(1)

Sektor ziemniaków można podzielić na ziemniaki świeże, które są kupowane głównie na potrzeby konsumpcji domowej, oraz ziemniaki do przetwórstwa, wykorzystywane w żywieniu zwierząt i w przetworzonych produktach spożywczych, takie jak ziemniaki mrożone (w tym frytki mrożone), ziemniaki suszone, ziemniaki przetworzone lub zakonserwowane.

(2)

Produkcja ziemniaków w Unii wynosi około 52 mln ton, z czego 19,5 mln ton przypada na ziemniaki do przetwórstwa. Największymi unijnymi producentami ziemniaków do przetwórstwa są Belgia, Niemcy, Francja, Włochy i Niderlandy. Szacuje się, że produkcja mrożonych frytek stanowi około 41 % produkcji ziemniaków do przetwórstwa.

(3)

Unia jest eksporterem netto przetworzonych ziemniaków. Szacuje się, że w ciągu ostatnich 5 lat co najmniej 4 mln ton ziemniaków przeznaczonych do przetwórstwa trafiło do państw trzecich w ramach wywozu z Belgii, Niemiec, Francji, Włoch i Niderlandów w postaci przetworzonych produktów z ziemniaków. W normalnych warunkach rynkowych szczególnie duża jest proporcja wywozu ziemniaków mrożonych, przede wszystkim mrożonych frytek. 64 % mrożonych ziemniaków w światowym wywozie pochodzi z Unii, a wartość wywozu mrożonych frytek z Unii do państw trzecich w 2019 r. oszacowano na 1,85 mld EUR.

(4)

Ze względu na obecną pandemię COVID-19 oraz znaczne ograniczenia przemieszczania się osób, jakie wprowadzono w państwach członkowskich, producenci ziemniaków do przetwórstwa doświadczają zakłóceń gospodarczych, prowadzących do trudności finansowych i problemów z płynnością finansową.

(5)

Rozprzestrzenianie się choroby oraz wprowadzone środki ograniczają dostępność siły roboczej, co upośledza w szczególności etapy produkcji, przetwarzania i transportu ziemniaków do przetwórstwa.

(6)

Obowiązkowe zamknięcie restauracji i innych placówek branży hotelarsko-gastronomicznej, takich jak stołówki szkolne i pracownicze, jak również odwołanie imprez sportowych i rozrywkowych, takich jak festiwale kulturalne i imprezy plenerowe oraz zawody sportowe, w Unii i w państwach trzecich, również skutkuje zahamowaniem działalności tej branży, co prowadzi do istotnych zmian w strukturze popytu na produkty z ziemniaków. W związku z tym, że konsumenci nie spożywają już posiłków poza domem i kupują znacznie mniej żywności typu „fast food”, popyt konsumpcyjny przesunął się na ziemniaki świeże do przygotowania w domu. Co więcej, mimo iż wzrosła konsumpcja niektórych przetworzonych produktów z ziemniaków, takich jak chipsy i purée w proszku, nie może ona zrekompensować spadku popytu w branży hotelarsko-gastronomicznej.

(7)

Ponadto nabywcy w Unii i na rynku światowym unieważniają umowy i opóźniają zawarcie nowych umów w oczekiwaniu na dalszy spadek cen. Na wywóz mają również wpływ wyzwania logistyczne, ponieważ początek pandemii COVID-19 w Chinach doprowadził do znacznych zatorów w portach w tym kraju i w innych miejscach. Oczekuje się, że okres zwiększonej liczby odwołanych kursów (ang. blank sailing) będzie trwał co najmniej do czerwca 2020 r., co doprowadzi do stopniowego zmniejszania się liczby kontenerów (w szczególności kontenerów ze świeżymi i mrożonymi towarami), znacznego wzrostu stawek i opóźniania wysyłki eksportowanych towarów. Od czwartego tygodnia marca 2020 r. unijni producenci ziemniaków do przetwórstwa zgłosili spadek liczby transakcji między państwami członkowskimi w przedziale od 25 do 47 %, a w odniesieniu do wywozu do państw trzecich – w przedziale 30 do 65 %.

(8)

W związku z tym na obecnym etapie popyt na ziemniaki świeże wzrósł, ale nastąpił gwałtowny spadek popytu na ziemniaki do przetwórstwa, co miało natychmiastowy i poważny wpływ na rynek. Gwałtowny spadek popytu dotyczy w szczególności, choć nie wyłącznie, ziemniaków do przetwórstwa wykorzystywanych w produkcji mrożonych frytek, innych ziemniaków ciętych i produktów pakowanych próżniowo, które są zwykle spożywane w punktach sprzedaży żywności typu „fast food” i w restauracjach. Ze względu na różne właściwości ziemniaków świeżych i ziemniaków do przetwórstwa ziemniaki przeznaczone do przekształcenia nie mogą być sprzedawane na rynku ziemniaków świeżych. W związku z tym, ze względu na brak obrotu, ceny na rynkach terminowych znacznie spadły – w kwietniu 2020 r. były o 90 % niższe w porównaniu z notowaniami w styczniu 2020 r. W wyniku wstrzymania obrotu w niektórych państwach członkowskich będących producentami, takich jak Belgia i Francja, nie ma już notowań cen w odniesieniu do niektórych ziemniaków do przetwórstwa, co jest oznaką ostrego spadku wielkości i wartości transakcji. W innych państwach członkowskich, takich jak Niemcy i Niderlandy, odnotowano spadek cen ziemniaków do przetwórstwa o 90 %.

(9)

Ponadto duże ilości ziemniaków do przetwórstwa są obecnie przechowywane. Szacuje się, że co najmniej 2 650 000 ton ziemniaków do przetwórstwa (o wartości 400 mln EUR) pochodzących z kampanii 2019 będzie nadal przechowywane przed końcem kampanii 2020 – w lipcu 2020 r. Ziemniaki do przetwórstwa, które zostały zebrane w październiku/listopadzie 2019 r. i są nadal przechowywane, staną się wkrótce niezdatne do wykorzystania z powodu pogorszenia ich jakości. Aby zwolnić miejsce dla ziemniaków do przetwórstwa pochodzących z kampanii 2020, producenci będą musieli zniszczyć część pozostałych zapasów, których nie można przetworzyć we właściwym czasie. Istnieje ryzyko, że w ostateczności producenci, którzy musieliby ponieść koszty transportu i zniszczenia produkcji, rozrzucą ziemniaki do przetwórstwa po polach. Rozrzucenie ziemniaków do przetwórstwa na polach stworzy ryzyko długotrwałych skutków dla środowiska i skutków fitosanitarnych, ponieważ ziemniaki te będą kiełkowały na kolejnych uprawach i mogłyby zostać dotknięte chorobami, powodując długotrwałe zanieczyszczenie gleby i w sposób trwały szkodząc młodym sadzonkom.

(10)

Powyższe okoliczności prowadzą do zakwalifikowania tych zdarzeń jako okresu poważnych zakłóceń równowagi na rynku.

(11)

W celu wsparcia producentów ziemniaków w tym okresie poważnych zakłóceń równowagi na rynku należy umożliwić rolnikom, zrzeszeniom rolników lub związkom takich zrzeszeń, uznanym organizacjom producentów, zrzeszeniom uznanych organizacji producentów i uznanym organizacjom międzybranżowym zawieranie porozumień i wydawanie decyzji dotyczących ziemniaków do przetwórstwa na zasadzie tymczasowości na okres 6 miesięcy. Środki te obejmują: (i) wycofanie z obrotu i bezpłatną dystrybucję; (ii) przekształcanie i przetwarzanie; (iii) przechowywanie; (iv) wspólną promocję; oraz (v) tymczasowe planowanie produkcji.

(12)

Takie porozumienia i decyzje dotyczące ziemniaków do przetwórstwa mogłyby obejmować: (i) wycofanie ziemniaków z obrotu w celu kontrolowanego zniszczenia produktu lub bezpłatnej dystrybucji na rzecz banków żywności lub instytucji publicznych; (ii) przetwarzanie ziemniaków do innych celów, takich jak pasza dla zwierząt, wykorzystanie produkcji na potrzeby metanizacji; (iii) tworzenie i poszukiwanie możliwości przechowywania oraz przygotowanie ziemniaków do przechowywania przez dłuższy okres; (iv) promowanie konsumpcji produktów z przetworzonych ziemniaków; oraz (v) planowanie środków zmniejszenia wielkości przyszłych nasadzeń oraz dostosowanie istniejących umów dotyczących ziemniaków w ramach kampanii w 2020 r.

(13)

Należy tymczasowo zezwolić na zawieranie porozumień i wydawanie decyzji dotyczących ziemniaków do przetwórstwa przez okres 6 miesięcy. Ponieważ jest to okres, w którym należy zagospodarować zapasy ziemniaków pochodzące z kampanii 2019, a ziemniaki z kampanii 2020 zostaną zebrane od tego lata, oczekuje się, że w okresie tym środki będą miały największy wpływ.

(14)

Zgodnie z art. 222 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 zezwolenia udziela się, jeśli nie zakłóca ono funkcjonowania rynku wewnętrznego i jeśli te porozumienia i decyzje mają na celu wyłącznie ustabilizowanie danego sektora. Te szczególne warunki wykluczają porozumienia i decyzje, które bezpośrednio lub pośrednio prowadzą do podziału rynków, dyskryminacji ze względu na przynależność państwową lub do ustalania cen. Jeżeli porozumienia i decyzje nie spełniają tych warunków lub przestały spełniać te warunki, ma do nich zastosowanie art. 101 ust. 1 Traktatu.

(15)

Zezwolenie przewidziane w niniejszym rozporządzeniu powinno obejmować swoim zasięgiem terytorium Unii, gdyż poważne zakłócenia równowagi na rynku występują w całej Unii.

(16)

Aby państwa członkowskie były w stanie ocenić, czy porozumienia i decyzje dotyczące ziemniaków do przetwórstwa nie zakłócają funkcjonowania rynku wewnętrznego i mają na celu wyłącznie ustabilizowanie sektora ziemniaków, właściwym organom państwa członkowskiego mającego największy udział w szacowanej wielkości produkcji ziemniaków objętej tymi porozumieniami lub decyzjami, w tym organom ochrony konkurencji tego państwa, należy przekazywać informacje na temat zawartych porozumień i wydanych decyzji oraz na temat objętej nimi wielkości produkcji i okresu, którego dotyczą.

(17)

Ze względu na poważne zakłócenia równowagi na rynku, konieczność pilnego zagospodarowania pozostałych zapasów ziemniaków oraz bliskość okresu, w którym ziemniaki są zwykle zbierane, przechowywane i przekształcane, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie następnego dnia po jego opublikowaniu.

(18)

Środki przewidziane w niniejszym rozporządzeniu są zgodne z opinią Komitetu ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych,