17.2.2011   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 43/1

ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 137/2011

z dnia 16 lutego 2011 r.

zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2003/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie nawozów w celu dostosowania jego załączników I i IV do postępu technicznego

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

KOMISJA EUROPEJSKA,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 2003/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. w sprawie nawozów (1), a w szczególności jego art. 31 ust. 1 i 3,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)

Artykuł 3 rozporządzenia (WE) nr 2003/2003 przewiduje, iż nawóz należący do typu nawozów wymienionych w załączniku I do tego rozporządzenia i spełniający warunki ustanowione w tym rozporządzeniu może być oznakowany jako „nawóz WE”.

(2)

Mrówczan wapnia (CAS 544-17-2) jest nawozem zawierającym drugorzędny składnik pokarmowy, używanym jako nawóz dolistny przy uprawie owoców w jednym państwie członkowskim. Substancja ta jest nieszkodliwa dla środowiska i zdrowia ludzi. Z tego względu, aby ułatwić rolnikom w całej Unii dostęp do tej substancji, należy uznać mrówczan wapnia za typ „nawozu WE”.

(3)

Przepisy dotyczące chelatów mikroskładników pokarmowych i roztworów mikroskładników pokarmowych należy dostosować tak, aby umożliwić stosowanie więcej niż jednego czynnika chelatującego, wprowadzić wspólne wartości dla minimalnych zawartości mikroskładników pokarmowych rozpuszczalnych w wodzie oraz zapewnić oznakowanie każdego czynnika chelatującego, który chelatuje co najmniej 1 % mikroskładnika pokarmowego rozpuszczalnego w wodzie i jest zidentyfikowany i określony ilościowo zgodnie z normami EN. Konieczne jest zapewnienie wystarczającego okresu przejściowego, aby umożliwić podmiotom gospodarczym wyprzedaż zapasów nawozów.

(4)

Sproszkowany tlenek cynku (CAS 1314-13-2) jest nawozem cynkowym wymienionym w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 2003/2003. Tlenek cynku w postaci proszku stanowi potencjalne zagrożenie pyłowe podczas stosowania. Użycie tlenku cynku w postaci trwałej zawiesiny w wodzie pozwala tego zagrożenia uniknąć. Należy zatem uznać zawiesinę nawozu cynkowego za typ „nawozu WE”, aby umożliwić bezpieczniejsze stosowanie tlenku cynku. Dla zapewnienia pewnej elastyczności w ramach form użytkowych, należy też zezwolić na stosowanie w takich zawiesinach wodnych soli cynku oraz jednego bądź kilku typów chelatu cynku.

(5)

W art. 23 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 2003/2003 zawarto zasady dotyczące składu i oznakowania mieszanin mikroskładników pokarmowych, ale takie mieszaniny nie są jeszcze wymienione wśród typów nawozów w załączniku I. Z tego powodu mieszaniny mikroskładników pokarmowych nie mogą być sprzedawane jako „nawozy WE”. W załączniku I należy zatem wprowadzić oznaczenia typów nawozów z mikroskładnikami pokarmowymi dla nawozów stałych i płynnych.

(6)

Kwas iminodibursztynowy (dalej zwany „IDHA”) jest czynnikiem chelatującym dopuszczonym do stosowania w dwóch państwach członkowskich dolistnie, doglebowo, w uprawach hydroponicznych oraz w fertygacji. Należy dodać IDHA do listy zatwierdzonych czynników chelatujących w załączniku I, aby ułatwić dostęp do tego nawozu rolnikom w całej Unii.

(7)

W art. 29 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 2003/2003 zawarto wymóg poddawania „nawozów WE” kontroli zgodnie z opisanymi tam metodami analizy. Niektóre z tych metod nie są jednak międzynarodowo uznane i powinny zostać zastąpione normami EN, które zostały wypracowane przez Europejski Komitet Normalizacyjny.

(8)

Zatwierdzone metody opublikowane jako normy EN zazwyczaj obejmują próbę pierścieniową (badanie międzylaboratoryjne) mającą na celu sprawdzenie odtwarzalności i powtarzalności metod analitycznych między różnymi laboratoriami. Należy zatem dokonać rozróżnienia pomiędzy zatwierdzonymi normami EN a niezatwierdzonymi metodami, aby ułatwić zidentyfikowanie norm EN, które zostały poddane badaniom międzylaboratoryjnym, i zapewnić osobom przeprowadzającym kontrolę prawidłowe informacje dotyczące wiarygodności statystycznej norm EN.

(9)

W celu uproszczenia prawodawstwa i ułatwienia przyszłych zmian, należy zastąpić pełny tekst norm w załączniku IV do rozporządzenia (WE) nr 2003/2003 odnośnikami do norm EN, które są publikowane przez Europejski Komitet Normalizacyjny.

(10)

Należy zatem odpowiednio zmienić rozporządzenie (WE) nr 2003/2003.

(11)

Środki przewidziane w niniejszym rozporządzeniu są zgodne z opinią komitetu ustanowionego art. 32 rozporządzenia (WE) nr 2003/2003,

PRZYJMUJE NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

Artykuł 1

Zmiany

1.   W załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 2003/2003 wprowadza się zmiany zgodnie z załącznikiem I do niniejszego rozporządzenia.

2.   W załączniku IV do rozporządzenia (WE) nr 2003/2003 wprowadza się zmiany zgodnie z załącznikiem II do niniejszego rozporządzenia.

Artykuł 2

Przepisy przejściowe

Przepisy zawarte w załączniku I pkt 2 lit. a)–e) stosuje się od dnia 9 października 2012 r. do nawozów wprowadzonych do obrotu przed dniem 9 marca 2011 r.

Artykuł 3

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Sporządzono w Brukseli dnia 16 lutego 2011 r.

W imieniu Komisji

José Manuel BARROSO

Przewodniczący

(1)  Dz.U. L 304 z 21.11.2003, s. 1.

ZAŁĄCZNIK I

W załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 2003/2003 wprowadza się następujące zmiany:

1)

w sekcji D dodaje się pozycje 2.1 i 2.2 w brzmieniu:

„2.1

Mrówczan wapnia

Produkt otrzymywany chemicznie zawierający jako składnik główny mrówczan wapnia

33,6 % CaO

Wapń wyrażony jako rozpuszczalny w wodzie CaO

56 % mrówczanu

 

Tlenek wapnia

Mrówczan

2.2

Mrówczan wapnia płynny

Produkt otrzymywany w wyniku rozpuszczenia w wodzie mrówczanu wapnia

21 % CaO

Wapń wyrażony jako rozpuszczalny w wodzie CaO

35 % mrówczanu

 

Tlenek wapnia

Mrówczan”

2)

w sekcji E.1 wprowadza się następujące zmiany:

a)

w sekcji E.1.2 pozycje 2b i 2c otrzymują brzmienie:

„2b

Chelat kobaltu

Produkt rozpuszczalny w wodzie zawierający kobalt chemicznie związany z zatwierdzonymi czynnikami chelatującymi

5 % rozpuszczalnego w wodzie kobaltu, przy czym co najmniej 80 % rozpuszczalnego w wodzie kobaltu jest w postaci schelatowanej przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Nazwa każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie kobaltu, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

Rozpuszczalny w wodzie kobalt (Co)

Dodatkowo: Całkowity kobalt (Co) schelatowany przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Kobalt (Co) schelatowany przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie kobaltu, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

2c

Roztwór nawozowy kobaltu

Roztwór wodny typów 2a lub typów 2b

2 % rozpuszczalnego w wodzie kobaltu

Oznaczenie powinno zawierać:

1)

nazwę(-y) anionów nieorganicznych;

2)

nazwę każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie kobaltu, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej, jeśli takie czynniki występują

Rozpuszczalny w wodzie kobalt (Co)

Dodatkowo: Całkowity kobalt (Co) schelatowany przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Kobalt (Co) schelatowany przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie kobaltu, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej”

b)

w sekcji E.1.3 pozycje 3d i 3f otrzymują brzmienie:

„3d

Chelat miedzi

Produkt rozpuszczalny w wodzie zawierający miedź chemicznie związaną z zatwierdzonymi czynnikami chelatującymi

5 % rozpuszczalnej w wodzie miedzi, przy czym co najmniej 80 % rozpuszczalnej w wodzie miedzi jest w postaci schelatowanej przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Nazwa każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnej w wodzie miedzi, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

Rozpuszczalna w wodzie miedź (Cu)

Dodatkowo: Całkowita miedź (Cu) schelatowana przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Miedź (Cu) schelatowana przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie kobaltu, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

3f

Roztwór nawozowy miedzi

Roztwór wodny typów 3a lub typów 3d

2 % rozpuszczalnej w wodzie miedzi

Oznaczenie powinno zawierać:

1)

nazwę lub nazwy anionów nieorganicznych;

2)

nazwę każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnej w wodzie miedzi, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej, jeśli takie czynniki występują

Rozpuszczalna w wodzie miedź (Cu)

Dodatkowo: Całkowita miedź (Cu) schelatowana przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Miedź (Cu) schelatowana przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnej w wodzie miedzi, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej”

c)

w sekcji E.1.4 pozycje 4b i 4c otrzymują brzmienie:

„4b

Chelat żelaza

Produkt rozpuszczalny w wodzie zawierający żelazo chemicznie związane z zatwierdzonymi czynnikami chelatującymi

5 % rozpuszczalnego w wodzie żelaza, przy czym część schelatowana stanowi co najmniej 80 % i co najmniej 50 % rozpuszczalnego w wodzie żelaza jest w postaci schelatowanej przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Nazwa każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie żelaza, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

Żelazo (Fe) rozpuszczalne w wodzie

Dodatkowo: Całkowite żelazo (Fe) schelatowane przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Żelazo (Fe) schelatowane przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie żelaza, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

4c

Roztwór nawozowy żelaza

Roztwór wodny typów 4a lub typów 4b

2 % rozpuszczalnego w wodzie żelaza

Oznaczenie powinno zawierać:

1)

nazwę(-y) anionów nieorganicznych;

2)

nazwę każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie żelaza, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej, jeśli takie czynniki występują

Żelazo (Fe) rozpuszczalne w wodzie

Dodatkowo: Całkowite żelazo (Fe) schelatowane przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Żelazo (Fe) schelatowane przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie żelaza, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej”

d)

w sekcji E.1.5 pozycje 5b i 5e otrzymują brzmienie:

„5b

Chelat manganu

Produkt rozpuszczalny w wodzie zawierający mangan chemicznie związany z zatwierdzonymi czynnikami chelatującymi

5 % rozpuszczalnego w wodzie manganu, przy czym co najmniej 80 % rozpuszczalnego w wodzie manganu jest w postaci schelatowanej przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Nazwa każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie manganu, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

Rozpuszczalny w wodzie mangan (Mn)

Dodatkowo: Całkowity mangan (Mn) schelatowany przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Mangan (Mn) schelatowany przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie manganu, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

5e

Roztwór nawozowy manganu

Roztwór wodny typów 5a lub typów 5b

2 % rozpuszczalnego w wodzie manganu

Oznaczenie powinno zawierać:

1)

nazwę(-y) anionów nieorganicznych;

2)

nazwę każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie manganu, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej, jeśli takie czynniki występują

Rozpuszczalny w wodzie mangan (Mn)

Dodatkowo: Całkowity mangan (Mn) schelatowany przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Mangan (Mn) schelatowany przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie manganu, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej”

e)

w sekcji E.1.7 pozycje 7b i 7e otrzymują brzmienie:

„7b

Chelat cynku

Produkt rozpuszczalny w wodzie zawierający cynk chemicznie związany z zatwierdzonymi czynnikami chelatującymi

5 % rozpuszczalnego w wodzie cynku, przy czym co najmniej 80 % rozpuszczalnego w wodzie cynku jest w postaci schelatowanej przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Nazwa każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie cynku, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

Rozpuszczalny w wodzie cynk (Zn)

Dodatkowo: Całkowity cynk (Zn) schelatowany przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Cynk (Zn) schelatowany przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie cynku, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej

7e

Roztwór nawozowy cynku

Roztwór wodny typów 7a lub typów 7b

2 % rozpuszczalnego w wodzie cynku

Oznaczenie powinno zawierać:

1)

nazwę(-y) anionów nieorganicznych;

2)

nazwę każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie cynku, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej, jeśli takie czynniki występują.

Rozpuszczalny w wodzie cynk (Zn)

Dodatkowo: Całkowity cynk (Zn) schelatowany przez zatwierdzone czynniki chelatujące

Cynk (Zn) schelatowany przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie cynku, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej”

f)

w sekcji E.1.7 dodaje się pozycję 7f w brzmieniu:

„7f

Nawóz cynku w zawiesinie

Produkt otrzymywany w wyniku wytworzenia zawiesiny typu 7a lub 7c lub typów 7b w wodzie

20 % całkowitej zawartości cynku

Oznaczenie powinno zawierać:

1)

nazwę(-y) anionów;

2)

nazwę każdego z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie cynku, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej, jeśli takie czynniki występują.

Całkowity cynk (Zn)

Rozpuszczalny w wodzie cynk (Zn), jeśli występuje

Cynk (Zn) schelatowany przez każdy z zatwierdzonych czynników chelatujących odpowiedzialnych za chelatację co najmniej 1 % rozpuszczalnego w wodzie cynku, dających się zidentyfikować i określić ilościowo na podstawie normy europejskiej”

3)

sekcja E.2 otrzymuje następujące brzmienie:

a)

tytuł sekcji E.2 otrzymuje brzmienie:

„E.2.   Minimalna zawartość mikroskładników pokarmowych, % (m/m) nawozu; typy mieszanin nawozów z mikroskładnikami pokarmowymi”;

b)

tytuł sekcji E.2.1 otrzymuje brzmienie:

„E.2.1.   Minimalna zawartość mikroskładników pokarmowych w stałych lub płynnych mieszaninach nawozów z mikroskładnikami pokarmowymi, % (m/m) nawozu”;

c)

w sekcji E.2.1 skreśla się dwa zdania zamieszczone pod tabelą;

d)

tytuł sekcji E.2.2 otrzymuje brzmienie:

„E.2.2.   Minimalna zawartość mikroskładników pokarmowych w nawozach WE zawierających podstawowe lub drugorzędne składniki pokarmowe z dodatkiem mikroskładników pokarmowych, stosowane doglebowo, % (m/m) nawozu”.

e)

tytuł sekcji E.2.3 otrzymuje brzmienie:

„E.2.3.   Minimalna zawartość mikroskładników pokarmowych w nawozach WE zawierających podstawowe lub drugorzędne składniki pokarmowe z dodatkiem mikroskładników pokarmowych, stosowane dolistnie, % (m/m) nawozu”;

f)

dodaje się nową sekcję E.2.4:

„E.2.4.   Stałe lub płynne mieszaniny nawozów z mikroskładnikami pokarmowymi

Nr

Nazwa typu

Informacje dotyczące metody produkcji oraz składniki główne

Minimalna całkowita zawartość mikroskładników pokarmowych w % (m/m)

Informacje dotyczące sposobu wyrażania zawartości składników pokarmowych

Inne wymagania

Pozostałe informacje dotyczące oznaczenia typu

Deklarowane składniki pokarmowe,

ich formy i rozpuszczalności

Inne kryteria

1

2

3

4

5

6

1

Mieszaniny mikroskładników pokarmowych

Produkt otrzymany w wyniku zmieszania dwóch lub większej liczby nawozów typu E.1

Całkowita zawartość mikroskładników pokarmowych: 5 % (m/m) nawozu

Poszczególne mikroskładniki pokarmowe zgodnie z sekcją E.2.1

Oznaczenie powinno zawierać:

1)

nazwy anionów nieorganicznych, jeśli występują;

2)

nazwy zatwierdzonych czynników chelatujących, jeśli występują

Całkowita zawartość każdego składnika pokarmowego

Rozpuszczalna w wodzie zawartość każdego składnika pokarmowego, jeśli takie występują

Mikroskładniki pokarmowe schelatowane przez zatwierdzone czynniki chelatujące, jeśli takie występują

2

Płynne mieszaniny mikroskładników pokarmowych

Produkt otrzymany w wyniku rozpuszczenia w wodzie lub wytworzenia w wodzie zawiesiny dwóch lub większej liczby nawozów typu E.1

Całkowita zawartość mikroskładników pokarmowych: 2 % (m/m) nawozu

Poszczególne mikroskładniki pokarmowe zgodnie z sekcją E.2.1

Oznaczenie powinno zawierać:

1)

nazwy anionów nieorganicznych, jeśli występują;

2)

nazwy zatwierdzonych czynników chelatujących, jeśli występują

Całkowita zawartość każdego składnika pokarmowego

Rozpuszczalna w wodzie zawartość każdego składnika pokarmowego, jeśli takie występują

Mikroskładniki pokarmowe schelatowane przez zatwierdzone czynniki chelatujące, jeśli takie występują”

4)

w sekcji E.3.1 dodaje się zapis w brzmieniu:

„Kwas iminodibursztynowy

IDHA

C8H11O8N

131669-35-7”.

ZAŁĄCZNIK II

W sekcji B załącznika IV do rozporządzenia (WE) nr 2003/2003 wprowadza się następujące zmiany:

1)

metoda 2.6.2 otrzymuje brzmienie:

„Metoda 2.6.2

Oznaczanie zawartości azotu całkowitego w nawozach zawierających wyłącznie azot azotanowy, amonowy i amidowy dwoma różnymi metodami

EN 15750: Nawozy. Oznaczanie zawartości azotu całkowitego w nawozach zawierających wyłącznie azot azotanowy, amonowy i amidowy dwoma różnymi metodami

Niniejsza metoda analizy poddana została badaniu pierścieniowemu.”;

2)

dodaje się metodę 2.6.3 w brzmieniu:

„Metoda 2.6.3

Oznaczanie produktów kondensacji mocznika z wykorzystaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) – izobutylidenodimocznik i krotonylidenodimocznik (metoda A) oraz oligomery metyleno-mocznikowe (metoda B)

EN 15705: Nawozy. Oznaczanie produktów kondensacji mocznika z wykorzystaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) – izobutylidenodimocznik i krotonylidenodimocznik (metoda A) oraz oligomery metyleno-mocznikowe (metoda B)

Niniejsza metoda analizy poddana została badaniu pierścieniowemu.”;

3)

dodaje się tytuł metody 5 w brzmieniu:

„Dwutlenek węgla”

4)

dodaje się metodę 5.1 w brzmieniu:

„Metoda 5.1

Oznaczanie dwutlenku węgla – część I: metoda dla nawozów stałych

EN 14397-1: Nawozy i środki wapnujące. Oznaczanie dwutlenku węgla. Część I: metoda dla nawozów stałych

Niniejsza metoda analizy poddana została badaniu pierścieniowemu.”;

5)

metoda 8.9 otrzymuje brzmienie:

„Metoda 8.9

Oznaczanie zawartości siarczanów trzema różnymi metodami

EN 15749: Nawozy. Oznaczanie zawartości siarczanów trzema różnymi metodami

Niniejsza metoda analizy poddana została badaniu pierścieniowemu.”.