[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 1.8.2006

KOM(2006) 430 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

dotyczące wykonania rozporządzenia Rady (EWG) NR 259/93 z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar Wytwarzanie, przetwarzanie oraz transgraniczne przesyłanie odpadów niebezpiecznych i innych w państwach członkowskich Unii Europejskiej w latach 1997-2000 {SEK(2006) 1053}

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie 4

2. Wytwarzanie niebezpiecznych odpadów 6

3. Przesyłanie niebezpiecznych odpadów poza terytorium państw członkowskich 7

4. Przesyłanie niebezpiecznych odpadów na teren państw członkowskich 10

5. Streszczenie 11

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

dotyczące wykonania rozporządzenia Rady (EWG) NR 259/93 z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar Wytwarzanie, przetwarzanie oraz transgraniczne przesyłanie odpadów niebezpiecznych i innych w państwach członkowskich Unii Europejskiej w latach 1997-2000

SPRAWOZDANIE ZBIORCZEROZWÓJ SYTUACJI W ZAKRESIE WYTWARZANIA, PRZETWARZANIA ORAZ PRZESYłANIA ODPADÓW W PAńSTWACH CZłONKOWSKICH UE

1. WPROWADZENIE

Wywóz i przywóz odpadów regulowany jest na szczeblu międzynarodowym przepisami Konwencji bazylejskiej z dnia 22 marca 1989 r. o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych. Wspólnota Europejska jest stroną tej konwencji i dokonała jej transpozycji rozporządzeniem Rady (EWG) nr 259/93[1], tzw. rozporządzeniem w sprawie przesyłania odpadów, które weszło w życie w maju 1994 r., a którego celem jest zorganizowanie nadzoru i kontroli wysyłek odpadów w sposób, który uwzględnia potrzebę zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego.

W oparciu o wytyczne wspólnotowej strategii w zakresie gospodarki odpadami, w szczególności w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów, ich odzyskiwania i ostatecznego usuwania, rozporządzenie ustala szereg zasad, które powinny umożliwiać Wspólnocie jako całości, uzyskanie samodzielności w usuwaniu odpadów, natomiast państwom członkowskim zmierzanie do tego celu indywidualnie, uwzględniając warunki geograficzne i potrzebę przystosowania instalacji do określonego rodzaju odpadów.

Rozporządzenie wprowadza szereg środków umożliwiających kontrolę nad przesyłaniem odpadów na teren Wspólnoty, poza jej obręb oraz na jej terenie. W szczególności:

- ustala ono wspólne definicje oraz terminologię dotyczącą przesyłania odpadów;

- ustala zasady wywozu, przywozu oraz tranzytu odpadów przeznaczonych do usunięcia lub odzyskania;

- określa rodzaj informacji, jakie muszą podać państwa członkowskie i Komisja.

Art. 41 rozporządzenia stanowi, że:

1. ”Przed zakończeniem każdego roku kalendarzowego państwa członkowskie opracowują sprawozdanie zgodnie z art. 13 ust. 3 Konwencji bazylejskiej i przesyłają je do sekretariatu Konwencji bazylejskiej, a kopię do Komisji.

2. Na podstawie tych sprawozdań Komisja co trzy lata sporządza sprawozdanie na temat wykonania niniejszego rozporządzenia przez Wspólnotę i jej państwa członkowskie. W tym celu może zażądać dodatkowych informacji zgodnie z art. 6 dyrektywy 91/692/EWG.”

Zgodnie z podjętym zobowiązaniem, większość państw członkowskich przesyła do Komisji roczne sprawozdania w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów. Tabela 1 w załączniku zawiera wykaz państw członkowskich, które przedstawiły Komisji sprawozdanie zgodnie z wymogiem Konwencji bazylejskiej. Tabela ta jednak nie zawiera informacji na temat stopnia wypełnienia kwestionariusza. Nie wszystkie państwa dostarczyły wszystkich wymaganych informacji.

Kwestionariusz przygotowany przez sekretariat Konwencji bazylejskiej zawiera pytania na temat przepisów prawnych, ich wykonania i środków mających na celu ochronę środowiska. Co trzy lata Komisja jest zobowiązana do sporządzenia sprawozdania zawierającego informacje dostarczone przez państwa członkowskie. Sprawozdanie to powinno umożliwić przeprowadzenie oceny stopnia, w jakim transgraniczne przesyłanie odpadów podlega kontroli na terenie Wspólnoty. W tym przypadku uwzględniono również dane za rok 2000, jeśli były one dostępne. Opóźnienie w przygotowaniu niniejszego sprawozdania nastąpiło na skutek opóźnienia, z jakim napłynęły informacje z niektórych państw członkowskich oraz z powodu koncentracji zasobów ludzkich Komisji na zadaniu przeglądu legislacyjnego rozporządzenia w sprawie przesyłania odpadów w latach 2002-2004.

Na podstawie art. 41 ust. 2 Komisja w 1999 r. przyjęła decyzję[2] nakładającą na państwa członkowskie wymóg dostarczenia dodatkowych informacji w formie kwestionariusza. Pierwsze tego rodzaju sprawozdania powinny zawierać dane za rok 2000. Informacje pochodzące z tego źródła nie zostały uwzględnione w tegorocznym sprawozdaniu Komisji, lecz zostaną umieszczone w następnym.

Należy pamiętać, że w Konwencji bazylejskiej terminy „przywóz” i „wywóz” oznaczają każdorazowy przywóz lub wywóz do pojedynczego państwa będącego stroną Konwencji, podczas gdy w prawodawstwie unijnym terminy te mają zastosowanie jedynie do przywozów lub wywozów na teren lub poza obręb Unii Europejskiej jako całości. Przewóz z jednego państwa członkowskiego UE do drugiego nie będzie zatem określany terminem „przywozu” lub „wywozu” w głównej części tego sprawozdania. Pojawiają się one jednak w załącznikach w znaczeniu w jakim są stosowane w Konwencji bazylejskiej, wówczas gdy odnoszą się do pozycji z kwestionariusza konwencji.

Ponadto, należy uwzględnić, że rozporządzenie w sprawie przesyłania odpadów i Konwencja bazylejska stosują odmienne systemy klasyfikacji odpadów, tak więc definicje odpadów niebezpiecznych oraz typów odpadów objętych procedurą zgłoszenia, nie odpowiadają sobie dokładnie. Informacje dostarczone przez państwa członkowskie zgodnie z wymogami Konwencji bazylejskiej, nie powinny być zatem uznawane za informacje z przeznaczeniem do wykorzystania dla celów rozporządzenia w sprawie przesyłania odpadów. Zostaną one wykorzystane w niniejszym sprawozdaniu w celu przedstawienia pokrótce głównych tendencji w zakresie wytwarzania odpadów niebezpiecznych i innych, ich przetwarzania oraz transgranicznego przesyłania w państwach członkowskich UE w danym okresie.

W przypadkach, gdy dane od państw członkowskich zostały skorygowane w późniejszych sprawozdaniach, zostało to uwzględnione. W przypadku, gdy państwo członkowskie nie przesłało Komisji wymaganych informacji, luki zostały uzupełnione na ile to było możliwe i stosowne, przy pomocy danych pochodzących z opracowania „Global Trends” (na temat tendencji globalnych), opublikowanego przez sekretariat Konwencji bazylejskiej w 2002 r.[3] oraz ze statystyk przygotowanych przez Eurostat[4]. Jest to jednak rozwiązanie wyjątkowe, ponieważ baza danych Eurostatu jest również niekompletna i skupia się na różnych aspektach, zwłaszcza na gospodarczej wartości dodanej odpadów. Niniejsze streszczenie zbiorcze przedstawia główne wyniki na podstawie dostarczonych danych ilościowych dotyczących przesyłania odpadów na teren i poza obręb państw członkowskich UE. Obejmuje ono dane dotyczące wytwarzania, przywozu i wywozu, oraz przetwarzania odpadów niebezpiecznych i innych. W celu nadania sprawozdaniu krótkiej formy, ułatwiającej jego dystrybucję, wszelkie tabele z danymi oraz rysunki zostały umieszczone w załączniku A.

Załącznik B zawiera informacje dotyczące wykonania przepisów Konwencji bazylejskiej i rozporządzenia w sprawie przesyłania odpadów i zgodności z nimi. W części tej nie zostaną przedstawione wszystkie odpowiedzi państw członkowskich przesłane do sekretariatu Konwencji bazylejskiej, ponieważ często opisują one podobne sytuacje prawne lub rzeczywiste. Dotyczy to szczególnie spraw uregulowanych przepisami ustawodawstwa unijnego, w którym zasady są podobne dla wszystkich państw członkowskich. W tych przypadkach poczyniono ogólne odniesienie do prawodawstwa UE.

2. WYTWARZANIE NIEBEZPIECZNYCH ODPADÓW

W kwestionariuszach Konwencji bazylejskiej dotyczących okresu 1997–2000 wszystkie państwa poproszono o dostarczenie informacji o całkowitej ilości odpadów niebezpiecznych i „innych” wytworzonych w kolejnych latach. Termin „inne odpady” w tym kontekście oznacza odpady z gospodarstw domowych oraz pozostałości z procesu ich spalania, dwie kategorie odpadów, które wymagają specjalnej uwagi i podlegają kontroli podobnej do tej, jaką zgodnie z Konwencją bazylejską objęte są odpady niebezpieczne (stanowią one odpowiednio pozycje Y46 i Y47)[5]. Odpady niebezpieczne są sklasyfikowane w zależności od swej przynależności do ujętych w wykazie strumieni odpadów i/lub w zależności od składników (aneks I do Konwencji bazylejskiej, odpowiednio pozycje Y1-18 oraz Y19-45) oraz w zależności od pewnych charakterystyk niebezpieczeństwa (aneks III). Jeśli jednak odpady uznawane są za niebezpieczne w ustawodawstwie krajowym w państwie eksportującym, importującym bądź tranzytowym, to są one objęte tą definicją również dla celów Konwencji.

W swoich sprawozdaniach przesłanych Komisji 14 państw członkowskich dostarczyło informacji o całkowitej ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych w ciągu jednego roku lub kilku lat, a dane dotyczące Luksemburga musiały zostać uzupełnione danymi ze statystyk sekretariatu Konwencji bazylejskiej. W większości przypadków dostarczone przez państwa członkowskie w sprawozdaniach dane dotyczące wytwarzania odpadów były fragmentaryczne i niewiele państw przedstawiło ciągłe wykresy czasowe (zob. załącznik A, rys. 1 i 2).

Według tych sprawozdań największą ilość niebezpiecznych odpadów wytworzono w Niemczech (13-15 mln ton rocznie), tuż za nimi znalazły się Zjednoczone Królestwo, Hiszpania i Francja (od 2,6 do 6,3 mln ton rocznie). Jeśli wziąć pod uwagę ilość wytwarzanych odpadów na jednego mieszkańca, na pierwszym miejscu znalazły się Niemcy, Niderlandy i Belgia, podczas gdy najniższe wartości zanotowano w Grecji, Portugalii i Francji (zob. załącznik A, rys. 2).

Dane dostępne za okres objęty przeglądem wykazują, że ilość niebezpiecznych odpadów wytworzonych na terenie całej Wspólnoty wzrosła o 10 %, z ok. 36 mln ton w 1997 r. do niewiele ponad 40 mln ton w 2000 r. Znajduje to odbicie w rozwoju sytuacji w niektórych państwach członkowskich, takich jak Niemcy, Francja, Włochy i Hiszpania, podczas gdy w innych, jak Zjednoczone Królestwo, Finlandia i Austria ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych wzrosła w sposób bardziej znaczący. Zmiany te jednak niekoniecznie są wynikiem rzeczywistego wzrostu ilości wytwarzanych odpadów, lecz są również związane ze zmianami w krajowych definicjach lub wykazach odpadów niebezpiecznych (jak np. w przypadku Austrii w 1998 r.). W Niderlandach, po wyraźnym wzroście zanotowanym w okresie 1994-1997, ilość wytwarzanych odpadów niebezpiecznych obniżyła się w pewnym stopniu w kolejnych latach.

Jedynie 9 państw członkowskich dostarczyło informacje na temat kategorii odpadów niebezpiecznych oznaczonych w Konwencji bazylejskiej kodami Y. Większość z tych informacji dotyczyła odpadów pochodzących z gospodarstw domowych (Y46) oraz pozostałości z procesu ich spalania (Y47). Stanowiły one również jedyny typ odpadów nieniebezpiecznych, o którym powiadomiono Komisję zgodnie z wymogami rozporządzenia w sprawie przesyłania odpadów. Ze sprawozdania przedstawionego przez Niderlandy wynika, że 20 % całkowitej ilości wytworzonych przez nie odpadów stanowi zanieczyszczona gleba, zaś 15-20% odpady powstałe na skutek czyszczenia statków.

3. PRZESYłANIE NIEBEZPIECZNYCH ODPADÓW POZA TERYTORIUM PAńSTW CZłONKOWSKICH

Nie wszystkie spośród państw członkowskich mają wystarczająco duże możliwości by uporać się ze wszystkimi kategoriami odpadów, wytwarzanymi na ich terytorium. Niektóre ze strumieni odpadów – łącznie z odpadami niebezpiecznymi – wymagają specjalistycznych zakładów przetwarzania, aby zapewnić ich odzyskiwanie lub unieszkodliwienie w sposób bezpieczny dla środowiska. Z tego względu transgraniczne przesyłanie niebezpiecznych odpadów pomiędzy państwami członkowskimi UE jest nie tylko kwestią o znaczeniu środowiskowym, lecz stanowi również dowód na to, że europejskie systemy gospodarowania odpadami osiągnęły poziom zaawansowany, który przewiduje współpracę pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie przetwarzania poszczególnych strumieni odpadów. Wszystkie państwa członkowskie dostarczyły informacji na temat wywozu („eksportu” w rozumieniu Konwencji bazylejskiej) odpadów niebezpiecznych przynajmniej w ciągu dwóch lat w okresie 1997 - 2000 (zob. załącznik A, tabela 5). Poprzez dodanie tych danych liczbowych a także poprzez ekstrapolację niektórych z nich możliwe było ocenienie tendencji w przesyłaniu odpadów niebezpiecznych poza terytorium państw członkowskich w latach 1997–2000. Ilość wzrosła ponad dwukrotnie z 2,6 mln ton w 1997 r. do 5,4 mln ton w 2000 r. Szczególnie gwałtowny wzrost zanotowano pomiędzy 1999 r. a 2000 r.

Największymi „eksporterami” tego typu odpadów były Niemcy, Belgia i Niderlandy. Prawie ¾ odpadów wysłanych poza terytorium państw członkowskich w 1999 r. pochodziło z jednego z tych trzech państw. Zgodnie z tymi samymi danymi najmniejsze ilości odpadów w UE „wyeksportowały” Zjednoczone Królestwo, Hiszpania oraz Francja.

To samo dotyczy „eksportu” odpadów w kg na jednego mieszkańca: najniższe wartości w tym względzie odnotowano w Zjednoczonym Królestwie, Hiszpanii, Włoszech i Francji (zob. załącznik A, tabela 6). Z drugiej strony Luksemburg, Niderlandy i Belgia przesłały poza swe granice największą ilość odpadów w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Mniejsze państwa przesyłają zatem większe ilości wytworzonych przez nie odpadów niebezpiecznych za granicę, ponieważ nie mają na swoim terytorium takiej ilości zakładów przetwarzania, jaką dysponują większe państwa.

O ile chodzi o udział procentowy odpadów niebezpiecznych przesłanych do przetworzenia do innych państw, głównie do sąsiednich państw członkowskich, to liczby wahają się od 0 do 25 % (załącznik A, rys. 6). Najwyższy odsetek był w Danii, Niderlandach i Portugalii, co jest zrozrozumiałe, jeśli się weźmie pod uwagę, że są to mniejsze państwa, niemające możliwości przetworzenia wszystkich typów odpadów niebezpiecznych na swoim terytorium. Odsetek odpadów przesłanych za granicę był niski w Zjednoczonym Królestwie, Grecji i Hiszpanii. W tym miejscu należy podkreślić, że istnieje wiele wątpliwości co do danych, ponieważ zostały one wyliczone w oparciu o podane przez państwa członkowskie liczby dotyczące odpowiednio wytwarzania i wywozu odpadów, a nie zawsze w pełni się one pokrywały.

Informacje dotyczące przesłania „innych odpadów” w rozumieniu Konwencji bazylejskiej nie wykazują, aby duże ilości tego typu odpadów - odpadów pochodzących z gospodarstw domowych i pozostałości z procesu ich spalania - były przemieszczane z państw członkowskich do innych państw w omawianym okresie. Jedynie Niderlandy, Dania i Portugalia przesłały informacje dotyczące wywozu odpadów tej kategorii w wysokości ponad 10 % ilości odpadów niebezpiecznych zgłoszonej w dowolnym roku (załącznik A, tabela 8).

W odniesieniu do kategorii odpadów niebezpiecznych oznaczonych zgodnie z Konwencją bazylejską kodami Y, należy podkreślić, że wiele państw członkowskich ich nie podaje (zob. załącznik A, rys. 9: „nieznana”) bądź stosuje kody Y w połączeniu („mieszane”). Częściowo stało się tak na skutek stosowania przez państwa członkowskie przy rejestracji odpadów niebezpiecznych kodów OECD, niekoniecznie z jednoczesnym uwzględnieniem kodów Y. Innym powodem jest to, że niektóre zgłoszone odpady nie zostały oznaczone przy pomocy kodu Y, ponieważ nie są objęte Konwencją bazylejską.

W załączniku A (rys. 10) dodano informacje z 10 państw członkowskich dotyczące odpadów przesłanych za granicę, przypisanych do kodów Y. Zwraca uwagę fakt, że za znaczny wzrost tonażu odpadów przesłanych za granicę w latach 1997 - 2000 w dużej mierze odpowiedzialne są odpady „nieznanej kategorii”, nieopatrzone kodem Y. Szczególną pozycję zajmują tu np. mieszane odpady drewniane przesyłane z Niemiec do Włoch oraz odpady z produkcji żelaza i stali przesyłane z Niemiec do Francji.

Większość odpadów niebezpiecznych i innych przesłanych poza teren państw członkowskich w omawianym okresie została poddana procesom mającym na celu ich odzyskanie. W 2000 r. około 4,5 mln ton odpadów (ponad 80 %) z 10 państw zostało w ten sposób odzyskanych (zob. załącznik A, rys. 11). W liczbach bezwzględnych ten ułamek wzrósł ponad dwukrotnie od 1997 r. W tym samym okresie liczba odpadów przesyłanych poza granice państw członkowskich w celu unieszkodliwienia również uległa podwojeniu, lecz na dużo niższym poziomie: z 400 000 ton do 900 000 ton.

Zebrane dane ujawniają duże różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odsetku odpadów przesyłanych za granicę w celu odzyskania lub unieszkodliwienia (zob. załącznik A, rys. 12). Z państw takich jak Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Grecja, Luksemburg, Niderlandy, Niemcy i Zjednoczone Królestwo ponad 70 % odpadów przesłanych za granicę kierowanych jest do zakładów w celu ich odzyskania, podczas gdy w Portugalii ten odsetek wynosi zaledwie 10 %. Między tymi dwoma skrajnościami znajdują się państwa takie jak Dania, Hiszpania, Irlandia, Szwecja i Włochy, gdzie udział procentowy odpadów przesłanych w celu ich odzyskania waha się pomiędzy 40 a 60 %.

Nie jest możliwe wyciągnięcie wniosków na temat systemu gospodarowania odpadami w danym państwie biorąc pod uwagę jedynie procentowy udział odpadów wyeksportowanych z przeznaczeniem do odzyskania oraz unieszkodliwienia, ponieważ większość tych odpadów zostaje przetworzonych w kraju wytworzenia (zob. załącznik A, rys. 6).

Rozporządzenie UE w sprawie przesyłania odpadów stanowi, że państwa członkowskie mogą wywozić odpady niebezpieczne tylko do niewielkiej grupy państw. Odpady niebezpieczne do odzysku mogą być wywożone do wszystkich państw, do których stosuje się decyzja OECD[6]. Początkowa możliwość wywozu również do państw, które są stronami Konwencji bazylejskiej, lub z którymi państwa członkowskie zawarły dwustronne umowy została zniesiona na skutek wejścia w życie w dniu 1 stycznia 1998 r. zakazu ustanowionego na mocy Konwencji bazylejskiej tzw. zakaz bazylejski („Basel ban”). Odpady przeznaczone do unieszkodliwienia mogą być przesyłane jedynie do innych państw członkowskich UE oraz do państw EFTA (Norwegia, Szwajcaria, Islandia i Lichtenstein). W związku z tym wywóz odpadów przeznaczonych do unieszkodliwienia do państw niebędących członkami UE/EFTA oraz odpadów niebezpiecznych z przeznaczeniem do odzysku do państw nienależących do OECD jest zabronione na mocy rozporządzenia w sprawie przesyłania odpadów.

W swoich sprawozdaniach przesłanych do sekretariatu Konwencji bazylejskiej państwa członkowskie UE dostarczyły informacji na temat kraju przeznaczenia, do którego przesłano niebezpieczne odpady. Zgodnie z tymi informacjami coraz większe ilości odpadów niebezpiecznych i innych przesyłane w latach 1997-2000 za granicę trafiały w znakomitej większości do innych państw członkowskich UE. Odsetek wynoszący w 1997 r. 84 % wzrósł do 91 % w 2000 r. (zob. załącznik A, rys. 13 i 14). Oznacza to, że państwa członkowskie w coraz większym stopniu realizują zasady bliskości geograficznej i samowystarczalności w odniesieniu do procesów unieszkodliwiania i odzysku odpadów niebezpiecznych i innych podlegających procedurze zgłoszenia. Odsetek odpadów wywożonych do państw niebędących członkami EU/EFTA spadł z 11 % w 1997 r. do 5 % w 2000 r.

Państwami eksportującymi odpady do państw spoza OECD w 2000 r. były Niemcy, Włochy i Niderlandy. W przypadku Niemiec dotyczy to przede wszystkim różnych rodzajów materiałów opakowaniowych z przeznaczeniem do odzysku, Włochy eksportowały mieszane odpady z gospodarstw domowych, zaś Niderlandy określiły wywożone przez nie odpady jako Y18 i Y23, mieszane odpady z gospodarstw domowych oraz odpady plastikowe. Wywóz tego typu odpadów do państw spoza OECD, jeśli odpowiednio zgłoszony, nie jest nielegalny zgodnie z rozporządzeniem w sprawie przesyłania odpadów.

4. PRZESYłANIE NIEBEZPIECZNYCH ODPADÓW NA TEREN PAńSTW CZłONKOWSKICH

W swoich sprawozdaniach przesłanych do sekretariatu Konwencji bazylejskiej państwa członkowskie UE dostarczyły informacji na temat przywozu odpadów niebezpiecznych w ciągu jednego lub kilku lat w okresie 1997–2000 (zob. załącznik A, tabela 16). Chociaż dane są niekompletne, można jednak oddać ogólną tendencję w zakresie przesyłania odpadów na teren państw członkowskich w omawianym okresie: Podobnie jak dzieje się to w przypadku wywozu odpadów poza teren państw członkowskich, ilość niebezpiecznych odpadów, które przekroczyły granicę w kierunku przeciwnym wzrosła ponad dwukrotnie z 2,3 mln ton w 1997 r. do 5, 2 mln ton w 2000 r. I znowu największy wzrost odnotowano głównie pomiędzy 1999 r. a 2000 r. Dane liczbowe są podobne do tych odnotowanych w przypadku wywozu odpadów i wskazuje na fakt, że większość przesyłów miało miejsce pomiędzy państwami członkowskimi.

Państwami UE, które przyjęły największą ilość odpadów zza granicy były Niemcy, Włochy, Belgia, Francja i Niderlandy. Ich udział procentowy w całkowitym przywozie odpadów na teren państw członkowskich UE wzrósł z 82 % w 1997 r. do 88 % w 2000 r. Przywóz do samych tylko Niemiec, Włoch i Belgii stanowił 50 % całkowitego przywozu odpadów w 1997 r. i 67 % w 2000 r. Państwami, do których importowano najmniejszą ilość odpadów były Irlandia, Portugalia i Grecja.

W odniesieniu do ilości odpadów na jednego mieszkańca państw członkowskich są one większe w mniejszych państwach (zob. załącznik A, rys. 16). Przyczyną tego może być fakt, że zakłady przetwarzania odpadów niebezpiecznych w małych państwach są bardziej uzależnione od przywozu odpadów z innych państw, z uwagi na ograniczony rozmiar ich krajowego rynku.

Informacje dotyczące przesłania mieszanych odpadów pochodzących z gospodarstw domowych i pozostałości z procesu ich spalania („innych odpadów” w rozumieniu Konwencji bazylejskiej) powiększają jedynie w nieznacznym stopniu ilości odpadów niebezpiecznych, które były przemieszczane w omawianym okresie. Jedynie Niemcy i Niderlandy poinformowały o znacznym przywozie odpadów tego typu, przy czym przywóz ten w niektórych latach prawie dorównuje przywozowi odpadów niebezpiecznych do tych krajów (zob. załącznik A, tabele 16 i 18). W obu przypadkach mieszane odpady z gospodarstw domowych pochodziły głównie z Belgii, podczas gdy pozostałości z procesu spalania przesłane do Niemiec pochodziły również z kilku innych sąsiednich państw, głównie z Niderlandów, Szwajcarii i Danii.

Jeżeli chodzi o kategorie oznaczone kodami Y odpadów niebezpiecznych przesłanych do państw członkowskich, to ponownie należy podkreślić, że w większości przypadków nie podano kodów Y (zob. załącznik A, rys. 19: „nieznana”) bądź odpady zostały oznaczone połączonymi kodami Y („mieszane”). Dane pochodzące z 10 państw członkowskich, które podały dokładniejsze informacje na temat kodów Y (Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Niderlandy, Niemcy, Szwecja i Zjednoczone Królestwo) wykazują, że w okresie 1997 – 2000 najbardziej wzrosła ilość przywożonych odpadów „nieznanej” kategorii. W 2000 r prawie połowa odpadów nie została oznaczona kodami Y. Niemieckie sprawozdanie za ten rok wymienia w tej kategorii jako największe jednorodne strumienie odpadów odpady z budowy i rozbiórki pochodzące z Luksemburga oraz mieszane odpady drewniane i odpady z rolnictwa pochodzące z Niderlandów. Belgia nie wymienia konkretnych typów odpadów, informuje jedynie, że odpady te zostały poddane różnym operacjom odzyskiwania i unieszkodliwiania, łącznie z procesami składowania i spalania. We Włoszech głównym strumieniem odpadów pochodzącym z zagranicy, znacznie większym niż którakolwiek z wymienionych kategorii Y, był strumień odpadów drewnianych z Niemiec, Szwajcarii oraz krajów Beneluksu.

Większość odpadów niebezpiecznych i innych przesłanych na teren państw członkowskich została poddana operacjom odzyskiwania. Około 4 mln ton odpadów (lub 80 %) z 10 państw, które podały informacje na temat kodów Y zostało poddanych operacjom odzyskiwania w 2000 r. (zob. załącznik A, rys. 21). Jest to ponad dwukrotnie więcej niż w 1997 r. W tym samym okresie liczba odpadów przesyłanych na teren państw członkowskich w celu unieszkodliwienia również uległa podwojeniu, lecz na dużo niższym poziomie: z 400 000 ton do 900 000 ton.

Dostępne dane ujawniają niewielkie różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do odsetka odpadów poddawanych odzyskowi i unieszkodliwianiu. W Belgii, Danii, Niderlandach, Portugalii, Szwecji i Zjednoczonym Królestwie ponad 80 % odpadów pochodzących zza granicy zostało poddanych odzyskowi, podczas gdy w Austrii i Hiszpanii odsetek ten wynosił około 60 %, zaś w Luksemburgu mniej niż 20 % (zob. załącznik A, rys. 22). W tym ostatnim przypadku przyczyną może być fakt, że głównym zakładem przetwarzania odpadów na terenie Luksemburga jest spalarnia odpadów komunalnych.

Rozporządzenie UE w sprawie przesyłania odpadów stanowi, że państwa członkowskie mogą przywozić odpady niebezpieczne tylko z niewielkiej grupy państw. Odpady z przeznaczeniem do odzysku mogą być importowane z wszystkich państw należących do OECD lub będących stronami Konwencji bazylejskiej, lub z państw, z którymi zawarto wielo- lub dwustronne umowy. Odpady z przeznaczeniem do unieszkodliwiania mogą być przywożone na teren Wspólnoty z państw należących do EFTA (Norwegia, Szwajcaria, Islandia i Lichtenstein), innych państw będących stronami Konwencji bazylejskiej lub państw, z którymi zawarto wielo- lub dwustronne umowy. Tak więc przywóz odpadów na teren Wspólnoty podlega ograniczeniom, lecz są one o wiele mniej surowsze niż ograniczenia dotyczące wywozu.

W swoich sprawozdaniach przesłanych do sekretariatu Konwencji bazylejskiej państwa członkowskie UE dostarczyły informacji na temat kraju pochodzenia, z którego przesłano niebezpieczne odpady. Według informacji zawartych w tych sprawozdaniach 88-90 % odpadów niebezpiecznych przesłanych na teren państw członkowskich w latach 1997—2000 pochodzi z innych państw członkowskich (zob. załącznik A, rys. 23 i 24). Odsetek odpadów przesłanych z państw iebędących członkami EU/EFTA wynosił około 3-4 %.

Jedynymi państwami, które w 2000 r. nie importowały odpadów z państw spoza OECD były Dania, Portugalia i Irlandia.

5. STRESZCZENIE

Na podstawie informacji dostarczonych przez państwa członkowskie sformułowano następujące wnioski:

- Państwa członkowskie w większości przypadków przesłały wystarczające informacje na temat typu przetwarzania odpadów i kraju pochodzenia/przeznaczenia. Jednak dane dotyczące kategorii odpadów oraz całkowitej ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych były fragmentaryczne. Fakt ten należy wziąć pod uwagę dokonując interpretacji danych zawartych w załączniku do niniejszego sprawozdania.

- Ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych na terenie Wspólnoty jako całości wzrosła o 10 % pomiędzy 1997 r. a 2000 r., osiągając poziom około 40 mln ton rocznie. W części stało się tak z powodu zmian w krajowych definicjach odpadów niebezpiecznych.

- Jedynie niewielka część całkowitej ilości odpadów niebezpiecznych wytworzonych na terenie państw członkowskich została przesłana za granicę – od 0 do 25 %. Większość została przetworzona na terenie danego państwa.

- Mimo to, ilość odpadów przesyłanych pomiędzy państwami członkowskimi gwałtownie wzrosła w omawianym okresie. Ilość „eksportowanych” odpadów wzrosła ponad dwukrotnie z 2,6 mln ton w 1997 r. do 5,4 mln ton w 2000 r., podobną tendencję odnotowano w przypadku odpadów „importowanych” z 2,3 do 5,2 mln ton.

- Około 90 % odpadów niebezpiecznych przesłanych na teren państw członkowskich pochodziło z innych państw członkowskich. Podobnie, 90 % odpadów przesłanych za granicę trafiło do innych państw członkowskich.

- Ponad 80 % odpadów niebezpiecznych przesłanych na teren lub za granicę państw członkowskich została poddana operacjom odzyskiwania.

[1] Z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar, Dz. U. L 30 z 6.2.1993, art. 1, ostatnio zmienione rozporządzeniem Komisji (WE) nr 2557/2001 z dnia 28 grudnia 2001 r., Dz. U. L 349 z 31.12.2001, str. 1.

[2] Decyzja Komisji 1999/412/WE z dnia 3.6.1999 r. Dz.U. L 156 z 23..6.1999 str. 37.

[3] Basel Convention, Global Trends in Generation and Transboundary Movements of Hazardous Wastes and Other Wastes, listopad 2002 (Basel Convention seria/SBC nr. 02/14).

[4] Komisja Europejska (Eurostat), Odpady wytwarzane i przetwarzane w Europie. Dane za okres 1990-2001, 2003.

[5] Zob. załącznik D do niniejszego sprawozdania.

[6] Decyzja C(92)39/wersja ostateczna Rady OECD z dnia 30 marca 1992 r. w sprawie kontroli transgranicznego przemieszczania odpadów przeznaczonych do odzysku; później zastąpiona decyzją OECD C(2001)107/wersja ostateczna z 14 czerwca 2001 r.