22.6.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 162/1

(1)

Rada Europejska obradująca w Barcelonie w dniach 15 i 16 marca 2002 r. podkreśliła w swoich konkluzjach, że mocne i zintegrowane sieci energetyczne i transportowe stanowią podstawę europejskiego rynku wewnętrznego, a lepsze wykorzystanie istniejących sieci oraz uzupełnienie brakujących ogniw umożliwi zwiększenie wydajności i konkurencyjności oraz zagwarantuje odpowiedni poziom jakości, jak również redukcję w punktach nasycenia, a zatem większy stabilność w perspektywie długoterminowej. Potrzeby te wpisują się w ramy strategii przyjętej przez szefów państw i rządów na posiedzeniu Rady Europejskiej obradującej w Lizbonie w dniach 23 i 24 marca 2000 r., do której następnie regularnie się odwoływano.

(2)

Rada Europejska obradująca w Brukseli w dniach 12 i 13 grudnia 2003 r. zatwierdziła Europejskie działanie na rzecz wzrostu, zwracając się do Komisji o przesunięcie wydatków, w razie konieczności, na inwestycje w kapitał rzeczowy, w szczególności inwestycje w infrastrukturę sieci transeuropejskich; projekty priorytetowe realizowane w ramach infrastruktury sieci transeuropejskich stanowią zasadniczy element wzmacniania spójności rynku wewnętrznego.

(3)

Opóźnienia w finalizacji efektywnych połączeń transeuropejskich, w szczególności odcinków transgranicznych, mogą poważnie utrudniać konkurencyjność Unii, państw członkowskich oraz regionów peryferyjnych, które nie mogłyby w pełni korzystać z dobrodziejstw rynku wewnętrznego lub straciłyby taką możliwość.

(4)

W decyzji nr 1692/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lipca 1996 r. w sprawie wspólnotowych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej (3) koszt uzupełnienia transeuropejskiej sieci transportowej od 2007 do 2020 r. został oszacowany na 600 mld EUR. Inwestycje niezbędne do realizacji jedynie projektów priorytetowych w rozumieniu załącznika III do tej decyzji szacuje się na prawie 160 mld EUR w latach 2007–2013.

(5)

Dla realizacji tych celów zarówno Parlament Europejski, jak i Rada podkreśliły konieczność wzmocnienia i dostosowania istniejących instrumentów finansowych poprzez podniesienie poziomu współfinansowania wspólnotowego, umożliwiając zastosowanie wyższej stopy współfinansowania, w szczególności dla projektów o charakterze transgranicznym, o funkcji tranzytowej lub przyczyniających się do pokonywania naturalnych przeszkód.

(6)

Zgodnie z komunikatem Komisji w sprawie promocji żeglugi śródlądowej „NAIADES” adresowanym do Parlamentu Europejskiego i Rady, a także uwzględniając zrównoważony charakter żeglugi śródlądowej, projekty z zakresu żeglugi śródlądowej powinny być traktowane ze szczególną uwagą.

(7)

W swojej rezolucji z dnia 8 czerwca 2005 r. w sprawie wyzwań politycznych i środków budżetowych w rozszerzonej Unii w latach 2007–2013 (4) Parlament Europejski podkreślił strategiczne znaczenie sieci transportowych dla zakończenia procesu tworzenia rynku wewnętrznego i bliższych stosunków z obecnymi i przyszłymi krajami kandydującymi oraz krajami należącymi do „grupy państw zaprzyjaźnionych”. Ponadto wyraził on również chęć przeanalizowania innowacyjnych instrumentów finansowania, takich jak gwarancje kredytowe, koncesje europejskie, kredyty europejskie oraz fundusz ulg odsetkowych.

(8)

Biorąc pod uwagę kwoty przydzielone na transeuropejskie sieci transportowe i energetyczne (zwane dalej odpowiednio „TEN-T” i „TEN-E”) zgodnie z wieloletnimi ramami finansowymi na lata 2007–2013, niemożliwe jest zaspokojenie wszystkich potrzeb związanych z realizacją priorytetów ustalonych w decyzji nr 1692/96/WE dla TEN-T i decyzji nr 1364/2006/WE (5) dla TEN-E. W celu uzupełnienia krajowych źródeł finansowania, zarówno publicznego jak i prywatnego, należy zatem skoncentrować te zasoby na niektórych kategoriach projektów zapewniających największą wartość dodaną dla całej sieci, w szczególności na projektach dotyczących odcinków transgranicznych, w tym autostrad morskich, i na projektach, których celem jest likwidacja wąskich gardeł, takich jak naturalne przeszkody, w celu zagwarantowania ciągłości infrastruktury TEN-T i TEN-E. Aby ułatwić skoordynowaną realizację niektórych projektów, można wyznaczyć koordynatorów europejskich zgodnie z art. 17a decyzji nr 1692/96/WE.

(9)

Biorąc pod uwagę, że pozostałe inwestycje w ramach TEN-T w projekty priorytetowe szacuje się na około 250 mld EUR, a europejska kwota odniesienia finansowego równa 8 013 mln EUR dla transportu w latach 2007–2013 stanowi wyłącznie bardzo niewielką część budżetu niezbędnego do ukończenia projektów priorytetowych, Komisja powinna przeprowadzić – przy pomocy koordynatorów europejskich tam, gdzie zostali oni wyznaczeni – działania mające na celu wspieranie i koordynowanie starań podejmowanych przez państwa członkowskie na rzecz finansowania i ukończenia planowanych sieci TEN-T zgodnie z ustalonym harmonogramem. Komisja powinna wykonać przepisy dotyczące koordynatorów europejskich, o których mowa w decyzji nr 1692/96/WE. Powinna ona również przeanalizować z zamiarem rozwiązania, wraz z państwami członkowskimi, długoterminowy problem finansowy dotyczący zbudowania i eksploatowania całej sieci TEN-T, uwzględniając fakt, że okres budowy obejmuje co najmniej dwa siedmioletnie okresy budżetowe, a oczekiwana trwałość nowej infrastruktury wynosi co najmniej jedno stulecie.

(10)

Decyzja nr 1364/2006/WE określa cele, priorytety działania oraz projekty stanowiące przedmiot wspólnego zainteresowania mające na celu rozbudowę TEN-E, w tym także projekty priorytetowe, oraz przyznaje stosowne pierwszeństwo projektom uznanym za projekty leżące w interesie europejskim. Niezbędne inwestycje umożliwiające wszystkim państwom członkowskim pełne uczestnictwo w rynku wewnętrznym oraz uzupełnienie połączeń z sieciami krajów sąsiadujących to, od 2007 do 2013 r., inwestycje rzędu 28 mld EUR tylko na projekty priorytetowe.

(11)

Rada Europejska obradująca w dniach 12 i 13 grudnia 2003 r. zwróciła się również do Komisji o kontynuowanie badań dotyczących konieczności stworzenia specjalnego wspólnotowego instrumentu gwarancji przeznaczonego na pokrycie pewnych rodzajów ryzyka, które mogą powstać po zakończeniu etapu budowy w ramach projektów TEN-T. W odniesieniu do energii Rada Europejska zwróciła się do Komisji o przesunięcie, w razie potrzeby, wydatków na inwestycje w kapitał rzeczowy w celu stymulowania wzrostu.

(12)

Rozporządzenie Rady (WE) nr 2236/95 z dnia 18 września 1995 r. ustanawiające ogólne zasady przyznawania pomocy finansowej Wspólnoty w zakresie sieci transeuropejskich (6) stanowi już rzeczywisty postęp, ponieważ projektom uznanym za priorytetowe przyznaje wyższy poziom finansowania wynoszący 20 %. Niemniej jednak pozostaje ono uwarunkowane przepisami wykonawczymi, które wymagają uproszczenia, oraz ograniczonymi zasobami budżetowymi. Wydaje się zatem konieczne uzupełnienie krajowego finansowania publicznego i finansowania prywatnego poprzez zwiększenie wspólnotowej pomocy w zakresie zarówno jej wielkości, jak i współczynników wsparcia w celu wzmocnienia efektu dźwigni funduszy wspólnotowych, umożliwiając w ten sposób realizację wybranych projektów priorytetowych.

(13)

Na podstawie niniejszego rozporządzenia właściwe jest ustanowienie programu określającego ogólne zasady przyznawania pomocy finansowej Wspólnoty w zakresie TEN-T i TEN-E. Program ten, który musi być realizowany zgodnie z prawem wspólnotowym, w szczególności w zakresie środowiska, powinien przyczyniać się do wzmacniania rynku wewnętrznego oraz wywierać stymulujący wpływ na konkurencyjność Wspólnoty i jej wzrost.

(14)

Pomoc finansowa Wspólnoty z budżetu na sieci transeuropejskie powinna, obok skupienia się na projektach lub częściach projektów przedstawiających największą europejską wartość dodaną, zachęcać uczestników działań do przyspieszenia realizacji projektów priorytetowych na podstawie decyzji nr 1692/96/WE i 1364/2006/WE. Powinna ona również umożliwiać finansowanie innych projektów z zakresu infrastruktury europejskiej stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania, określonych we wspomnianych decyzjach.

(15)

Pomoc finansowa Wspólnoty udzielana jest w celu opracowywania projektów inwestycyjnych w zakresie TEN-T i TEN-E, przekazywania określonego wkładu finansowego, mobilizowania inwestorów instytucjonalnych i zachęcania do tworzenia partnerstw finansowych pomiędzy sektorem publicznym a prywatnym. W sektorze energii pomoc finansowa ma na celu głównie pomóc w pokonywaniu przeszkód finansowych, jakie mogą pojawić się w trakcie przygotowywania projektów i na etapie poprzedzającym rozpoczęcie budowy, i powinna być skoncentrowana na transgranicznych odcinkach projektów priorytetowych i połączeniach z krajami sąsiednimi.

(16)

W swoim komunikacie do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 lipca 2005 r. w sprawie rozmieszczenia europejskiego systemu sygnalizacji kolejowej ERTMS/ETCS Komisja podkreśliła znaczenie szybkiego i skoordynowanego przejścia do tego systemu w celu zapewnienia interoperacyjności TEN-T. W tym celu niezbędne jest ukierunkowane i czasowe wsparcie Wspólnoty zarówno dla elementów wyposażenia torowego, jak i wyposażenia pokładowego.

(17)

W przypadku niektórych projektów zainteresowane państwa członkowskie mogą być reprezentowane przez organizacje międzynarodowe. W przypadku niektórych projektów Komisja może powierzyć ich realizację wspólnym przedsiębiorstwom w rozumieniu art. 171 Traktatu. Te szczególne sytuacje wymagają poszerzenia zakresu pojęcia beneficjenta korzystającego z wkładu finansowego Wspólnoty do celów niniejszego rozporządzenia.

(18)

Aby spełnić szczególne wymogi każdego projektu oraz zwiększyć efektywność i wartość pomocy finansowej Wspólnoty, pomoc ta może przyjmować różne formy: dotacji na badania i prace, dotacji do opłat za dostępność, obniżek oprocentowania, gwarancji kredytowych lub udziału w funduszach wysokiego ryzyka. Niezależnie od formy, pomoc finansowa Wspólnoty powinna być przyznawana zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich (7) oraz jego przepisami wykonawczymi, z wyjątkiem przypadków, gdy niniejsze rozporządzenie wyraźnie stanowi odstępstwa od tych przepisów. Udzielanie gwarancji kredytowych i udział w funduszach wysokiego ryzyka powinny opierać się na zasadach rynkowych i mieć na celu samofinansowanie długoterminowe.

(19)

W celu realizacji wsparcia finansowego Wspólnoty dla projektów na wielką skalę, których realizacja rozłożona jest na kilka lat, wskazane jest umożliwienie podjęcia przez Wspólnotę zobowiązania w perspektywie wieloletniej, w zależności od finansowanego projektu i zatwierdzanych corocznie środków na zobowiązania. Jedynie stałe, atrakcyjne zobowiązania finansowe wiążące Wspólnotę w perspektywie długoterminowej umożliwią zmniejszenie wątpliwości związanych z realizacją tych projektów i zmobilizują inwestorów zarówno publicznych, jak i prywatnych. Projekty zawarte w programie wieloletnim stanowią najwyższe priorytety dla rozwoju TEN-T, o których mowa w decyzji nr 1692/96/WE, i wymagają stałego działania Wspólnoty, aby zapewnić ich sprawną i skuteczną realizację.

(20)

Właściwe jest wsparcie publiczno-prywatnych form finansowania, instytucjonalnych lub umownych, które udowodniły swoją skuteczność, za pomocą gwarancji prawnych zgodnych z prawem konkurencji i zasadami rynku wewnętrznego, a także rozpowszechnianie dobrych praktyk wśród państw członkowskich.

(21)

Szczególną uwagę powinno się zwrócić na skuteczną koordynację wszystkich środków wspólnotowych mających wpływ na sieci transeuropejskie, w szczególności na finansowanie z funduszy strukturalnych i z Funduszu Spójności, jak również interwencje Europejskiego Banku Inwestycyjnego (zwanego dalej „EBI”).

(22)

Niniejsze rozporządzenie ustanawia, na cały okres jego obowiązywania, kopertę finansową stanowiącą główną kwotę odniesienia dla władzy budżetowej podczas corocznej procedury budżetowej w rozumieniu pkt 37 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 17 maja 2006 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w sprawie dyscypliny budżetowej i należytego zarządzania finansami (8).

(23)

Środki niezbędne do wykonania niniejszego rozporządzenia powinny zostać przyjęte zgodnie z decyzją Rady 1999/468/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. ustanawiającą warunki wykonywania uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji (9).

(24)

W świetle wydarzeń zachodzących w każdym z elementów składowych TEN-T i TEN-E oraz ich nieodłącznych cech, a także w celu skuteczniejszego zarządzania należy przewidzieć kilka odrębnych rozporządzeń dotyczących dziedzin objętych dotychczas rozporządzeniem (WE) nr 2236/95.

(25)

W drodze niniejszego rozporządzenia należy określić ogólne zasady przyznawania pomocy finansowej Wspólnoty w zakresie TEN-T i TEN-E zgodnie z prawem i politykami wspólnotowymi dotyczącymi, w szczególności, konkurencji, ochrony środowiska, zdrowia, trwałego rozwoju, zamówień publicznych oraz zasad skutecznej realizacji polityk wspólnotowych w zakresie interoperacyjności.

(26)

W związku z tym, że cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie realizacja TEN-T i TEN-E, nie mogą być osiągnięte w wystarczający sposób przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest ze względu na potrzebę koordynacji środków krajowych ich osiągnięcie w lepszy sposób na poziomie Wspólnoty, Wspólnota może podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu,

1)

„projekt stanowiący przedmiot wspólnego zainteresowania” oznacza projekt lub część projektu określony jako stanowiący przedmiot wspólnego zainteresowania dla Wspólnoty w zakresie transportu w ramach decyzji nr 1692/96/WE lub w zakresie energii w ramach decyzji 1364/2006/WE;

2)

„projekt priorytetowy” w zakresie transportu oznacza projekt stanowiący przedmiot wspólnego zainteresowania znajdujący się na osi lub jakikolwiek inny projekt, wymienione w załączniku III do decyzji nr 1692/96/WE, lub w zakresie energii – projekt stanowiący przedmiot wspólnego zainteresowania uznany za priorytetowy dla Wspólnoty w ramach decyzji nr 1364/2006/WE;

3)

„projekt stanowiący przedmiot zainteresowania na poziomie europejskim w zakresie energii” oznacza w pełni przygotowany projekt znajdujący się na osi priorytetowej, o której mowa w decyzji nr 1364/2006/WE, który ma charakter transgraniczny lub wywiera znaczny wpływ na transgraniczne zdolności przesyłowe;

4)

„część projektu” oznacza wszelką działalność niezależną finansowo, technicznie lub czasowo, przyczyniającą się do realizacji danego projektu;

5)

„odcinek transgraniczny” oznacza odcinki transgraniczne, o których mowa w art. 19b decyzji nr 1692/96/WE, i odcinki transgraniczne zapewniające ciągłość projektu priorytetowego między dwoma państwami członkowskimi, przebiegające przez państwo trzecie;

6)

„wąskie gardło” w zakresie transportu oznacza przeszkody dotyczące prędkości lub przepustowości, które uniemożliwiają zagwarantowanie ciągłości ruchu;

7)

„beneficjent” oznacza jedno lub kilka państw członkowskich, organizacje międzynarodowe, wspólne przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 171 Traktatu lub publiczne lub prywatne przedsiębiorstwa, lub podmioty całkowicie odpowiadające za projekt i zamierzające zainwestować zasoby własne lub środki finansowe pozyskane od stron trzecich w celu realizacji projektu;

8)

„badania” oznaczają działania niezbędne do przygotowania realizacji projektu, w tym analizy przygotowawcze, studia wykonalności, analizy oceniające i zatwierdzające oraz wszelkie inne środki wsparcia technicznego, w tym wstępne działania zmierzające do pełnego zdefiniowania i opracowania projektu oraz podjęcia decyzji o jego finansowaniu, takie jak rozpoznanie danego terenu i przygotowanie pakietu finansowego;

9)

„prace” oznaczają zakup, dostawę i rozmieszczenie elementów składowych, systemów i usług, wykonanie robót budowlanych i instalacyjnych związanych z projektem, odbiór instalacji i uruchomienie projektu;

10)

„koszt projektu” oznacza całkowity koszt badań lub prac bezpośrednio związanych z projektem i niezbędnych do jego realizacji, ponoszonych przez beneficjenta;

11)

„koszt kwalifikowalny” oznacza część kosztów projektu uwzględnianą przez Komisję przy obliczaniu pomocy finansowej Wspólnoty;

12)

„instrument gwarancji kredytowej” oznacza gwarancję wydaną przez EBI na rzecz rezerwowego instrumentu wsparcia płynności przyznanego projektom stanowiącym przedmiot wspólnego zainteresowania w zakresie transportu. Obejmuje ona ryzyko związane z obsługą zadłużenia spowodowane spadkami popytu i wynikającą z nich nieprzewidzianą utratą przychodów w początkowym okresie eksploatacyjnym projektu. Instrument gwarancji kredytowej jest wykorzystywany jedynie w odniesieniu do projektów, których wykonalność finansowa opiera się, w całości lub części, na przychodach, mytach lub innym dochodzie płaconym przez użytkowników lub beneficjentów lub w ich imieniu;

13)

„systemy opłat za dostępność” oznaczają systemy finansowania przeznaczone dla projektów infrastrukturalnych, wybudowanych i eksploatowanych przez prywatnego inwestora, który otrzymuje okresowe płatności po etapie budowy za świadczoną usługę infrastrukturalną. Poziom opłat jest uzależniony od stopnia osiągnięcia poziomów wykonania uzgodnionych w umowie. Opłaty za dostępność wnosi się w okresie trwania umowy między instytucją udzielającą zamówienia a organizatorem projektu, a służą one pokryciu kosztów budowy, finansowania, utrzymania i kosztów eksploatacyjnych.

a)

projekty priorytetowe;

b)

projekty mające na celu likwidację wąskich gardeł, w szczególności w ramach projektów priorytetowych;

c)

projekty przedkładane lub wspierane wspólnie przez co najmniej dwa państwa członkowskie, w szczególności projekty obejmujące odcinki transgraniczne;

d)

projekty przyczyniające się do ciągłości sieci i optymalizacji jej przepustowości;

e)

projekty przyczyniające się do poprawy jakości usług oferowanych w TEN-T i które zwiększają, między innymi dzięki działaniom związanym z infrastrukturą, bezpieczeństwo i ochronę użytkowników oraz zapewniają interoperacyjność między sieciami krajowymi;

f)

projekty związane z rozwojem i rozmieszczeniem systemów zarządzania ruchem w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim, żeglugi śródlądowej i żeglugi przybrzeżnej, zapewniających interoperacyjność między sieciami krajowymi;

g)

projekty przyczyniające się do zakończenia procesu tworzenia rynku wewnętrznego; oraz

h)

projekty przyczyniające się do promowania rodzajów transportu najbardziej przyjaznych dla środowiska, takich jak żegluga śródlądowa.

a)

rozwoju sieci w celu wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej przez zmniejszenie izolacji regionów mniej uprzywilejowanych i regionów wyspiarskich Wspólnoty;

b)

optymalizacji przepustowości sieci i zakończenia procesu tworzenia wewnętrznego rynku energii, w szczególności w odniesieniu do projektów dotyczących odcinków transgranicznych;

c)

bezpieczeństwa zaopatrzenia energetycznego, dywersyfikacji źródeł dostaw energii, a w szczególności połączeń z państwami trzecimi;

d)

połączenia odnawialnych źródeł energii; oraz

e)

bezpieczeństwa, niezawodności i interoperacyjności połączonych sieci.

a)

stopień przygotowania projektu;

b)

stymulujący skutek interwencji wspólnotowej na finansowanie publiczne i prywatne;

c)

solidność pakietu finansowego;

d)

skutki społeczno-gospodarcze;

e)

oddziaływanie na środowisko;

f)

konieczność przezwyciężenia przeszkód finansowych; oraz

g)

złożoność projektu, na przykład ze względu na konieczność pokonania naturalnej przeszkody.

a)

dotacje na badania lub prace;

b)

w zakresie transportu – dotacje na prace w ramach systemów opłat za dostępność;

c)

obniżki stóp oprocentowania kredytów udzielonych przez EBI lub inne publiczne lub prywatne instytucje finansowe;

d)

wkład finansowy w zasilenie i przydział kapitału dla gwarancji, które mają zostać wydane przez EBI na jego własne zasoby w ramach instrumentu gwarancji kredytowej. Czas trwania takich gwarancji nie może przekraczać pięciu lat od daty przekazania projektu do eksploatacji. W wyjątkowych, należycie uzasadnionych przypadkach gwarancja może być udzielona na nie więcej niż siedem lat. Wkład z budżetu ogólnego Unii Europejskiej na rzecz instrumentu gwarancji kredytowej nie może przekraczać 500 mln EUR. EBI przeznacza taką samą kwotę. Ryzyko ponoszone przez Wspólnotę w związku z instrumentem gwarancji kredytowej, wraz z opłatami z tytułu zarządzania i innymi kwalifikowalnymi kosztami, ograniczone jest do kwoty wspólnotowego wkładu w instrument gwarancji kredytowej, a budżet ogólny Unii Europejskiej nie jest obciążany żadnym innym zobowiązaniem. Ryzyko rezydualne właściwe dla wszystkich operacji ponosi EBI. Główne warunki, zasady i procedury instrumentu gwarancji kredytowej określono w załączniku;

e)

udział w kapitale wysokiego ryzyka na rzecz funduszy inwestycyjnych lub porównywalnych przedsięwzięć finansowych priorytetowo skoncentrowanych na dostarczaniu kapitału wysokiego ryzyka na potrzeby projektów w zakresie sieci transeuropejskich oraz z udziałem znacznych inwestycji sektora prywatnego; taki udział w kapitale wysokiego ryzyka nie przekracza 1 % zasobów budżetowych określonych w art. 18;

f)

wkład finansowy w działania wspólnych przedsiębiorstw związane z projektem.

a)

badania: 50 % całkowitych kwalifikowalnych kosztów, bez względu na rodzaj danego projektu stanowiącego przedmiot wspólnego zainteresowania;

b)

prace:

c)

europejski system zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS):

d)

systemy zarządzania ruchem drogowym, lotniczym, morskim, żeglugą śródlądową, i żeglugą przybrzeżną: maksymalnie 20 % kwalifikowalnych kosztów prac.

a)

anuluje, z wyjątkiem należycie uzasadnionych przypadków, pomoc finansową przyznaną projektom lub częściom projektów, których realizacji nie rozpoczęto w ciągu dwóch lat od daty rozpoczęcia projektu ustalonej w warunkach regulujących przyznawanie pomocy;

b)

może zawiesić, zmniejszyć lub wstrzymać pomoc finansową:

c)

może, uwzględniając wszystkie stosowne czynniki, zażądać zwrotu wypłaconej pomocy finansowej, jeżeli w terminie czterech lat od upływu daty zakończenia realizacji ustalonej w warunkach regulujących przyznanie pomocy realizacja projektu lub części projektu korzystających z pomocy finansowej nie została zakończona.

a)

w przypadku gdy jest to niezbędne, zwłaszcza w wyniku anulowania, wstrzymania lub zmniejszenia pomocy finansowej lub żądania zwrotu pomocy finansowej; lub

b)

w przypadku kumulacji pomocy wspólnotowej dla części projektu.