(1)

W dniu 22 listopada 2017 r. Komisja przyjęła roczną analizę wzrostu gospodarczego, rozpoczynając tym samym europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej w 2018 r. Uwzględniła ona w należytym stopniu Europejski filar praw socjalnych proklamowany przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w dniu 17 listopada 2017 r. Priorytety określone w rocznej analizie wzrostu gospodarczego zostały zatwierdzone przez Radę Europejską na posiedzeniu w dniu 22 marca 2018 r. W dniu 22 listopada 2017 r. na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 Komisja przyjęła również sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, w którym nie wskazała Węgier jako jednego z państw członkowskich, w przypadku których przeprowadzona zostanie szczegółowa ocena sytuacji.

(2)

W dniu 7 marca 2018 r. opublikowano sprawozdanie krajowe na 2018 r. dotyczące Węgier. Zawiera ono ocenę postępów Węgier w realizacji zaleceń dla tego kraju, przyjętych przez Radę w dniu 11 lipca 2017 r. (2), działań następczych podjętych w związku z zaleceniami dla tego kraju z poprzednich lat, a także postępów Węgier w realizacji ich krajowych celów w ramach strategii „Europa 2020”.

(3)

W dniu 30 kwietnia 2018 r. Węgry przedłożyły swój krajowy program reform na 2018 r. oraz swój program konwergencji na 2018 r. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je jednoczesnej ocenie.

(4)

Odpowiednie zalecenia dla tego kraju znalazły odzwierciedlenie w programowaniu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych („fundusze ESI”) na lata 2014–2020. Jak określono w art. 23 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 (3), Komisja może zwrócić się do państwa członkowskiego z wnioskiem o dokonanie przeglądu oraz zaproponowanie zmian w umowie partnerstwa i odpowiednich programach, w przypadku gdy jest to konieczne do wsparcia realizacji stosownych zaleceń Rady. Komisja przedstawiła więcej szczegółowych informacji na temat wykorzystania przez nią tego przepisu w ramach wytycznych w sprawie stosowania działań łączących skuteczność funduszy ESI z należytym zarządzaniem gospodarczym.

(5)

Węgry są obecnie objęte częścią zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu oraz podlegają ustaleniom w zakresie reguły dotyczącej zadłużenia. W programie konwergencji na 2018 r. rząd planuje pogorszenie deficytu nominalnego z 2,0 % PKB w 2017 r. do 2,4 % w 2018 r., a następnie stopniową poprawę do 2022 r. – do poziomu 0,5 % PKB. Planuje się, że średniookresowy cel budżetowy – deficyt strukturalny wynoszący 1,5 % PKB – zostanie osiągnięty do 2020 r. Przeliczone saldo strukturalne wskazuje (4), że średniookresowy cel budżetowy zostanie osiągnięty do 2022 r. Zgodnie z programem konwergencji przewiduje się, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB będzie stopniowo spadać do poziomu trochę poniżej 60 % w 2022 r. Scenariusz makroekonomiczny stanowiący podstawę tych prognoz budżetowych opiera się na korzystnych założeniach, co wiąże się ze znacznym ryzykiem nieosiągnięcia deficytów docelowych.

(6)

W programie konwergencji na 2018 r. wskazano, że wpływ, jaki wywierają na budżet w 2017 r. środki bezpieczeństwa, jest znaczny, i przedstawiono stosowne dowody potwierdzające zakres i charakter tych dodatkowych kosztów budżetowych. Według Komisji dodatkowe kwalifikowalne wydatki wyniosły w 2017 r. 0,17 % PKB z tytułu środków związanych z bezpieczeństwem. Przepisy art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1466/97 mają zastosowanie do tych dodatkowych wydatków, jako że poważne zagrożenie terroryzmem stanowi zdarzenie nadzwyczajne, jego wpływ na finanse publiczne Węgier jest znaczny, a zezwolenie na tymczasowe odchylenie od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego nie zagrozi stabilności finansów publicznych. Dlatego też – aby uwzględnić te dodatkowe koszty – zmniejszono wymaganą korektę prowadzącą do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego na 2017 r.

(7)

W dniu 12 lipca 2016 r. Rada zaleciła Węgrom dokonanie rocznej korekty budżetowej wynoszącej 0,6 % PKB, prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego w 2017 r., chyba że osiągnięcie średniookresowego celu budżetowego będzie możliwe przy mniejszym wysiłku fiskalnym. Na podstawie danych dotyczących wyników budżetu w 2017 r. stwierdzono, że na Węgrzech występuje znaczące odchylenie od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego. Zgodnie z art. 121 ust. 4 TFUE i art. 10 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1466/97 w dniu 23 maja 2018 r. Komisja wystosowała do Węgier ostrzeżenie w sprawie odnotowanego w 2017 r. znacznego odchylenia od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego. W dniu 22 czerwca 2018 r. Rada przyjęła następnie zalecenie (5), w którym potwierdzono, że Węgry powinny wprowadzić niezbędne środki w celu zapewnienia, by nominalna stopa wzrostu publicznych wydatków pierwotnych netto (6) nie przekroczyła 2,8 % w 2018 r., co odpowiadałoby rocznej korekcie strukturalnej wynoszącej 1 % PKB. Prognoza Komisji z wiosny 2018 r. wskazuje na ryzyko wystąpienia odchylenia od zalecanego wysiłku fiskalnego.

(8)

W 2019 r., w związku z faktem, że wskaźnik zadłużenia Węgier będzie wyższy niż 60 % PKB a ich prognozowana luka produktowa wyniesie 2,3 %, nominalna stopa wzrostu publicznych wydatków pierwotnych netto nie powinna przekroczyć 3,9 %, co odpowiada korekcie strukturalnej na poziomie 0,75 % PKB według wspólnie uzgodnionej macierzy dostosowań wymogów na mocy paktu stabilności i wzrostu. Prognoza Komisji z wiosny 2018 r. wskazuje na ryzyko wystąpienia znacznego odchylenia od tego wymogu w 2019 r. Ogólnie rzecz biorąc, Rada jest zdania, że ze względu na pogarszające się prognozy budżetowe od 2018 r. konieczne będą znaczne dodatkowe środki w celu spełnienia warunków paktu stabilności i wzrostu, zgodnie z zaleceniem skierowanym do Węgier w dniu 22 czerwca 2018 r. dotyczącym skorygowania znaczącego zaobserwowanego odstępstwa od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego.

(9)

Ogólna stopa zatrudnienia znacznie się poprawiła, a korzystna tendencja ekonomiczna umożliwia zwłaszcza powrót osób bezrobotnych na rynek pracy. Różnica w poziomie aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn jest duża, zwłaszcza w grupie wiekowej 25–39 lat, co częściowo można wytłumaczyć ograniczoną liczbą miejsc w ramach dobrej jakości opieki nad dziećmi. Poziom uczestnictwa dzieci w wieku poniżej 3 lat w opiece nad dziećmi znajduje się znacznie poniżej celu barcelońskiego i średniej unijnej. Program prac publicznych pozostaje wprawdzie głównym programem aktywnej polityki rynku pracy, pozytywną zmianą jest jednak to, że znacznie spadła liczba jego uczestników. Niemniej jednak program jest nadal nieodpowiednio ukierunkowany, a – biorąc pod uwagę sytuację na rynku pracy – jego skuteczność w ponownej integracji uczestników na otwartym rynku pracy jest nadal ograniczona. Programy aktywnej polityki rynku pracy, które koncentrują się w większym stopniu na podnoszeniu i zmianie kwalifikacji, są słabo rozwinięte.

(10)

W 2016 r. udział osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym spadł do 26,3 %, ale utrzymuje się powyżej średniej unijnej. Dzieci są generalnie narażone na ubóstwo w większym stopniu niż inne grupy wiekowe. Poziom minimalnego dochodu wynosi poniżej 50 % progu ubóstwa dla jednego gospodarstwa domowego, co czyni go jednym z najniższych w UE. Adekwatność świadczeń dla bezrobotnych jest bardzo niska: ich maksymalny okres wynoszący trzy miesiące jest najkrótszy w UE i odpowiada jedynie około jednej czwartej przeciętnego czasu potrzebnego osobom poszukującym pracy na znalezienie zatrudnienia. Ponadto wysokość zasiłków należy do najniższych w UE.

(11)

Węgierskie struktury i procesy dialogu społecznego są nadal słabo rozwinięte i nie umożliwiają konstruktywnego zaangażowania partnerów społecznych w opracowywanie i realizację polityki. Niedociągnięcia w zaangażowaniu zainteresowanych stron i ograniczona przejrzystość mają wpływ na proces kształtowania polityki w oparciu o sprawdzone dane i jakość tego procesu, co stwarza niepewność dla inwestorów i spowalnia konwergencję.

(12)

Wdrożono środki mające na celu poprawę systemu podatkowego, lecz niektóre problemy nadal pozostają nierozwiązane. Mimo że klin podatkowy zmniejsza się, w porównaniu z Unią jest jednak nadal wysoki, szczególnie w przypadku niektórych grup o niskich dochodach. Słabym punktem nadal jest ogólna złożoność systemu podatkowego w połączeniu z ciągłym występowaniem zakłócających podatków właściwych dla poszczególnych sektorów. Środki przeciwdziałające agresywnemu planowaniu podatkowemu mają kluczowe znaczenie dla zapobiegania zakłóceniom konkurencji między przedsiębiorstwami, zapewnienia sprawiedliwego traktowania podatników i ochrony finansów publicznych. Skutki uboczne agresywnego planowania podatkowego, odczuwane przez inne państwa członkowskie, wymagają skoordynowanych działań w ramach polityk krajowych w celu uzupełnienia prawodawstwa Unii. Na Węgrzech odnotowuje się stosunkowo wysokie wpływy i odpływy kapitału za pośrednictwem jednostek specjalnego przeznaczenia, które nie są w żaden sposób związane z gospodarką realną. Brak podatków u źródła od dywidend, odsetek i opłat licencyjnych wypłacanych poza Unią (tzn. przez rezydentów unijnych na rzecz rezydentów państw trzecich) przez przedsiębiorstwa z siedzibą na Węgrzech może prowadzić do zupełnego nieopodatkowania takich płatności w przypadku, gdy nie podlegają one podatkowi również w kraju odbiorcy. Komisja zauważa, że Węgry przyjmują do wiadomości, że wypłaty poza UE mogą prowadzić do agresywnego planowania podatkowego w przypadku nadużyć. W oparciu o niedawną wymianę informacji Komisja będzie kontynuować konstruktywny dialog w celu zwalczania agresywnego planowania podatkowego.

(13)

Bariery regulacyjne w sektorze usług, w szczególności handlu detalicznego, wpływają na wydajność sektora i utrudniają skuteczną realokację zasobów, wydajność i innowacje. Istnieje stała tendencja polegająca na powierzaniu pewnych usług przedsiębiorstwom państwowym specjalnie do tego celu utworzonym, ze szkodą dla wolnej konkurencji. Kolejnym problemem jest nieprzewidywalność ram prawnych, szczególnie w sektorze detalicznym, który w ostatnich latach stanął w obliczu częstych zmian przepisów. Z uwagi na fakt, że w proponowanych uregulowaniach bierze się często pod uwagę wielkości obrotu lub powierzchnię, oddziałują one głównie na zagraniczne sieci detaliczne. Zwiększa to poziom niepewności wśród podmiotów gospodarczych i może zniechęcać do inwestycji. Konieczne jest stabilne otoczenie regulacyjne sprzyjające konkurencji. Restrykcyjne uregulowania dotyczące zawodów na Węgrzech utrzymują się na wysokim poziomie, zwłaszcza w odniesieniu do zawodów kluczowych, takich jak rachunkowość i usługi prawne.

(14)

Zaniepokojenie nadal budzi kwestia zapobiegania i ścigania korupcji. Na podstawie kilku wskaźników wydaje się, że problem korupcji na Węgrzech w ostatnich latach nasilił się, a ryzyko korupcji może negatywnie wpływać na potencjał wzrostu gospodarczego tego kraju. Kluczowe znaczenie w walce z korupcją i praniem pieniędzy ma funkcjonowanie prokuratury. Widoczne są wprawdzie pewne sukcesy w stosowaniu środków zwalczających korupcję na niskich szczeblach, ale brak jest dostatecznego zaangażowania, aby wszczynać dochodzenia w sprawie korupcji na wysokich szczeblach. Wdrażanie środków zapobiegających korupcji utrudnia też ograniczona przejrzystość i ograniczenia w dostępie do informacji. Podjęto ważne kroki w zakresie zamówień publicznych, istnieje jednak możliwość dalszej poprawy przejrzystości i konkurencji w obszarze procedur przetargowych. Można to osiągnąć między innymi poprzez publiczne udostępnianie danych uzyskanych w ramach systemu e-zamówień.

(15)

Wyniki kształcenia w zakresie umiejętności podstawowych są znacznie poniżej średniej unijnej, zwłaszcza w przypadku dzieci ze środowisk w niekorzystnej sytuacji społeczno-ekonomicznej. Na wczesnym etapie kształcenia uczniowie kierowani są do różnych rodzajów szkół, o dużym zróżnicowaniu wyników kształcenia i ścieżek zatrudnienia. Dzieci w niekorzystnej sytuacji, w tym dzieci romskie, trafiają głównie do szkół średnich zawodowych, które charakteryzują się gorszym poziomem w zakresie podstawowych umiejętności i wyższym wskaźnikiem przedwczesnego kończenia nauki, a absolwenci tych szkół otrzymują średnio niższe płace. Wskaźnik wczesnego kończenia nauki wzrósł średnio do 12,4 %, a wśród dzieci romskich jest szczególnie wysoki. Wyzwania te są szczególnie naglące w kontekście wysokiej jakości edukacji włączającej. Problem zmniejszającej się liczby kandydatów do szkół wyższych oraz wysoki odsetek osób przerywających naukę w szkolnictwie wyższym będzie jeszcze bardziej ograniczał odsetek osób z wyższym wykształceniem w czasach, kiedy rośnie zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą.

(16)

Pomimo wysiłków podejmowanych w celu poprawy zdrowia publicznego, słabe rezultaty opieki realizowanej przez służbę zdrowia, pogarszane jeszcze niezdrowym trybem życia, utrzymują się, wywierając negatywny wpływ na kapitał ludzki. Niski poziom wydatków na opiekę zdrowotną w połączeniu z nieefektywną alokacją zasobów ogranicza skuteczność węgierskiego systemu opieki zdrowotnej. W połączeniu z dużym uzależnieniem od kosztów ponoszonych przez samych pacjentów, ma to negatywny wpływ na szybki dostęp do przystępnej cenowo profilaktycznej opieki zdrowotnej i usług leczniczych dobrej jakości. Dostęp do opieki zdrowotnej utrudnia również niedobór pracowników służby zdrowia, chociaż niedawne podwyżki wynagrodzeń złagodziły ten problem. Celem bieżących działań reformatorskich jest rozwiązanie problemu nadmiernego korzystania z usług opieki szpitalnej, czego główną przyczyną jest to, że świadczeniodawcy podstawowej opieki zdrowotnej nie są jeszcze odpowiednio przygotowani, aby skutecznie pełnić funkcję lekarzy pierwszego kontaktu. Dalsza racjonalizacja wykorzystania zasobów szpitali wraz z inwestycjami ukierunkowanymi na wzmocnienie usług podstawowej opieki zdrowotnej umożliwiłaby zmniejszenie dysproporcji w dostępie do opieki, zwiększenie wydajności i skuteczną poprawę rezultatów opieki realizowanej przez służbę zdrowia.

(17)

W ramach europejskiego semestru w 2018 r. Komisja przeprowadziła wszechstronną analizę polityki gospodarczej Węgier, którą opublikowała w sprawozdaniu krajowym na 2018 r. Komisja oceniła również program konwergencji na 2018 r., krajowy program reform na 2018 r., a także działania następcze podjęte w odpowiedzi na zalecenia skierowane do Węgier w poprzednich latach. Komisja wzięła pod uwagę nie tylko ich znaczenie dla stabilnej polityki budżetowej i społeczno-gospodarczej na Węgrzech, ale także stopień, w jakim są one zgodne z unijnymi przepisami i wytycznymi, ze względu na konieczność wzmocnienia ogólnego zarządzania gospodarczego w Unii przez wnoszenie na szczeblu unijnym wkładu w przyszłe decyzje krajowe.

(18)

W świetle powyższej oceny Rada przeanalizowała program konwergencji na 2018 r., a jej opinia (7) znajduje odzwierciedlenie w szczególności w zaleceniu 1 poniżej,

1.

2.

3.