program reform. Dokonano pewnych postępów w reformie ustawodawstwa dotyczącego administracji publicznej i służby cywilnej. Jeśli chodzi o cywilny nadzór nad siłami bezpieczeństwa , sposób zakończenia kryzysu konstytucjonalnego wiosną 2007 r. potwierdził prymat procedur demokratycznych. Jednak wojsko zajmowało publicznie stanowisko wobec kwestii wykraczających poza jego kompetencje, konieczne jest więc ustanowienie pełnej cywilnej kontroli nad wojskiem oraz parlamentarnego nadzoru nad wydatkami na obronność kraju. Pewnych postępów dokonano w dążeniach do poprawy skuteczności sądownictwa . Trwa szkolenie sędziów, prokuratorów i pracowników sądów, jak również modernizacja sądownictwa. Problematyczna pozostaje nadal kwestii niezależności i bezstronności sądownictwa. W obszarze walki z korupcją odnotowano niewielkie postępy. Korupcja jest bardzo powszechna. Niepokój budzi brak ogólnej strategii zwalczania korupcji, planu działań w tym zakresie oraz mechanizmów koordynacyjnych. Jeśli chodzi o prawa człowieka i ochronę mniejszości , Turcja poczyniła postępy w ratyfikacji międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka i wykonywaniu wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Konieczne są jednak dalsze wysiłki. Należy zmodernizować ramy instytucjonalne dotyczące praw człowieka. Tureckie ustawodawstwo zawiera obszerne zapisy zakazujące tortur i złego traktowania. Liczba odnotowanych przypadków tortur i złego traktowania ciągle spada. Nadal jednak zdarzają się takie przypadki, szczególnie przed osadzeniem w więzieniu. Turcja musi uważniej zbadać zarzuty dotyczące łamania praw człowieka przez członków sił bezpieczeństwa. Jeśli chodzi o wolność słowa , w 2007 r. wzrosła liczba przypadków ścigania dziennikarzy, intelektualistów i obrońców praw człowieka za pokojowe wyrażanie poglądów. Doprowadziło to w niektórych przypadkach do autocenzury. Artykuł 301 i inne postanowienia tureckiego kodeksu karnego, które ograniczają wolność słowa, muszą zostać dostosowane do europejskiej konwencji praw człowieka oraz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Jeśli chodzi o wolność wyznania , nie stworzono jeszcze ram prawnych zgodnych z europejską konwencją praw człowieka, dzięki którym wspólnoty religijne będą mogły funkcjonować bez nadmiernych ograniczeń. Nie odnotowano żadnych postępów w rozwiązywaniu problemów, które dotyczą społeczności religijnych innych niż muzułmańskie oraz alewitów. Władze muszą podjąć bardziej zdecydowane działania, by zapobiegać dyskryminacji, nietolerancji i powiązanym aktom przemocy. Wzrasta zainteresowanie opinii publicznej kwestiami dotyczącymi równości płci, podjęto także więcej działań w zakresie poszanowania praw kobiet. W szczególności odnotowano postępy w kwestii ochrony kobiet przed przemocą. Jednak konieczne jest dalsze wzmocnienie tych starań. Istnieje odpowiednie ustawodawstwo, ale należy je w pełni wprowadzić w życie. W kwestii praw dzieci w pewnych obszarach odnotowano postępy, m. in. w zakresie rejestracji dzieci po narodzinach oraz w dziedzinie edukacji. Jednak konieczne są dalsze starania w tych obszarach, również w celu zapobiegania przemocy wobec dzieci i lepszego ogólnego wprowadzania w życie odpowiedniego ustawodawstwa. Jeśli chodzi o prawa związków zawodowych , Turcja nie zapewniła pełnego poszanowania praw związków zawodowych zgodnie ze standardami UE i odpowiednimi konwencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), w szczególności jeśli chodzi o prawo do zakładania związków, do strajku i do prowadzenia rokowań zbiorowych. Konieczne jest przyjęcie nowego ustawodawstwa, wzmacniającego prawa związków zawodowych. Sytuacja w zakresie praw mniejszości w Turcji pozostaje niezmieniona. Nie odnotowano postępów w dostosowywaniu praktyk przyjętych w Turcji do norm europejskich. Nadal istnieją ograniczenia w wykonywaniu praw kulturalnych , w szczególności w zakresie używania języków innych niż turecki przy nadawaniu programów, w życiu politycznym oraz podczas korzystania z usług użyteczności publicznej. Ani w szkołach państwowych ani w prywatnych nie można uczyć się języka kurdyjskiego. Romowie są dyskryminowani w dostępie do właściwych warunków mieszkaniowych, edukacji, ochrony socjalnej, opieki zdrowotnej i zatrudnienia. Przymusowe eksmisje nadal stanowią poważny problem. Jeśli chodzi o wschodnią i południowo-wschodnią część kraju, konieczne jest kompleksowe podejście do problemów gospodarczych i społecznych w tym regionie oraz stworzenie ludności kurdyjskiej, która stanowi większość w tych regionach, warunków do pełnego korzystania z przysługujących jej praw i swobód. Kontynuowano wypłacanie odszkodowań dla osób przesiedlonych wewnętrznie oraz podjęto działania w celu lepszego wdrażania odpowiednich przepisów. Jednak rząd nie opracował ogólnej narodowej strategii wobec osób przesiedlonych wewnętrznie, obejmującej również kwestię powrotów. Ponownie wzrosła liczba ataków terrorystycznych przeprowadzanych przez PKK, którą Unia Europejska umieściła w swoim wykazie organizacji terrorystycznych. Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe , Turcja wyraziła dalsze poparcie dla wysiłków ONZ, zmierzających do znalezienia pełnego rozwiązania kwestii Cypru . Jednak nie poczyniono żadnych postępów w normalizacji stosunków dwustronnych z Republiką Cypryjską. Turcja nie wdrożyła w pełni protokołu dodatkowego do układu ustanawiającego stowarzyszenie, ani nie usunęła wszystkich przeszkód dla swobodnego przepływu towarów, w tym ograniczeń dla bezpośrednich połączeń transportowych z Cyprem. Stosunki z Grecją rozwijają się pomyślnie. Podjęto dalsze kroki służące budowaniu zaufania, jednak nie osiągnięto porozumienia w sporach granicznych. Turcja odgrywała nadal pozytywną rolę na Bałkanach Zachodnich . Dobre stosunki sąsiedzkie pozostają istotną kwestią. Turecka gospodarka nadal szybko się rozwijała, odnotowano znaczny napływ inwestycji zagranicznych. Polityka monetarna i podatkowa była zasadniczo odpowiednia. Presja inflacyjna, rosnąca nierównowaga na rachunkach zewnętrznych oraz słabsza dyscyplina podatkowa w 2007 r. mogły wpłynąć na stabilność makroekonomiczną. Zmniejszyło się tempo reform strukturalnych, a brak elastyczności na rynku pracy utrudnia tworzenie nowych miejsc pracy. Pod względem kryteriów gospodarczych gospodarkę Turcji można uznać za sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową. Powinna ona w perspektywie średniookresowej być w stanie sprostać presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii, pod warunkiem zrealizowania kompleksowego programu reform, które zmniejszą słabości strukturalne. Wzrost gospodarczy utrzymał się na wysokim poziomie, głównie dzięki wzrostowi wywozu, a przedsiębiorcy mieli duże zaufanie do rynku. Nowy rząd zobowiązał się do przeprowadzenia konsolidacji podatkowej i reformy strukturalnej. Silna lira i dyscyplina podatkowa doprowadziły do zmniejszenia długu publicznego, pomimo wysokich kosztów finansowania zewnętrznego oraz pewnych zawirowań na rynkach finansowych. Bank centralny prowadził ostrożną i odpowiedzialną politykę monetarną. Znacznie wzrosły bezpośrednie inwestycje zagraniczne, szczególnie w formie kupna spółek tureckich przez podmioty zagraniczne, ponadto odgrywały one znaczną rolę w zmniejszaniu ryzyka związanego z brakiem stabilności makroekonomicznej. Obniżenie podatków i wyższe wydatki na infrastrukturę doprowadziły jednak do rozluźnienia polityki podatkowej w 2007 r. Konieczne jest wprowadzenie środków korygujących, aby osiągnąć w 2007 r. założone cele budżetowe. Wzrosła presja inflacyjna, w szczególności z powodu cen żywności i usług oraz wynagrodzeń, a ze względu na brak znaczących zmian polityki cel inflacyjny na rok 2007, określony przez rząd i bank centralny, może nie zostać osiągnięty. Większa część rosnącego deficytu na rachunkach bieżących jest nadal finansowana przez przepływy kapitału krótkoterminowego. Podatkowe obciążenia pracy są nadal bardzo wysokie i powstrzymują tworzenie nowych miejsc pracy na oficjalnym rynku pracy. Uwarunkowany strukturalnie brak elastyczności na rynku pracy hamuje tworzenie nowych miejsc pracy oraz ogranicza wzrost liczby zatrudnionych kobiet. Zmniejszyło się tempo prywatyzacji. Kapitał ludzki w dużym stopniu jest nieprzystosowany do potrzeb szybko rozwijającej się gospodarki, szczególnie w sektorach nastawionych na wywóz. Nadal istnieją duże dysproporcje pomiędzy poszczególnymi regionami. Brak przejrzystości w udzielaniu pomocy państwa utrudnia prowadzenie skutecznej polityki gospodarczej. Opóźnia się realizacja zaplanowanych reform systemu ubezpieczeń społecznych i sektora energii. Rozległa szara strefa, której rozwojowi sprzyjają problemy z egzekwowaniem prawa i niedoskonałe prawodawstwo, powoduje ograniczenie bazy podatkowej, utrudnia rządowi wdrażanie polityki gospodarczej oraz wpływa niekorzystnie na warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Wzrosła zdolność Turcji do podjęcia zobowiązań związanych z członkostwem . Postęp nastąpił w większości obszarów, w szczególności w rozdziałach dotyczących swobodnego przepływu towarów, usług finansowych, sieci transeuropejskich oraz nauki i badań. W niektórych obszarach, takich jak swobodny przepływ towarów, prawa własności intelektualnej, polityka antymonopolowa, energia, statystyki, przedsiębiorczość i polityka przemysłowa, ochrona zdrowia i konsumentów oraz nauka i badania, proces dostosowania ustawodawstwa jest na zaawansowanym etapie. Konieczna jest jednak kontynuacja tego procesu, szczególnie w obszarach takich jak: swobodny przepływ usług, pomoc państwa, rolnictwo, rybołówstwo, bezpieczeństwo żywności, polityka weterynaryjna i fitosanitarna oraz ochrona środowiska. Turcja nie wywiązała się z części zobowiązań, które przyjęła na mocy unii celnej z UE. Potencjał administracyjny Turcji musi zostać wzmocniony, aby była ona w stanie wdrażać dorobek prawny UE. Jeśli chodzi o swobodny przepływ towarów , zasadniczo ustawodawstwo zostało dostosowane w znacznym stopniu, z wyjątkiem procedur zgłaszania i wzajemnego uznawania. Turcja poczyniła postępy w większości obszarów, takich jak akredytacja, normalizacja, ocena zgodności i nadzór rynkowy. Jednak nierozwiązane pozostają kwestie niektórych technicznych barier w handlu. Postępy w zakresie swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług były bardzo ograniczone; stopień dostosowania ustawodawstwa pozostał niski. Jeśli chodzi o swobodny przepływ kapitału , Turcja poczyniła postępy w zakresie przepływów kapitałowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy. Znaczne postępy odnotowano w dziedzinie usług finansowych , szczególnie w sektorze bankowości, ubezpieczeń i świadczeń emerytalno-rentowych, a pewne postępy poczyniono również na rynkach zabezpieczeń i usług inwestycyjnych. W dziedzinie zamówień publicznych osiągnięto niewielki postęp. Zwiększył się potencjał administracyjny. Jednak nadal odpowiedzialność za tworzenie i realizację polityki pozostaje rozproszona między różnymi organami. W dziedzinie prawa spółek Turcja poczyniła niewielkie postępy. Nie został przyjęty projekt kodeksu handlowego. Jeśli chodzi o prawa własności intelektualnej , proces dostosowywania ustawodawstwa jest bardzo zaawansowany. Odnotowano pewne dalsze postępy. Jednak wdrożenie i egzekwowanie przepisów musi zostać znacznie wzmocnione. W dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów Turcja poczyniła pewne postępy. Postępował proces liberalizacji rynku w obszarze łączności elektronicznej i technologii informatycznych. Poczyniono postępy w obszarze konkurencji w zakresie polityki antymonopolowej; ustawodawstwo zostało w dużym stopniu dostosowane. Jednak nie odnotowano żadnych postępów w pracach legislacyjnych nad ustawą o pomocy państwa oraz pracach dotyczących utworzenia urzędu nadzorującego pomoc państwa. Jednym z priorytetów pozostaje zakończenie prac nad krajowym programem restrukturyzacji sektora hutnictwa stali. Turcja nie zgłosiła Komisji żadnych programów pomocy. W obszarze rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich ustawodawstwo jest nadal dostosowane jedynie w niewielkim stopniu. Pewne postępy poczyniono w dziedzinie rolnictwa ekologicznego. Pierwsze postępy osiągnięto w opracowywaniu programów rozwoju obszarów wiejskich oraz przyjmowaniu przepisów wykonawczych pozwalające na wykorzystanie środków wspólnotowych. Prace nad stworzeniem struktur operacyjnych znacznie się jednak opóźniają. Turcja nie usunęła barier technicznych dla handlu wołowiną i żywym bydłem. W obszarze rybołówstwa poczyniono postępy w zarządzaniu zasobami i flotą. Turcja nie poczyniła jednak postępów w zakresie dostosowywania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE. Zarówno w rolnictwie jak i rybołówstwie wdrażanie tych przepisów znajduje się na etapie początkowym. Niewielkie postępy poczyniono w dziedzinie bezpieczeństwa żywności oraz polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej. Skuteczna kontrola chorób zwierzęcych, w szczególności pryszczycy, pozostaje poważnym problemem. Proces dostosowywania ustawodawstwa jest na etapie początkowym. Pewne postępy poczyniono w polityce transportowej. Trwa dostosowywanie do dorobku UE przepisów dotyczących transportu drogowego, lotniczego i morskiego. Turcja nie poczyniła jednak żadnych postępów w sektorze transportu kolejowego. Turcja odmawia dostosowania swoich dwustronnych umów o przewozach lotniczych zawartych z państwami członkowskimi UE do dorobku prawnego Wspólnoty. Brak łączności między ośrodkami kontroli lotów w Turcji i w Republice Cypryjskiej stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa lotniczego. W obszarze sieci transeuropejskich poczyniono znaczne postępy. Należy dokonać oceny stanu infrastruktury transportowej. Jeśli chodzi o infrastrukturę, poczyniono znaczne postępy przy budowie gazociągu Turcja-Grecja, która jest już prawie zakończona. Udział Turcji w gazociągu Nabucco ma ogromne znaczenie dla powodzenia tego projektu. W dziedzinie energii odnotowano pewne postępy. Przyjęto ramowe przepisy dotyczące efektywności energetycznej. Turcja nie podjęła jednak działań w związku z potrzebą wyznaczenia ambitnych celów dotyczących odnawialnych źródeł energii. Ogólnie proces dostosowywania ustawodawstwa do dorobku UE posuwa się naprzód w umiarkowanym tempie. W dziedzinie podatków odnotowano pewne postępy. Turcja nie zajęła się jednak kwestią zakresu stosowania i stawek podatku VAT, zagadnieniem struktury i stawek podatku akcyzowego ani kwestią opodatkowania bezpośredniego. Nadal obowiązuje dyskryminacyjne opodatkowywanie produktów alkoholowych i tytoniowych. W obszarze statystyk odnotowano pewne postępy, szczególnie w zakresie infrastruktury, klasyfikacji oraz statystyk sektorowych. Zasadniczo ustawodawstwo zostało w znacznym stopniu dostosowane. Dostosowanie to jest jednak niepełne w odniesieniu do rejestrów, statystyk rolniczych oraz statystyk gospodarczych i walutowych. Pewne postępy odnotowano, jeżeli chodzi o politykę gospodarczą i monetarną . Zasadniczo ustawodawstwo w tym obszarze zostało w znacznym stopniu dostosowane. Jednak należy zacieśnić współpracę pomiędzy organami podejmującymi decyzje polityczne. Turcja poczyniła niewielkie postępy w zakresie dostosowania swoich przepisów do dorobku prawnego w dziedzinie zatrudnienia i polityki społecznej. Należy wzmocnić dialog społeczny oraz wyeliminować szarą strefę. Poczyniono postępy w obszarze przedsiębiorczości i polityki przemysłowej: działalność rozpoczęła Agencja Wspierania i Promowania Inwestycji, przyjęto również strategię rozwoju turystyki. Ogólnie Turcja dostosowała swoje przepisy do dorobku UE w zadowalającym stopniu. Znaczne postępy odnotowano w dostosowywaniu ustawodawstwa do dorobku Wspólnoty w dziedzinie nauki i badań. Jednak nadal niewielu naukowców i przedstawicieli sektora prywatnego jest zaangażowanych w badania naukowe. Odnotowano postępy w dziedzinie edukacji i kultury , szczególnie dzięki uczestnictwu w programach wspólnotowych. Ustawodawstwo tureckie zostało dostosowane do wspólnotowego dorobku prawnego w zadowalającym stopniu. Poczyniono postępy w obszarze polityki regionalnej i koordynacji instrumentów strukturalnych , szczególnie w tworzeniu struktur wykonawczych dla elementów rozwoju regionalnego, zawartych w nowo ustanowionym instrumencie pomocy przedakcesyjnej (IPA). Ogólnie ustawodawstwo jest jednak nadal dostosowane jedynie w niewielkim stopniu. Potencjał administracyjny na szczeblu centralnym jest niewystarczający. Na szczeblu regionalnym proces tworzenia struktur służących wdrażaniu środków polityki regionalnej przeciąga się. W obszarze sądownictwa odnotowano pewne postępy, szczególnie w zakresie szkoleń i wykorzystania technologii informatycznych w zarządzaniu sprawami. Konieczne są dalsze starania w celu wzmocnienia niezawisłości sądownictwa, szczególnie w odniesieniu do składu Najwyższej Rady Sędziów i Prokuratorów. W zwalczaniu korupcji poczyniono niewielkie postępy. Nie ma ogólnej strategii ani planu działań w tej dziedzinie. W obszarze praw podstawowych poczyniono niewielkie postępy w ustawodawstwie i w przyjętych praktykach. Konieczne są znaczne dalsze starania w tej dziedzinie. W obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa Turcja nadal czyniła postępy, szczególnie w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej, handlu narkotykami i handlu ludźmi. Należy jednak podejmować dalsze trwałe i zdecydowane działania w dziedzinach takich jak współpraca policyjna, azyl, migracja i granice zewnętrzne. Turcja poczyniła znaczne postępy w obszarze środowiska naturalnego , zwiększając potencjał administracyjny na szczeblu centralnym. W dziedzinie przepisów horyzontalnych, jakości powietrza, substancji chemicznych, hałasu i odpadów odnotowano jedynie nieznaczne postępy. Turcja nie poczyniła postępów w obszarze zanieczyszczeń przemysłowych i zarządzania ryzykiem. Stopień dostosowania ustawodawstwa pozostał niski. Proces dostosowania przepisów w dziedzinie ochrony konsumentów znajduje się na zaawansowanym etapie. Poczyniono pewne postępy, jednak opóźnia się proces ich wdrażania. Ruch konsumencki w Turcji pozostaje słaby. Turcja poczyniła pewne postępy w obszarze ochrony zdrowia . Proces dostosowywania przepisów do dorobku wspólnotowego jest również dość zaawansowany. Potencjał administracyjny zaczyna się zwiększać. W obszarze unii celnej Turcja osiągnęła wysoki stopień dostosowania przepisów do dorobku prawnego Wspólnoty. Jednak nie dostosowano w pełni przepisów dotyczących stref wolnego handlu, obniżenia stawek celnych, walki z podrabianiem towarów i kontroli po odprawie celnej. Tureckie strefy wolnocłowe na przejściach granicznych nie są zgodne z dorobkiem prawnym Wspólnoty. Turcja osiągnęła również wysoki poziom dostosowania przepisów w obszarze stosunków zewnętrznych, jednak nie dostosowała się w pełni do stanowiska zajmowanego przez UE w WTO i OECD. Trwał proces ścisłego dostosowywania tureckich przepisów do Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE. Turcja nadal podejmowała starania w celu promowania stabilności w regionie zgodnie ze strategiami UE. Z zadowoleniem przyjmowana jest deklarowana przez Turcję chęć dalszego udziału w europejskiej polityce bezpieczeństwa i obrony. Turcja sprzeciwia się jednak dopuszczeniu Republiki Cypryjskiej oraz Malty do współpracy w ramach UE-NATO. Turcja nie dostosowała się do stanowiska UE dotyczącego członkostwa w pewnych grupach dostawców. Nie podpisała również Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego. Granica lądowa Turcji z Armenią jest nadal zamknięta. Przygotowania do członkostwa w dziedzinie kontroli finansowej są na zaawansowanym etapie. Wydano pewne dodatkowe przepisy wykonawcze. Jednak nie została jeszcze uchwalona zmieniona ustawa o tureckim trybunale obrachunkowym. Turcja nie zmodernizowała polityki i ustawodawstwa w zakresie wewnętrznej kontroli finansowej w sektorze publicznym. Przygotowania w zakresie tworzenia stałych struktur zajmujących się współpracą z Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych są na etapie początkowym. W obszarze przepisów finansowych i budżetowych nie odnotowano szczególnych zmian. [1] W trakcie obrad Rady Europejskiej w październiku 2007 r. uzgodniono przyjęcie nowego traktatu. [2] Art. 6 ust. 1 stanowi: “ Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla państw członkowski ”. [3] Na podstawie danych Eurostatu. [4] Sprawozdania w sprawie postępów Bułgarii i Rumunii w dziedzinie środków towarzyszących po przystąpieniu do UE KOM(2007) 377 i KOM(2007) 378, 27 czerwca 2007 r. [5] O statusie określonym rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244. [6] Biuro Wymiany Informacji o Pomocy Technicznej. [7] SIGMA – Wsparcie dla Poprawy Jakości Rządzenia i Zarządzania – program OECD wspierany przez Komisję w kontekście rozszerzenia. [8] O statusie określonym rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244. [9] S/2007/168/Zał. 1.