Wspólne stanowisko Rady 2004/85/WPZiB

z dnia 26 stycznia 2004 r.

dotyczące zapobiegania, zarządzania i rozwiązywania konfliktów w Afryce i uchylające wspólne stanowisko 2001/374/WPZiB

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 15,

uwzględniając wnioski Rady Europejskiej z Kolonii, Helsinek, Feiry, Nicei oraz program UE dla zapobiegania konfliktom zbrojnym,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Główna odpowiedzialność za zapobieganie, zarządzanie i rozwiązywanie konfliktów na kontynencie afrykańskim należy do samych mieszkańców Afryki.

(2) Na mocy Karty Narodów Zjednoczonych do Rady Bezpieczeństwa należy główna odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

(3) Podczas opracowywaniu decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ obrona stanowiska i interesów Unii Europejskiej jest w pełni zapewniona przez stosowanie art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej.

(4) Dnia 14 maja 2001 Rada przyjęła wspólne stanowisko 2001/374/WPZiB dotyczące zapobiegania, zarządzania i rozwiązywania konfliktów w Afryce [1].

(5) Promowanie pokoju, bezpieczeństwa i stabilności na kontynencie jest jednym z celów Unii Afrykańskiej (UA), a pokojowe rozwiązywanie konfliktów między Państwami Członkowskimi jest jedną z zasad zapisanych w Akcie Konstytuującym UA. Przedmiotem dialogu z Organizacją Jedności Afrykańskiej (OJA) i jej następcą, UA, jest zapobieganie, zarządzanie i rozwiązywanie konfliktów, co zostało także włączone do deklaracji i planu działania z Kairu.

(6) Istnieje powiązanie między zapobieganiem konfliktom a demokracją, prawami człowieka, zasadą państwa prawa i dobrymi rządami, gdzie współpraca na rzecz rozwoju pełni strategiczną rolę w zwiększaniu możliwości pokojowego rozwiązywania konfliktów.

(7) Wspólnota Europejska i jej Państwa Członkowskie przystąpiły do Umowy o partnerstwie z Państwami AKP w Kotonu dnia 23 czerwca 2000 r.

(8) Dnia 30 listopada 2000 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie udziału kobiet w pokojowym rozwiązywaniu konfliktów, a wspólne zgromadzenie Parlamentów AKP-UE przyjęło dnia 21 marca 2002 r. rezolucję w sprawie równości kobiet i mężczyzn.

(9) Dnia 8 grudnia 2003 r. Rada przyjęła wytyczne w sprawie dzieci i konfliktów zbrojnych,

PRZYJMUJE NINIEJSZE WSPÓLNE STANOWISKO:

Artykuł 1

1. Celem niniejszego wspólnego stanowiska jest przyczynienie się do zapobiegania, zarządzania i rozwiązywania konfliktów zbrojnych w Afryce poprzez zwiększanie afrykańskich możliwości i środków działania w tej dziedzinie, w szczególności poprzez wzmocnienie dialogu oraz wspieranie UA i lokalnych organizacji i inicjatyw oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Wypełniając to, UE podejmuje dalsze kroki mające na celu promowanie współpracy między wieloma uczestnikami, którzy mogą być zaangażowani, w tym koordynację działań podjętych przez Wspólnotę i jej Państwa Członkowskie.

2. By osiągnąć powyższe cele, UE, wraz ze zwiększaniem swoich możliwości w obszarze zarządzania kryzysami i zapobiegania konfliktom, zacieśnia ścisłą współpracę z ONZ i odpowiednimi organizacjami regionalnymi i subregionalnymi. Współpraca z ONZ w zarządzaniu kryzysami zostaje podjęta zgodnie ze wspólną deklaracją w sprawie współpracy ONZ i UE w ramach zarządzania kryzysami z dnia 24 września 2003 i jako część jej wykonywania. UE, mimo swojego przywiązania do afrykańskiej własności, pozostaje przygotowana do uczestniczenia w zarządzaniu, w razie konieczności, kryzysami w Afryce w zakresie swoich możliwości.

3. UE ustanawia długoterminowe inicjatywy na rzecz zapobiegania konfliktom i budowania pokoju, uznając, że postęp w tych obszarach jest również dla państw afrykańskich warunkiem koniecznym w budowaniu i utrzymywaniu ich zdolności skutecznego zwalczania terroryzmu.

4. UE opracowuje czynne, wszechstronne i wyczerpujące podejście, które służy również jako wspólne ramy dla działań pojedynczych Państw Członkowskich. W ramach tego podejścia i w celu wzmocnienia możliwości wczesnego działania Prezydencja wspierana przez Sekretarza Generalnego/Wysokiego Przedstawiciela i Komisję kontynuuje przeprowadzanie rocznych badań mających na celu identyfikację i monitorowanie potencjalnych konfliktów zbrojnych i prezentowanie możliwych działań niezbędnych, by zapobiegać ich wybuchom lub ponownemu wystąpieniu.

Artykuł 2

Skuteczne zapobieganie konfliktom zależy od gotowości podjęcia działań, zanim dana sytuacja przekształci się w konflikt zbrojny. Dlatego też, uznając konieczność reagowania na istniejące kryzysy, polityka UE skupia się na zapobieganiu wybuchom i rozprzestrzenianiu się konfliktów zbrojnych poprzez wczesne działanie oraz na zapobieganiu ponownemu występowaniu konfliktów zbrojnych. W tym kontekście działanie UE obejmuje:

- zapobieganie konfliktom poprzez próby rozpoznawania przyczyn strukturalnych leżących u ich podstaw przy równoczesnym zwróceniu uwagi na przyczyny bezpośrednie – czynniki zapalne – konfliktów zbrojnych,

- zarządzanie kryzysami przez interweniowanie w najbardziej zaognionej fazie konfliktu i wspieranie wysiłków zmierzających do zakończenia przemocy,

- budowanie pokoju poprzez wspieranie inicjatyw dla powstrzymania konfliktów zbrojnych oraz przygotowanie i podtrzymanie pokojowych rozwiązań takich konfliktów,

- odbudowa przez wspieranie gospodarczej, politycznej i społecznej odnowy Państw i społeczeństw, które były stronami konfliktu w celu uniknięcia ponownej eskalacji przemocy i promowania trwałego pokoju.

Artykuł 3

Aby lepiej przyczynić się do zarządzania kryzysami oraz reagować na istniejące kryzysy, UE bierze pod uwagę:

- rozwój międzynarodowych systemów prawnych, mechanizmów rozwiązywania sporów, porozumień kooperacyjnych na poziomie regionalnym,

- budowanie instytucji przez poprawę skuteczności afrykańskich instytucji bezpieczeństwa narodowego i instytucji sądowych, w tym działania na rzecz walki z terroryzmem, a także określenie szczególnych działań mających na celu wspieranie krajów afrykańskich w wykonywaniu ich zobowiązań w ramach istniejących instrumentów międzynarodowych we wszystkich odnośnych dziedzinach, łącznie z walką z terroryzmem i nielegalnym handlem,

- wsparcie ratyfikacji i pełnego wprowadzenia w życie postanowień Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, który może odgrywać istotną rolę w kształtowaniu krajowych instytucji na rzecz walki z bezkarnością. Łączy się to ze wzmocnieniem instytucji sądowych, które w tym kontekście pełnią ważną rolę uzupełniającą.

Artykuł 4

Uznając, że UA i afrykańskie organizacje lokalne są głównymi uczestnikami zapobiegania, zarządzania i rozwiązywania konfliktów w Afryce:

1) UE stara się zwiększać swoje poparcie dla porozumień regionalnych i wysiłków na rzecz zapobiegania konfliktom przez zwiększanie odpowiedzialności przedsiębiorstw, wzmacnianie państwa prawa, szkolenie w dziedzinie zapobiegania konfliktom, budowanie zdolności, między innymi, analiz politycznych i gospodarczych, systemu wczesnego ostrzegania, umiejętności negocjacji/mediacji, poprawę międzynarodowych mechanizmów wykonywania sankcji, rozwijanie mechanizmów mających na celu zmierzenie się z gospodarczymi czynnikami podsycającymi konflikty oraz wzmacnianie powiązań między samymi organizacjami regionalnymi, jak również z niepaństwowymi uczestnikami lokalnymi, krajowymi i regionalnymi i innymi członkami społeczności międzynarodowej. Wysiłki zmierzające do wspierania regionalnych i lokalnych organizacji w dziedzinie zapobiegania konfliktom są ostrożnie koordynowane przez Wspólnotę i jej Państwa Członkowskie w sposób pozwalający na rozwój wspólnych inicjatyw i synergii, włączając w to, w odpowiednim przypadku, wspólne programy;

2) UE wspiera i współpracuje z UA w dziedzinie zapobiegania, zarządzania i rozwiązywania konfliktów w celu ustanowienia długotrwałego partnerstwa, szczególnie w ramach kontynuacji szczytu w Kairze.

Artykuł 5

Przyznając, że skuteczne zapobieganie konfliktom wymaga strategii umożliwiającej stworzenie warunków dla stabilnego i bardziej przewidywalnego środowiska międzynarodowego oraz wszechstronnych, zrównoważonych i rozwojowych programów pomocy oraz by zmniejszyć napięcie wywołujące konflikty zbrojne, UE stara się:

- wspierać ukierunkowanie głównych rozważań dotyczących zapobiegania konfliktom w ramach wspólnotowej polityki handlowej i rozwoju oraz połączonych z nimi strategii dotyczących krajów i regionów,

- by zmniejszyć ryzyko wykorzystania pomocy i handlu do zaostrzania konfliktów oraz zmaksymalizować ich pozytywny wpływ na umacnianie pokoju, wprowadzać, stosownie do przypadku, wskaźniki konfliktów oraz narzędzia pozwalające ocenić wpływ współpracy handlowej i rozwoju na pokój i konflikty,

- zapewnić, by cała populacja szybko skorzystała z wymiernych korzyści,

- poprawić koordynację wysiłków Wspólnoty i jej Państw Członkowskich w tej dziedzinie,

- poprawić koordynację w zakresie rozwoju i handlu z regionalnymi, subregionalnymi i lokalnymi uczestnikami zdarzeń w celu zapewnienia jednorodności inicjatyw i wspierania afrykańskich działań,

- koordynować ich działania z międzynarodowymi instytucjami finansowymi.

Artykuł 6

W odniesieniu do wzmacniania afrykańskich zdolności operacyjnych w zakresie wspierania pokoju:

1) UE wspiera, w długim okresie, wzmocnienie afrykańskich zdolności operacyjnych w zakresie wspierania pokoju, na poziomach regionalnym, subregionalnym i dwustronnym, jak również możliwości państw afrykańskich w zakresie przyczyniania się do regionalnej integracji, pokoju, bezpieczeństwa i rozwoju. Nie naruszając takiego wzmocnienia, Wspólnota i jej Państwa Członkowskie nadal rozważają, w każdym przypadku osobno, rozmieszczanie swoich operacyjnych środków zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysami w Afryce zgodnie z zasadami Karty NZ i w ścisłej współpracy z działaniami NZ w regionie, podobnie jak w zakończonej sukcesem operacji Artemis w regionie Ituri w Demokratycznej Republice Konga. Takie rozważania uwzględniają zakres możliwości w dziedzinie zarządzania kryzysami, w tym możliwość rozmieszczenia personelu cywilnego na dłuższy okres budowania pokoju;

2) Państwa Członkowskie i Komisja wymieniają informacje o wszystkich działaniach podjętych w celu wspierania afrykańskich zdolności operacyjnych w zakresie wspierania pokoju celem poprawy koordynacji i rozwoju synergii. Informacje te są podsumowywane w rocznym przeglądzie niniejszego wspólnego stanowiska przewidzianym w art. 14;

3) Państwa Członkowskie i Komisja przyznają wyższy priorytet strategiom dotyczącym kraju i regionu oraz ocenie ryzyka. Strategie dotyczące kraju mogą być opracowywane przy użyciu ujednoliconych wskaźników i z pomocą grupy ekspertów. Ocena ryzyka i strategie dotyczące krajów zyskałyby na większym wykorzystaniu wiedzy lokalnej, w tym informacji dostarczanych przez lokalnych ekspertów wyszkolonych w zakresie wczesnego ostrzegania i oceny ryzyka;

4) Państwa Członkowskie i Komisja starają się poprawić dwustronne działania w wspieraniu UA i afrykańskich organizacji lokalnych, w szczególności Zachodnioafrykańskiej Wspólnoty Afrykańskiej, Wspólnoty Rozwoju Afryki Południowej i Międzyrządowej Władzy ds. Rozwoju, Wspólnoty Ekonomicznej Państw Afryki Centralnej oraz Wspólnoty Ekonomicznej i Walutowej Afryki Centralnej, w odniesieniu do afrykańskich zdolności operacyjnych w zakresie wspierania pokoju;

5) Państwa Członkowskie i Komisja systematycznie zapraszają się wzajemnie lub zapraszają Prezydencję, stosownie do przypadku, do udziału w ćwiczeniach i seminariach przez nie organizowanych w celu wzmocnienia afrykańskich zdolności operacyjnych w zakresie wspierania pokoju;

6) współpraca i wymiana dotycząca wzmożenia działalności jest przeprowadzana z zainteresowanymi stronami trzecimi, zwłaszcza ze Stanami Zjednoczonymi, Kanadą i Japonią, szczególnie w ramach dialogu politycznego z tymi krajami;

7) UE podejmuje starania w celu dalszej poprawy współpracy z ONZ, w szczególności z Departamentem ds. Operacji Pokojowych, nad działaniami zwiększającymi afrykańskie zdolności operacyjnych w zakresie wspierania pokoju;

8) UE bada, w jaki sposób najlepiej koordynować wysiłki Państw Członkowskich w zakresie szkolenia, wyposażenia, i ćwiczeń. Analizy te uwzględniają kluczowe obszary raportu Brahimiego dotyczącego operacji pokojowych ONZ, w tym interoperacyjność oddziałów oraz struktur dowodzenia i kontroli;

9) Stosownie do przypadku, UE rozważa wprowadzenie w odpowiednim czasie we własnym imieniu, osobno lub w połączeniu z programami wprowadzanymi przez indywidualne Państwa Członkowskie, programów wzmacniających, jeżeli takie mogą dać wartość dodaną.

Artykuł 7

Państwa Członkowskie nadal prowadzę restrykcyjną politykę w odniesieniu do wywozu broni, stosując w pełni kodeks postępowania UE w sprawie wywozu broni z 1998 r. Uznając, że dostępność i gromadzenie broni ponad uzasadnione potrzeby bezpieczeństwa mogą stać się czynnikami przyczyniającymi się do braku stabilności oraz że zahamowanie nielegalnego handlu bronią w istotny sposób wpływa na złagodzenie napięć i proces pojednania, Państwa Członkowskie i Komisja:

- współpracują w promowaniu międzynarodowego poszanowania dla embarga na broń i innych decyzji Rady Bezpieczeństwa w tym obszarze i wspierają inicjatywy zmierzające do skutecznego wykonywania takich środków,

- nadal wspierają i w sposób aktywny wykazują szacunek dla regionalnych inicjatyw przyczyniających się do zapobiegania i zwalczania nielegalnego handlu bronią,

- współpracują w zachęcaniu krajów stowarzyszonych do dostosowania się do zasad i środków przyjętych przez UE. UE rozważa ponadto dalsze wsparcie dla afrykańskich wysiłków zmierzających do poprawy kontroli produkcji broni, przywozu i wywozu broni i wsparcia dla ograniczenia lub wyeliminowania nadwyżek ręcznej broni strzeleckiej, jak również dla wysiłków zmierzających do opanowania problemów związanych z ręczną bronią strzelecką zgodnie ze wspólnym działaniem Rady 2002/589/WPBiZ z dnia 12 lipca 2002 r. w sprawie wkładu Unii Europejskiej w zwalczanie destabilizującego gromadzenia i rozpowszechniania ręcznej broni strzeleckiej i broni lekkiej [2],

- nadal wspierają program działań NZ w sprawie nielegalnego handlu ręczną bronią strzelecką i bronią lekką we wszystkich jego aspektach, jak również wspierają negocjacje w sprawie Protokołu przeciwko nielegalnej produkcji i nielegalnemu handlowi bronią palną, jej częściami i elementami oraz amunicją do niej, uzupełniającego Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne NZ dnia 31 maja 2001 r.

Artykuł 8

Uznając wagę czynników gospodarczych dla konfliktów w Afryce oraz potencjał środków dyplomatycznych i gospodarczych w zapobieganiu i rozwiązywaniu konfliktów zbrojnych:

1) UE:

- stara się zmierzyć z czynnikami gospodarczymi zaostrzającymi konflikty,

- stara się promować dalszą integrację Afryki ze światową gospodarką i wspierać równy dostęp do korzyści i szans, jakie niesie ona ze sobą, w całym społeczeństwie,

- wspiera współpracę gospodarczą i polityczną, taką jak regionalne porozumienia stabilizacyjne jako środek zapobiegawczy i jako środek budowania pokoju po konfliktach, w celu wzmocnienia związków między stronami,

- podejmuje działania na rzecz zapewnienia, że środki handlowej integracji regionalnej, w ramach polityki obejmującej sieci bezpieczeństwa dla grup wrażliwych, wspierają zapobieganie i rozwiązywanie konfliktów.

2) UE również:

- współpracuje na rzecz powszechnego przestrzegania embarga na nielegalne wykorzystywanie i nielegalny handel towarami o wysokiej wartości i innych odnośnych decyzji Rady Bezpieczeństwa NZ oraz wspiera inicjatywy zmierzające do skutecznego wykonywania takich środków,

- aktywnie poszukuje środków w celu powstrzymania nielegalnej eksploatacji zasobów naturalnych, która przyczynia się do wybuchu, eskalacji i trwania konfliktów zbrojnych,

- w odpowiednim przypadku, stosuje środki ograniczające, w tym sankcje gospodarcze i finansowe wymierzone w podmioty korzystające i zaostrzające konflikty zbrojne. W tym kontekście konieczna jest głębsza refleksja nad rolą (pozytywną lub negatywną) sektora prywatnego w zakresie zapobiegania i rozwiązywania konfliktów.

Artykuł 9

Na wszystkich etapach konfliktu UE:

- ocenia ważną rolę, jaką mogą odegrać "uczestnicy niepaństwowi" w zaostrzeniu konfliktu lub też pomagając rozwiązać konflikt lub uniknąć go. Ich rola i pozytywny wkład, który mogą wnieść, muszą zostać uwzględnione,

- wspiera wykonywanie rezolucji nr 1325 Rady Bezpieczeństwa NZ w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa przez zapewnienie, że kwestia równości płci zostanie wzięta pod uwagę w trakcie planowania, wykonywania oraz oceny wpływu konfliktu, potrzeb uczestników konfliktu, poziomu i charakteru ich uczestnictwa w procesie decyzyjnym w zapobieganiu, zarządzaniu i rozwiązywaniu konfliktów, włączając w to proces pokojowy i negocjacje,

- bada, w sposób skuteczny i wszechstronny, krótko-, średnio- i długoterminowy wpływ konfliktu na dzieci, wykorzystując w tym celu dostępne narzędzia i opierając się na przeszłych i bieżących działaniach zgodnie z wytycznymi UE w sprawie dzieci i konfliktów zbrojnych. Próbuje także wpłynąć na strony trzecie uczestniczące w konflikcie (rządy, uczestników niepaństwowych, w tym grupy zbrojne), by podjęły skuteczne środki chroniące prawa dzieci dotkniętych konfliktem zbrojnym.

Artykuł 10

Aby pamiętać o konieczności uważnego obserwowania konfliktu, nawet po jego osłabnięciu, i aby przyczynić się do bardziej spójnego i systematycznego podejścia do sytuacji powojennych w Afryce, UE:

- pozostaje gotowa wspierać reformy w sektorze bezpieczeństwa w ramach demokratycznych zasad, przestrzegania praw człowieka, zasady państwa prawa i dobrych rządów w okresie przejściowym od konfliktu zbrojnego do trwałego pokoju,

- kontynuuje i umacnia swoje wsparcie dla działań zmierzających do opanowania problemu destabilizującego gromadzenia i niekontrolowanego rozprzestrzeniania ręcznej broni strzeleckiej,

- wzmacnia swoje wsparcie dla rozbrojenia i trwałej reintegracji zdemobilizowanych byłych bojowników przy szczególnym zwróceniu uwagi na potrzeby związane z równością płci i potrzeby dzieci zwerbowanych do udziału w działalności wojskowej,

- zwiększa swoją pomoc w usuwaniu istniejących min, jak również promuje podniesienie świadomości na temat min oraz zachęca do rozwoju afrykańskich zdolności rozbrajania min,

- nadal wspiera działania zmierzające do ułatwienia reintegracji ludności wysiedlonej w wyniku konfliktu, uwzględniając odpowiednie zasady przewodnie przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ w sprawie wewnętrznych przesiedleń,

- zachęca do pojednania i wspiera odbudowę konieczną do tego, by kraje wychodzące z konfliktu mogły wprowadzić długoterminową politykę rozwoju,

- zgodnie ze wspólnym stanowiskiem Rady 2003/444/WPZiB z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie Międzynarodowego Trybunału Karnego [3] w dialogu z partnerami afrykańskimi ponownie powołuje się na swoje zdecydowane zaangażowanie w wspieranie Międzynarodowego Trybunału Karnego i jego pozycji w odniesieniu do amerykańskich propozycji dwustronnych porozumień o niewydawaniu.

Artykuł 11

Z uwagi na fakt, że szczególnym obszarem zainteresowania w Afryce są radykalne grupy religijne i ryzyko ich zwerbowania przez terrorystów, UE bada możliwość współpracy w tym obszarze na poziomie krajowym i regionalnym, proponując, przy użyciu zakresu instrumentów, rozwiązywanie problemu w perspektywie zapobiegania konfliktom i budowania pokoju. W tym kontekście UE przypomina wspólną deklarację w sprawie terroryzmu przyjętą przez Konferencję Ministerialną UE-Afryka z Brukseli (dnia 11 października 2001 r.) i wspólną deklarację w sprawie terroryzmu przyjętą przez Konferencję Ministerialną UE z Ouagadougou (dnia 28 listopada 2002 r.).

Artykuł 12

Z uwagi na wagę zagadnień HIV/AIDS i skalę epidemii na kontynencie afrykańskim UE zapewnia, że podjęcie problemu HIV/AIDS stanowi integralną część strategii UE w sprawie zapobiegania i łagodzenia konfliktów. W tym kontekście elementy uświadamiania i szkolenia w zakresie zapobiegania HIV/AIDS powinny zostać włączone do pomocy dla operacji wspierania pokoju.

Artykuł 13

Rada przyjmuje do wiadomości, że Komisja zamierza skierować swoje działania na osiągnięcie celów i priorytetów niniejszego wspólnego działania, w odpowiednim przypadku za pomocą właściwych środków wspólnotowych.

Artykuł 14

Niniejsze wspólne działanie i jego wykonanie są, na podstawie sprawozdania Prezydencji we współpracy z Sekretarzem Generalnym/Wysokim Przedstawicielem, przedmiotem corocznego przeglądu i są odpowiednio zmieniane.

Artykuł 15

Niniejszym uchyla się wspólne stanowisko 2001/374/WPZiB.

Artykuł 16

Niniejsze wspólne stanowisko stosuje się od dnia jego przyjęcia.

Artykuł 17

Niniejsze wspólne stanowisko zostaje opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Sporządzono w Brukseli, dnia 26 stycznia 2004 r.

W imieniu Rady

B. Cowen

Przewodniczący

[1] Dz.U. L 132 z 15.5.2001, str. 3.

[2] Dz.U. L 191 z 19.7.2002, str. 1.

[3] Dz.U. L 150 z 18.6.2003, str. 67.

--------------------------------------------------