(1)

Zgodnie z art. 120 i 121 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) państwa członkowskie powinny prowadzić swoje polityki gospodarcze, mając na względzie przyczynianie się do osiągania celów Unii oraz w kontekście ogólnych kierunków, które określa Rada. Art. 148 TFUE stanowi, że państwa członkowskie mają wykonywać swoje polityki zatrudnienia z uwzględnieniem wytycznych dotyczących zatrudnienia. Tym samym koordynacja polityk gospodarczych państw członkowskich stanowi przedmiot wspólnego zainteresowania.

(2)

Art. 175 TFUE stanowi między innymi, że państwa członkowskie mają koordynować swoje polityki gospodarcze w taki sposób, aby osiągnąć cele w zakresie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej określone w art. 174 TFUE.

(3)

Art. 174 TFUE stanowi, że w celu wspierania harmonijnego rozwoju całej Unii, ma ona rozwijać i prowadzić działania służące wzmocnieniu jej spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Artykuł ten stanowi ponadto, że Unia w szczególności zmierza do zmniejszenia dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów najmniej uprzywilejowanych. Wysiłki na rzecz zmniejszenia dysproporcji powinny w szczególności przynosić korzyści wyspom i regionom najbardziej oddalonym. Przy realizacji polityk Unii należy uwzględnić różne pozycje wyjściowe i specyfikę regionów.

(4)

Na poziomie Unii europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej (zwany dalej „europejskim semestrem”), obejmujący zasady Europejskiego filaru praw socjalnych, zapewnia ramy określania krajowych priorytetów w zakresie reform oraz monitorowania ich realizacji. Oprócz działań poprawiających konkurencyjność, zwiększających możliwości wzrostu gospodarczego i korzystnych z punktu widzenia stabilności finansów publicznych wprowadza się również reformy oparte na solidarności, integracji, sprawiedliwości społecznej i sprawiedliwym podziale dóbr, aby tworzyć wysokiej jakości miejsca pracy i generować zrównoważony wzrost gospodarczy, zapewniać równość szans i dostęp do nich oraz równość w zakresie ochrony socjalnej i dostęp do niej, chronić grupy szczególnie wrażliwe i podnosić poziom życia wszystkich obywateli Unii. Państwa członkowskie mają opracowywać własne krajowe wieloletnie strategie inwestycyjne wspierające te reformy, uwzględniając przy tym porozumienie paryskie przyjęte na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (4) (zwane dalej „porozumieniem paryskim”), krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu przyjęte w ramach zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu ustanowioną rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 (5), plany sprawiedliwej transformacji i plany wdrożenia gwarancji dla młodzieży, a także cele zrównoważonego rozwoju Narodów Zjednoczonych (NZ). W stosownych przypadkach strategie te powinny być przedstawiane wraz z rocznymi krajowymi programami reform jako sposób na określenie i skoordynowanie priorytetowych projektów inwestycyjnych, które mają być wspierane ze środków krajowych lub unijnych.

(5)

Zgodnie z opisem Komisji w rocznej strategii zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2020 r. oraz w wiosennym i letnim pakiecie na 2020 r. w ramach europejskiego semestru, europejski semestr powinien pomóc w realizacji Europejskiego Zielonego Ładu, Europejskiego filaru praw socjalnych i celów zrównoważonego rozwoju NZ.

(6)

Wybuch pandemii COVID-19 na początku 2020 r. zmienił prognozy gospodarcze, społeczne i budżetowe w Unii i na całym świecie oraz przyniósł konieczność pilnej i skoordynowanej reakcji zarówno na poziomie Unii, jak i na poziomie krajowym w celu przezwyciężenia poważnych konsekwencji gospodarczych i społecznych oraz skutków asymetrycznych dla państw członkowskich. Kryzys związany z COVID-19, a także poprzedni kryzys gospodarczy i finansowy pokazują, że budowa zdrowych, zrównoważonych i odpornych gospodarek oraz systemów finansowych i systemów opieki społecznej opartych na silnych strukturach gospodarczych i społecznych pomaga państwom członkowskim skuteczniej reagować na wstrząsy i szybciej przezwyciężać ich skutki w sprawiedliwy i sprzyjający włączeniu społecznemu sposób. Brak odporności może także prowadzić do negatywnych skutków ubocznych wstrząsów między państwami członkowskimi lub w Unii jako całości, stwarzając tym samym wyzwania dla konwergencji i spójności w Unii. Zmniejszenie wydatków na sektor edukacji, sektor kultury, sektor kreatywny i na opiekę zdrowotną może przynieść efekt przeciwny do zamierzonego, jeśli chodzi o szybkie ożywienie gospodarcze. Średnio- i długoterminowe skutki kryzysu związanego z COVID-19 będą w dużym stopniu zależeć od tego, jak szybko gospodarki i społeczeństwa państw członkowskich podniosą się z tego kryzysu, co z kolei zależy od przestrzeni fiskalnej dostępnej dla państw członkowskich, aby podjąć działania w celu złagodzenia społecznych i gospodarczych skutków kryzysu, oraz od odporności ich gospodarek i struktur społecznych. Zrównoważone i pobudzające wzrost gospodarczy reformy i inwestycje, które mają na celu wyeliminowanie strukturalnych słabości gospodarek państw członkowskich i które wzmacniają odporność, zwiększają produktywność i prowadzą do większej konkurencyjności państw członkowskich, będą zatem miały zasadnicze znaczenie dla przywrócenia tych gospodarek na właściwe tory oraz zmniejszenia nierówności i narastania różnic w Unii.

(7)

Jak pokazują dotychczasowe doświadczenia, podczas kryzysu inwestycje są często drastycznie ograniczane. W tej konkretnej sytuacji konieczne jest jednak wspieranie inwestycji w celu przyspieszenia odbudowy gospodarczej i wzmocnienia długoterminowego potencjału wzrostu gospodarczego. Dobrze funkcjonujący rynek wewnętrzny oraz inwestycje w zielone technologie i technologie cyfrowe, w innowacje i badania naukowe, w tym w gospodarkę opartą na wiedzy, w przejście na czystą energię oraz w zwiększenie efektywności energetycznej w mieszkalnictwie i innych kluczowych sektorach gospodarki są ważne dla osiągnięcia sprawiedliwego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, pomocy w tworzeniu miejsc pracy i osiągnięcia neutralności klimatycznej UE do 2050 r.

(8)

W związku z kryzysem związanym z COVID-19 konieczne jest wzmocnienie obecnych ram udzielania wsparcia państwom członkowskim i zapewnienie im bezpośredniego wsparcia finansowego za pomocą innowacyjnego narzędzia. W tym celu należy ustanowić Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (zwany dalej „Instrumentem”), aby zapewnić skuteczne i znaczące wsparcie finansowe na rzecz szybszej realizacji zrównoważonych reform i związanych z nimi inwestycji publicznych w państwach członkowskich. Instrument powinien być specjalnym narzędziem mającym za zadanie wyeliminowanie negatywnych skutków i konsekwencji kryzysu związanego z COVID-19 w Unii. Powinien on mieć kompleksowy charakter i wykorzystywać doświadczenia zebrane przez Komisję i państwa członkowskie podczas korzystania z innych instrumentów i programów. Możliwe byłoby również stworzenie zachęt dla inwestycji prywatnych za pośrednictwem programów inwestycji publicznych, w tym instrumentów finansowych, dotacji i innych instrumentów, pod warunkiem przestrzegania zasad pomocy państwa.

(9)

Reformy i inwestycje w ramach Instrumentu powinny pomóc zwiększyć odporność Unii i zmniejszyć jej zależność dzięki dywersyfikacji kluczowych łańcuchów dostaw, wzmacniając tym samym jej strategiczną niezależności i otwartą gospodarkę. Reformy i inwestycje w ramach Instrumentu powinny również generować europejską wartość dodaną.

(10)

Należy dokonać odbudowy i zwiększyć odporność Unii i jej państw członkowskich poprzez wspieranie działań w obszarach polityki o znaczeniu europejskim, podzielonych na sześć filarów (zwanych dalej „sześcioma filarami”), a mianowicie: zielona transformacja; transformacja cyfrowa; inteligentny, zrównoważony wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu, w tym spójność gospodarcza, miejsca pracy, produktywność, konkurencyjność, badania naukowe, rozwój i innowacje, a także dobrze funkcjonujący rynek wewnętrzny z silnymi małymi i średnimi przedsiębiorstwami (MŚP); spójność społeczna i terytorialna; opieka zdrowotna oraz odporność gospodarcza, społeczna i instytucjonalna, w celu między innymi zwiększenia gotowości na sytuacje kryzysowe i zdolności reagowania kryzysowego; oraz polityki na rzecz następnego pokolenia, dzieci i młodzieży, takie jak edukacja i umiejętności.

(11)

Zielona transformacja powinna być wspierana przez reformy i inwestycje w zielone technologie i zdolności, w tym w różnorodność biologiczną, efektywność energetyczną, renowację budynków i gospodarkę o obiegu zamkniętym, przyczyniając się tym samym do realizacji unijnych celów klimatycznych, wspieranie zrównoważonego wzrostu gospodarczego, tworzenie miejsc pracy i ochronę bezpieczeństwa energetycznego.

(12)

Reformy i inwestycje w technologie cyfrowe, infrastrukturę i procesy poprawią konkurencyjność Unii na poziomie światowym i przyczynią się do zwiększenia jej odporności i innowacyjności, a także zmniejszą jej uzależnienie poprzez dywersyfikację kluczowych łańcuchów dostaw. Reformy i inwestycje powinny w szczególności wspierać cyfryzację usług, rozwój infrastruktury cyfrowej i infrastruktury danych, klastrów i centrów innowacji cyfrowych oraz otwarte rozwiązania cyfrowe. Transformacja cyfrowa powinna również zachęcać do cyfryzacji małych i średnich przedsiębiorstw. Inwestycje w technologie cyfrowe powinny być zgodne z zasadami interoperacyjności, efektywności energetycznej i ochrony danych osobowych, umożliwiać udział MŚP i przedsiębiorstw typu start-up oraz promować wykorzystanie rozwiązań opartych na otwartych źródłach.

(13)

Reformy i inwestycje w inteligentny, zrównoważony wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu, w tym spójność gospodarczą, miejsca pracy, produktywność, konkurencyjność, badania naukowe, rozwój i innowacje, oraz dobrze funkcjonujący rynek wewnętrzny z silnymi MŚP powinny mieć na celu zwiększenie potencjału wzrostu gospodarczego i umożliwienie trwałego ożywienia gospodarki Unii. Reformy i inwestycje powinny również promować przedsiębiorczość, gospodarkę społeczną, rozwój zrównoważonej infrastruktury i transportu oraz industrializację i reindustrializację, a także złagodzić wpływ kryzysu związanego z COVID-19 na gospodarkę.

(14)

Reformy i inwestycje w spójność społeczną i terytorialną powinny również przyczyniać się do walki z ubóstwem i do rozwiązania problemu bezrobocia w celu ożywienia gospodarek państw członkowskich bez pozostawiania nikogo w tyle. Te reformy i inwestycje powinny prowadzić do tworzenia stabilnych miejsc pracy wysokiej jakości, włączenia i integracji grup obywateli znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, a także umożliwić wzmocnienie infrastruktury socjalnej, usług społecznych i dialogu społecznego oraz ochrony socjalnej i systemów opieki społecznej.

(15)

Kryzys związany z COVID-19 uwypuklił również znaczenie reform i inwestycji w opiekę zdrowotną, a także odporność gospodarczą, społeczną i instytucjonalną, których celem jest między innymi zwiększenie gotowości na sytuacje kryzysowe i zdolności reagowania kryzysowego, w szczególności poprzez poprawę ciągłości działania przedsiębiorstw i sektora usług publicznych, a także poprawę dostępności i zdolności systemów opieki zdrowotnej, poprawę skuteczności administracji publicznej i systemów krajowych, w tym zmniejszenie obciążeń administracyjnych, poprawę skuteczności systemów sądowych, a także poprawę nadzoru w zakresie zapobiegania oszustwom i przeciwdziałania praniu pieniędzy.

(16)

Reformy i inwestycje w następne pokolenie, dzieci i młodzież mają zasadnicze znaczenie dla promowania edukacji i umiejętności, w tym umiejętności cyfrowych, podnoszenia umiejętności, przekwalifikowywania się i zmiany kwalifikacji ludności aktywnej zawodowo, programów integracji osób bezrobotnych, polityki inwestowania w dostęp i możliwości dla dzieci i młodzieży w dziedzinie edukacji, zdrowia, żywienia, zatrudnienia i mieszkalnictwa oraz polityk skutecznie przeciwdziałających powstawaniu luki pokoleniowej zgodnie z celami gwarancji dla dzieci i gwarancji dla młodzieży. Działania te powinny zapewnić, aby kryzys związany z COVID-19 nie miał trwałego wpływu na kolejne pokolenie Europejczyków oraz aby luka pokoleniowa nie pogłębiła się jeszcze bardziej.

(17)

Obecnie żaden instrument nie przewiduje bezpośredniego wsparcia finansowego powiązanego z osiągnięciem rezultatów i realizacją reform i inwestycji publicznych państw członkowskich w odpowiedzi na wyzwania wskazane w ramach europejskiego semestru, w tym Europejskiego filaru praw socjalnych i celów zrównoważonego rozwoju NZ, oraz mającego na celu wywarcie długotrwałego wpływu na produktywność i odporność gospodarczą, społeczną i instytucjonalną gospodarek państw członkowskich.

(18)

Rodzaje finansowania oraz metody wykonania przewidziane w niniejszym rozporządzeniu należy wybierać w zależności od ich potencjału osiągnięcia celów szczegółowych działań i zapewnienia rezultatów, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenie administracyjne oraz przewidywane ryzyko nieprzestrzegania przepisów. Bezzwrotne wsparcie finansowe w ramach Instrumentu powinno mieć formę wkładu Unii sui generis, który byłby ustalany na podstawie maksymalnego wkładu finansowego obliczanego dla każdego państwa członkowskiego i z uwzględnieniem szacunkowych łącznych kosztów planu odbudowy i zwiększania odporności, i który powinien być wypłacany na podstawie osiągnięcia rezultatów poprzez odniesienie do kamieni milowych i wartości docelowych określonych w planach odbudowy i zwiększania odporności. Wkład ten powinien być zatem ustalany zgodnie z przepisami sektorowymi przewidzianymi w niniejszym rozporządzeniu, na podstawie przepisów w sprawie uproszczenia dotyczących finansowania niepowiązanego z kosztami ustanowionych w art. 125 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (6) (zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”). W związku z tym w niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić – z zastrzeżeniem ogólnych zasad dotyczących zarządzania budżetem na podstawie rozporządzenia finansowego – szczegółowe zasady i procedurę dotyczące alokacji, wdrażania i kontroli bezzwrotnego wsparcia finansowego na mocy niniejszego rozporządzenia. Finansowanie niepowiązane z kosztami powinno mieć zastosowanie na poziomie płatności dokonywanych przez Komisję na rzecz państw członkowskich jako beneficjentów, niezależnie od formy zwrotu wkładu finansowego dokonywanego przez państwa członkowskie na rzecz odbiorców końcowych. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania wszystkich form wkładów finansowych, w tym uproszczonych metod rozliczania kosztów. Bez uszczerbku dla prawa Komisji do podjęcia działań w przypadku nadużyć finansowych, korupcji, konfliktów interesów lub podwójnego finansowania w ramach Instrumentu lub innych programów unijnych, płatności nie powinny podlegać kontrolom kosztów faktycznie poniesionych przez beneficjenta.

(19)

Zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2020/2094 (7) oraz w granicach przydzielonych zasobów należy wdrożyć w ramach Instrumentu działania w zakresie odbudowy i odporności w celu zaradzenia bezprecedensowym skutkom kryzysu związanego z COVID-19. Takie dodatkowe zasoby powinny być wykorzystywane w sposób zapewniający przestrzeganie terminów przewidzianych w rozporządzeniu (UE) 2020/2094.

(20)

Instrument powinien wspierać projekty, które są zgodne z zasadą dodatkowości finansowania unijnego. Poza należycie uzasadnionymi przypadkami Instrument nie powinien zastępować powtarzających się wydatków krajowych.

(21)

Zagwarantowanie wysokiego poziomu cyberbezpieczeństwa i zaufania do technologii jest warunkiem wstępnym udanej transformacji cyfrowej w Unii. Rada Europejska zaapelowała, w swoich konkluzjach z dnia 1 i 2 października 2020 r., do Unii i jej państw członkowskich o pełne wykorzystanie przyjętego w dniu 29 stycznia 2020 r. zestawu narzędzi na potrzeby cyberbezpieczeństwa sieci 5G, a w szczególności o stosowanie odpowiednich ograniczeń wobec dostawców wysokiego ryzyka w odniesieniu do kluczowych aktywów określonych jako krytyczne i wrażliwe w unijnych skoordynowanych ocenach ryzyka. Rada Europejska podkreśliła, że potencjalni dostawcy 5G muszą być poddawani ocenie opartej na wspólnych obiektywnych kryteriach.

(22)

W celu wspierania synergii między Instrumentem, Programem InvestEU ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym Program InvestEU i zmieniającym rozporządzenie (UE) 2015/1017 (zwanym dalej „rozporządzeniem InvestEU”)i Instrumentem Wsparcia Technicznego ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/240 (8) plany odbudowy i zwiększania odporności mogą obejmować, w ramach określonego pułapu, wkłady na rzecz modułów państw członkowskich w ramach Programu InvestEU i Instrumentu Wsparcia Technicznego, zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.

(23)

Odzwierciedlając fakt, że Europejski Zielony Ład jest strategią Europy na rzecz zrównoważonego wzrostu gospodarczego i znaczenie przeciwdziałania zmianom klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji porozumienia paryskiego i celów zrównoważonego rozwoju NZ, Instrument ma przyczynić się do uwzględnienia działań w dziedzinie klimatu i zrównoważenia środowiskowego oraz do osiągnięcia celu ogólnego, w ramach którego poziom wydatków na realizację celów klimatycznych w budżecie Unii ma osiągnąć 30 %. W tym celu działania wspierane w ramach Instrumentu i ujęte w planach odbudowy i zwiększania odporności poszczególnych państw członkowskich powinny przyczyniać się do zielonej transformacji, w tym do bioróżnorodności, lub do sprostania związanym z tym wyzwaniom i powinny odpowiadać kwocie co najmniej 37 % łącznej alokacji w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności w oparciu o metodykę monitorowania wydatków na cele związane z klimatem określoną w załączniku do niniejszego rozporządzenia. Metodyka ta powinna być stosowana odpowiednio do działań, których nie można bezpośrednio przypisać do dziedzin interwencji wymienionych w załączniku do niniejszego rozporządzenia. Jeżeli dane państwo członkowskie i Komisja tak uzgodnią, powinno być możliwe zwiększenie współczynników wsparcia celów klimatycznych do 40 % lub 100 % w przypadku poszczególnych inwestycji, zgodnie z wyjaśnieniami w planie odbudowy i zwiększania odporności, aby uwzględnić towarzyszące im reformy, które w wiarygodny sposób zwiększają ich wpływ na realizację celów klimatycznych. W tym celu powinno być możliwe zwiększenie współczynników wsparcia celów klimatycznych do całkowitej kwoty 3 % alokacji w planie odbudowy i zwiększania odporności na poszczególne inwestycje. Instrument powinien wspierać działania, które są w pełni zgodne z unijnymi normami i priorytetami w zakresie klimatu i środowiska i zasadą „nie czyń poważnych szkód” w rozumieniu art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 (9) (zwaną dalej zasadą „nie czyń poważnych szkód”).

(24)

Biorąc pod uwagę znaczenie przeciwdziałania dramatycznej utracie różnorodności biologicznej, niniejsze rozporządzenie powinno przyczynić się do włączenia działań na rzecz różnorodności biologicznej do głównego nurtu polityk Unii.

(25)

Państwa członkowskie powinny zapewnić zgodność działań ujętych w ich planach odbudowy i zwiększania odporności z zasadą „nie czyń poważnych szkód” w rozumieniu art. 17 rozporządzenia (UE) 2020/852. Komisja powinna w tym celu przedstawić wytyczne techniczne. Wejście w życie aktów delegowanych, o których mowa w art. 3 lit. d) rozporządzenia (UE) 2020/852, nie powinno mieć wpływu na te wytyczne.

(26)

Działania wspierane w ramach Instrumentu i ujęte w planach odbudowy i zwiększania odporności poszczególnych państw członkowskich powinny również stanowić kwotę odpowiadającą co najmniej 20 % alokacji w planie odbudowy i zwiększania odporności w odniesieniu do wydatków na cyfryzację. W tym celu państwa członkowskie powinny obliczyć współczynnik wsparcia celów cyfrowych w oparciu o metodykę odzwierciedlającą stopień, w jakim wsparcie w ramach Instrumentu przyczynia się do realizacji celów cyfrowych. Współczynniki dotyczące poszczególnych działań powinny być ustalane w oparciu o obszary interwencji określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia. Metodyka ta powinna być stosowana odpowiednio do działań, których nie można bezpośrednio przypisać do obszaru interwencji. Jeżeli dane państwo członkowskie i Komisja tak uzgodnią, powinno być możliwe zwiększenie tych współczynników do 40 % lub 100 % w przypadku poszczególnych inwestycji, aby uwzględnić towarzyszące im reformy, które zwiększają wpływ działań na cele cyfrowe.

(27)

W celu określenia wkładu odpowiednich działań realizowanych w ramach planów odbudowy i zwiększania odporności w realizację celów klimatycznych i cyfrowych, powinno być możliwe uwzględnienie takich działań w ramach obydwu celów zgodnie z ich odpowiednimi metodykami.

(28)

Kobiety zostały w szczególny sposób dotknięte kryzysem związanym z COVID-19, gdyż stanowią one większość pracowników opieki zdrowotnej w Unii i godzą nieodpłatne obowiązki opiekuńcze z obowiązkami zawodowymi. Sytuacja ta jest szczególnie trudna dla rodziców samotnie wychowujących dzieci, z których 85 % to kobiety. W całym okresie przygotowywania i realizacji planów odbudowy i zwiększania odporności przedkładanych na podstawie niniejszego rozporządzenia należy brać pod uwagę i promować równość płci i równe szanse dla wszystkich oraz uwzględniać te cele w głównym nurcie działań. Inwestycje w solidną infrastrukturę opieki mają również kluczowe znaczenie dla zapewnienia równości płci i upodmiotowienia ekonomicznego kobiet w celu budowania odpornych społeczeństw, przeciwdziałania niepewnym warunkom w sektorach zdominowanych przez kobiety, pobudzenia tworzenia miejsc pracy oraz zapobiegania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu oraz wywierania pozytywnego wpływu na produkt krajowy brutto (PKB), gdyż umożliwiają one większej liczbie kobiet wykonywanie odpłatnej pracy.

(29)

Należy ustanowić mechanizm zapewniający powiązanie między Instrumentem a należytym zarządzaniem gospodarczym, umożliwiający Komisji zwrócenie się do Rady wnioskiem w sprawie zawieszenia całości lub części zobowiązań lub płatności w ramach Instrumentu. Zobowiązanie Komisji do zaproponowania zawieszenia powinno zostać zawieszone w chwili uruchomienia tzw. ogólnej klauzuli wyjścia w ramach paktu stabilności i wzrostu i przez cały czas jej działania. Aby zapewnić jednolite wdrażanie i zważywszy na znaczenie skutków finansowych wymaganych środków, należy powierzyć uprawnienia wykonawcze Radzie, która powinna działać na podstawie wniosku Komisji. Aby ułatwić przyjmowanie decyzji, które są wymagane w celu zapewnienia skutecznych działań w kontekście ram zarządzania gospodarczego, do zawieszenia zobowiązań należy stosować głosowanie odwróconą kwalifikowaną większością głosów. Właściwa komisja Parlamentu Europejskiego powinna mieć możliwość zaproszenia Komisji do dyskusji na temat zastosowania tego mechanizmu w ramach zorganizowanego dialogu, aby umożliwić Parlamentowi Europejskiemu wyrażenie swoich poglądów. Aby Komisja mogła należycie uwzględnić opinię wyrażoną przez Parlament Europejski, taki zorganizowany dialog powinien się odbyć w ciągu czterech tygodni od poinformowania Parlamentu Europejskiego przez Komisję o zastosowaniu tego mechanizmu.

(30)

Celem szczegółowym Instrumentu powinno być zapewnienie wsparcia finansowego z myślą o osiągnięciu kamieni milowych i wartości docelowych reform i inwestycji określonych w planach odbudowy i zwiększania odporności. Cel ten należy realizować w ścisłej współpracy z zainteresowanymi państwami członkowskimi.

(31)

Do dnia 31 lipca 2022 r. Komisja powinna przedstawić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z przeglądu wdrażania Instrumentu. W tym celu Komisja powinna uwzględnić wspólne wskaźniki oraz tabelę wyników w zakresie odbudowy i odporności określoną w niniejszym rozporządzeniu, a także inne dostępne istotne informacje. Właściwa komisja Parlamentu Europejskiego może zwrócić się do Komisji o przedstawienie głównych ustaleń jej sprawozdania z przeglądu w kontekście dialogu w sprawie odbudowy i zwiększania odporności prowadzonego na mocy niniejszego rozporządzenia.

(32)

Aby plany odbudowy i zwiększania odporności mogły przyczynić się do realizacji celów Instrumentu, powinny one obejmować działania służące realizacji reform i projektów inwestycji publicznych w formie spójnego pakietu. Działania rozpoczęte od dnia 1 lutego 2020 r. powinny być kwalifikowalne. Plany odbudowy i zwiększania odporności powinny być spójne z odpowiednimi wyzwaniami i priorytetami szczególnymi dla danego kraju wskazanymi w ramach europejskiego semestru, jak również z wyzwaniami i priorytetami wskazanymi w najbardziej aktualnym zaleceniu Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro, skierowanym do państw członkowskich, których walutą jest euro. Plany odbudowy i zwiększania odporności powinny być również spójne z krajowymi programami reform, krajowymi planami w dziedzinie energii i klimatu, planami w dziedzinie sprawiedliwej transformacji, planem wdrażania gwarancji dla młodzieży, umowami partnerstwa i programami operacyjnymi przyjętymi w ramach funduszy unijnych. Aby pobudzić działania, które wchodzą w zakres priorytetów Europejskiego Zielonego Ładu i Europejskiej agendy cyfrowej, plany odbudowy i zwiększania odporności powinny również określać działania, które są istotne z punktu widzenia zielonej transformacji i transformacji cyfrowej. Takie działania powinny umożliwiać szybkie osiągnięcie celów, założeń i wkładów określonych w krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu oraz ich aktualizacjach. Wszystkie wspierane działania powinny być realizowane z pełnym poszanowaniem unijnych norm i priorytetów w zakresie klimatu i środowiska. Plany odbudowy i zwiększania odporności powinny również być zgodne z zasadami horyzontalnymi Instrumentu.

(33)

Plany odbudowy i zwiększania odporności nie powinny naruszać prawa do zawierania lub wykonywania układów zbiorowych ani prawa do podejmowania działań zbiorowych zgodnie z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej oraz przepisami i praktykami krajowymi i unijnymi.

(34)

Władze regionalne i lokalne mogą być ważnymi partnerami w realizacji reform i inwestycji. W tym względzie powinny one być odpowiednio konsultowane i zaangażowane, zgodnie z krajowymi ramami prawnymi.

(35)

Jeżeli państwo członkowskie jest zwolnione z monitorowania i oceny w ramach europejskiego semestru na podstawie art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 472/2013 (10) lub podlega nadzorowi zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 332/2002 (11), powinno być możliwe stosowanie niniejszego rozporządzenia do takiego państwa członkowskiego w odniesieniu do wyzwań i priorytetów określonych w tych rozporządzeniach.

(36)

Aby mieć wpływ na przygotowanie i realizację przez państwa członkowskie planów odbudowy i zwiększania odporności, Rada powinna mieć możliwość poddania dyskusji w ramach europejskiego semestru stanu odbudowy, odporności i zdolności dostosowawczych w Unii. Dyskusja ta powinna opierać się na strategicznych i analitycznych informacjach dostępnych dla Komisji w ramach europejskiego semestru oraz, w miarę dostępności, na informacjach o realizacji planów odbudowy i zwiększania odporności w poprzednich latach.

(37)

Aby zapewnić znaczący wkład finansowy współmierny do rzeczywistych potrzeb państw członkowskich konieczny do podjęcia i realizacji reform i inwestycji ujętych w planie odbudowy i zwiększania odporności, należy określić maksymalny wkład finansowy dostępny dla państw członkowskich w ramach Instrumentu w postaci bezzwrotnego wsparcia finansowego. 70 % kwoty maksymalnego wkładu finansowego powinno być obliczane na podstawie liczby ludności, odwrotności PKB na mieszkańca i względnej stopy bezrobocia poszczególnych państw członkowskich. 30 % maksymalnego wkładu finansowego powinno być obliczane na podstawie liczby ludności, odwrotności PKB na mieszkańca oraz, w równej proporcji, zmiany realnego PKB w 2020 r. i zagregowanej zmiany realnego PKB w okresie 2020–2021 w oparciu o prognozy Komisji z jesieni 2020 r. w odniesieniu do danych niedostępnych w momencie dokonywania obliczenia, przy czym do dnia 30 czerwca 2022 r. należy przeprowadzić aktualizację z wykorzystaniem rzeczywistych wyników.

(38)

Konieczne jest określenie procedury dotyczącej składania planów odbudowy i zwiększania odporności przez państwa członkowskie oraz ich treści. Państwa członkowskie powinny formalnie przedłożyć swoje plany odbudowy i zwiększania odporności, co do zasady, do dnia 30 kwietnia i mogą to uczynić w postaci jednego zintegrowanego dokumentu wraz z ich krajowym programem reform. Aby zapewnić szybkie wdrożenie Instrumentu, państwa członkowskie powinny być w stanie przedłożyć projekt planu odbudowy i zwiększania odporności od dnia 15 października poprzedniego roku.

(39)

W celu zapewnienia odpowiedzialności krajowej i skoncentrowania środków na istotnych reformach i inwestycjach państwa członkowskie, które chcą otrzymać wsparcie, powinny przedłożyć Komisji plan odbudowy i zwiększania odporności, który będzie należycie umotywowany i uzasadniony. W tym planie należy szczegółowo określić, w jaki sposób, przy uwzględnieniu ujętych w nim działań, stanowi on kompleksową i odpowiednio wyważoną reakcję na sytuację gospodarczą i społeczną danego państwa członkowskiego, przyczyniając się tym samym odpowiednio do realizacji sześciu filarów, z uwzględnieniem szczególnych wyzwań dotyczących danego państwa członkowskiego. Plan odbudowy i zwiększania odporności powinien określać szczegółowy zestaw środków służących do jego monitorowania i realizacji, w tym wartości docelowych i kamieni milowych oraz szacunkowych kosztów, a także oczekiwany wpływ planu odbudowy i zwiększania odporności na potencjał wzrostu gospodarczego, tworzenie miejsc pracy oraz odporność gospodarczą, społeczną i instytucjonalną, w tym przez promowanie polityki na rzecz dzieci i młodzieży, oraz na łagodzenie gospodarczych i społecznych skutków kryzysu związanego z COVID-19 i przyczynianie się do realizacji Europejskiego filaru praw socjalnych, a przez to do wzmocnienia spójności i konwergencji gospodarczej, społecznej i terytorialnej w Unii. Powinien on także ujmować działania dotyczące zielonej transformacji, co obejmuje również różnorodność ekologiczną, oraz transformacji cyfrowej. Powinien on także zawierać wyjaśnienie, w jaki sposób przyczynia się on do skutecznego odniesienia się do odpowiednich wyzwań i priorytetów szczególnych dla danego kraju wskazanych w ramach europejskiego semestru, w tym w zakresie aspektów fiskalnych i zaleceń wydanych na podstawie art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 (12). Plan odbudowy i zwiększania odporności powinien również zawierać wyjaśnienie, w jaki sposób zapewnia on, aby żadne z działań służących realizacji reform i projektów inwestycyjnych ujętych w tym planie nie czyniło poważnych szkód dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia (UE) 2020/852 (zasada „nie czyń poważnych szkód”). Plan odbudowy i zwiększania odporności powinien określać spodziewany wkład w równouprawnienie płci i równe szanse dla wszystkich, a także zawierać podsumowanie procesu konsultacji przeprowadzonych z odpowiednimi krajowymi zainteresowanymi stronami.

Plan odbudowy i zwiększania odporności powinien zawierać wyjaśnienie planów, systemów i konkretnych działań państw członkowskich mających na celu zapobieganie konfliktom interesów, korupcji i nadużyciom finansowym, a także ich wykrywanie i eliminowanie oraz unikanie podwójnego finansowania w ramach Instrumentu i innych programów unijnych. Plan odbudowy i zwiększania odporności może również obejmować projekty transgraniczne lub dotyczące wielu krajów. W trakcie całego procesu należy dążyć do ścisłej współpracy między Komisją a państwami członkowskimi i ją realizować.

(40)

Wdrażanie Instrumentu powinno odbywać się zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansowego, obejmującą skuteczne zapobieganie nadużyciom finansowym, w tym oszustwom podatkowym, uchylaniu się od opodatkowania, korupcji i konfliktom interesów, oraz ich ściganie.

(41)

Komisja powinna ocenić plan odbudowy i zwiększania odporności zaproponowany przez każde z państw członkowskich oraz działać w ścisłej współpracy z danym państwem członkowskim. Komisja powinna w pełni uznawać odpowiedzialność krajową za ten plan i w związku z tym powinna wziąć pod uwagę uzasadnienie i elementy przedstawione przez dane państwo członkowskie. Komisja powinna ocenić adekwatność, skuteczność, wydajność i spójność planu odbudowy i zwiększania odporności zaproponowanego przez państwo członkowskie w oparciu o wykaz kryteriów określony w niniejszym rozporządzeniu. Komisja powinna oceniać zaproponowane plany odbudowy i zwiększania odporności i – w stosownych przypadkach – ich aktualizacje w terminie dwóch miesięcy od formalnego przedłożenia planów odbudowy i zwiększania odporności. Dane państwo członkowskie i Komisja powinny mieć możliwość uzgodnienia w razie potrzeby przedłużenia tego terminu o rozsądny okres.

(42)

W załączniku do niniejszego rozporządzenia należy określić odpowiednie wytyczne, aby służyły Komisji jako podstawa do przejrzystej i sprawiedliwej oceny planów odbudowy i zwiększania odporności oraz do określenia wkładu finansowego, zgodnie z celami i innymi odpowiednimi wymogami określonymi w niniejszym rozporządzeniu. W celu zapewnienia przejrzystości i efektywności należy ustanowić system ocen ratingowych na potrzeby oceny propozycji planów odbudowy i zwiększania odporności. Kryteria dotyczące zaleceń dla poszczególnych krajów, wzmocnienia potencjału wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy oraz odporności gospodarczej, społecznej i instytucjonalnej oraz przyczyniania się do realizacji Europejskiego filaru praw socjalnych powinny być najwyżej punktowane w ramach oceny. Faktyczny wkład w zieloną transformację i transformację cyfrową również powinien być jednym z zasadniczych warunków uzyskania pozytywnej oceny.

(43)

Aby zwiększyć jakość przygotowywanych planów odbudowy i zwiększania odporności i pomóc Komisji w ocenie tych planów przedkładanych przez państwa członkowskie oraz w ocenie stopnia ich realizacji, należy ustanowić przepisy dotyczące korzystania z doradztwa eksperckiego oraz, na wniosek danego państwa członkowskiego, doradztwa wzajemnego i wsparcia technicznego. Państwa członkowskie mogą również zwrócić się o wsparcie w ramach Instrumentu Wsparcia Technicznego. Państwa członkowskie powinny być zachęcane do wspierania synergii z planami odbudowy i zwiększania odporności innych państw członkowskich.

(44)

W celu uproszczenia wkład finansowy powinien być obliczany na podstawie prostych kryteriów. Wkład finansowy powinien zostać określony na podstawie szacunkowych łącznych kosztów planu odbudowy i zwiększania odporności zaproponowanego przez dane państwo członkowskie.

(45)

Rada powinna zatwierdzić ocenę planów odbudowy i zwiększania odporności w drodze decyzji wykonawczej, na podstawie wniosku Komisji, którą powinna starać się przyjąć w terminie czterech tygodni od przyjęcia tego wniosku. O ile plan odbudowy i zwiększania odporności spełnia w zadowalający sposób kryteria oceny, należy przydzielić danemu państwu członkowskiemu maksymalny wkład finansowy, jeżeli szacunkowe łączne koszty reformy i inwestycji ujętych w planie odbudowy i zwiększania odporności są równe kwocie maksymalnego wkładu finansowego lub od niej wyższe. Jeżeli natomiast takie szacunkowe łączne koszty są niższe niż maksymalny wkład finansowy, należy przydzielić danemu państwu członkowskiemu kwotę równą szacunkowym łącznym kosztom planu odbudowy i zwiększania odporności. Państwo członkowskie nie powinno otrzymać żadnego wkładu finansowego, jeżeli plan odbudowy i zwiększania odporności nie spełnia w zadowalający sposób kryteriów oceny. Na wniosek Komisji decyzja wykonawcza Rady powinna zostać zmieniona, aby uwzględnić zaktualizowany maksymalny wkład finansowy obliczony na podstawie rzeczywistych wyników w czerwcu 2022 r. Rada powinna przyjąć stosowną decyzję zmieniającą bez zbędnej zwłoki.

(46)

Aby zapewnić skoncentrowanie wsparcia finansowego w początkowych latach po kryzysie związanym z COVID-19 oraz zgodność z finansowaniem dostępnym w ramach Instrumentu, środki finansowe należy udostępnić do dnia 31 grudnia 2023 r. W tym celu powinno być możliwe zaciągnięcie zobowiązań prawnych do dnia 31 grudnia 2022 r. w odniesieniu do 70 % dostępnej kwoty bezzwrotnego wsparcia finansowego i między dniem 1 stycznia 2023 r. i 31 grudnia 2023 r. w odniesieniu do 30 % tej kwoty. Do dnia 31 grudnia 2021 r., na wniosek państwa członkowskiego, który ma zostać przedłożony wraz z planem odbudowy i zwiększania odporności, płatności kwoty w wysokości do 13 % wkładu finansowego oraz, w stosownych przypadkach, do 13 % pożyczki dla danego państwa członkowskiego można dokonać w formie płatności zaliczkowej, w miarę możliwości w terminie dwóch miesięcy po przyjęciu przez Komisję zobowiązań prawnych.

(47)

Powinno być możliwe udzielenie wsparcia finansowego w formie pożyczki na rzecz planu odbudowy i zwiększania odporności państwa członkowskiego, pod warunkiem zawarcia z Komisją umowy pożyczki, na podstawie należycie uzasadnionego wniosku danego państwa członkowskiego. Pożyczki wspierające realizację krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności powinny być udzielane do dnia 31 grudnia 2023 r., a terminy ich wymagalności powinny odzwierciedlać bardziej długoterminowy charakter takich wydatków. Na podstawie art. 5 ust. 2 decyzji Rady (UE, Euratom) 2020/2053 (13) spłata powinna być zaplanowana w czasie, zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami, tak aby zapewnić stałą i przewidywalną redukcję zobowiązań. Terminy te mogą odbiegać od terminów wymagalności środków finansowych pozyskiwanych przez Unię na rynkach kapitałowych w celu sfinansowania pożyczek. W związku z tym należy przewidzieć możliwość odstępstwa od zasady określonej w art. 220 ust. 2 rozporządzenia finansowego, zgodnie z którą terminy wymagalności pomocy finansowej w formie pożyczki nie powinny być zmieniane.

(48)

Wniosek o wsparcie w formie pożyczki powinien być uzasadniony wyższymi potrzebami finansowymi związanymi z dodatkowymi reformami i inwestycjami ujętymi w planie odbudowy i zwiększania odporności, które mają znaczenie w szczególności dla zielonej transformacji i transformacji cyfrowej, i uzasadniony wyższymi kosztami planu odbudowy i zwiększania odporności niż maksymalny wkład finansowy przydzielany z bezzwrotnego wkładu. Złożenie wniosku o wsparcie w formie pożyczki powinno być możliwe wraz z przedłożeniem planu odbudowy i zwiększania odporności. W przypadku składania wniosku o wsparcie w formie pożyczki w innym terminie należy do niego dołączyć uzupełniony plan odbudowy i zwiększania odporności zawierający dodatkowe kamienie milowe i wartości docelowe. Aby zapewnić jak najszybsze wykorzystanie tych zasobów, państwa członkowskie powinny złożyć wniosek o wsparcie w formie pożyczki do dnia 31 sierpnia 2023 r. Ze względu na należyte zarządzanie finansami całkowita kwota wsparcia w formie pożyczek udzielonych na podstawie niniejszego rozporządzenia powinna być ograniczona. Dodatkowo maksymalna wielkość pożyczki dla każdego państwa członkowskiego nie powinna przekraczać 6,8 % jego dochodu narodowego brutto (DNB) w 2019 r., według danych Eurostatu z datą graniczną: maj 2020 r. Zwiększenie tej maksymalnej kwoty powinno być możliwe w wyjątkowych okolicznościach pod warunkiem dostępności zasobów. Z tego samego względu powinna być możliwa wypłata pożyczki w transzach w zależności od osiągniętych wyników. Komisja powinna ocenić wniosek o wsparcie w formie pożyczki w terminie dwóch miesięcy. Działając na wniosek Komisji, Rada powinna mieć możliwość zatwierdzenia tej oceny kwalifikowaną większością głosów w drodze decyzji wykonawczej, którą Rada powinna starać się przyjąć w terminie czterech tygodni od przyjęcia tego wniosku Komisji.

(49)

Państwo członkowskie powinno mieć możliwość złożenia uzasadnionego wniosku o zmianę swego planu odbudowy i zwiększania odporności w okresie realizacji, jeżeli uzasadniają to obiektywne okoliczności. W przypadku gdy Komisja uzna, że powody przedstawione przez dane państwo członkowskie uzasadniają taką zmianę, ocenia ona nowy plan odbudowy i zwiększania odporności w terminie dwóch miesięcy. Dane państwo członkowskie i Komisja powinny w razie potrzeby mieć możliwość uzgodnienia przedłużenia tego terminu o rozsądny okres. Rada powinna zatwierdzić ocenę nowego planu odbudowy i zwiększania odporności w drodze decyzji wykonawczej, na podstawie wniosku Komisji, którą powinna starać się przyjąć w terminie czterech tygodni od przyjęcia wniosku.

(50)

Instytucje Unii powinny dołożyć wszelkich starań w celu skrócenia czasu rozpatrywania wniosków, aby zapewnić sprawne i szybkie wdrożenie Instrumentu.

(51)

Aby zarządzanie finansowe Instrumentem było bardziej efektywne i prostsze, unijne wsparcie finansowe na rzecz planów odbudowy i zwiększania odporności powinno przyjąć formę finansowania na podstawie osiągnięcia rezultatów mierzonych poprzez odniesienie do kamieni milowych i wartości docelowych określonych w zatwierdzonych planach odbudowy i zwiększania odporności. W tym celu dodatkowe wsparcie w formie pożyczek powinno być powiązane z dodatkowymi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi, oprócz tych stosowanych na potrzeby wsparcia finansowego (tj. bezzwrotnego wsparcia finansowego).

(52)

Uruchomienie środków finansowych w ramach Instrumentu jest uzależnione od osiągnięcia przez państwa członkowskie w zadowalający sposób odpowiednich kamieni milowych i wartości docelowych, określonych w planach odbudowy i zwiększania odporności, których ocena została zatwierdzona przez Radę. Zanim Komisja przyjmie decyzję zatwierdzającą wypłatę wkładu finansowego i, w stosownych przypadkach, pożyczki, powinna zwrócić się do Komitetu Ekonomiczno-Finansowego o wydanie opinii w sprawie osiągnięcia przez państwa członkowskie w zadowalający sposób odpowiednich kamieni milowych i wartości docelowych, na podstawie wstępnej oceny Komisji. Aby Komisja mogła uwzględnić opinię Komitetu Ekonomiczno-Finansowego w swojej ocenie, opinia ta powinna zostać wydana w terminie czterech tygodni od otrzymania wstępnej oceny Komisji. Podczas swoich obrad Komitet Ekonomiczno-Finansowy dąży do osiągnięcia konsensusu. Jeżeli w wyjątkowych sytuacjach co najmniej jedno państwo członkowskie uzna, że istnieją poważne odstępstwa od osiągnięcia w zadowalający sposób odpowiednich kamieni milowych i wartości docelowych, mogą się one zwrócić do przewodniczącego Rady Europejskiej o przekazanie tej sprawy następnej Radzie Europejskiej. Odpowiednie państwa członkowskie powinny również niezwłocznie poinformować Radę, która z kolei powinna niezwłocznie poinformować Parlament Europejski. W takich wyjątkowych okolicznościach decyzja zatwierdzająca wypłatę wkładu finansowego i, w stosownych przypadkach, pożyczki nie powinna zostać podjęta do czasu wyczerpującego omówienia tej sprawy przez następną Radę Europejską. Proces ten co do zasady nie powinien trwać dłużej niż trzy miesiące od momentu, w którym Komisja wystąpiła do Komitetu Ekonomiczno-Finansowego o wydanie opinii.

(53)

Ze względu na należyte zarządzanie finansami, przy jednoczesnym poszanowaniu opartego na wynikach charakteru Instrumentu, należy określić szczegółowe przepisy dotyczące zobowiązań budżetowych, płatności oraz zawieszania i odzyskiwania środków finansowych, a także rozwiązywania umów dotyczących wsparcia finansowego. Aby zapewnić przewidywalność, państwa członkowskie powinny mieć możliwość składania wniosków o płatność dwa razy w roku. Płatności należy dokonywać w transzach, a warunkiem ich dokonania powinna być pozytywna ocena Komisji w sprawie realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności przez dane państwo członkowskie. Państwa członkowskie powinny podjąć odpowiednie środki w celu zapewnienia, by wykorzystanie środków finansowych w związku z działaniami wspieranymi przez Instrument było zgodne z mającym zastosowanie prawem unijnym i krajowym. Powinny one w szczególności zapewnić zapobieganie nadużyciom finansowym, korupcji i konfliktom interesów, a także ich wykrywanie i korygowanie oraz unikanie podwójnego finansowania w ramach Instrumentu i innych programów unijnych. Powinna istnieć możliwość rozwiązywania umów dotyczących wsparcia finansowego, a także zmniejszania i odzyskiwania wkładu finansowego w przypadku, gdy dane państwo członkowskie nie zrealizowało w zadowalający sposób planu odbudowy i zwiększania odporności lub w przypadku poważnych nieprawidłowości, a mianowicie nadużyć finansowych, korupcji i konfliktów interesów w związku z działaniami wspieranymi przez Instrument bądź w przypadku poważnego naruszenia zobowiązania przewidzianego w umowach dotyczących wsparcia finansowego. W miarę możliwości odzyskiwanie środków powinno być zapewnione poprzez potrącenie z zaległych płatności w ramach Instrumentu. Należy ustanowić odpowiednie procedury o charakterze kontradyktoryjnym w celu zapewnienia poszanowania prawa państw członkowskich do przedstawienia uwag w związku z decyzją Komisji dotyczącą zawieszenia i odzyskania wypłaconych kwot, a także rozwiązania umów dotyczących wsparcia finansowego. Wszystkie wypłaty wkładów finansowych na rzecz państw członkowskich powinny zostać dokonane do dnia 31 grudnia 2026 r., z wyjątkiem działań, o których mowa w art. 1 ust. 3 zdanie drugie rozporządzenia (EU) 2020/2094, i przypadków, gdy – pomimo zaciągnięcia zobowiązania prawnego lub przyjęcia decyzji, zgodnie z terminami określonymi w art. 3 tego rozporządzenia – konieczne jest, aby Unia mogła wywiązać się ze swoich zobowiązań wobec państw członkowskich, w tym w wyniku prawomocnego wyroku wydanego przeciwko Unii.

(54)

Komisja powinna zapewnić skuteczną ochronę interesów finansowych Unii. Choć główna odpowiedzialność za zapewnienie wdrożenia Instrumentu zgodnie z odpowiednim prawem unijnym i krajowym spoczywa na samym państwie członkowskim, należy umożliwić Komisji otrzymanie od państw członkowskich wystarczających zapewnień w tym zakresie. W tym celu przy wdrażaniu Instrumentu państwa członkowskie powinny zapewnić funkcjonowanie skutecznego i wydajnego systemu kontroli wewnętrznej oraz odzyskiwać kwoty nienależnie wypłacone lub niewłaściwie wykorzystane. W tym względzie państwa członkowskie powinny mieć możliwość polegania na swoich zwykłych krajowych systemach zarządzania budżetem. Państwa członkowskie powinny gromadzić ustandaryzowane kategorie danych i informacji umożliwiających zapobieganie poważnym nieprawidłowościom, to jest nadużyciom finansowym, korupcji i konfliktom interesów w odniesieniu do działań wspieranych przez Instrument, oraz wykrywanie tych nieprawidłowości i ich korygowanie. Komisja powinna udostępnić system informacji i monitorowania, w tym jednolite narzędzie do eksploracji danych i punktowej oceny ryzyka, w celu uzyskania dostępu do tych danych i informacji oraz ich analizy z myślą o ogólnym zastosowaniu przez państwa członkowskie.

(55)

Komisja, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), Trybunał Obrachunkowy oraz, w stosownych przypadkach, Prokuratura Europejska (EPPO) powinny mieć możliwość korzystania z systemu informacji i monitorowania w ramach swoich kompetencji i uprawnień.

(56)

Aby ułatwić realizację ustaleń państw członkowskich mających na celu unikanie podwójnego finansowania w ramach Instrumentu i innych programów unijnych, Komisja powinna udostępnić informacje na temat odbiorców środków finansowych finansowanych z budżetu Unii, zgodnie z art. 38 ust. 1 rozporządzenia finansowego.

(57)

Państwom członkowskim i Komisji należy zezwolić na przetwarzanie danych osobowych jedynie wtedy, gdy jest to niezbędne do celów uzyskania absolutorium oraz zapewnienia audytu i kontroli wykorzystania środków finansowych w związku z działaniami służącymi realizacji reform i projektów inwestycyjnych w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności. Dane osobowe powinny być przetwarzane zgodnie z rozporządzeniami Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (14) lub (UE) 2018/1725 (15), w zależności od tego, które z tych dwóch rozporządzeń ma zastosowanie.

(58)

W celu skutecznego monitorowania realizacji, państwa członkowskie powinny dwa razy w roku składać sprawozdania w ramach europejskiego semestru na temat postępów w realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności. Takie sprawozdania przygotowane przez państwa członkowskie powinny zostać odpowiednio odzwierciedlone w krajowych programach reform, które powinny służyć jako narzędzie sprawozdawczości dotyczącej postępów w realizacji planów odbudowy i zwiększania odporności.

(59)

Należy zachęcać państwa członkowskie do zasięgania opinii krajowych rad ds. produktywności i niezależnych instytucji budżetowych na temat ich planów odbudowy i zwiększania odporności, w tym ewentualnej walidacji elementów ich planu odbudowy i zwiększania odporności.

(60)

Aby zapewnić przejrzystość i rozliczalność podczas wdrażania Instrumentu, Komisja powinna przekazywać Parlamentowi Europejskiemu i Radzie – równocześnie i na równych warunkach, z zastrzeżeniem procedur dostępu do informacji szczególnie chronionych lub poufnych, lub, w razie potrzeby, odpowiednich ustaleń dotyczących poufności – stosowne dokumenty i informacje, takie jak plany odbudowy i zwiększania odporności lub zmiany do nich przedłożone przez państwa członkowskie, a także wnioski dotyczące decyzji wykonawczych Rady podawane do wiadomości publicznej przez Komisję.

(61)

Właściwa komisja Parlamentu Europejskiego może co dwa miesiące zwracać się do Komisji o omówienie w ramach dialogu w sprawie odbudowy i odporności kwestii dotyczących wdrażania Instrumentu, takich jak plany odbudowy i zwiększania odporności państw członkowskich, ocena Komisji; najważniejsze ustalenia ze sprawozdania z przeglądu, postępy w osiąganiu kamieni milowych i wartości docelowych, procedury związane z płatnością i zawieszeniem płatności oraz inne istotne informacje i dokumenty udostępnione przez Komisję w związku z wdrażaniem Instrumentu. Komisja powinna wziąć pod uwagę elementy wynikające z opinii wyrażonych w ramach dialogu w sprawie odbudowy i zwiększania odporności, w tym rezolucje Parlamentu Europejskiego, jeżeli zostały one przedstawione.

(62)

Aby zapewnić skuteczną i spójną alokację środków finansowych i poszanowanie zasady należytego zarządzania finansami, działania prowadzone na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny być spójne i uzupełniać się z bieżącymi programami unijnymi, przy jednoczesnym unikaniu podwójnego finansowania tego samego wydatku w ramach Instrumentu i innych programów unijnych. W szczególności Komisja i państwa członkowskie powinny zapewnić, na wszystkich etapach procesu, efektywną koordynację w celu zachowania zgodności, spójności, komplementarności i synergii różnych źródeł finansowania. W tym celu państwa członkowskie powinny być zobowiązane, przy przedkładaniu Komisji swoich planów odbudowy i zwiększania odporności, do przedstawienia stosownych informacji na temat istniejącego lub planowanego finansowania unijnego. Wsparcie finansowe w ramach Instrumentu powinno mieć charakter dodatkowy w stosunku do wsparcia udzielanego z innych programów i instrumentów unijnych, w tym Programu InvestEU. Reformy i projekty inwestycyjne finansowane w ramach Instrumentu powinny móc otrzymywać finansowanie również z innych programów i instrumentów unijnych, pod warunkiem że takie wsparcie nie pokrywa tych samych kosztów.

(63)

Komisja powinna monitorować wdrażanie Instrumentu i mierzyć postępy w osiąganiu celów określonych w niniejszym rozporządzeniu w sposób ukierunkowany i proporcjonalny. Monitorując wdrażanie Instrumentu, Komisja powinna zapewnić wydajne, skuteczne i terminowe gromadzenie danych na potrzeby monitorowania realizacji działań i ich rezultatów. W tym celu na odbiorców środków unijnych należy nałożyć proporcjonalne wymogi dotyczące sprawozdawczości. W drodze aktów delegowanych Komisja powinna określić wspólne wskaźniki, które należy stosować na potrzeby sprawozdawczości dotyczącej postępów oraz do celów monitorowania i oceny Instrumentu, a także określić metodykę sprawozdawczości w zakresie wydatków socjalnych, w tym wydatków na dzieci i młodzież, w ramach Instrumentu.

(64)

Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa z dnia 13 kwietnia 2016 r. (16) niniejszy Instrument powinien być oceniany na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę oceny skutków Instrumentu w praktyce.

(65)

W drodze aktu delegowanego należy ustanowić specjalną tabelę wyników, aby przedstawić postępy w realizacji planów odbudowy i zwiększania odporności państw członkowskich w każdym z sześciu filarów oraz postępy poczynione w zakresie realizacji planów odbudowy i zwiększania odporności w odniesieniu do wspólnych wskaźników Instrumentu. Tabela wyników powinna zacząć funkcjonować do grudnia 2021 r. i powinna być aktualizowana przez Komisję dwa razy w roku.

(66)

W celu zapewnienia odpowiedniej sprawozdawczości na temat wyników i monitorowania wdrażania Instrumentu, w tym w zakresie wydatków socjalnych, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do specjalnej tabeli wyników zawierającej informacje na temat postępów we wdrażaniu i wspólnych wskaźników, które mają być stosowane, a także metodyki sprawozdawczości w zakresie wydatków socjalnych, w tym wydatków na dzieci i młodzież. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(67)

Komisja powinna przedstawiać Parlamentowi Europejskiemu i Radzie roczne sprawozdanie z wdrażania Instrumentu. Sprawozdanie to powinno zawierać informacje na temat postępów poczynionych przez państwa członkowskie w realizacji zatwierdzonych planów odbudowy i zwiększania odporności. Powinno ono również zawierać informacje na temat realizacji kamieni milowych i wartości docelowych, płatności i zawieszenia płatności, a także przyczyniania się Instrumentu do realizacji celów klimatycznych i cyfrowych, wspólnych wskaźników i wydatków finansowanych w ramach sześciu filarów.

(68)

Należy przeprowadzić niezależną ocenę pod kątem osiągnięcia celów Instrumentu, skuteczności wykorzystania zasobów przewidzianych w jego ramach i jego wartości dodanej. W stosownych przypadkach ocenie tej powinien towarzyszyć wniosek dotyczący zmiany niniejszego rozporządzenia. Ponadto w niezależnej ocenie ex post należy uwzględnić długofalowe skutki Instrumentu.

(69)

Ocena planów odbudowy i zwiększania odporności, które mają zostać zrealizowane przez państwa członkowskie, oraz odpowiednie wsparcie finansowe powinny zostać przyjęte przez Radę w drodze decyzji wykonawczej, na wniosek Komisji. W tym celu oraz w celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia, należy powierzyć Radzie uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia wykonawcze odnoszące się do płatności wsparcia finansowego po osiągnięciu odpowiednich kamieni milowych i wartości docelowych powinny być powierzone Komisji i przez nią wykonywane zgodnie z procedurą sprawdzającą określoną w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (17). Uwzględniając ewentualną potrzebę szybkiej płatności wsparcia finansowego w ramach Instrumentu, zgodnie z odpowiednimi przepisami rozporządzenia (UE) nr 182/2011, przewodniczący komitetu w rozumieniu tego rozporządzenia powinien – w przypadku projektów aktów wykonawczych – rozważyć możliwość skrócenia terminu na zwołanie komitetu oraz terminu na wydanie przez komitet opinii.

(70)

Po przyjęciu decyzji wykonawczej dane państwo członkowskie i Komisja powinny mieć możliwość uzgodnienia niektórych ustaleń operacyjnych o charakterze technicznym, określających szczegółowo aspekty realizacji w odniesieniu do terminów, wskaźników dotyczących kamieni milowych i wartości docelowych oraz dostępu do leżących u ich podstaw danych. W celu zapewnienia, aby takie ustalenia operacyjne pozostały użyteczne w aktualnie panujących okolicznościach w trakcie realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności, należy umożliwić zmianę elementów ustaleń operacyjnych za obopólną zgodą.

(71)

Do niniejszego rozporządzenia stosuje się horyzontalne przepisy finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Przepisy te, ustanowione rozporządzeniem finansowym, określają w szczególności procedurę ustanawiania i wykonania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród, wykonania pośredniego oraz przewidują kontrole wykonywania obowiązków przez podmioty upoważnione do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują także ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(72)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (18) i rozporządzeniami Rady (Euratom, WE) nr 2988/95 (19), (WE, Euratom) nr 2185/96 (20) i (UE) 2017/1939 (21) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nadużyciom finansowym, korupcji i konfliktom interesów, ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniem (Euratom, WE) nr 2185/96 i rozporządzeniem (UE, Euratom) nr 883/2013, OLAF jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja, konflikty interesów lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie nadużyć finansowych, korupcji, konfliktu interesów i innych przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (22). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(73)

Komisja powinna mieć możliwość prowadzenia działań komunikacyjnych w celu zapewnienia widoczności finansowania unijnego i, w razie potrzeby, zapewniania, aby za pośrednictwem oświadczenia o źródłach finansowania informowano o wsparciu udzielonym w ramach Instrumentu i potwierdzano takie wsparcie.

(74)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(75)

Aby umożliwić szybkie zastosowanie środków przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, powinno ono wejść w życie następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,