[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 25.1.2006

COM(2006) 20 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Działanie zewnętrzne: Tematyczny program na rzecz środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym energią

SPIS TREŚCI

1. Wstęp 3

2. Kontekst 4

2.1. Wspieranie środowiska oraz zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym energią, poza granicami UE 4

2.2. Polityka UE i WE w zakresie środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym energią 5

2.3. Dotychczasowe doświadczenia oraz wyciągnięte wnioski 7

2.3.1. Przegląd bieżących instrumentów 7

2.3.2. Wnioski w szerszym kontekście międzynarodowym: potrzeba przywództwa, większej spójności, skoordynowanych działań UE oraz realizacji zobowiązań 8

2.4. Uzasadnienie podejścia tematycznego 9

3. Program tematyczny 10

3.1. Zakres programu 10

3.2. Zasady programowania 11

3.3. Cele 12

4. Priorytety 13

4.1. Wczesny etap działań na rzecz MCR7: promowanie równowagi środowiska 13

4.2. Promowanie wdrażania inicjatyw UE oraz uzgodnień międzynarodowych 14

4.3. Lepsze zintegrowanie z polityką UE 16

4.4. Wzmocnienie zarządzania środowiskiem oraz przywództwa UE 16

4.5. Wspieranie zrównoważonych źródeł energii w krajach i regionach partnerskich 17

Annexes

KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Działanie zewnętrzne: Tematyczny program na rzecz środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym energią

1. WSTęP

W kontekście wysiłków zmierzających do racjonalizacji i uproszczenia obecnych ram prawnych regulujących zewnętrzne działania Wspólnoty Komisja Europejska zaproponowała zbiór sześciu nowych instrumentów w ramach perspektyw finansowych na lata 2007–2013. Trzy spośród tych instrumentów (dotyczące pomocy humanitarnej, stabilności oraz pomocy makrofinansowej) mają charakter horyzontalny i będą odpowiadać na konkretne potrzeby i okoliczności. Pozostałe trzy (dotyczące pomocy przedakcesyjnej, wspierania europejskiej polityki sąsiedztwa i partnerstwa oraz współpracy rozwojowej i gospodarczej), nastawione na wdrażanie konkretnych polityk, mają ograniczony zasięg geograficzny. W przyszłości instrumenty te staną się podstawowymi aktami prawnymi regulującymi wydatki Wspólnoty na programy współpracy zewnętrznej, w tym odpowiednie programy tematyczne, i zastąpią m.in. istniejące rozporządzenia tematyczne.

Zgodnie z tymi propozycjami programy tematyczne zapewniają wyraźną wartość dodaną i obejmują działania uzupełniające programy geograficzne, które nadal stanowią uprzywilejowany typ ram współpracy Wspólnoty z państwami trzecimi[1].

Komisja zobowiązała się do rozpoczęcia dyskusji z Parlamentem Europejskim i Radą na temat zakresu, celów i priorytetów każdego programu tematycznego na podstawie formalnych komunikatów do obu Instytucji. Wynikiem tego procesu będą wytyczne polityki dla kolejnych etapów programowania, w szczególności zewnętrzne strategiczne dokumenty tematyczne, które mają zostać sporządzone zgodnie z postanowieniami powyższych instrumentów.

Program tematyczny na rzecz środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym energią, został zaproponowany w celu podjęcia problematyki środowiska w kontekście rozwoju oraz innych polityk zewnętrznych oraz wspierania działań propagujących politykę Unii Europejskiej w zakresie środowiska naturalnego i energii w innych krajach.

W następstwie procesu konsultacji do programu tematycznego włączono szereg sugestii zgłoszonych przez przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego.

2. KONTEKST

2.1. Wspieranie środowiska oraz zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym energią, poza granicami UE

W ciągu ostatnich 50 lat liczba ludności na świecie niemal się potroiła, a ludzie w sposób ekstensywny zmieniali ekosystemy, aby zaspokajać rosnące zapotrzebowanie na żywność, wodę pitną, drewno, włókno i paliwo. Pod względem dobrobytu ludzi i rozwoju gospodarczego odnotowano znaczące zyski netto, jednak w wyniku presji ludzkiej dwie trzecie kluczowych ekosystemów planety ulega degradacji lub jest wykorzystywane w sposób niezapewniający zrównoważenia i stanowi przeszkodę w osiąganiu MCR, jak wykazała niedawna Milenijna Ocena Ekosystemów[2].

Do roku 2030 przewiduje się dalszy wzrost liczby ludzkości o 2 miliardy, co w połączeniu z długoterminowym wskaźnikiem rozwoju gospodarczego niezbędnym do wydobycia wszystkich ze skrajnego ubóstwa może doprowadzić do czterokrotnego wzrostu gospodarki światowej do roku 2050[3]. Konieczne jest zapewnienie korzystywania z zasobów sposób zrównoważony tak, aby wzorce produkcji i konsumpcji nie przekraczały zdolności Ziemi do zapewniania zasobów, pochłaniania odpadów i zanieczyszczeń powstających w wyniku takiego wzrostu. Będzie to fundamentalne wyzwanie dla społeczności świata, a szczególnie dla krajów o gospodarkach wschodzących oraz krajów rozwijających się, także w kontekście energii, gdyż w tym przypadku współpraca międzynarodowa ma podstawowe znaczenie ze względu na odczuwalną obecnie presję na eksploatację istniejących zasobów oraz na zagrożenia dla globalnego bezpieczeństwa dostaw energii.

Problemy dotyczące środowiska nie znają granic politycznych, a globalizacja zwiększa potrzebę traktowania problemów środowiska w kontekście międzynarodowym. Zrównoważony rozwój w Europie wymaga zatroszczenia się o zrównoważony rozwój na całym globie i aktywnego zaangażowania się w odpowiednie działania. W ramach swoich wysiłków zmierzających do wzmocnienia społecznego wymiaru globalizacji UE wspiera również ochronę środowiska oraz zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi.

UE stanęła na czele wysiłków zmierzających do osiągnięcia międzynarodowego porozumienia w sprawie zobowiązań względem środowiska i w pełni zdaje sobie sprawę z potrzeby pomagania krajom rozwijającym się w wywiązywaniu się z ciążących na nich obowiązków. Wiele z nich znalazło swój wyraz w planie działań przyjętym w Johannesburgu na Światowym Szczycie na temat Zrównoważonego Rozwoju (patrz załącznik 1).

Sprawy dotyczące środowiska mają szczególne znaczenie dla ludzi żyjących w ubóstwie. W pozyskiwaniu środków do życia ludzie ubodzy są bezpośrednio uzależnieni od szerokiego zakresu zasobów naturalnych i usług ekosystemowych zapewniających im środki przetrwania, a tym samym są zależni od zrównoważonego gospodarowania zasobami takimi jak woda, energia, gleby, lasy, tereny bagienne, dzikie zwierzęta i ryby, są też szczególnie podatni na zagrożenia dotyczące środowiska naturalnego. Zanieczyszczenie powietrza i wody wpływa w szczególności na życie mieszkańców miast. Dostępność środków przetrwania można poprawić, zapewniając stały i równy dostęp do zasobów naturalnych, w tym zrównoważonej energii, a także zapobiegając degradacji środowiska. Sytuację zdrowotną można poprawić dzięki podniesieniu jakości powietrza i wody, bezpiecznej gospodarce ściekami, substancjami chemicznymi i odpadami, oraz zwalczaniu zanieczyszczeń. Z drugiej strony podatność na zagrożenia można ograniczyć poprzez łagodzenie zagrożeń ze strony środowiska, przystosowywanie do zmian klimatycznych, zapewnienie zrównoważonych dostaw energii, ochronę bioróżnorodności zapewniającej byt ubogim w trudnych okresach, a także poprzez rozwiązywanie konfliktów na tle dostępu do zasobów. Niekorzystne skutki zmian klimatycznych zwiększają podatność ludzi ubogich na zagrożenia, co oznacza, że muszą być w pełni uwzglęnione we wszystkich aspektach planowana rozwoju. Główne wyzwania o największym znaczeniu dla tego programu tematycznego przedstawiono skrótowo w załączniku 2.

2.2. Polityka UE i WE w zakresie środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym energią

Strategia zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej, poddawana obecnie przeglądowi, ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu dobrobytu gospodarczego, sprawiedliwości i spójności społecznej oraz ochrony środowiska. Ustala ona główne priorytety międzynarodowe, a mianowicie: zwalczanie ubóstwa, walkę z wykluczeniem społecznym, promocja zdrowia, zaprzęgnięcie globalizacji do celów związanych ze zrównoważonym rozwojem, osiągnięcie zrównoważonych wzorców produkcji i konsumpcji, zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi i zasobami środowiska oraz wzmocnienie zarządzania ukierunkowanego na zrównoważony rozwój.

Niedawno osiągnięty konsensus europejski w sprawie rozwoju[4], znany również jako deklaracja w sprawie polityki rozwoju (Development Policy Statement, DPS), zobowiązuje UE do zwiększenia i polepszenia świadczonej pomocy. Umieszcza on eliminację ubóstwa w kontekście zrównoważonego rozwoju, w tym dążeń do realizacji Milenijnych Celów Rozwoju (MCR), czyniąc z niej główny i nadrzędny cel współpracy UE na rzecz rozwoju. Równowaga środowiska to milenijny cel rozwoju nr 7 (MCR7), a zarówno troska o środowisko, jak i zrównoważona energia mają podstawowe znaczenie dla wielu spośród pozostałych Milenijnych Celów Rozwoju. Wsparcie dla środowiska oraz zrównoważone gospodarowanie bogactwami naturalnymi oraz wodą i energią to dwa spośród dziewięciu kluczowych obszarów współpracy Wspólnoty w zakresie rozwoju. Uznaje się, że krajom rozwijającym się potrzebne jest długoterminowe zintegrowane podejście do kwestii podaży i popytu na energię, w ramach którego kluczową rolę odgrywa energia odnawialna, oraz efektywne wykorzystanie energii. Konsensus podkreśla potrzebę silniejszego włączania zagadnień środowiska w całokształt wysiłków rozwojowych WE oraz potrzebę pomagania krajom rozwijającym się we włączeniu spraw środowiska w ich strategie rozwoju. Podkreśla się rolę pomocy ze strony Wspólnoty w propagowaniu spójności między polityką rozwoju a innymi politykami UE, w tym polityką w zakresie środowiska.

Konsensus podkreśla determinację UE w udzielaniu pomocy krajom rozwijającym się w osiąganiu celów uzgodnionych na konferencjach ONZ, w tym na Światowym Szczycie Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu oraz we wdrażaniu wielostronnych porozumień w sprawach środowiska (Multilateral Environment Agreements, MEA). W konsensusie zwraca się szczególną uwagę na wyzwanie, jakie niosą zmiany klimatyczne w kontekście współpracy na rzecz rozwoju. Zauważa się wartość dodaną wkładu Wspólnoty w inicjatywy globalne powiązane z Milenijnymi Celami Rozwoju oraz z powszechnymi dobrami publicznymi i wyraża się zgodę na indywidualne ich rozpatrywanie. Ważne zobowiązania wyrażone w konsensusie znajdują swoje odzwierciedlenie także w innych niedawnych dokumentach dotyczących polityki, w tym w strategii przyśpieszania postępów w osiąganiu Milenijnych Celów Rozwoju.

W trakcie Światowego Szczytu w sprawie Zrównoważonego Rozwoju (WSSD) w roku 2002 UE zapoczątkowała ważne inicjatywy, w tym unijną Inicjatywę Wodną (EUWI), Inicjatywę Energetyczną UE (EUEI), COOPENER[5] - to jest zewnętrzny element programu WE „Inteligentna Energia – Europa”[6], Johannesburską Koalicję na rzecz Energii Odnawialnej (Johannesburg Renewable Energy Coalition, JREC) oraz Plan działania UE dotyczący egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa (FLEGT). Przyczyniły się one do koordynacji na szczeblu UE, wspierały dialog z krajami rozwijającymi się i krajami o gospodarkach wschodzących w zakresie polityki, rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i sektora prywatnego oraz wniosły wkład w szereg programów i działań.

Polityka w zakresie środowiska na szczeblu Wspólnoty została sformułowana w szóstym programie działań na rzecz środowiska[7]. Określa on cztery priorytety: przeciwdziałanie zmianom klimatu, ochrona przyrody i różnorodności biologicznej, poprawa sytuacji zdrowotnej i jakości życia, wspieranie zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych oraz gospodarowania odpadami. Program podkreśla szereg koncepcji strategicznych, w tym integrację polityki w zakresie środowiska ze wszystkimi politykami Wspólnoty oraz zaangażowanie stron zainteresowanych w proces decyzyjny. Podejście to pomogło UE w przejęciu przywództwa w wymiarze międzynarodowym w zakresie globalnego zarządzania środowiskiem, w uzyskaniu porozumienia odnośnie do MEA, ustanowieniu mniej formalnych procesów międzynarodowych oraz zdecydowanym dążeniu do synergicznego wspierania obszarów polityki w dziedzinach handlu, stosunków zewnętrznych, rozwoju oraz środowiska w wymiarze globalnym.

Polityka energetyczna UE ma trzy główne cele związane z osiąganiem zrównoważonego rozwoju. Są to: zapewnienie konsumentom konkurencyjnych cen energii poprzez zwiększenie konkurencji na rynkach energii, zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii oraz zmniejszenie wpływu systemu energetycznego na środowisko do akceptowalnych poziomów. Osiągnięcie tych celów wymaga (1) szerszego dialogu i współpracy z krajami i regionami partnerskimi UE w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatycznym i zabezpieczania dostaw energii; (2) włączenia zagadnień związanych z energią w wysiłki na rzecz rozwoju i eliminacji ubóstwa; oraz (3) wzmocnienia koordynacji i spójności polityki, a także wspierania organów odpowiedzialnych za tworzenie polityki energetycznej w budowaniu potencjału.

Rozszerzenie UE w roku 2004 oraz kolejne etapy rozszerzenia obejmujące przystąpienie Bułgarii i Rumunii przynoszą i będą przynosiły ważne implikacje dla polityki środowiskowej UE w stosunku do państw sąsiednich oraz dla stosunków z tymi państwami w zakresie energetyki. W ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa współpraca w zakresie środowiska i energii nabiera szczególnego znaczenia ze względu na współdzielone zasoby i ekosystemy. UE zachęca wszystkich swoich sąsiadów do przejęcia pełnej odpowiedzialności za poprawę stanu środowiska oraz działań na rzecz osiągania międzynarodowych celów w zakresie ochrony środowiska.

Aby zagwarantować powodzenie tego programu tematycznego, zostanie on oparty na dobrych podstawach wiedzy naukowej, budowaniu zdolności do stosowania nowej wiedzy i promowania innowacji oraz na zaangażowaniu naukowców i instytucji z krajów partnerskich, w szczególności z krajów rozwijających się. Stworzenie tego fundamentu umożliwiły kolejne ramowe programy badań UE, szczególnie międzynarodowy program współpracy w zakresie nauki i techniki INCO.

2.3. Dotychczasowe doświadczenia oraz wyciągnięte wnioski

2.3.1. Przegląd bieżących instrumentów

WE obecnie finansuje – na różne sposoby – programy dotyczące lasów tropikalnych, środowiska, międzynarodowych procesów dotyczących środowiska oraz energii.

W ramach linii budżetowej dla lasów tropikalnych oraz środowiska w krajach rozwijających się przekazano 249 mln euro tytułem wsparcia dla zrównoważonego gospodarowania lasami oraz 93 mln euro na ochronę środowiska w okresie 2000-2006. Wsparcie finansowe skoncentrowano na działaniach innowacyjnych oraz strategicznych działaniach pilotażowych.

W przeprowadzonej niedawno ocenie tej linii budżetowej stwierdzono, że wnioski wyciągnięte z projektów powinny przyczynić się do dialogu w zakresie polityki krajowej i zostać wykorzystane jako podstawa programowania pomocy krajowej i regionalnej ze strony WE, podkreślono także konieczność dalszych wysiłków na rzecz lepszego wykorzystywania tej pomocy. W ocenie odnotowano potrzebę ustanowienia długoterminowego dialogu politycznego z rządami, aby zapewnić pełne włączenie problemów środowiska i lasów w PRSP oraz CSP[8]. W ocenie podkreślono także potrzebę elastyczności w finansowaniu pojawiających się priorytetów oraz inicjatyw polityki UE, takich jak plan działania UE w zakresie zmian klimatycznych i rozwoju czy Plan działania UE dotyczący egzekwowania prawa, zarządzania i handlu w dziedzinie leśnictwa (FLEGT).

Dodatkowe wsparcie na kwotę 53 mln euro w latach 2000–2006 oferowane jest w ramach programu LIFE na rzecz państw trzecich, a jego celem jest budowanie potencjału oraz struktur administracyjnych oraz wspieranie polityki w zakresie środowiska i programów działania w krajach trzecich graniczących z basenem Morza Śródziemnego i Morza Bałtyckiego.

Czteroletni (2003-2006) program „Inteligentna Energia – Europa” posiada komponent zewnętrzny – „COOPENER”, stworzony w ramach Inicjatywy Energetycznej UE, która została wykorzystana do stworzenia ułatwiającej polityki regulacyjnej, planowania i otoczenia instytucjonalnego dla dostarczania energii w ramach dążenia do realizacji Milenijnych Celów Rozwoju. W ocenie programu w trybie ex ante [9] podkreślono rolę współpracy regionalnej oraz multidyscyplinarnych zespołów projektowych, promowanych w ramach projektów finansowanych z COOPENER, a także zaznaczono, że w niedawnej przeszłości nie doceniano kluczowej roli energii dla rozwoju i eliminacji ubóstwa.

2.3.2. Wnioski w szerszym kontekście międzynarodowym: potrzeba przywództwa, większej spójności, skoordynowanych działań UE oraz realizacji zobowiązań

Wsparcie dla MEA oraz innych międzynarodowych procesów w zakresie środowiska pochodzi między innymi z linii budżetowej dotyczącej środowiska globalnego i wynosi 8 mln euro rocznie. W połączeniu ze znacznie większym wsparciem ze strony państw członkowskich, dzięki pomocy WE sfinansowano o ponad 50% więcej kosztów podstawowej działalności oraz szerszy zakres działań niż to wynikało z konwencji. Tak więc środki finansowe UE odegrały kluczową rolę w tworzeniu międzynarodowej architektury w zakresie środowiska. Zadanie zostało obecnie w znacznym stopniu zrealizowane, aczkolwiek niezbędne będzie dalsze ciągłe wsparcie dla struktur zarządzania oraz oceny środowiska w skali globalnej.

Punkt ciężkości przesunął się obecnie w kierunku realizacji, która wymaga środków o zupełnie innej skali. UE nadal będzie odgrywać kluczową rolę w kontekście wielostronnym.

Nawet jeśli mniej zamożne kraje zdecydowanie dążą do celów ustalonych w kontekście międzynarodowym, to bariery strukturalne, złe funkcjonowanie rynku oraz ograniczone zasoby i potencjał często stoją na przeszkodzie realizacji tych celów w skali tych krajów. Pomimo uwzględnienia celów dotyczących środowiska w krajowych strategiach realizacji Milenijnych Celów Rozwoju ich pozycja nie jest na tyle silna, aby skutkować nawet skromnymi inwestycjami zabezpieczającymi przed kosztowną degradacją środowiska. Ponadto korzyści wynikające z ochrony środowiska mają zwykle charakter długofalowy i trudno je pogodzić z krótkim horyzontem planowania dyktowanym przez ubóstwo.

Jeżeli Unia chce rozszerzyć swoje międzynarodowe przywództwo na promowanie wysiłków związanych z realizacją, będzie musiała w rosnące budżety pomocowe Europy wpisać większe wsparcie na rzecz ochrony środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami, w tym energią. Wsparcie może płynąć wyłącznie od państw członkowskich, lecz doświadczenie pokazuje, że bardzo odpowiednim kanałem takiej pomocy jest WE. Unia Europejska od dawna dowodzi swojej skuteczności w negocjowaniu ambitnych celów dotyczących środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami w ramach procesów międzynarodowych. Jednakże słabsza jest dotychczasowa koordynacja działań zmierzających do promowania realizacji tych celów w krajach partnerskich. Nie zebrano razem doświadczeń państw członkowskich i Komisji, nie widać też dotąd masy krytycznej warunkującej skuteczność wsparcia udzielanego przez UE. Z pewnością niezbędna jest lepsza koordynacja, a ułatwiłoby ją większe zaangażowanie finansowe ze strony WE.

Nie oznacza to jednak, że WE stanowi jedyny wspólny kanał. Fundusz na rzecz Globalnego Środowiska (GEF) powołano do życia właśnie jako wspólną inicjatywę pomocy krajom rozwijającym się w pokryciu kosztów przyrostowych związanych z zapewnieniem korzyści w skali globalnej. Jednakże ostatnie negocjacje na temat uzupełniania zasobów pokazały, że państwa członkowskie UE chcą uczynić więcej niż niektórzy inni dawcy pomocy. Ponadto GEF posiada bardzo konkretny mandat i nie uwzględnia swoim zasięgiem wszystkich istotnych zagadnień.

Pilnie potrzebne są innowacyjne i elastyczne mechanizmy finansowania, w szczególności na potrzeby promowania transferu bezpiecznych dla środowiska technologii. Istnieje na przykład zainteresowanie wykorzystaniem środków publicznych oraz oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA) jako mechanizmów służących pozyskaniu większych środków z sektora prywatnego, rozwojowi banków i instytucji finansowych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Niedawne doświadczenia EUEI, COOPENER oraz Johannesburskiej Koalicji na rzecz Odnawialnych źródeł Energii (JREC) wskazują, że UE może zapewnić cenną pomoc w krajach i regionach rozwijających się oraz w krajach o gospodarkach wschodzących poprzez ustanowienie elastycznych instrumentów pomocy finansowej, które uzupełniałyby koncepcje stworzone w ostatnich latach przez innych dawców pomocy. Okazało się, że jest to skuteczny sposób na wyraźniejsze włączanie problematyki energii do polityki i strategii rozwojowych oraz na poprawę spójności.

2.4. Uzasadnienie podejścia tematycznego

Programy krajowe i regionalne to podstawowe instrumenty współpracy z państwami trzecimi i to za ich pośrednictwem powinna płynąć znaczna część środków pomocowych na rzecz środowiska i zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym energią. Dotyczy to w szczególności problemów o charakterze lokalnym lub regionalnym.

Podejście tematyczne jest jednak podstawowym narzędziem umożliwiającym bardziej skoordynowane, spójne i skuteczne podejście na szczeblu UE. Daje ono szerokie możliwości uzupełniania i wzbogacania instrumentów o ograniczonym zasięgu geograficznym poprzez:

- wyraźne skupienie się problemach identyfikowanych jako priorytety globalne oraz możliwość promowania powszechnych dóbr publicznych i walki z uniwersalnymi zagrożeniami dla publicznego dobra, co trudno jest realizować w ramach programów o ograniczonym zasięgu geograficznym. Chodzi tu także o polityczną widoczność wspierającą działania o charakterze medialnym;

- zapewnianie skutecznych, skoordynowanych sposobów promowania priorytetów polityki UE poprzez umożliwienie Unii odgrywania pełniejszej roli w organizacjach międzynarodowych, inicjatywach na rzecz środowiska i energii, procesach i partnerstwach oraz przez zapewnianie wsparcia operacyjnego dla wielostronnych porozumień w sprawach środowiska naturalnego oraz dla innych organizacji;

- uwzględnienie wszystkich krajów partnerskich z wyjątkiem krajów oczekujących na przystąpienie oraz potencjalnych krajów kandydujących do członkostwa, a tym samym umożliwienie finansowania inicjatyw transgranicznych, regionalnych, międzyregionalnych, subregionalnych i światowych, oraz wspieranie dialogu politycznego na szczeblu regionalnym, międzyregionalnym i światowym;

- elastyczny cykl programowania, oferujący możliwość dostosowywania i akceptowania koncepcji odmiennych od tych, które są powszechnie stosowane w instrumentach geograficznych. Chodzi tu o elastyczność doboru partnerów realizujących i możliwość tworzenia partnerstw z organizacjami wspólnot lokalnych, organizacjami badawczymi, przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, sektora prywatnego oraz z podmiotami i organizacjami międzynarodowymi;

- możliwość szerszego włączania problematyki środowiska i energii w politykę/strategie rozwojowe oraz planowanie. Chodzi tu o wsparcie możliwości realizacji i poszerzania zasięgu działań innowacyjnych jako rozwiązań dla złożonych wyzwań, co jest pierwszym krokiem na drodze włączania takich działań w instrumenty o zasięgu geograficznym.

I wreszcie podejście tematyczne jest niezbędne także wówczas, gdy określonych celów nie można osiągnąć w ramach programów krajowych i regionalnych, na przykład w sytuacjach pokonfliktowych.

Program tematyczny powinien prowadzić do takich działań w krajach i regionach partnerskich, które uzupełniają działania finansowane w ramach instrumentów geograficznych i są z nimi spójne. Niezmiernie ważne jest więc, aby przy programowaniu strategii krajowych i regionalnych istnienie programu tematycznego nie było traktowane jako uzasadnienie dla odsunięcia na boczny tor problematyki środowiska, zasobów naturalnych i energii . Szczególną uwagę należy zwrócić na potrzebę włączenia do programów geograficznych kwestii łagodzenia zmian klimatycznych i dostosowania się do nich, a także problematyki zrównoważonych źródeł energii, co przyczyni się do promowania długofalowej stabilności gospodarczej oraz równowagi środowiska w związku z pomocą przekazywaną ze strony UE.

3. PROGRAM TEMATYCZNY

3.1. Zakres programu

Mimo, iż znaczna część zasobów dostępnych w ramach instrumentu współpracy na rzecz rozwoju i współpracy gospodarczej (DCECI) będzie ukierunkowana na rozwój, proponowane nowe instrumenty polityki zewnętrznej będą także wykorzystywane do promowania innych polityk UE zagranicą. Do finansowania tego programu tematycznego wykorzystane zostanie zarówno DCECI, jak i ENPI (Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa).

Program będzie wspierać środki gwarantujące uwzględnianie środowiska jako wymiaru polityki zewnętrznej, w szczególności polityki rozwoju, a ponadto będzie promować zagranicą politykę UE w zakresie środowiska i zrównoważonej energii. Program obejmie wszystkie regiony geograficzne z wyjątkiem krajów oczekujących na przystąpienie oraz krajów kandydujących. Głównym punktem ciężkości będą działania globalne oraz środki w krajach rozwijających się, uzupełnione działaniami w krajach o gospodarkach wschodzących oraz – w bardzo ograniczonym zakresie – w krajach uprzemysłowionych poprzez dialog polityczny i budowanie koalicji.

Program tematyczny będzie również wspierać centralny dialog polityczny, koordynację, analizę, konsultacje w ramach obecnych i nowych inicjatyw politycznych UE, w tym EUWI, EUEI, JREC oraz FLEGT.

Rozważane będzie objęcie programem tematycznym inicjatyw globalnych, a także środków finansowych związanych z powszechnymi dobrami publicznymi.

Regularne wpłaty na pokrycie kosztów podstawowej działalności wynikającej z porozumień MEA, których stroną jest UE, nie będą finansowane w ramach programu tematycznego, lecz będą asygnowane z odrębnego budżetu zawierającego pozycję „stosunki zewnętrzne”.

3.2. Zasady programowania

Środki w ramach programu tematycznego będą opierać się na następujących zasadach:

- Subsydiarność i komplementarność w stosunku do programów geograficznych zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w powyższym uzasadnieniu dla programu tematycznego. Bardzo duże znaczenie będzie miała koordynacja oraz wspólne działania z państwami członkowskimi oraz innymi dawcami pomocy.

- Spójność na poziomie wewnętrznym i zewnętrznym, zgodnie z deklaracją paryską w sprawie skuteczności pomocy.

- Partnerstwo poprzez współpracę z szerokim zakresem międzyrządowych, państwowych i niepaństwowych uczestników na szczeblu globalnym, regionalnym krajowym i lokalnym.

- Konsultacje , w tym angażowanie przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego oraz sektora prywatnego w proces programowania wieloletniego oraz poprzez dialog na temat nowych wydarzeń i trendów.

- Innowacje i upowszechnianie , przy wsparciu polityk, strategii i koncepcji dotyczących innowacji oraz właściwych sposobów ich upowszechniania i powielania.

- Problemy przekrojowe będą także brane pod uwagę. Kobiety, dzieci oraz ludność miejscowa to grupy szczególnie narażone na skutki degradacji środowiska, niezrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych oraz braku zrównoważonych i finansowo dostępnych usług energetycznych. Demokracja i szacunek dla praw człowieka oraz równe szanse dla kobiet i mężczyzn sprzyjają skuteczności wysiłków na rzecz środowiska, natomiast dobre zarządzanie to warunek wstępny osiągnięcia równowagi między poszczególnymi filarami zrównoważonego rozwoju.

- Zapobieganie konfliktom i ich rozwiązywanie. Zasoby naturalne (w tym źródła energii) w coraz większym stopniu stają się zarzewiem konfliktów regionalnych, które zagrażają stabilności społecznej i stabilności środowiska. Konflikty te mogą wywierać skutki globalne (oraz inne), gdyż mogą mieć wpływ na nasze dostawy energii. Zajmując się zasobami naturalnymi, należy brać pod uwagę, czy przychody pochodzące z tych zasobów powodują lub nasilają konflikt, czy raczej sprzyjają zrównoważonemu rozwojowi. Konkretne wsparcie dla inicjatyw związanych z przejrzystością branż wydobywczych przyczyni się do monitorowania skutków ich funkcjonowania dla społeczeństwa i środowiska. Świadome przygotowywanie się na wypadek katastrofy może również przyczynić się do ochrony środowiska i uniknięcia negatywnych skutków dla bezpieczeństwa dostaw energii.

Program będzie realizowany zgodnie z reformą gospodarowania pomocą zewnętrzną z 2000 r., która przewiduje m.in. dekoncentrację zadań zarządczych i przekazanie ich do delegacji tam, gdzie jest to stosowne.

W drodze procedur komitologii Komisja podejmie decyzję w sprawie czteroletniego (2007–2010) oraz – w dalszej kolejności – trzyletniego (2011–2013) strategicznego dokumentu tematycznego (dokumenty programowe).

Na podstawie tego wieloletniego programowania Komisja stworzy roczne plany prac, w których ustalone zostaną wspierane działania priorytetowe, konkretne cele, spodziewane efekty oraz orientacyjne kwoty.

Jeżeli chodzi o średniookresowy przegląd, przeprowadzona zostanie zewnętrzna ocena działań w trakcie pierwszego okresu trzyletniego (2007-2009), a jej celem będzie zdobycie informacji na potrzeby przygotowania drugiego strategicznego dokumentu tematycznego (2011-2013). Sprawozdania będą przekazane do państw członkowskich i Parlamentu Europejskiego i omawiane z ich udziałem.

3.3. Cele

Cele programu to:

- pomoc krajom rozwijającym się w osiąganiu Milenijnych Celów Rozwoju oraz w szczególności w czynieniu postępów na drodze osiągnięcia MCR7 dotyczącego równowagi środowiska poprzez udostępnienie narzędzi oraz przykładów dobrych praktyk i innowacyjnych koncepcji;

- promowanie włączania problematyki środowiska oraz zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, w tym energią, do całokształtu pomocy zewnętrznej udzielanej z ramienia WE;

- promowanie spójności polityk UE mających wpływ na środowisko oraz bezpieczeństwa dostaw energii w skali całego globu oraz w krajach partnerskich;

- umożliwienie Wspólnocie Europejskiej wywiązywania się z międzynarodowych zobowiązań i obowiązków w ramach MEA i innych procesów oraz pomoc dla UE w tym zakresie, szczególnie w odniesieniu do pomocy krajom rozwijającym się;

- promowanie zagranicą międzynarodowego zarządzania środowiskiem oraz polityki UE w zakresie środowiska i energii;

- wpieranie zrównoważonych źródeł energii w krajach i regionach partnerskich.

4. PRIORYTETY

W ramach programu tematycznego wsparcie będzie przekazywane w następujących ogólnych grupach zagadnień:

4.1. Wczesny etap działań na rzecz MCR7: promowanie równowagi środowiska

Podjęte mają zostać następujące zagadnienia:

- Budowanie potencjału integracji w zakresie środowiska w krajach rozwijających się , w tym potencjału umożliwiającego włączanie problematyki środowiska do regionalnych i krajowych strategii rozwoju oraz lepsza analiza polityki w zakresie środowiska; zdolność do rozpoczęcia realizacji zobowiązań i obowiązków wynikających z globalnych i regionalnych konwencji, inicjatyw i procesów poświęconych ochronie środowiska; a także budowanie potencjału umożliwiającego wzmocnienie badań nad zasobami naturalnymi oraz gospodarowania tymi zasobami, w tym energią.

- Wspieranie przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego oraz platform konsultacyjnych, które odgrywają ważną rolę we wspieraniu polityki, oraz działań na rzecz promowania ochrony środowiska i zrównoważonego wykorzystywania zasobów, w tym energii.

- Monitoring i ocena stanu środowiska celem podniesienia jakości danych oraz wskaźników, a tym szerzenie świadomości problemów oraz umożliwianie świadomego tworzenia polityki.

- Opracowywanie innowacyjnych koncepcji , takich jak opłaty za usługi środowiskowe, reforma fiskalna pod kątem ochrony środowiska, partnerstwa publiczno-prywatne, innowacyjne instrumenty polityki opierające się na mechanizmach rynkowych, koncepcje polityki opierające się na zdobyczach nauki oraz promocja korzystnych dla środowiska technologii i mechanizmów transferu technologii ( know how ) do krajów rozwijających się.

- Bazowanie na doświadczeniach UE . Do dzielenia się doświadczeniami i tworzenia silnych więzi z kluczowymi krajami można wykorzystać zasady współpracy partnerskiej (twinning) oraz inne struktury tworzone dla upowszechniania koncepcji wypracowanych w UE.

4.2. Promowanie wdrażania inicjatyw UE oraz uzgodnień międzynarodowych

UE sprzyja pomocy zewnętrznej pochodzącej z poszczególnych krajów oraz inicjowanej przez poszczególne kraje. Istnieją jednak strukturalne powody, dla których środowiskowy wymiar zrównoważonego rozwoju jest zwykle traktowany przez naszych partnerów mniej priorytetowo, co ujemnie odbija się na stabilności decyzji rozwojowych w długim okresie. Wsparcie udzielane za pośrednictwem programu tematycznego powinno promować i wzmacniać skuteczność włączania problematyki środowiska w proces ustalania priorytetów dla krajów. W przypadku dóbr powszechnych związanych ze środowiskiem decyzje podejmowane w trakcie realizacji zrównoważonego rozwoju w zakresie środowiska, a także oraz zakres wdrażania ustaleń międzynarodowych mogą nieść skutki dla wszystkich krajów. Do wsparcia tematycznego potencjalnie kwalifikują się następujące obszary:

- Inicjatywy UE w zakresie zrównoważonego rozwoju. Program tematyczny uzupełni wsparcie geograficzne oraz wzmocni istniejące inicjatywy UE, w szczególności poprzez ułatwianie dialogu politycznego, koordynację, analizę i konsultacje. Obecne inicjatywy, w szczególności EUWI, EUEI, JREC oraz FLEGT, wraz z możliwymi działaniami w zakresie wyłaniających się priorytetów polityki, stwarzają ramy współpracy między UE a krajami partnerskimi, w tym także rządami krajów, sektorem prywatnym i przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego. Tworzą także możliwość wykorzystania wsparcia sektora prywatnego poprzez stosowanie innowacyjnych koncepcji.

- Zmiany klimatyczne. Realizacja planu działania UE w sprawie zmian klimatycznych w kontekście współpracy na rzecz rozwoju[10], w szczególności włączenie działań dotyczących czterech celów strategicznych Planu Działania w główny nurt polityki. Ponadto wdrażanie strategii powstrzymywania zmian klimatycznych na świecie[11], szczególnie poprzez budowanie potencjału, analizę i szerzenie wiedzy o możliwościach łagodzenia zmian klimatu i dostosowywania się do nich oraz wiedzy o potrzebach w kluczowych sektorach gospodarki, stanowi wsparcie dla wysiłków krajów rozwijających w ich dążeniach do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, inwestowania w czyste technologie oraz przygotowywania planów adaptacyjnych.

- Bioróżnorodność. Wsparcie dla celu dotyczącego znacznego zmniejszeniu utraty bioróżnorodności do roku 2010, szczególnie w obszarach o wysokiej bioróżnorodności. Środki będą opierać się na planie działania UE w zakresie bioróżnorodności na rzecz współpracy gospodarczej i rozwoju, obejmując także wzmocnienie potencjału odpowiednich agencji zaangażowanych w ochronę przyrody i zrównoważone wykorzystywanie bioróżnorodności, w tym bioróżnorodności w rolnictwie. Uwaga skupi się także na budowaniu potencjału w zakresie bezpieczeństwa biologicznego.

- Pustynnienie. Działania priorytetowe wskazane w ramach Konwencji NZ o Zwalczaniu Pustynnienia (UNCCD), jak np. dostarczanie narzędzi pomocnych przy włączaniu celów Konwencji do strategii rozwojowych.

- Lasy. Program będzie wspierał interwencje wzmacniające rolę lasów w zrównoważonym rozwoju, np. gospodarowanie zasobami leśnymi i obszarami chronionymi w ramach wspólnot lokalnych, a także sektorowe procesy reformy polityk, w tym krajowe procesy dotyczące programów leśnych. Promowane będą innowacyjne podejścia łączące problematykę lasów ze zmianami klimatycznymi, działaniami na rzecz zapobiegania konfliktom i ochroną zdrowia.

- Nielegalne wycinanie lasów oraz gospodarka leśna. Słabe zarządzanie, korupcja oraz nielegalne wycinanie lasów to najważniejsze ograniczenia zrównoważonego i równoprawnego gospodarowania lasami, służącego społeczeństwu i przyszłym pokoleniom korzystającym z dóbr i usług leśnych. WE podjęła się zadania poprawy zarządzania sektorem leśnym i zwalczania problemu nielegalnej wycinki lasów poprzez FLEGT.

- Rybołówstwo i zasoby morskie. Program skupi się na wzmocnieniu gospodarowania w sferze rybołówstwa i gospodarki morskiej, szczególnie na kwestiach transgranicznych oraz środkach polityki w zakresie środowiska, które wzmacniają zrównoważone wykorzystywanie rybołówstwa i zasobów morskich oraz ochronę raf koralowych i gospodarka w strefie przybrzeżnej.

- Zgodność z normami ochrony środowiska (dla produktów i procesów produkcyjnych). Producenci w krajach rozwijających się muszą spełniać coraz surowsze standardy, w tym parametry w zakresie zrównoważonego rozwoju, nakładane przez rynki eksportowe krajów rozwiniętych. Etykiety ekologiczne oraz prywatne systemy certyfikacji, zgodne z normami uzgodnionymi na arenie międzynarodowej, odgrywają coraz większą rolę na rynkach eksportowych krajów rozwiniętych. Można zapewnić pomoc dla producentów w krajach rozwijających się, aby ułatwić im przestrzeganie nowych wymogów.

- Odpowiednia gospodarka substancjami chemicznymi i odpadami. Obszar ten jest szczególnie zaniedbany we współpracy na rzecz rozwoju, a obecnie przygotowywane są nowe inicjatywy, aby podnieść priorytetowość tego obszaru. Jest to m.in. plan strategiczny dotyczący Konwencji Bazylejskiej o odpadach niebezpiecznych, Konwencji Rotterdamskiej i Konwencja Sztokholmskiej w przypadku związków chemicznych oraz przygotowywane podejście strategiczne w międzynarodowym zarządzaniu chemikaliami.

- Zanieczyszczenia powietrza. Stanowią one ono poważne zagrożenie dla zdrowia, w szczególności w dużych miastach krajów rozwijających się. UE może zaoferować wiedzę ekspercką dla lepszego poznania problemu oraz uregulowania kwestii transgranicznych zanieczyszczeń powietrza.

- Zrównoważona produkcja i konsumpcja. Kraje o gospodarkach wschodzących szczególnie pragną skorzystać z doświadczeń UE zakresie koncepcji polityki oraz wykorzystania różnych instrumentów, takich jak akty prawne czy środki ekonomiczne zapewniające, aby gwałtowny rozwój nie prowadził do nieakceptowalnych skutków dla środowiska i bezpieczeństwa energetycznego.

4.3. Lepsze zintegrowanie z polityką UE

- Ubóstwo oraz środowisko a nowe formy niesienia pomocy. Ze względu na zesunięcie wsparcia w stronę budżetowego i harmonizację struktury dawców pomocy potrzebne są nowe koncepcje uwzględniania skutków dla środowiska w procesie tworzenia polityki. Niezbędne będą konkretne środki, aby podjąć problem ubóstwa i jego powiązań z problematyką ochrony środowiska, poprawić koordynację wśród dawców pomocy oraz podjąć szeroko zakrojoną ocenę strategiczną zagadnień związanych ze środowiskiem.

- Wzmocnienie wiedzy eksperckiej UE oraz promowanie spójności. W ramach nowej deklaracji w sprawie polityki rozwoju (DPS) wzywa się Komisję, aby zwiększyła swój potencjał analityczny w zakresie wielu problemów dotyczących rozwoju i odegrała rolę „zasobu” dla UE, co będzie zgodne z deklaracją paryską w sprawie skuteczności pomocy. Zwiększony potencjał może także sprzyjać spójności między politykami UE, które mają wpływ na środowisko w skali globalnej lub w skali krajów partnerskich.

- Integracja i dekoncentracja. W ramach zarządzania pomocą delegacje mają za zadanie zapewnić – w razie potrzeby – dostęp do pomocy specjalistycznej, co przemawia za podejmowaniem działań w porozumieniu z państwami członkowskimi. Program tematyczny może pomóc w dalszym wzmacnianiu niezbędnej wiedzy eksperckiej zarówno w sektorze środowiska, jak i w sektorze energetycznym.

4.4. Wzmocnienie zarządzania środowiskiem oraz przywództwa UE

Istnienie silnego międzynarodowego zarządzania w zakresie środowiska leży w żywotnym interesie UE. Lepsze zarządzanie powinno pomóc wszystkim rządom zrozumieć i podjąć te problemy oraz nadać większą rangę zagadnieniom zrównoważonego rozwoju. Wymaga to następujących działań:

- Dążenie do spójności między problematyką środowiska a pozostałymi filarami międzynarodowego zarządzania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Jednym z ważnych priorytetów UE jest większa spójność ram instytucjonalnych działań na rzecz środowiska w ramach systemu Narodów Zjednoczonych. Przekształcenie Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP) w Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska stworzyłoby potencjał większej skuteczności w promowaniu spójnej polityki na szczeblu globalnym.

- Wspomaganie regionalnego i międzynarodowego monitoringu i oceny. Potrzebna jest pomoc umożliwiająca skuteczny udział naukowców i ekspertów z mniej zamożnych krajów oraz upowszechnianie wyników wśród osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji. W zakres działań wchodziłaby międzynarodowa współpraca w zakresie modelowania zagadnień środowiska i gospodarki oraz budowanie potencjału analizy problemów środowiska na potrzeby tworzenia polityki, a także budowanie potencjału dla monitorowania opartego na wykorzystaniu przestrzeni kosmicznej oraz miejscowych systemów informatycznych.

- Dodatkowe wsparcie dla sekretariatów MEA celem wzmocnienia międzynarodowego zarządzania środowiskiem oraz wiodącej roli UE. Dzięki wsparciu sekretariaty mogłyby uzyskać dostęp do dodatkowej wiedzy eksperckiej, co przyspieszyłoby ich pracę i zwiększyło spójność, a także zachęciło sekretariaty i UNEP do szerszej wzajemnej współpracy oraz współpracy z agencjami rozwoju Narodów Zjednoczonych oraz Międzynarodowymi Instytucjami Finansującymi (IFI). Istnieje potrzeba wspierania uczestnictwa krajów rozwijających się na posiedzeniach MEA.

- Promowanie skutecznych środków warunkujących przestrzeganie i egzekwowanie MEA, w tym wspieranie monitorowania oraz grup nacisku. Kraje rozwijające się – co zrozumiałe – oczekują pomocy w budowaniu potencjału, a nie środków karnych przyczyniających się do powszechniejszego przestrzegania umów.

- Wspieranie międzynarodowych organizacji i procesów na rzecz środowiska i energii, w tym jak UNEP oraz Komisji ONZ ds. Zrównoważonego Rozwoju, Forum Leśnego Narodów Zjednoczonych, podejścia strategicznego w międzynarodowym zarządzaniu chemikaliami, panelu międzynarodowego w sprawie zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych, OECD, Międzynarodowej Agencji Energetyki, dyskusji na temat długoterminowej współpracy w celu przeciwdziałania zmianom klimatycznym, procesów w zakresie handlu i środowiska oraz inicjatyw partnerskich.

- Wspieranie społeczeństwa obywatelskiego oraz zespołów ekspertów typu think tank zajmujących się polityką w zakresie środowiska i energetyki. Międzynarodowe i regionalne grupy reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, a także zespoły ekspertów typu think tank zajmujące się polityką w zakresie środowiska mają do odegrania ważną międzynarodową rolę opiniotwórczą, a także przyczyniają się do budowania lokalnego potencjału w krajach rozwijających się i krajach sąsiadujących za pośrednictwem partnerów krajowych.

- Poprawa skuteczności negocjacji międzynarodowych. Opłacalne są wysiłki zmierzające do budowania potencjału negocjacyjnego w krajach rozwijających się oraz poprawy współpracy UE z państwami trzecimi poprzez dialog z partnerami.

4.5. Wspieranie zrównoważonych źródeł energii w krajach i regionach partnerskich

Niezbędne jest skoordynowane podejście, opierające się na poprzednich działaniach COOPENER, zasadniczych funkcjach inicjatywy UE w zakresie energii (EUEI) oraz sponsorowanej przez UE Koalicji Johannesburskiej na rzecz Odnawialnych Źródeł Energii. Główne cele powinny obejmować wsparcie instytucjonalne dotyczące polepszenia dostępu do zrównoważonych usług energetycznych w celu przeciwdziałania ubóstwu w krajach i regionach rozwijających się, w także wsparcie dla działań w krajach o gospodarkach wschodzących celem zwiększenia bezpieczeństwa globalnych dostaw energii i ochrony środowiska w skali całego globu. Wsparcie udzielane za pośrednictwem programu tematycznego powinno skupiać się przede wszystkim na następujących zagadnieniach:

- Włączanie zrównoważonej energii w plany i strategie rozwojowe (w szczególności strategie eliminacji ubóstwa) na szczeblu regionalnym, krajowym i lokalnym.

- Przygotowywanie wsparcia instytucjonalnego i pomocy technicznej oraz wzmocnienie potencjału w zakresie tworzenia polityki, regulowania i planowania w zakresie energii, w tym wsparcie dla inicjatyw partnerskich (twinning) w celu wymiany doświadczeń z UE oraz nawiązywania kontaktów z kluczowymi krajami, a także właściwego ukierunkowania zamówień publicznych.

- Tworzenie korzystnych ram prawnych i politycznych celem zwrócenia uwagi środowisk biznesu i inwestorów na kwestię energii odnawialnej, efektywnej produkcji i wykorzystania energii, a także celem przygotowania gruntu dla skoku technologicznego w tych obszarach.

- Wzmocnienie roli energii jako sposobu generowania dochodów dla ludzi ubogich oraz sposobu ochrony/zwiększenia dochodów dla innych końcowych użytkowników energii poprzez stworzenie masy krytycznej kapitału ludzkiego w połączeniu z najnowszą wiedzą i doświadczeniem sektora prywatnego, w szczególności usług energetycznych oraz ukierunkowanych sektorów ostatecznego przeznaczenia.

- Promowanie innowacyjnych koncepcji finansowania , w tym publicznych oraz/lub prywatnych partnerstw na rzecz zrównoważonej energii i odpowiednich mechanizmów, celem stymulowania transferu i wykorzystywania technologii.

- Stymulowanie współpracy regionalnej między rządami, organizacjami pozarządowymi oraz sektorem prywatnym w wyżej wymienionych obszarach oraz torowanie drogi regionalnej infrastrukturze wzajemnych połączeń, która może przynosić efekty skali, szczególnie np. w niewielkich krajach, zgodnie z nową strategią UE dla Afryki[12]. Ścisła koordynacja z innymi dawcami pomocy oraz programami kredytowymi będzie miała podstawowe znaczenie dla pomyślnej realizacji tego priorytetu.

Inicjatywy powinny być wdrażane w ścisłym powiązaniu z przyszłym programem WE „Inteligentna Energia – Europa”[13], stanowiącym część programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji na lata 2007-2013, gdyż dają one możliwość odzwierciedlenia polityki UE na zewnątrz.

ANNEX 1

Annex 1: Important Commitments by the EU and the International Community The European Consensus on Development - Primary and overarching objective of EU development cooperation is the eradication of poverty in the context of sustainable development, including pursuit of the MDGs - Help developing countries to achieve the objectives agreed at the UN conferences. - improving policy coherence for development in order to accelerate progress towards attaining the MDGs, COM (2005)134 final. Climate (Kyoto Protocol) - Developed countries are committed to reducing their collective greenhouse gas emissions by about 5% below 1990 levels in the period 2008 – 2012. The EU 15 target is -8%. Biodiversity and Natural Resources (JPoI) - Achieve, by 2010, a significant reduction in the current rate of loss of biological diversity. - Maintain or restore depleted fish stocks to levels that can produce the maximum sustainable yield by 2015. Forests (EU commitment at WSSD) - FLEGT is a political commitment to improve forest governance and eliminate illegal logging Desertification (JPoI) - Integrate measures to prevent and combat desertification in poverty and sustainable development strategies Chemicals (JPoI) - Aim, by 2020, to use and produce chemicals in ways that do not lead to significant adverse effects on human health and the environment. Water (MDG 7, JPoI and EU commitments at WSSD) - Develop integrated water resources management and water efficiency plans by 2005. - Halve, by 2015, the proportion of people without access to safe drinking water and basic sanitation - The EU Water Initiative is a political commitment by Member States and the Commission to contribute to the achievement of the MDG and WSSD targets for water and sanitation and provides a framework for dialogue with partner countries and stakeholders on sector policies and priorities. Energy (JPoI and EU commitments at WSSD) - Improve access to reliable and affordable energy services for sustainable development, sufficient to facilitate the achievement of the Millennium Development Goals and meet the growing need for energy services in the longer term to achieve sustainable development (JPoI Paras 9 & 20). - The EU Energy Initiative is a long-term political commitment by Member States and the Commission to increase the focus on the role of energy in poverty alleviation and sustainable development, as well as in facilitating the achievement of the MDGs. - The Johannesburg Renewable Energy Coalition. A coalition of 88 governments are cooperating to substantially increase the global share of renewable energy through the market on the basis of ambitious time-bound targets and regular reviews of progress. Sustainable Development (JPoI) - Encourage and promote the development of a 10-year framework of programmes to accelerate the shift towards sustainable consumption and production. Governance (JPoI and the UN Millennium Summit Review) - Adopt new measures to consolidate institutional arrangements for sustainable development at international, regional and national levels. - Agreement to explore the possibility of a more coherent institutional framework to allow more efficient environmental governance within the UN system. Research: the EU Framework Programmes for Research (FP6 and FP7): - The new framework programme for 2007 - 2013 will support relevant research, and provide background for “knowledge based approach”. |

ANNEX 2

A non-exhaustive list of key environment and sustainable natural resource issues, including energy, which are of concern to the EU

In the last 50 years the world’s population has almost trebled and humans have changed eco-systems more extensively that in any similar time period to meet the growing demand for food, fresh water, timber, fibre and fuel. For example, between 1960 and 2000 world food production increased by about 2.5 times, water use doubled, timber production grew by 50% and hydropower capacity doubled[14]. In the same period atmospheric concentrations of carbon dioxide grew by 20% above pre-industrial levels. As a result of these pressures, 15 of the 24 ecosystem services examined by the Millennium Ecosystem Assessment are being degraded or used unsustainably and present an obstacle to achieving the MDGs. These services include provision of capture fisheries, wild food, wood fuel, genetic resources, natural medicines and fresh water, as well as air and water purification, erosion control and the regulation of natural hazards and pests.

Further population growth of 2 billion is predicted by 2030. Combined with the long-term economic growth rate required to pull everyone out of extreme poverty (3.6% per capita p.a. in low income countries), this means the world economy could grow fourfold by 2050[15]. It is essential to ensure that natural resources are used sustainably so that production and consumption patterns do not exceed the earth’s capacity to supply resources or absorb the wastes and emissions generated by such growth. This will be a fundamental challenge for the world community, and especially for the emerging economies and developing countries. Efforts over the next 10 years to make patterns of development more sustainable will be crucial in affecting the long-term outcome.

The main issues are highlighted in more detail in the following paragraphs.

Climate change. During the last century the earth’s average surface temperature rose by around 0.6˚C and is predicted to rise by a further 1.4 to 5.8˚C by 2100[16], with a consequent rise in sea levels of 9 to 88 cm threatening island and coastal communities, and greater frequency and severity of extreme weather events. Predicted temperature rises will have profound consequences for water cycles, agriculture, disease and biodiversity, and the number of environmental refugees is expected to rise to 50 million by 2010 and up to 200 million by 2050 as a result[17]. Addressing climate change requires international cooperation aimed achieving the existing Kyoto Protocol Commitments, but also to develop long-term cooperative action. Mitigation of greenhouse gas emissions is crucial, especially in industrialised countries and emerging economies. Substantial changes are needed in how the world produces and uses energy, as is technological change in all economic sectors. In view of the already unavoidable impact of climate change, in many developing countries cooperation will need to concentrate on adaptation and on reducing vulnerability to climate change but should also stimulate investment in clean technologies.

Biodiversity. Maintaining biodiversity at genetic, species and ecosystem levels offers many local and global benefits. Healthy and fully-functioning ecosystems provide a wide range of essential goods, such as foods, fuels, building materials and medicines. They also provide a variety of services, such as cycling nutrients, creating fertile soils, fixing carbon, purifying air and water, providing genetic material for crops and livestock, pollination, controlling floods and erosion, and checking pests, diseases and alien species. Ecosystems support primary production (agriculture, fisheries, forestry), secondary production (textiles, pharmaceuticals) and service industries (tourism, well-being, recreation). The costs of failing to protect biodiversity are immense – in terms of lost goods and services to these sectors of the economy. Further, restoring degraded ecosystems, or substituting artificially for these biodiversity goods and services where natural systems fail is frequently much more costly than looking after them in the first place. Poor people in developing countries, with little access to markets, are particularly reliant on ecosystem goods and services.

Water. One third of the world’s population live in countries that are water-stressed[18] and this proportion is likely to increase to two thirds by 2025 with implications for peace and security. Over 1.1 billion people have no access to safe drinking water and 2.4 billion lack improved sanitation. Integrated water resources management is essential worldwide if human needs for consumption, agriculture and industry are to be balanced with the water needs of healthy ecosystems. Polluted ecosystems and poor water management have a detrimental effect on economic growth, health and livelihoods. Improving access to safe water and sanitation and improved water resource management are key steps to achieving many of the Millennium Development Goals (MDGs).

Forest management. Natural forests are centres of biodiversity and important stores of carbon and disturbing these ecosystems contributes to biodiversity loss and climate change. An estimated 1.6 billion poor people rely heavily on forests for their livelihoods, including food security (bushmeat, fruits and vegetables), health (medicinal plants), shelter (building materials), and energy (fuelwood and charcoal). Forests also provide environmental services such as watershed protection. Forest-based industries are an important source of employment and export revenues, and are a driver of economic growth. Rapid global deforestation and poor governance jeopardise this valuable resource endowment.

Fisheries and marine resources. Lack of effective governance often results in over-exploitation of the resource base, threatening the nutritional status of major population groups, particularly people from the poorest African and South Asian countries, for whom fish and marine products constitute an essential part of their protein intake. Coral reefs are major centres of biodiversity and important in protecting shorelines, which are often densely inhabited and the basis for considerable economic development through eco-tourism.

Desertification and land degradation lead to the loss of productive land. An estimated 900 million people across the world live in ‘drylands’, which cover about 30% of the earth’s land surface. These drylands, which have low and variable rainfall, are very fragile. Due to their low productivity, they are also often politically and economically marginalised and receive little attention from most governments. Surveys show that nearly 70% of drylands worldwide suffer varying degrees of degradation and desertification.

Use of natural resources in growing economies. The links between growth and natural resource use change depending on the absolute level of development. In poor societies the links between poverty and natural resource degradation often lead to a vicious circle of negative growth, increasing poverty and further over-exploitation of the natural resource base. As economies develop, different patterns set in and positive economic growth brings a new set of environmental pressures. Rich economies such as the EU have an ecological footprint that extends beyond its borders. Indeed, the EU contains 7% of the world’s population but consumes 16% of the products of the earth’s biocapacity[19]. In emerging economies and even in developing countries with significant wealthier sectors of society, the environmental effects of affluence are of growing concern. Natural resources need to be managed sustainably to break the link between economic growth and environmental degradation. This needs to be done by taking into account the full life cycle of resource use, covering their supply, use phase and the final disposal of waste. New EU policies, including the Thematic Strategies on resource use, waste and Integrated Product Policy, build on this logic, aiming to ensure that the negative impacts of resource use and products are reduced without simply shifting them to other countries. These policy developments are of great interest to emerging economies.

Bio-technology promises remarkable advances in medicine, agriculture and other fields and may have the potential to decrease pressure on land use, increase sustainable yields on marginal lands and reduce the use of water and agro-chemicals in agriculture. However, genetic engineering is a very new field and there are potential adverse effects on biological diversity and risks to human health. These could be of particular concern in developing countries which house most of the wild relatives of domesticated crops but lack capacity to assess and manage risks and thus to ensure bio-safety.

Chemicals and pesticides can bring enormous benefits to man and are the products of rapidly growing and globalising industries. However, when badly managed they are also the cause of major health and other problems, especially in developing countries. Uncontrolled transport and storage of hazardous waste and unsound management of all wastes also bring threats to the environment and human health. The costs of unsound chemicals and toxics management are widespread and borne disproportionately by the poor; yet least developed countries are often unaware of the economic burdens posed by poor management.

Energy access. Nearly two billion people do not have access to modern energy services. Developing countries’ supplies of energy are insecure and unreliable: firewood, charcoal, crop residues and animal wastes account for approximately 30% of primary energy use; electricity supplies are limited and often erratic; and net oil importers are particularly vulnerable to high global oil prices. Better access to secure, affordable and sustainable energy services is essential for achieving the MDGs, for the eradication of poverty, and to support the productivity increases and economic growth both in rural and in urban areas.

Secure and affordable energy supplies. The volatility of energy prices (notably oil and gas) brings important economic impacts to all countries and the businesses on which their economies depend, especially those countries with emerging economies. Working together to establish plans, strategies and systems for ensuring secure and sustainable energy services at affordable prices, without causing excessive damage to either the local or the global environment, is therefore an important priority for both the public and private sectors in the EU and for its neighbours and partners worldwide.

Air Pollution is closely related to the burning of fossil fuels, in particular coal, and thus there are clear links between air pollution and policies on energy and climate change. Such pollution is growing rapidly in emerging economies. Tackling air pollution brings major health benefits not only in those economies but even in poorer, biomass-dependent developing countries. Nearly 1.6 million people die each year from the effects of indoor pollution from fuelwood and other solid fuels[20]. Air pollution travels long distances. While emissions from the EU are decreasing there is increasing evidence that the long range transport of air pollution into the EU is increasing. This is one of the reasons why the Commission is co-chairing a “Task Force on Hemispheric Transport of Air Pollution”, which looks at the technical/scientific issues surrounding hemispheric contributions to air pollution. Recently the UNEP has drawn attention to the trans-boundary effects of air pollution from the emerging economies of Asia.

ANNEX 3

Current Funding instruments

Regulations (EC) No 2493/2000 and (EC) No 2494/2000 on the Environment in Developing Countries and Tropical Forests and Other Forests in Developing Countries expire in 2006. These budget lines were first created in 1992 to implement pilot actions and strategic studies and merged in 2001 into budget line 21 02 05. The emphasis is on work in developing countries that fosters sustainable forest management and environmental protection and allocations are made both through calls for proposals aimed at NGOs, among others, and by way of targeted projects undertaken by IGOs in support of EC policy objectives.

Table: funding by different sectors (budget line 21-02-05, 218 M € between 2000-2004)

[pic]

Note: for sectors such as energy, this graph does not reflect the overall share of granted support. In fact, support to energy projects has also been given in the frame of other headings like under “forest”, “sustainable development” and others.

The Life-Third countries part of Regulation (EC) No 1682/2004 expires at the end of 2006. It is active in non-EU countries around the Mediterranean and Baltic seas and helps to establish the capacities and administrative structures needed in the environmental sector and in the development of environmental policy and action programmes. Priority is given to projects that promote cooperation at trans-frontier, trans-national or regional level. The Commission’s International Environment budget line 07 02 01 commits between €6 and 8 million a year, of which an increasing share (currently about €2 million) is needed for regular contributions for the core costs of MEAs. The legal basis for regular contributions is provided by the decisions on EC ratification while the rest of the line is based on the Annual Work Programme of DG Environment. The line supports global and European regional MEAs and other international environmental processes. For example, using the budget line and other resources, the EC pays for preparatory analytical work required for negotiations, helps developing countries to participate in environmental meetings, and holds dialogues with key partners on major issues.

Budget Lines 06.04.02 and 06.01.04.09 “COOPENER” funds initiatives that promote renewable energy sources and energy efficiency in developing countries, and address sustainable energy services for poverty alleviation in the context of the EUEI. €5 million p.a. was committed on these budget lines in 2003-05.

List of Acronyms

DCECI | Development Cooperation and Economic Cooperation Instrument |

DPS | Development Policy Statement adopted by the Council, European Parliament and the Commission on 22 November 2005 |

6th EAP | Sixth Environmental Action Programme, Decision 1600/2002/EC, OJ L242/1 of 10/09/2002 |

EC | European Community |

ENPI | European Neighbourhood Policy Instrument |

EUEI | European Union Energy Initiative |

EUWI | European Union Water Initiative |

EU | European Union |

FLEGT | Forest Law Enforcement, Governance and Trade |

GEF | Global Environment Facility |

FP6 | Framework Programme for Research no 6 |

IEA | International Energy Agency |

IEE | Intelligent Energy - Europe |

IFI | International Financial Institution |

IISD | International Institute for Sustainable Development |

IUCN | World Conservation Union |

IPA | Pre-Accession Instrument |

IPCC | Inter-governmental Panel on Climate Change |

JPoI | Johannesburg Plan of Implementation adopted at WSSD |

JREC | Johannesburg Renewable Energy Coalition |

MEA | Multilateral Environmental Agreement |

MDG | Millennium Development Goals |

PEP | Poverty-Environment Partnership |

PRSP | Poverty Reduction Strategy Paper |

NGO | Non-Governmental Organisation |

SAICM | Strategic Approach to International Chemicals Management |

UNCBD | United Nations Convention on Biological Diversity |

UNCCD | United Nations Convention on Combating Desertification |

UNFCC | United Nations Framework Convention on Climate Change |

UNDP | United Nations Development Program |

UNEP | United Nations Environmental Programme |

UNFF | United Nations Forum on Forests |

UNITAR | United Nations Institute for Training and Research |

WRI | World Resources Institute |

WWF | World Wide Fund for Nature |

WSSD | World Summit for Sustainable Development |

ACP-EU | Africa – Caribbean – Pacific - European Union |

EDF | European Development Fund |

AMCOW | African Ministerial Conference on Water |

FEMA | African Ministers for Water and for Energy |

AFLEG | African Forest Law Enforcement and Governance |

[1] Patrz Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie działań zewnętrznych poprzez programy tematyczne w ramach przyszłych perspektyw finansowych 2007–2013, COM(2005) 324 z 3.8.2005.

[2] http://www.millenniumassessment.org/en/index.aspx

[3] World Development Report 2003: Sustainable Development in a Dynamic Word (raport o rozwoju świata 2003: Zrównoważony rozwój w dynamicznym świecie) (Bank Światowy).

[4] Wspólne oświadczenie z dnia 22 listopada 2005 r. uzgodnione przez Parlament Europejski, Radę i Komisję.

[5] Decyzja nr 1230/2003/WE.

[6] COM(2002) 408 z 17.7.2002.

[7] Decyzja nr 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady.

[8] Dokumenty strategiczne dotyczące ograniczania ubóstwa oraz krajowe dokumentystrategiczne WE.

[9] „Ex ante evaluation of a renewed multiannual Community programme in the field of energy (2007-2013)” (Ocena ex ante odnowionego wieloletniego programu Wspólnoty w dziedzinie energii (2007-2013)), wrzesień 2004.

[10] Plan działania towarzyszący strategii UE w zakresie zmian klimatycznych w kontekście współpracy na rzecz rozwoju 1 (Plan Działania na lata 2004-2008), uzgodniony przez Radę w dniu 22 listopada 2004 r.

[11] Komunikat Komisji „Winning the Battle against Global Climate Change” (Powstrzymywanie zmian klimatycznych na świecie) z dnia 9 lutego 2005 r. – COM(2005) 35.

[12] COM(2005) 489.

[13] COOPENER II.

[14] Millennium Ecosystem Assessment.

[15] World Development Report 2003: Sustainable Development in a Dynamic World (World Bank).

[16] Intergovernmental Panel on Climate Change, 3rd Assessment Report.

[17] Myers, N. (2005) Environmental refugees: an emergent security issue, 13th Economic Forum, Prague 23-27 May.

[18] Countries using more than 10% of total supply where water shortage is likely to impede development.

[19] The European environment: State and outlook 2005. European Environment Agency - NB: figures quoted include Switzerland.

[20] WHO (2000) Air pollution , WHO Fact sheet 187.