5.7.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 164/48

—

wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego oraz

—

wniosku dotyczącego decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej program wspólnotowy na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej — PROGRESS

1.1

podkreśla, że rozpatrywany projekt rozporządzenia stanowi część pakietu rozporządzeń dotyczących funduszy strukturalnych, który Komisja Europejska przedłożyła wraz z innymi projektami legislacyjnymi dnia 14 lipca 2004 r. Rozporządzenie określa ogólne przepisy regulujące funkcjonowanie Europejskiego Funduszu Społecznego (zwanego dalej Funduszem bądź EFS), jak również definiuje działania, które mogą być finansowane z Funduszu w ramach celów „konwergencja” oraz celu „regionalna konkurencyjność i zatrudnienie”. Oprócz tego przewidziane są uregulowania horyzontalne dotyczące działań uruchamianych w ramach Funduszu;

1.2

podkreśla, że Fundusz był dotychczas ważnym instrumentem finansowym w ramach polityki zatrudnienia i wygenerował trwały proces przyrostu miejsc pracy. Poza tym przyczynił się do powstania imponującej liczby inicjatyw z zakresu aktywnej polityki zatrudnienia na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Powiązanie EFS z europejską strategią zatrudnienia przyniosło w bieżącym okresie programowania bardzo owocne wyniki. Komitet jest przekonany, że jego powiązanie ze strategią lizbońską będzie również pozytywne;

1.3

podkreśla, że główne zadanie Europejskiego Funduszu Społecznego polega na wzmacnianiu gospodarczej i społecznej spójności poprzez wspieranie polityki państw członkowskich, mając na uwadze osiągnięcie następujących celów: pełne zatrudnienie, poprawa jakości miejsc pracy i wydajności pracy, jak również wspieranie integracji społecznej i zmniejszanie regionalnych dysproporcji w zatrudnieniu zgodnie z wytycznymi i zaleceniami europejskiej strategii zatrudnienia. Ta ostatnia została w roku 2003 uaktualniona pod kątem dostosowania do strategii lizbońskiej i jeszcze silniejszego nakierowania na politykę spójności gospodarczej i społecznej;

1.4

stwierdza, że proponowane rozporządzenie w swojej obecnej formie nie zawsze jest ścisłe i konkretne. W niektórych miejscach, aby móc stwierdzić, jaki jest faktyczny zakres oddziaływania rozporządzenia, trzeba zestawić je z innymi aktami prawnymi, które nie są przedmiotem niniejszej opinii. Dotyczy to przykładowo finansowania działań wymienionych w rozporządzeniu bądź przeprowadzanych w związku z planowanymi partnerstwami. Oznacza to, że zakres stosowania jest poszerzony;

1.5

daje zdecydowanie wyraz swojemu zaniepokojeniu odnośnie roli, jaką przyznano państwom członkowskim i władzom administracyjnym w nadzorowaniu celów Funduszu, bez włączenia w jakiejkolwiek formie samorządów regionalnych i lokalnych w proces kształtowania tych partnerstw; przypomina o konieczności silniejszego i lepszego uczestniczenia regionów i samorządów lokalnych w ustalaniu, programowaniu i realizacji środków funduszu zgodnie z zasadą pomocniczości i przy uwzględnieniu systemu instytucjonalnego danego państwa członkowskiego;

1.6

przyjmuje do wiadomości stwierdzenia zawarte w trzecim raporcie na temat spójności gospodarczej i społecznej w kwestii starzenia się społeczeństwa europejskiego i skutków tej sytuacji dla świata pracy. Według wspomnianego dokumentu i najnowszych prognoz liczba osób w przedziale wiekowym od 15 do 64 lat zmniejszy się w UE do roku 2025 o 10 %. Jednocześnie zwiększy się liczba osób powyżej 65 lat. Starzenie się społeczeństwa będzie więc prowadzić do stopniowego zmniejszania się w UE liczby ludności w wieku produkcyjnym. Prognozy te pokazują wyraźnie konieczność utrzymania wzrostu gospodarczego w UE i zwiększania stopy zatrudnienia przy jednoczesnym obniżaniu liczby osób odchodzących na wcześniejszą emeryturę; Komitet Regionów pragnie w tym kontekście przypomnieć swą opinię w sprawie komunikatu Komisji w sprawie zwiększenia zatrudnienia starszych pracowników i wydłużenia wieku odchodzenia z rynku pracy (uchwaloną na 56. sesji plenarnej 29 września 2004 r.);

1.7

jest zdania, że przyszłe rozporządzenie w sprawie EFS musi godzić z sobą politykę na rzecz utrzymania zdolności do zatrudnienia podczas całego życia zawodowego, zarówno mężczyzn jak i kobiet, i na rzecz przekwalifikowywania pracowników powyżej 40 roku życia oraz wspieranie wdrażania młodzieży w rynek pracy, co z propozycji rozporządzenia nie wynika. Przy wspieraniu aktywnego starzenia się i stopniowego przechodzenia na emeryturę należy stosować kryteria trwałego rozwoju;

1.8

uważa, że słuszne jest uwzględnienie w rozporządzeniu szczególnych problemów gospodarczych i społecznych, z którymi peryferyjne obszary miejskie są dziś skonfrontowane w porównaniu z innymi bardziej rozwiniętymi obszarami kontynentu europejskiego. Sytuacja ta mogłaby doprowadzić do utrwalenia się problemów dostępu obywateli do urzędów właściwych w sprawach zatrudnienia; jest zdania, że należy uwzględniać problemy społeczne w całej ich różnorodności wynikającej z różnych potrzeb w miastach europejskich;

1.9

przyjmuje z zadowoleniem opublikowanie wspólnotowego programu PROGRESS na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej, tym bardziej że propozycja rozporządzenia nie wspomina już w ogóle o inicjatywie wspólnotowej; zaleca rozważenie, czy nie warto byłoby włączyć jakiegoś odniesienia do tego programu do tekstu propozycji rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego;

1.10

przyjmuje do wiadomości z zadowoleniem uregulowanie dotyczące spójności i komplementarności zawarte w propozycji decyzji w sprawie programu PROGRESS. Konieczne jest jednakże, by wszystkie działania finansowane z funduszy strukturalnych, a w szczególności przez Europejski Fundusz Społeczny odpowiadały zasadom spójności, komplementarności i koncentracji;

1.11

zwraca uwagę na to, że w lipcu 2001 r. Komisja przyjęła białą księgę w sprawie europejskiego zarządzania (European governance), która miała zapoczątkować proces wypracowania polityk sektorowych Unii Europejskiej, włączając w kształtowanie i realizację tego procesu większą liczbę osób i organizacji, by zwiększyć jego przejrzystość i przekazać wszystkim w nim uczestniczącym więcej odpowiedzialności. Zwiększenie partycypacji samorządów regionalnych i lokalnych w działaniach politycznych Unii Europejskiej ukazuje również, że podmioty te w niektórych państwach członkowskich odgrywają ważną rolę w opracowywaniu polityk, co świadczy o ich wzrastającym znaczeniu i silniejszym włączeniu obywateli i organizacji społecznych w procesy lokalnej demokracji; jest zdania, że powinno to zostać uwzględnione przy tworzeniu przepisów prawnych w sprawie funduszy strukturalnych, a w szczególności Europejskiego Funduszu Społecznego;

1.12

przyjmuje z zadowoleniem do wiadomości, że w części normatywnej propozycji rozporządzenia wyraźnie wskazuje się na innowacje, gdyż odpowiada to dokładnie filozofii strategii lizbońskiej, mającej na celu stworzenie europejskiego obszaru badań i innowacji;

1.13

uważa, że powiązanie między propozycją rozporządzenia, europejską strategią zatrudnienia i strategią lizbońską jest pozytywne i pozwoli na podniesienie skuteczności instrumentów prawnych i finansowych Unii Europejskiej; wyraża zaniepokojenie z powodu niedokładności niektórych artykułów propozycji rozporządzenia dotyczących kwestii merytorycznych i finansowych, na które wskazuje się w niniejszej opinii; jest zdania, że dla przyszłego rozporządzenia korzystne byłyby bardziej konkretne przepisy.

2.1

oczekuje, że przy określaniu zadań EFS dodana zostanie w art. 2 ust. 1 wyraźna wzmianka o wspieraniu polityk państw członkowskich związanych z przestrzeganiem zasady równouprawnienia płci, zgodnie ze znaczeniem przypisywanym tej zasadzie w art. 2 Traktatu WE i w art. I-2 i I-3 Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, a także polityk w dziedzinie niedyskryminacji w rozumieniu art. 21 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, gdyż propozycja rozporządzenia takiego zapisu nie zawiera. Przypomina, że zakres przedmiotowy przyszłego programu PROGRESS obejmuje wyraźnie stosowanie zasady niedyskryminacji i dlatego też zaleca uwzględnienie tej zasady w rozporządzeniu;

2.2

zaleca, by oprócz odwołania się do europejskiej strategii zatrudnienia ująć również w zasadniczej, normatywnej części propozycji rozporządzenia odwołanie do strategii lizbońskiej, gdyż wraz z nią UE narzuciła sobie strategiczny cel uczynienia z Unii najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej, opartej na wiedzy gospodarki świata — obszaru gospodarczego, który jest zdolny do osiągnięcia trwałego wzrostu gospodarczego z większą ilością i lepszych miejsc pracy i większą społeczna spójnością; jest zdania, że działania wspierane przez Fundusz muszą służyć osiąganiu tego celu;

2.3

jest zdania, że samorządy lokalne i regionalne muszą współpracować w opracowywaniu i realizacji corocznie ustalanych wytycznych polityki zatrudnienia. Ponieważ na podstawie tych wytycznych ustalane są priorytety, a tym samym właściwe ramy dla wykorzystania Funduszu, należy prowadzić konsultację z samorządami lokalnymi i regionalnymi oraz włączać je w pełni w ustalanie tychże priorytetów. Pogląd ten Komitet sformułował już w opinii przyjętej na 26 sesji plenarnej w dn. 18/19 listopada 1998 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady odnośnie Europejskiego Funduszu Społecznego i jest to dążenie, z którego Komitet Regionów nie może zrezygnować w nowym okresie programowania 2007-2013;

2.4

zaleca, by działania przewidziane w zakresie szkoleń i edukacji, które są głównie częścią celu „konwergencja”, zostały dokładniej zdefiniowane i rozszerzone na cel „regionalna konkurencyjność i zatrudnienie”; poza tym zaleca, by włączyć kształcenie ustawiczne jako jedno z konkretnych działań w zakresie szkoleń;

2.5

zaleca, by obok wymienionych już w propozycji grup takich jak pracownicy w starszym wieku i pracownicy niewykwalifikowani, osoby poszukujące pracy, osoby nieaktywne zawodowo, imigranci i niepełnosprawni, wymienić w artykule 3 wyraźnie następujące grupy: młodzież, gdyż stopa bezrobocia wśród młodzieży jest w strefie euro prawie dwukrotnie wyższa niż stopa bezrobocia w ogóle, oraz bezrobotni w wieku powyżej 40 lat (zarówno mężczyźni, jak i kobiety), którzy ze względu na swoje specyficzne cechy są narażeni na ryzyko wykluczenia z rynku pracy, zastrzegając jednocześnie, że środki przyjęte na mocy tego artykułu winny zapewniać oferowanie jednakowych możliwości kobietom, mężczyznom i młodzieży; podkreśla, że prewencyjne podejście do zagadnienia dostępu do zatrudnienia i zapobiegania bezrobociu jest pozytywne;

2.6

spośród wymienionych w artykule 3 priorytetowych dziedzin finansowania pragnie wyróżnić działania, które są skierowane na doskonalenie, kształcenie ustawiczne oraz edukacja w dziedzinach nowych technologii informacji i komunikacji; przyjmuje z zadowoleniem fakt, że rozszerzanie i wspieranie inwestycji w zasoby ludzkie zostało uznane jako jeden z priorytetów ze względu na jego znaczenie dla pracy. Każdy z tych priorytetów jest w adekwatny sposób powiązany ze strategią lizbońską; podkreśla również działania mające na celu modernizację administracji właściwej dla spraw pracy oraz kursy językowe i odwołanie do gospodarki społecznej; zaleca uwzględnienie w tym artykule zobowiązania administracji pracy do prowadzenia konsultacji z samorządami lokalnymi; poza tym proponuje uchwalenie konkretnych działań mających na celu wspieranie obsadzania funkcji kierowniczych przez kobiety;

2.7

zaleca, by zwiększony limit finansowania z EFS dla środków w ramach celu integracji społecznej (priorytet c) do 10 % osi priorytetów, o którym mowa w art. 3(4) projektu rozporządzenia ESF, stosował się również do środków przeznaczonych na zwiększanie dostępu do zatrudnienia (priorytet b).

2.8

generalnie sugeruje poprawienie terminologii i brzmienia artykułu 3 projektowanego rozporządzenia, gdyż mogą wystąpić trudności w interpretacji językowej, szczególnie teraz, po przystąpieniu dziesięciu nowych państw i wynikającego stąd włączenia nowych języków do acquis communautaire. Sugestię tę można rozciągnąć na całą część normatywną proponowanego rozporządzenia;

2.9

stwierdza, że priorytetem w propozycji rozporządzenia jest rola państw członkowskich oraz urzędów administracji oraz innych podmiotów, które muszą zapewnić spójność działań finansowanych przez Fundusz z europejską strategią zatrudnienia; dlatego też uważa za konieczne większe uszczegółowienie roli samorządów regionalnych i lokalnych, które muszą również przyczyniać się do spójności działań finansowanych przez Fundusz, tym bardziej że te działania będą realizowane na szczeblu regionalnym i lokalnym; jest zdania, że należy mieć na uwadze skutki, jakie dla spójności społecznej wynikają z wymogu spójności i koncentracji, który został zapisany w artykule 4 propozycji rozporządzenia;

2.10

pozytywnie ocenia wyszczególnienie obszarów, na których powinny koncentrować się działania Funduszu, oraz zwraca uwagę na największe problemy regionów i gmin, włącznie z zaniedbanymi obszarami miast oraz schyłkowymi obszarami wiejskimi bądź uzależnionymi od rybołówstwa; proponuje, by w artykule 4 wspomnieć również wyraźnie o „okręgach przemysłowych przezywających kryzys”, gdyż działania finansowane przez Fundusz mogą w tym przypadku przyczynić się do poprawy spójności społecznej w tym niezwykle ciężkim czasie dla mieszkańców tych obszarów, a szczególnie dla kobiet;

2.11

przyjmuje z zadowoleniem wzmiankę o samorządach regionalnych i lokalnych w kontekście aspektów zarządzania administracyjnego i partnerstwa; jest jednak zdania, że ze względu na specyfikę instytucjonalną poszczególnych państw członkowskich samorządy regionalne i lokalne należy uwzględniać na etapie planowania działań finansowanych przez Fundusz, gdyż jak Komitet stwierdził już w opinii przyjętej na 36 sesji plenarnej w dn. 14 grudnia 2000 r. w sprawie: „Nowe europejskie struktury decyzyjne: Europa — miejsce dla inicjatyw obywatelskich”, pewnych kwestii takich jak tworzenie miejsc pracy czy integracja społeczna nie da się skutecznie rozwiązać z jednego jedynego poziomu, lecz wymagają one współdziałania wszystkich, przy zachowaniu zasad bliskości i proporcjonalności; reprezentuje pogląd, że rozsądnie byłoby powierzyć zarządzanie częścią działań prowadzonych w ramach Funduszu podmiotom szczebla regionalnego i lokalnego. Przyczyniłoby się to do osiągania celów, o których jest mowa w tym artykule;

2.12

przyjmuje z zadowoleniem odniesienie do konieczności konsultacji i włączenia różnych podmiotów społecznych i organizacji pozarządowych na odpowiednim szczeblu terytorialnym w procesy programowania, realizacji i monitorowania działań finansowanych przez Fundusz; zauważa jednak, że propozycja rozporządzenia nie jest wystarczająco konkretna, dlatego też nalega na poprawienie brzmienia odpowiedniego ustępu artykułu 5; zaleca skonkretyzowanie zarówno rodzaju związków i stowarzyszeń uwzględnianych w tym zakresie — przykładowo związki pracowników i związki pracodawców — jak również odpowiedniego szczebla i właściwego zakresu takiej konsultacji; jest zaniepokojony, że ten zbyt mało konkretny artykuł może się okazać w praktyce nie do zastosowania; pragnie zwrócić uwagę na komunikat opublikowany przez Komisję w dn. 19 grudnia 2003 r.„Dialog ze związkami samorządów terytorialnych w sprawie kształtowania polityki Unii Europejskiej”, którego celem głównym było danie możliwości również podmiotom terytorialnym, by poprzez swoje związki i zrzeszenia mogły zająć stanowisko i wnieść wkład w realizację polityki europejskiej;

2.13

uważa, że pozytywne jest włączenie aspektów przekrojowych do normatywnej części rozporządzenia, dotyczących w szczególności równouprawnienia płci. Państwa członkowskie i urzędy administracji muszą zadbać o to, by w programach operacyjnych znalazły się zapisy o tym, w jaki sposób w trakcie programowania, realizacji, monitorowania i oceny wspierać się będzie równouprawnienie płci; jest zdania, że samorządy regionalne i lokalne mogą w tym zakresie wnieść swoje praktyczne doświadczenia zdobyte w trakcie okresu programowania 2000-2006, dlatego też zaleca, by w artykule 6 wskazać na te jednostki terytorialne;

2.14

jest zdania, że przy pomocy działań finansowanych poprzez EFS powinno się wnosić aktywny wkład do implementacji dyrektywy 2002/73 Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 września 2002 r. w sprawie realizacji zasady równouprawnienia mężczyzn i kobiet odnośnie dostępu do zatrudnienia, kształcenia zawodowego i kariery zawodowej jak również w odniesieniu do warunków pracy; przyjmuje z zadowoleniem, że równouprawnienie płci stanowi jeden z obszarów interwencji przyszłego programu PROGRESS;

2.15

zaleca uściślenie znaczenia użytego w art. 6 projektowanego rozporządzenia wyrazu „opis”, uważa bowiem, że celowe byłoby zamieszczenie w rozporządzeniu nie tylko opisu sposobu wspierania równouprawnienia płci, lecz również wytycznych służących prawidłowemu stosowaniu tej zasady; zaleca zatem dopracowanie brzmienia tego przepisu;

2.16

wyraża zaniepokojenie brakiem w artykule 7 jakiegokolwiek wskazania na szczebel regionalny i lokalny, gdyż na tych właśnie szczeblach łatwiej można stwierdzić zapotrzebowanie na innowacje, o którym mowa w tym artykule. Szczegółowa znajomość sytuacji wyjściowej jest korzystna dla działań badawczych i innowacyjnych. Ze względu na swoją bliskość samorządy terytorialne rozpoznają działania innowacyjne, mogą je wspierać wszelkimi stojącymi do ich dyspozycji środkami, zwiększając w ten sposób efektywność prac badawczych i innowacyjnych na szczeblu regionalnym i lokalnym;

2.17

stwierdza z zaniepokojeniem skreślenie „działań innowacyjnych”, mimo że służyły one realizacji bardzo wartościowych i skutecznych projektów pilotażowych na rzecz rynków pracy, zatrudnienia i kształcenia zawodowego; uważa za celowe utrzymanie instrumentu innowacyjności, który nie zostanie zagubiony w ogólnych obszarach interwencji Funduszu i poprzez wsparcie i impulsy Wspólnoty również w przyszłości zagwarantuje jednolite podejście umożliwiające w dalszym ciągu sprawdzanie nowych form działania w zakresie zatrudnienia, pracowników (mężczyźni i kobiety), integracji społecznej i dysproporcji terytorialnych;

2.18

pozytywnie ocenia fakt, że artykuł 8 propozycji rozporządzenia zawiera osobny ustęp poświęcony współpracy ponadnarodowej, co daje impuls do zwiększenia uznania roli wymiaru regionalnego; zaleca, by przy pomocy różnych instrumentów współpracy terytorialnej wspierać i wzmacniać sieci miast oraz działać na rzecz rozpowszechniania doświadczeń we współpracy samorządów lokalnych i/lub regionalnych, na co Komitet zwrócił już uwagę w swojej opinii przyjętej na 55 sesji plenarnej w dn. 16 czerwca 2004 r. w sprawie komunikatu „Trzeci raport na temat spójności gospodarczej i społecznej”;

2.19

wyraża zaniepokojenie faktem, że w artykule 8 poświęconym współpracy ponadnarodowej brak jest jakiegokolwiek wskazania na poziom regionalny i lokalny, tym bardziej w kontekście doświadczeń zebranych podczas bieżącego okresu programowania w ramach inicjatywy wspólnotowej INTERREG, która była zarządzana przez regiony poprzez samodzielne jednostki administracyjne, różne od administracji szczebla krajowego; zaleca skonkretyzowanie tego artykułu i sprecyzowanie sposobów interwencji, finansowania tych działań, jak również specyficznej roli samorządów regionalnych i lokalnych;

2.20

stwierdza z zadowoleniem, że w propozycji rozporządzenia ujęto przepis, według którego Komisja wspiera wymianę doświadczeń, działania wyczulające, seminaria jak również sieci mające na celu identyfikowanie i rozpowszechnianie sprawdzonych praktyk i rozszerzanie wzajemnej wymiany wiedzy, by w ten sposób zwiększać przyczynek EFS do osiągnięcia celów Wspólnoty w zakresie zatrudnienia i integracji społecznej; ubolewa, że propozycja rozporządzenia nie zawiera bardziej dokładnych informacji na temat finansowania pomocy technicznej i jej skoordynowania ze wszystkimi programami realizowanymi w najbliższym okresie programowania; dlatego też domaga się skonkretyzowania tego artykułu;

2.21

uważa za pozytywne ujęcie włączenie artykułu na temat raportów rocznych i końcowych konkretyzującego treść tych raportów; jest zdania, że w raportach tych powinno się również wykazywać, w jaki sposób następuje włączenie i wysłuchanie podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, niezależnych przedstawicieli interesu publicznego oraz organizacji pozarządowych;

2.22

wyraża zaniepokojenie niedokładnością niektórych ustępów artykułu mówiącego o wydatkach kwalifikujących się do wsparcia. Wprowadza się pojęcie „kosztów pośrednich” projektu, dla których możliwe jest zadeklarowanie do 20 % kosztów bezpośrednich, zgodnie z pewnymi niesprecyzowanymi bliżej czynnikami; zaleca uściślenie całości tych przepisów w wersji ostatecznej, gdyż niedokładności w takich kwestiach mogą prowadzić do komplikacji w zarządzaniu i do nieefektywnych wydatków, co jest sprzeczne z zasadą dobrego zarządzania finansowego, o której przestrzeganiu stale przypomina Komisja Europejska.