(1)

Dyrektywy 2002/19/WE (4), 2002/20/WE (5), 2002/21/WE (6) i 2002/22/WE (7) Parlamentu Europejskiego i Rady zostały znacząco zmienione. Ze względu na konieczność dalszych zmian, dla zachowania przejrzystości, dyrektywy te należy przekształcić.

(2)

Funkcjonowanie pięciu dyrektyw, które stanowią część obowiązujących ram regulacyjnych dla sieci i usług łączności elektronicznej, mianowicie dyrektyw: 2002/19/WE, 2002/20/WE, 2002/21/WE, 2002/22/WE oraz dyrektywy 2002/58/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (8), podlega okresowemu przeglądowi przeprowadzanemu przez Komisję w szczególności w celu określenia potrzeby zmiany w świetle rozwoju techniki i sytuacji rynkowej.

(3)

W swym komunikacie z dnia 6 maja 2015 r. ustanawiającym strategię jednolitego rynku cyfrowego dla Europy Komisja wskazała, że przegląd ram regulacyjnych sektora telekomunikacyjnego dotyczyłby głównie środków nastawionych na zachęcanie do inwestowania w szybkie sieci szerokopasmowe, zapewnienie spójnego podejścia w ramach rynku wewnętrznego do polityki widma radiowego i zarządzania widmem, ustanowienie warunków do funkcjonowania prawdziwego rynku wewnętrznego dzięki przezwyciężeniu fragmentacji regulacyjnej, zapewnienie skutecznej ochrony konsumentów, równych warunków działania wszystkim uczestnikom rynku i spójnego stosowania przepisów, a także zapewnienie większej skuteczności regulacyjnych ram instytucjonalnych.

(4)

Niniejsza dyrektywa jest częścią przeglądu sprawności regulacyjnej (REFIT), którego zakres obejmuje cztery dyrektywy, mianowicie dyrektywy 2002/19/WE, 2002/20/WE, 2002/21/WE i 2002/22/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1211/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady (9). Każda z tych dyrektyw zawiera środki mające zastosowanie do dostawców sieci i usług łączności elektronicznej, co odpowiada historii regulacyjnej sektora, zgodnie z którą przedsiębiorstwa były zintegrowane pionowo, mianowicie zarówno dostarczały sieci, jak i świadczyły usługi. Przegląd stanowi okazję do przekształcenia czterech dyrektyw w celu uproszczenia obecnej struktury, a tym samym zwiększenia jej spójności i przystępności, zgodnie z celem w zakresie sprawności regulacyjnej. Daje on również możliwość dostosowania tej struktury do nowych realiów rynkowych, gdzie świadczenie usług łączności nie jest już powiązane z dostarczaniem sieci. Zgodnie z porozumieniem międzyinstytucjonalnym z dnia 28 listopada 2001 r. w sprawie bardziej uporządkowanego wykorzystania techniki przekształcania aktów prawnych (10) przekształcenie polega na przyjęciu nowego aktu prawnego, który stanowi scalenie w jednym tekście zarówno zmian merytorycznych, które wprowadza się do wcześniejszego aktu, jak i niezmienionych przepisów tego aktu. Wniosek dotyczący przekształcenia obejmuje zmiany merytoryczne, które wprowadza się do wcześniejszego aktu, a na drugim poziomie zawiera kodyfikację niezmienionych przepisów wcześniejszego aktu uwzględniającą te merytoryczne zmiany.

(5)

Niniejsza dyrektywa tworzy ramy prawne dla zapewnienia swobody w zakresie dostarczania sieci i usług łączności elektronicznej, podlegające wyłącznie warunkom określonym w niniejszej dyrektywie oraz ograniczeniom zgodnie z art. 52 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), a w szczególności środkom podejmowanym w związku z polityką państwową, bezpieczeństwem publicznym oraz zdrowiem publicznym, oraz spójne z art. 52 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”).

(6)

Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla uprawnień każdego z państw członkowskich do podejmowania środków, mających na celu zapewnienie ochrony jego podstawowych interesów w zakresie bezpieczeństwa, zapewnienie porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego oraz umożliwienie wykrywania lub ścigania przestępstw i prowadzenia dochodzeń w ich sprawie, mając na uwadze, że wszelkie ograniczenia korzystania z praw i wolności uznanych w Karcie, w szczególności jej art. 7, 8 i 11, takie jak ograniczenia dotyczące przetwarzania danych, muszą być przewidziane prawem, przestrzegać istoty praw i wolności oraz podlegać zasadzie proporcjonalności zgodnie z art. 52 ust. 1 Karty.

(7)

Konwergencja sektorów telekomunikacji, mediów i technologii informacyjnych oznacza, iż wszelkie sieci i usługi związane z łącznością elektroniczną powinny zostać objęte, w miarę możliwości, jednolitym Europejskim kodeksem łączności elektronicznej ustanowionym w drodze jednej dyrektywy, z wyjątkiem kwestii, które można lepiej regulować bezpośrednio za pomocą stosownych przepisów przyjętych w drodze rozporządzeń. Konieczne jest oddzielenie regulacji dotyczących sieci i usług łączności elektronicznej od regulacji dotyczących treści. Niniejsza dyrektywa nie obejmuje zatem zagadnień związanych z treścią usług świadczonych za pośrednictwem sieci łączności elektronicznej przy wykorzystaniu usług łączności elektronicznej, takich jak zagadnienia treści nadawanych programów, usług finansowych lub niektórych usług społeczeństwa informacyjnego i nie stoi w sprzeczności ze środkami podejmowanymi przez Unię lub na szczeblu krajowym w odniesieniu do takich usług, zgodnie z prawem Unii i w celu promowania kulturowej i językowej różnorodności oraz ochrony pluralizmu w mediach. Treść programów telewizyjnych stanowi przedmiot uregulowań zawartych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE (11). Regulacje polityki audiowizualnej i treści audiowizualnych mają na celu osiągnięcie celów leżących w ogólnym interesie, takich jak wolność słowa, pluralizm mediów, bezstronność, różnorodność kulturowa i językowa, włączenie społeczne, ochrona konsumentów oraz małoletnich. Oddzielenie uregulowań dotyczących łączności elektronicznej od uregulowań dotyczących treści nie stoi jednak na przeszkodzie uwzględnianiu występujących pomiędzy nimi powiązań, w szczególności w celu zapewnienia pluralizmu mediów, różnorodności kulturowej i ochrony konsumentów. W granicach swoich kompetencji właściwe organy powinny przyczyniać się do zapewnienia realizacji polityk służących promowaniu tych celów.

(8)

Niniejsza dyrektywa nie wpływa na stosowanie przepisów dyrektywy 2014/53/UE Parlamentu Europejskiego i Rady (12) do urządzeń radiowych, jednakże obejmuje swoim zakresem samochodowe urządzenia radiowe oraz konsumenckie odbiorniki radiowe i konsumencki sprzęt telewizji cyfrowej.

(9)

Aby umożliwić krajowym organom regulacyjnym oraz innym właściwym organom osiągnięcie celów wyznaczonych w niniejszej dyrektywie – w szczególności celów dotyczących pełnej interoperacyjności – zakres stosowania dyrektywy powinien obejmować niektóre aspekty urządzeń radiowych określonych w dyrektywie 2014/53/UE oraz urządzenia konsumenckie wykorzystywane w telewizji cyfrowej, w celu ułatwienia dostępu użytkownikom końcowym z niepełnosprawnościami. Istotne jest, aby krajowe organy regulacyjne oraz inne właściwe organy zachęcały operatorów sieciowych oraz producentów urządzeń do współpracy w celu ułatwiania użytkownikom końcowym z niepełnosprawnościami dostępu do usług łączności elektronicznej. Chociaż wykorzystanie widma radiowego na zasadzie niewyłączności do celów korzystania z końcowych urządzeń radiowych na własne potrzeby nie wiąże się z działalnością gospodarczą, powinno ono również podlegać przepisom niniejszej dyrektywy, co będzie gwarancją skoordynowanego podejścia do systemu zezwoleń.

(10)

Niektóre usługi łączności elektronicznej objęte niniejszą dyrektywą mogą również wchodzić w zakres definicji „usługi społeczeństwa informacyjnego” zawartej w art. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1535 (13). Przepisy tej dyrektywy regulujące usługi społeczeństwa informacyjnego mają zastosowanie do wspomnianych usług łączności elektronicznej w zakresie nie objętym bardziej szczegółowymi przepisami mającymi zastosowanie do usług łączności elektronicznej wynikającymi z niniejszej dyrektywy lub innych aktów prawnych Unii. Jednakże usługi łączności elektronicznej, takie jak usługi w zakresie telefonii głosowej, usługi przekazywania wiadomości oraz poczty elektronicznej są przedmiotem niniejszej dyrektywy. To samo przedsiębiorstwo, np. dostawca usług internetowych, może świadczyć usługi łączności elektronicznej w dwóch kategoriach, takich jak świadczenie dostępu do internetu oraz usługi nieobjęte zakresem niniejszej dyrektywy, w tym usługi polegające na dostarczaniu treści opartych na internecie, niezwiązanych z łącznością.

(11)

To samo przedsiębiorstwo, na przykład operator telewizji kablowej, może oferować zarówno usługi łączności elektronicznej, takie jak przekazywanie sygnałów telewizyjnych, jak i usługi nieobjęte zakresem niniejszej dyrektywy, takie jak rozpowszechnianie ofert dotyczących usług w zakresie nadawania audycji dźwiękowych i telewizyjnych, i tym samym dodatkowe obowiązki mogą być nakładane na takie przedsiębiorstwo w związku z jego działalnością w charakterze nadawcy albo dystrybutora, zgodnie z przepisami innymi niż te zawarte w niniejszej dyrektywie, bez uszczerbku dla wymogów zawartych w załączniku do niniejszej dyrektywie.

(12)

Ramy regulacyjne powinny obejmować wykorzystanie widma radiowego przez wszystkie sieci łączności elektronicznej, w tym nowy typ wykorzystania widma radiowego na potrzeby własne przez nowe rodzaje sieci składające się wyłącznie z autonomicznych systemów ruchomych urządzeń radiowych, które są połączone za pomocą łączy bezprzewodowych bez zarządzania centralnego ani operatora sieci scentralizowanej i nie zawsze w ramach wykonywania określonej działalności gospodarczej. W powstającym obecnie środowisku łączności bezprzewodowej 5G takie sieci prawdopodobnie będą powstawały w szczególności poza budynkami i na drogach, na potrzeby transportu, energetyki, badań naukowych i rozwoju, e-zdrowia, ochrony publicznej i pomocy w przypadku katastrof, internetu rzeczy, łączności maszyna–maszyna i samochodów podłączonych do sieci. W związku z tym stosowanie przez państwa członkowskie na podstawie art. 7 dyrektywy 2014/53/UE dodatkowych wymogów krajowych w odniesieniu do oddawania do użytku lub eksploatacji (lub obu) takich urządzeń radiowych, w celu efektywnego i wydajnego wykorzystania widma radiowego oraz zapobieganiem szkodliwym zakłóceniom, powinno być zgodne z zasadami rynku wewnętrznego.

(13)

Wymagania dotyczące możliwości sieci łączności elektronicznej stale rosną. Podczas gdy w przeszłości dotyczyły one głównie zwiększania przepustowości łącza dostępnego ogólnie i dla poszczególnych użytkowników, obecnie na znaczeniu zyskują inne parametry, takie jak opóźnienie, dostępność i niezawodność. W reakcji na to zapotrzebowanie światłowody mają być instalowane coraz bliżej użytkownika, a przyszłe „sieci o bardzo dużej przepustowości” wymagają parametrów wydajności równoważnych tym, jakie może zapewnić sieć oparta na elementach światłowodowych przynajmniej na odcinku do punktu dystrybucji w miejscu świadczenia usługi. W przypadku połączeń stacjonarnych odpowiada to wydajności sieci równoważnej wydajności, jaką można osiągnąć dzięki instalacji światłowodu na odcinku do budynku wielorodzinnego uznawanego za miejsce świadczenia usługi. W przypadku połączeń bezprzewodowych odpowiada to wydajności sieci podobnej do tej, jaką można osiągnąć dzięki instalacji światłowodu na odcinku do stacji bazowej uznawanej za miejsce świadczenia usługi. Różnice w doświadczeniach użytkowników końcowych, wynikające z różnych właściwości nośników, za pomocą których sieć ostatecznie łączy się z zakończeniem sieci, nie powinny być brane pod uwagę do celów ustalania, czy daną sieć bezprzewodową można uznać za zapewniającą podobną wydajność sieciową. Zgodnie z zasadą neutralności technologicznej nie należy wykluczać innych technologii i mediów transmisyjnych, jeżeli pod względem możliwości są porównywalne z tym scenariuszem odniesienia. Uruchamianie takich „sieci o bardzo dużej przepustowości” prawdopodobnie pozwoli jeszcze zwiększyć możliwości sieci i przygotuje grunt dla rozwoju przyszłych generacji sieci bezprzewodowych w oparciu o ulepszone interfejsy radiowe i gęstszą architekturę sieci.

(14)

Należy dostosować definicje tak, aby były zgodne z zasadą neutralności technologicznej i zachowały aktualność w świetle rozwoju technologicznego, w tym nowych form zarządzania siecią, takich jak poprzez sieci emulowane programowo lub sieci programowalne. W wyniku ewolucji technologicznej i rynkowej sieci przeszły na technologię protokołu internetowego (IP), a użytkownicy końcowi mogą wybierać spośród konkurujących ze sobą dostawców usług głosowych. Dlatego też termin „publicznie dostępne usługi telefoniczne”, stosowany wyłącznie w dyrektywie 2002/22/WE i powszechnie postrzegany jako odnoszący się do tradycyjnych usług telefonii analogowej, powinien zostać zastąpiony bardziej aktualnym i neutralnym pod względem technologicznym terminem „usługa łączności głosowej”. Należy oddzielić warunki świadczenia usług od samych elementów składających się na definicję usługi łączności głosowej, mianowicie udostępnionej publicznie usługi łączności elektronicznej do inicjowania i odbierania, bezpośrednio lub pośrednio, połączeń krajowych lub krajowych i międzynarodowych za pośrednictwem numeru lub numerów istniejących w krajowym lub międzynarodowym planie numeracji, bez względu na to, czy usługa ta opiera się na technologii komutacji łączy czy komutacji pakietów. Cechą charakterystyczną takiej usługi jest jej dwukierunkowość, co pozwala obu stronom na wykonywanie połączeń. Usługa, która nie spełnia wszystkich tych warunków, np. opcja „click-through” na internetowej stronie obsługi klienta, nie jest taką usługą. Usługi łączności głosowej obejmują także środki łączności przeznaczone specjalnie dla użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami korzystających z telefonów tekstowych lub usług pełnej konwersacji wideo i tekstowej.

(15)

Usługi wykorzystywane do łączności oraz środki techniczne pozwalające świadczyć te usługi przeszły ogromną ewolucję. Użytkownicy końcowi coraz częściej zastępują tradycyjną telefonię głosową, wiadomości tekstowe (SMS) i usługi przekazywania poczty elektronicznej funkcjonalnie równoważnymi usługami, takimi jak telefonia internetowa (VoIP), usługi przekazywania wiadomości i obsługa poczty elektronicznej przez internet. Aby zapewnić skuteczną i równą ochronę użytkowników końcowych i ich praw w kontekście korzystania z funkcjonalnie równoważnych usług, przyszłościowej definicji usług łączności elektronicznej nie należy opierać wyłącznie na parametrach technicznych, lecz na podejściu funkcjonalnym. Zakres niezbędnych regulacji powinien być taki, aby mogły one osiągnąć swe cele leżące w publicznym interesie. Chociaż „przekazywanie sygnałów” pozostaje istotnym parametrem określania usług wchodzących w zakres niniejszej dyrektywy, definicja powinna obejmować również inne usługi, które umożliwiają komunikację. Z punktu widzenia użytkownika końcowego nie ma znaczenia, czy dostawca sam przekazuje sygnały lub czy łączność jest zapewniona za pośrednictwem usługi dostępu do internetu. Definicja usług łączności elektronicznej powinna zatem obejmować trzy rodzaje usług, które mogą się częściowo pokrywać, tzn. usługi dostępu do internetu w rozumieniu art. 2 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2015/2120 Parlamentu Europejskiego i Rady (14), usługi łączności interpersonalnej zdefiniowane w niniejszej dyrektywie oraz usługi polegające wyłącznie lub głównie na przekazywaniu sygnałów. Definicja usługi łączności elektronicznej powinna wyeliminować dwuznaczności zaobserwowane podczas wdrażania definicji, która obowiązywała przed wejściem w życie niniejszej dyrektywy i umożliwiać skalibrowane według poszczególnych przepisów stosowanie do różnych rodzajów usług określonych praw i obowiązków określonych w ramach regulacyjnych. Przetwarzanie danych osobowych przez dostawców usług łączności elektronicznej, czy to w ramach wynagrodzenia, czy na innej zasadzie, powinno być zgodne z rozporządzeniem (UE) 2016/679 Parlamentu Europejskiego i Rady (15).

(16)

Aby wejść w zakres definicji usługi łączności elektronicznej, usługa zazwyczaj musi być świadczona w zamian za wynagrodzenie. W gospodarce cyfrowej uczestnicy rynku coraz częściej uznają, że informacje o użytkownikach mają wartość pieniężną. Usługi łączności elektronicznej są często świadczone na rzecz użytkownika końcowego nie tylko w zamian za świadczenie pieniężne, ale coraz częściej i w szczególności w zamian za dostarczenie danych osobowych lub innych danych. Pojęcie wynagrodzenia powinno zatem obejmować sytuacje, gdy dostawca usług prosi o dane osobowe w rozumieniu rozporządzenia (UE) 2016/679 lub inne dane, a użytkownik końcowy świadomie, pośrednio lub bezpośrednio, udostępnia dostawcy usług takie dane. Powinno ono również obejmować przypadki, gdy użytkownik końcowy zezwala na dostęp do informacji, choć ich aktywnie nie udostępnia, takich jak dane osobowe, w tym adres IP, lub inne automatycznie generowane informacje, takie jak dane gromadzone i przekazywane przez pliki cookie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwanym dalej „Trybunałem”) w sprawie art. 57 TFUE (16) wynagrodzenie w rozumieniu Traktatu istnieje również wówczas, gdy dostawca usług otrzymuje zapłatę od strony trzeciej, a nie od usługobiorcy. Pojęcie wynagrodzenia powinno zatem obejmować również sytuacje, gdy użytkownik końcowy jest wystawiony na działanie reklamy jako warunku uzyskania dostępu do usługi, lub sytuacje, gdy dostawca usług uzyskuje korzyść pieniężną z danych osobowych, które zgromadził zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2016/679.

(17)

Usługi łączności interpersonalnej są to usługi, które umożliwiają interpersonalną i interaktywną wymianę informacji, obejmujące takie usługi, jak tradycyjne połączenia głosowe między dwiema osobami, lecz również wszystkie rodzaje poczty elektronicznej, usług przekazywania wiadomości lub czatów grupowych. Usługi łączności interpersonalnej obejmują tylko łączność między skończoną, tzn. nie potencjalnie nieograniczoną, liczbą osób fizycznych, którą określa osoba wysyłająca komunikat. Łączność między osobami prawnymi powinna być objęta zakresem definicji w sytuacjach, gdy osoby fizyczne działają w imieniu tych osób prawnych lub stanowią przynajmniej jedną stronę komunikacji. Łączność interaktywna oznacza, że usługa umożliwia odbiorcy informacji odpowiedź. Usługi, które nie spełniają tych wymogów, takie jak linearne usługi medialne, wideo na żądanie, strony internetowe, sieci internetowe, serwisy społecznościowe, blogi lub wymiana informacji między urządzeniami, nie powinny być uznawane za usługi łączności interpersonalnej. W wyjątkowych okolicznościach usługi nie należy uznać za usługę łączności interpersonalnej, jeżeli narzędzie do komunikacji interpersonalnej i interaktywnej stanowi wyłącznie nieznaczny dodatek do innej usługi oraz z obiektywnych przyczyn technicznych nie może być użytkowane bez tej usługi głównej, a jego integracja z usługą nie służy obejściu zasad regulujących usługi łączności elektronicznej. Będące elementami definicji terminy „nieznaczny” i „czysto pomocniczy” należy interpretować wąsko i z perspektywy użytkownika końcowego. Funkcję łączności interpersonalnej można uznać za nieznaczną, w przypadku gdy jej obiektywna przydatność dla użytkownika końcowego jest bardzo ograniczona i gdy w rzeczywistości jest ona ledwie wykorzystywana przez użytkowników końcowych. Przykładem funkcji, która mogłaby zostać uznana za nie objętą zakresem stosowania definicji usługi łączności interpersonalnej może być zasadniczo kanał komunikacyjny w grach internetowych, w zależności od funkcji narzędzia do komunikacji wykorzystywanego w usłudze.

(18)

Usługi łączności interpersonalnej wykorzystujące numery z krajowego lub międzynarodowego planu numeracji zapewniają łączność z publicznie nadanymi zasobami numeracyjnymi. Te usługi łączności interpersonalnej wykorzystujące numery obejmują zarówno usługi, do których przydzielone są numery użytkowników końcowych do celów zapewnienia połączeń pomiędzy zakończeniami sieci, jak i usługi umożliwiające użytkownikom końcowym połączenie z osobami, którym przydzielono takie numery. Samo używanie numeru jako identyfikatora nie powinno być uznawane za jednoznaczne z używaniem numeru w celu łączenia się z publicznie nadanymi zasobami numeracyjnymi, a zatem nie powinno, jako takie, być uznawane za wystarczające do zakwalifikowania usługi jako usługi łączności interpersonalnej wykorzystującej numery. Usługi łączności interpersonalnej niewykorzystujące numerów powinny podlegać zobowiązaniom wyłącznie wówczas, gdy interesy porządku publicznego wymagają zastosowania szczególnych obowiązków regulacyjnych, które mają być stosowane do wszystkich rodzajów usług łączności interpersonalnej, bez względu na to, czy do świadczenia usługi wykorzystywane są numery. Odmienne traktowanie usług łączności interpersonalnej wykorzystujących numery jest uzasadnione, ponieważ są one uczestnikami zagwarantowanego przez organy publiczne interoperacyjnego środowiska, a zatem również z niego korzystają.

(19)

Zakończenie sieci stanowi granicę, do celów ustawowych, między ramami regulacyjnymi sieci i usług łączności elektronicznej a prawodawstwem dotyczącym końcowych urządzeń telekomunikacyjnych. Określenie lokalizacji zakończenia sieci jest obowiązkiem krajowych organów regulacyjnych. W świetle praktyki krajowych organów regulacyjnych i z uwagi na zróżnicowanie stacjonarnych i bezprzewodowych topologii sieci, Organ Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) powinien, w ścisłej współpracy z Komisją, przyjąć wytyczne dotyczące wspólnego podejścia do identyfikacji zakończenia sieci, zgodnie z przepisami niniejszej dyrektywy, w różnych konkretnych okolicznościach.

(20)

Rozwój technologiczny umożliwia użytkownikom końcowym dostęp do służb ratunkowych nie tylko za pomocą połączeń głosowych, lecz również z wykorzystaniem innych usług łączności interpersonalnej. Pojęcie zgłoszenia alarmowego powinno zatem dotyczyć wszystkich usług łączności interpersonalnej, które umożliwiają taki dostęp do służb ratunkowych. Opiera się ono na elementach systemów alarmowych już uwzględnionych w prawie unijnym, czyli pojęciach „publicznego punktu przyjmowania zgłoszeń o wypadkach” (PSAP) i „najwłaściwszego PSAP” zdefiniowanych w rozporządzeniu (UE) 2015/758 Parlamentu Europejskiego i Rady (17), oraz na pojęciu „służb ratunkowych” zdefiniowanym w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) nr 305/2013 (18).

(21)

Krajowe organy regulacyjne i inne właściwe organy powinny mieć określone w harmonijny sposób cele i zasady, na których się będą opierać ich prace, oraz powinny, w razie potrzeby, koordynować swoje działania z działaniami organów innych państw członkowskich i z działaniami BEREC przy realizacji zadań wynikających z niniejszych regulacji ramowych.

(22)

Zadania przydzielone właściwym organom na mocy niniejszej dyrektywy przyczyniają się do realizacji w szerszym zakresie polityki w dziedzinie kultury, zatrudnienia, ochrony środowiska, spójności społecznej oraz zagospodarowania przestrzennego.

(23)

Ramy regulacyjne, oprócz obecnych trzech celów głównych wspierania konkurencji, rynku wewnętrznego i interesów użytkowników końcowych, powinny wyznaczać dodatkowy cel w zakresie łączności, sformułowany w postaci oczekiwanych wyników: powszechnego dostępu do sieci o bardzo dużej przepustowości dla wszystkich obywateli Unii i unijnych przedsiębiorstw, oraz upowszechnienia tych udogodnień, z zapewnieniem rozsądnych cen i możliwości wyboru, skutecznej i uczciwej konkurencji, otwartych innowacji, wydajnego wykorzystania widma radiowego, wspólnych przepisów i przewidywalnych podejść regulacyjnych na rynku wewnętrznym, a także niezbędnych przepisów sektorowych chroniących interesy obywateli Unii. Dla państw członkowskich, krajowych organów regulacyjnych i innych właściwych organów oraz zainteresowanych podmiotów ten cel łączności oznacza, z jednej strony, dążenie do zapewnienia sieci o największej przepustowości i stabilnych pod względem ekonomicznym usług na danym obszarze, a z drugiej strony – dążenie do spójności terytorialnej rozumianej jako zbieżność pod względem przepustowości dostępnej na różnych obszarach.

(24)

Postęp na drodze do osiągnięcia ogólnych celów niniejszej dyrektywy należy wspierać za pomocą solidnego systemu ciągłej oceny i analizy porównawczej państw członkowskich przez Komisję pod kątem dostępności sieci o bardzo dużej przepustowości we wszystkich głównych elementach napędowych rozwoju społeczno-gospodarczego, takich jak szkoły, węzły transportowe, główni dostawcy usług publicznych i przedsiębiorstwa zaawansowane cyfrowo, dostępności niezakłóconego zasięgu 5G na obszarach miejskich i na głównych liniach transportu naziemnego, a także dostępności sieci łączności elektronicznej zdolnych do zapewnienia prędkości co najmniej 100 Mb/s, z możliwością zwiększenia do prędkości gigabitowych, dla wszystkich gospodarstw domowych w każdym państwie członkowskim. W tym celu Komisja powinna nadal monitorować wyniki państw członkowskich, w tym poprzez zastosowanie na przykład indeksów podsumowujących istotne wskaźniki dotyczące wyników cyfrowych Unii i śledzących rozwój konkurencyjności cyfrowej między państwami członkowskimi, takie jak wskaźnik gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego, oraz – w razie konieczności – ustanawiać nowe metody i nowe obiektywne, konkretne i mierzalne kryteria analizy porównawczej efektywności państw członkowskich.

(25)

Zasada, że państwa członkowskie powinny stosować prawo Unii w sposób neutralny pod względem technologicznym, tzn. by krajowy organ regulacyjny lub inny właściwy organ nie narzucał lub nie dyskryminował danego rodzaju technologii, nie wyklucza stosowania środków proporcjonalnych dla promowania niektórych specyficznych usług, jeżeli jest to uzasadnione, by osiągnąć cele wyznaczone przez ramy regulacyjne, np. telewizji cyfrowej jako środka służącego zwiększeniu wydajności widma radiowego. Ponadto zasad ta nie wyklucza brania pod uwagę faktu, że niektóre media transmisyjne mają cechy fizyczne i funkcje architektury, które mogą być lepsze pod względem jakości usług, przepustowości, kosztów utrzymania, efektywności energetycznej, elastyczności zarządzania, niezawodności, stabilności, skalowalności i wreszcie pod względem wydajności, czego wyrazem mogą być działania podejmowane z myślą o realizacji różnych celów regulacyjnych.

(26)

Należy zachęcać jednocześnie do efektywnych inwestycji oraz konkurencji, aby zwiększyć wzrost gospodarczy, innowacje oraz wybór oferowany konsumentom.

(27)

Konkurencji najbardziej sprzyja wydajny pod względem ekonomicznym poziom inwestycji w nową i istniejącą infrastrukturę, połączony, w razie potrzeby, z regulacją niezbędną do osiągnięcia skutecznej konkurencji na rynku detalicznym. Skuteczny poziom konkurencji opartej na infrastrukturze stanowi taki zakres duplikacji infrastruktury, przy którym należy oczekiwać, że inwestorzy uzyskają godziwy zwrot w oparciu o rozsądne oczekiwania dotyczące ewolucji udziałów w rynku.

(28)

Konieczne jest stosowanie odpowiednich zachęt do inwestowania w nowe sieci o bardzo dużej przepustowości, które sprzyjają innowacjom w dziedzinie usług internetowych bogatych w treści oraz będą wzmacniały międzynarodową konkurencyjność Unii. Sieci takie mają olbrzymi potencjał w zakresie dostarczania korzyści konsumentom i przedsiębiorstwom w całej Unii. Kluczowe znaczenie ma zatem promowanie zrównoważonych inwestycji w rozwój tych nowych sieci, a jednocześnie ochrona konkurencji (jako że na poziomie infrastruktury utrzymują się ograniczenia i bariery) i zapewnianie konsumentom większego wyboru dzięki spójności i przewidywalności regulacyjnej.

(29)

Celem niniejszej dyrektywy jest stopniowe zmniejszanie zakresu szczególnych regulacji sektorowych ex ante w miarę rozwoju konkurencji na rynku, aby zapewnić, by łączność elektroniczna podlegała wyłącznie prawu konkurencji. Zważywszy na fakt, że w ostatnich latach rynki łączności elektronicznej wykazały się silną dynamiką konkurencyjną, istotne jest, aby obowiązki regulacyjne ex ante były nakładane tylko wtedy, gdy na przedmiotowych rynkach nie występuje skuteczna i zrównoważona konkurencja. Celem wszelkich interwencji regulacyjnych ex ante jest uzyskanie korzyści dla użytkowników końcowych dzięki zapewnieniu efektywnej i trwałej konkurencyjności rynków detalicznych. Obowiązki na poziomie hurtowym powinny być nakładane, jeżeli brak tych obowiązków mógłby spowodować, że jeden lub więcej rynków detalicznych nie stanie się rzeczywiście konkurencyjny. Krajowe organy regulacyjne są prawdopodobnie w stanie stopniowo, w procesie analizy rynku, uznawać rynki detaliczne za konkurencyjne nawet w przypadku braku regulacji rynków hurtowych, zwłaszcza z uwagi na przewidywane ulepszenia w zakresie innowacji i konkurencji. W takim przypadku krajowy organ regulacyjny powinien stwierdzić, że regulacja na poziomie hurtowym nie jest już konieczna, i ocenić powiązany właściwy rynek hurtowy pod kątem wycofania regulacji ex ante. Krajowy organ regulacyjny powinien przy tym uwzględniać wszelkie efekty dźwigni między rynkami hurtowymi a powiązanymi rynkami detalicznymi, które mogłyby wymagać usunięcia barier w dostępie do rynku na poziomie infrastruktury w celu zapewnienia długoterminowej konkurencji na poziomie detalicznym.

(30)

Łączność elektroniczna staje się niezbędna dla coraz większej liczby sektorów. Internet rzeczy jest przykładem tego, w jaki sposób przekazywanie sygnału radiowego stanowi podstawę łączności elektronicznej, wciąż ewoluuje i kształtuje rzeczywistość społeczną i biznesową. Aby czerpać jak największe korzyści z tych zmian, należy wprowadzać do zarządzania widmem radiowym nowe technologie i zastosowania łączności bezprzewodowej i dostosowywać je do swoich potrzeb. Ponieważ inne technologie i aplikacje oparte na widmie radiowym są również przedmiotem rosnącego popytu i mogą być doskonalone dzięki integracji z łącznością elektroniczną lub połączeniu z nią, w zarządzaniu widmem radiowym należy przyjąć, w stosownych przypadkach, podejście międzysektorowe w celu zwiększenia efektywnego wykorzystywania widma radiowego przez użytkowników.

(31)

Planowanie strategiczne, koordynacja oraz, w stosownych przypadkach, harmonizacja na poziomie unijnym może pomóc zapewnić, aby użytkownicy widma radiowego w pełni czerpali korzyści z rynku wewnętrznego i aby można było skutecznie bronić interesów Unii na arenie międzynarodowej. Aby zrealizować te cele, powinno być możliwe w razie potrzeby przyjęcie wieloletnich programów dotyczących polityki w zakresie widma radiowego. Pierwszy z tych programów został utworzony decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 243/2012/UE (19), określa kierunki i cele polityki w odniesieniu do planowania strategicznego oraz harmonizacji korzystania z widma radiowego w Unii. Powinno być możliwe, by te kierunki i cele polityki mogły odnosić się do dostępności i wydajnego wykorzystywania widma radiowego niezbędnego do utworzenia i funkcjonowania rynku wewnętrznego zgodnie z przepisami niniejszej dyrektywy.

(32)

Granice krajowe mają coraz mniejsze znaczenie w określaniu optymalnego wykorzystania widma radiowego. Nadmierna fragmentacja polityki w poszczególnych krajach prowadzi do zwiększenia kosztów i utraty szans rynkowych wśród użytkowników widma radiowego i może powodować spowolnienie tempa innowacji, być szkodliwa dla właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i przynieść szkody konsumentom i całej gospodarce.

(33)

Przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące zarządzania widmem radiowym powinny być spójne z wynikami prac organizacji międzynarodowych i regionalnych zajmujących się zarządzaniem widmem radiowym, takich jak Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU) i Europejska Konferencja Administracji Pocztowych i Telekomunikacyjnych (CEPT), tak aby zapewnić efektywne zarządzanie widmem radiowym i harmonizację jego wykorzystania w całej Unii i pomiędzy państwami członkowskimi a innymi członkami ITU.

(34)

Zgodnie z zasadą rozdziału funkcji regulacyjnych od operacyjnych, państwa członkowskie winny zapewnić niezależność krajowych organów regulacyjnych i innych właściwych organów, aby umożliwić im wydawanie decyzji w sposób bezstronny. Powyższy wymóg niezależności nie narusza autonomii innych instytucji ani konstytucyjnych obowiązków państw członkowskich, czy też zasady bezstronności, przy uwzględnieniu obowiązujących w państwach członkowskich zasad prawa własności zgodnie z art. 345 TFUE. Krajowe organy regulacyjne i inne właściwe organy winny być w posiadaniu wszelkich zasobów, takich jak zasoby ludzkie, wiedza specjalistyczna czy środki finansowe, niezbędnych do realizacji swoich zadań.

(35)

Niektóre zadania wynikające z niniejszej dyrektywy, takie jak regulacja rynku ex ante, w tym nakładanie obowiązków w zakresie dostępu i wzajemnych połączeń, oraz rozstrzyganie sporów między przedsiębiorstwami są zadaniami, które powinny być podejmowane tylko przez krajowe organy regulacyjne, czyli organy niezależne zarówno od sektora, jak i od wszelkich zewnętrznych wpływów lub presji politycznej. O ile nie przewidziano inaczej, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przydzielania innych zadań regulacyjnych przewidzianych w niniejszej dyrektywie albo krajowym organom regulacyjnym, albo innym właściwym organom. Podczas transpozycji państwa członkowskie powinny promować stabilność kompetencji krajowych organów regulacyjnych w odniesieniu do przydzielania zadań wynikających z transpozycji unijnych ram regulacyjnych dotyczących komunikacji elektronicznej, zmienionych w 2009 r., w szczególności zadań odnoszących się do konkurencji na rynku lub wchodzenia na rynek. W przypadku gdy zadania są przydzielane innym właściwym organom, przed podjęciem decyzji te inne właściwe organy powinny starać się przeprowadzić konsultacje z krajowymi organami regulacyjnymi. Zgodnie z zasadą dobrej współpracy krajowe organy regulacyjne i inne właściwe organy powinny wymieniać informacje do celów wykonywania swoich zadań.

(36)

Niniejsza dyrektywa nie zawiera przepisów materialnych dotyczących otwartego dostępu do internetu ani roamingu i pozostaje bez uszczerbku dla przyznania kompetencji krajowym organom regulacyjnym w rozporządzeniu (UE) 531/2012 Parlamentu Europejskiego i Rady (20) i w rozporządzeniu (UE) 2015/2120. Jednakże z niniejsza dyrektywa stanowi, że krajowe organy regulacyjne mają być organem właściwym do oceny i ścisłego monitorowania kwestii dostępu do rynku i konkurencji, które mogą potencjalnie wpływać na prawa dostępu użytkowników końcowych do otwartego internetu.

(37)

Niezależność krajowych organów regulacyjnych została zwiększona w ramach oceny unijnych regulacyjnych ram łączności elektronicznej uzupełnionych w 2009 r., aby zapewnić skuteczniejsze stosowanie przez nie ram regulacyjnych oraz zwiększyć ich uprawnienia i przewidywalność ich decyzji. W tym celu należało wprowadzić do prawa krajowego wyraźne przepisy zapewniające, aby krajowy organ regulacyjny był chroniony podczas wykonywania swoich zadań przed ingerencją zewnętrzną lub naciskami politycznymi, które mogłyby zagrozić niezależności wydawanych przez niego ocen w sprawach, którymi się zajmuje. Takie zewnętrzne wpływy powodują, że krajowy organ ustawodawczy nie jest odpowiedni do pełnienia funkcji krajowego organu regulacyjnego w zakresie ram regulacyjnych. W tym celu należało z góry ustalić zasady dotyczące powodów odwołania szefa krajowego organu regulacyjnego, aby uniknąć wszelkich uzasadnionych wątpliwości co do neutralności tego organu i jego odporności na czynniki zewnętrzne. Aby uniknąć arbitralnych odwołań, odwoływany członek powinien mieć prawo wnieść o weryfikację przez właściwy sąd istnienia uzasadnionych przyczyn odwołania, m.in. tych określonych w niniejszej dyrektywie. Takie odwołanie powinno odnosić się tylko do osobistych lub zawodowych kwalifikacji przewodniczącego lub członka danego organu. Ważne jest, aby krajowe organy regulacyjne miały swój własny budżet pozwalający im w szczególności na zatrudnienie wystarczającej liczby wykwalifikowanych pracowników. W celu zapewnienia przejrzystości budżet powinien być publikowany co roku. W granicach tego budżetu powinny one niezależnie zarządzać swoimi zasobami ludzkimi i finansowymi. Aby zapewnić bezstronność, państwa członkowskie, które zachowują prawa własności lub kontroli przedsiębiorstw wnoszących wkład do budżetu krajowego organu regulacyjnego lub innych właściwych organów w postaci opłat administracyjnych, powinny zapewnić skuteczny strukturalny rozdział działalności związanej z wykonywaniem prawa własności lub kontroli od sprawowania kontroli nad budżetem.

(38)

Potrzebne jest dalsze zwiększenie niezależności krajowych organów regulacyjnych, aby zapewnić odporność ich przewodniczących lub członków na naciski zewnętrzne, poprzez zapewnienie minimalnych kwalifikacji przy powoływaniu członków oraz minimalnego okresu trwania ich kadencji. Ponadto, aby rozwiązać kwestię ryzyka „przechwytywania regulacji”, zapewnić ciągłość i wzmocnić niezależność, państwa członkowskie powinny rozważyć ograniczenie możliwości odnowienia mandatu dla szefów lub członków zarządu oraz wprowadzenie stosownego systemu rotacyjnego dla zarządów i kadry kierowniczej. Mogłoby to zostać zorganizowane na przykład poprzez mianowanie pierwszych członków organu kolegialnego na różne okresy, tak by ich mandaty oraz mandaty ich następców nie wygasały jednocześnie.

(39)

Krajowe organy regulacyjne powinny być zobowiązane do składania sprawozdań ze sposobu realizacji swoich zadań i ponosić za nią odpowiedzialność. Obowiązek ten powinien mieć zwykle formę rocznego obowiązku sprawozdawczego, a nie doraźnych sprawozdań sporządzanych na wnioski, które, gdyby były składane w sposób niewspółmierny do potrzeb, mogłyby ograniczyć niezależność organów lub utrudnić im wykonywanie zadań. W rzeczywistości, jak wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości (21), nadmierne lub bezwarunkowe obowiązki sprawozdawcze mogą pośrednio wpływać na niezależność organu.

(40)

Państwa członkowskie powinny zgłaszać do Komisji dane krajowych organów regulacyjnych i innych właściwych organów. W przypadku organów właściwych do udzielania prawa drogi, powinna istnieć możliwość spełnienia wymogu zgłoszenia za pośrednictwem pojedynczego punktu informacyjnego ustanowionego zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/61/UE (22).

(41)

Nawet możliwie najmniej restrykcyjny system zezwoleń powinien być stosowany w taki sposób, aby umożliwić dostarczanie sieci łączności elektronicznej oraz świadczenie usług łączności elektronicznej celem stymulowania rozwoju nowych usług łączności oraz dostarczania ogólnoeuropejskich sieci i usług łączności i umożliwienia dostawcom usług i konsumentom korzystania z korzyści skali w ramach rynku wewnętrznego.

(42)

Wynikające z rynku wewnętrznego korzyści dla dostawców usług i użytkowników końcowych mogą być najlepiej realizowane poprzez ustanowienie ogólnego zezwolenia dla sieci łączności elektronicznej i usług łączności elektronicznej innych niż usługi interpersonalnej łączności elektronicznej niewykorzystujące numerów, bez wymogu stosowania decyzji i aktów administracyjnych ze strony krajowych organów regulacyjnych oraz poprzez ograniczenie wszelkich wymogów proceduralnych jedynie do wymogu zgłoszenia deklaratywnego. Jeżeli państwa członkowskie wymagają zgłoszenia ze strony dostawców sieci lub usług łączności elektronicznej z chwilą rozpoczęcia działalności przez te podmioty, takie zgłoszenie nie powinno pociągać za sobą kosztów administracyjnych dla podmiotów i powinno być udostępniane poprzez punkt kontaktowy na stronach internetowych właściwych organów. W celu wspierania skutecznej koordynacji transgranicznej, w szczególności dla operatorów ogólnoeuropejskich, BEREC powinien ustanowić i prowadzić bazę danych dotyczącą takich zgłoszeń. Właściwe organy powinny przekazywać BEREC tylko pełne zgłoszenia. Państwa członkowskie nie powinny w żaden sposób, w tym ze względu na niekompletność zgłoszenia, utrudniać dostarczania sieci lub świadczenia usług.

(43)

Zgłoszenie powinno zawierać jedynie deklarację dostawcy o zamiarze rozpoczęcia dostarczania sieci i świadczenia usług łączności elektronicznej. Do takiej deklaracji dostawca powinien dołączyć tylko informacje określone w niniejszej dyrektywie. Państwa członkowskie nie powinny nakładać dodatkowych ani odrębnych wymogów w zakresie składania zgłoszeń.

(44)

W przeciwieństwie do innych kategorii sieci i usług łączności elektronicznej określonych w niniejszej dyrektywie, usługi interpersonalnej łączności niewykorzystującej numerów nie korzystają z publicznych zasobów numeracyjnych i nie uczestniczą w gwarantowanym przez władze publiczne interoperacyjnym środowisku. Nie należy zatem obejmować tego rodzaju usług systemem ogólnego zezwolenia.

(45)

Przyznając prawo użytkowania widma radiowego, zasobów numeracyjnych lub prawa do instalacji urządzeń, właściwe organy powinny informować przedsiębiorstwa, którym przyznają takie prawa, o odpowiednich wymogach. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość ustanowienia takich warunków wykorzystania widma radiowego w indywidualnych prawach użytkowania lub w ogólnym zezwoleniu.

(46)

Ogólne zezwolenia powinny zawierać jedynie te wymogi, które są właściwe dla sektora łączności elektronicznej. Nie powinny one podlegać warunkom, które są już stosowane na mocy innych istniejących przepisów prawa krajowego, w szczególności dotyczącego ochrony konsumentów, które nie są właściwe dla sektora łączności. Na przykład właściwe organy powinny mieć możliwość informowania przedsiębiorstw o mających zastosowanie wymogach ochrony środowiska i wymogach w zakresie zagospodarowania przestrzennego w mieście i na wsi. Warunki nałożone na mocy ogólnego zezwolenia nie wpływają na ustalenie prawa właściwego zgodnie z rozporządzeniem (WE) 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady (23).

(47)

Warunki, które mogłyby wiązać się z ogólnymi zezwoleniami, powinny obejmować szczególne warunki regulujące dostępność dla użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami i konieczność przekazywania pomiędzy sobą przez organy publiczne i służby ratunkowe informacji i przekazywania ich ogółowi społeczeństwa przed wystąpieniem, w trakcie i po zakończeniu poważnych katastrof.

(48)

Konieczne jest ujęcie praw i obowiązków przedsiębiorstw wynikających z ogólnych zezwoleń wyraźnie w tychże zezwoleniach celem zapewnienia równych warunków działania w całej Unii oraz ułatwienia transgranicznych negocjacji o wzajemnych połączeniach między publicznymi sieciami łączności elektronicznej.

(49)

Ogólne zezwolenie upoważnia przedsiębiorstwa dostarczające sieci i usługi łączności elektronicznej dla ogółu ludności do negocjowania wzajemnych połączeń na podstawie przepisów niniejszej dyrektywy. Przedsiębiorstwa dostarczające sieci i usługi łączności elektronicznej inne niż dla ogółu ludności mogą negocjować wzajemne połączenia na warunkach komercyjnych.

(50)

Przy ustalaniu warunków powiązanych z ogólnym zezwoleniem i stosowaniu opłat administracyjnych właściwe organy powinny należycie uwzględniać sytuacje, gdy sieci lub usługi łączności elektronicznej są dostarczane przez osoby fizyczne na zasadach niekomercyjnych. W przypadku sieci i usług łączności elektronicznej niedostarczanych ogółowi ludności wskazane jest ustanawianie mniejszej liczby i bardziej liberalnych – jeżeli w ogóle – wymogów niż te, które są uzasadnione w przypadku sieci i usług łączności elektronicznej udostępnianych ogółowi ludności.

(51)

Szczegółowe obowiązki nałożone na przedsiębiorstwa udostępniające sieci i usługi łączności elektronicznej zgodnie z zasadami prawa unijnego, z racji ich wyznaczenia jako mających znaczącą pozycję rynkowej, zgodnie z definicją zawartą w niniejszej powinny być ustanawiane oddzielnie od ogólnych praw i obowiązków przyznanych na mocy ogólnego zezwolenia.

(52)

Możliwe jest, że przedsiębiorstwa dostarczające sieci lub usługi łączności elektronicznej potrzebują potwierdzenia ich praw wynikających z ogólnego zezwolenia, w odniesieniu do wzajemnych połączeń i prawa drogi, szczególnie w celu ułatwienia negocjacji z innymi, regionalnymi lub lokalnymi, organami władzy państwowej lub z dostawcami usług z innych państw członkowskich. W tym celu właściwe organy powinny zapewniać przedsiębiorstwom odpowiednie zaświadczenia na wniosek, albo jako automatyczną odpowiedź na zgłoszenie dokonane zgodnie z ogólnym zezwoleniem. Takie zaświadczenia nie powinny stanowić tytułu prawnego, a jakiekolwiek prawa wynikające z ogólnego zezwolenia, prawa użytkowania czy wykonywania takich praw nie powinny być uzależnione od istnienia takiego zaświadczenia.

(53)

Powinno być możliwe nałożenie opłat administracyjnych na przedsiębiorstwa świadczące usługi łączności elektronicznej, celem sfinansowania działalności krajowych organów regulacyjnych lub innych właściwych organów w zakresie zarządzania ogólnym systemem zezwoleń i w celu przyznawania prawa użytkowania. Wysokość takich opłat powinna być ograniczona do sumy potrzebnej do pokrycia rzeczywistych kosztów administracyjnych, związanych z taką działalnością. W tym celu należy zapewnić przejrzystość dochodów i wydatków krajowego organu regulacyjnego oraz innych właściwych organów poprzez wprowadzenie obowiązku składania rocznych sprawozdań o łącznej sumie zebranych opłat i poniesionych kosztów administracyjnych, co pozwoli przedsiębiorstwom sprawdzić ich bilans.

(54)

System administracyjnych opłat nie powinien zniekształcać konkurencji lub stwarzać barier w dostępie do rynku. Wraz z wprowadzeniem systemu ogólnych zezwoleń nie jest możliwe ustalanie administracyjnych kosztów, a tym samym i opłat, dla pojedynczych przedsiębiorstw, z wyjątkiem przyznania prawa do użytkowania zasobów numeracyjnych, widma radiowego oraz prawa do instalacji urządzeń. Jakakolwiek stosowana opłata administracyjna winna odpowiadać zasadom systemu ogólnych zezwoleń. Przykładem sprawiedliwej, prostej i przejrzystej alternatywy dla takich kryteriów ustalania opłat będzie kryterium związane z obrotem. W przypadku gdy opłaty administracyjne są bardzo niskie, opłaty ryczałtowe lub opłaty obliczane częściowo na podstawie ryczałtu, a częściowo przy zastosowaniu kryterium związanego z obrotem, powinny stanowić właściwe rozwiązanie. W zależności od zakresu, w jakim system ogólnych zezwoleń obejmuje przedsiębiorstwa o bardzo małym udziale w rynku, takich jak dostawcy sieć na poziomie społeczności lokalnej, lub dostawców usług, których model biznesowy generuje bardzo niewielkie przychody nawet w przypadku znacznej penetracji rynku w ujęciu realnym, państwa członkowskie powinny ocenić możliwość ustanowienia stosownego progu de minimis do celów nakładania opłat administracyjnych.

(55)

Państwa członkowskie mogłyby wprowadzać zmiany w zakresie praw, wymogów, procedur i opłat związanych z ogólnymi zezwoleniami czy prawami użytkowania, jeżeli jest to obiektywnie uzasadnione. Takie proponowane zmiany powinny być prawidłowo zgłaszane wszystkim stronom w odpowiednim terminie, co umożliwi im stosowne wypowiedzenie się. Należy unikać niepotrzebnych procedur w przypadku drobnych zmian w istniejących prawach do instalacji urządzeń lub praw użytkowania widma radiowego lub do zasobów numeracyjnych, jeżeli takie zmiany nie wpływają na interesy stron trzecich. Drobne zmiany w zakresie praw i obowiązków są to zmiany dotyczące głównie kwestii administracyjnych, nie zmieniają one zasadniczego charakteru ogólnych zezwoleń oraz indywidualnych praw użytkowania i przez to nie mogą przynosić konkurencyjnych korzyści pozostałym przedsiębiorstwom.

(56)

Biorąc pod uwagę znaczenie, jakie zapewnienie pewności prawa oraz promowanie przewidywalności regulacyjnej mają dla stworzenia bezpiecznego otoczenia dla inwestycji, w szczególności w odniesieniu do nowej szerokopasmowej komunikacji bezprzewodowej, wszelkie ograniczenia lub cofnięcie istniejących praw użytkowania widma radiowego lub zasobów numeracyjnych lub prawa do instalacji urządzeń powinny podlegać przewidywalnym i przejrzystym procedurom. Dlatego też należy nakładać surowsze wymogi lub stosować mechanizm zgłoszeń, w przypadkach gdy prawa użytkowania zostały przyznane w drodze procedur konkurencyjnych lub porównawczych oraz w przypadku zharmonizowanych pasm widma radiowego, które mają być stosowane do usług bezprzewodowej szerokopasmowej łączności elektronicznej (zwanych dalej „usługami bezprzewodowymi, szerokopasmowymi”). Uzasadnienia dotyczące efektywnego i wydajnego wykorzystania widma radiowego i rozwoju technologicznego mogłyby w szczególności opierać się na technicznych środkach wykonawczych przyjętych na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 676/2002/WE (24). Ponadto – z wyjątkiem przypadków, gdy zaproponowane zmiany są nieznaczne – gdy ogólne zezwolenia i indywidualne prawa użytkowania widma radiowego muszą zostać ograniczone, cofnięte lub zmienione bez zgody posiadacza tych praw, może to nastąpić po konsultacji z zainteresowanymi stronami. Ponieważ ograniczenia dotyczące ogólnych zezwoleń lub praw albo ich wycofanie mogą mieć poważne konsekwencje dla ich posiadaczy, właściwe organy powinny dołożyć szczególnych starań i oceniać potencjalne szkody, jakie mogą przynieść takie środki, przed przyjęciem tych środków.

(57)

Krajowe organy regulacyjne, inne właściwe organy i BEREC powinny gromadzić informacje od uczestników rynku, ażeby skutecznie realizować swoje zadania, co obejmuje ocenę zgodności warunków ogólnych z niniejszą dyrektywą bez zawieszenia stosowania tych warunków w trakcie oceny. W drodze wyjątku może być również konieczne zebranie informacji od innych przedsiębiorstw działających w sektorach ściśle powiązanych z sektorem usług łączności elektronicznej, takich jak dostawcy treści dysponujący informacjami, które mogą być im potrzebne przy wykonywaniu ich zadań na podstawie prawa Unii. Konieczne może być również gromadzenie takich informacji w imieniu Komisji dla umożliwienia im realizacji zadań wynikających z przepisów prawa Unii. Wnioski o udzielenie informacji winny być proporcjonalne i nie powinny pociągać za sobą niepotrzebnych uciążliwości dla przedsiębiorstw. Informacje zgromadzone przez krajowe organy regulacyjne i inne właściwe organy powinny być publicznie dostępne, chyba że są one poufne na mocy przepisów prawa krajowego o publicznym dostępie do informacji lub są objęte tajemnicą handlową zgodnie z zasadami prawa Unii i krajowego.

(58)

W celu zapewnienia, aby krajowe organy regulacyjne skutecznie wykonywały swoje zadania regulacyjne, zbierane przez nie dane powinny obejmować dane księgowe o rynkach detalicznych związanych z rynkami hurtowymi, na których przedsiębiorstwo, wyznaczone jest jako posiadające znaczącą pozycję rynkową i które w związku z tym są regulowane przez krajowy organ regulacyjny. Dane powinny również obejmować dane umożliwiające krajowemu organowi regulacyjnemu ocenę zgodności z warunkami związanymi z prawem użytkowania, potencjalnego wpływu planowanych aktualizacji lub zmian topologii sieci na rozwój konkurencji lub na produkty hurtowe udostępniane innym stronom. Informacje dotyczące zgodności z obowiązkami w zakresie zasięgu związanymi z prawem użytkowania widma radiowego są niezbędne dla zapewnienia kompletności geograficznych analiz realizacji sieci. W związku z tym właściwy organ powinien mieć możliwość stosowania wymogu, aby informacje te były posegregowane na poziomie lokalnym i na tyle szczegółowe, aby możliwe było przeprowadzenie geograficznej analizy sieci.

(59)

Aby zmniejszyć obciążenia wynikające z obowiązków składania sprawozdań i udzielania informacji spoczywających na dostawcach sieci i usług oraz na danym właściwym organie, takie obowiązki powinny być proporcjonalne, obiektywnie uzasadnione i ograniczone do tego, co jest ściśle niezbędne. Należy unikać w szczególności powielania wniosków o informacje ze strony właściwego organu i BEREC oraz wymogu systematycznego i regularnego dostarczania dowodu zgodności ze wszystkimi wymogami określonymi na podstawie ogólnego zezwolenia lub praw do użytkowania. Przedsiębiorstwa powinny wiedzieć, jakie jest planowane wykorzystanie żądanych informacji. Dostarczenie informacji nie powinno stanowić warunku dostępu do rynku. Dla celów statystyki można żądać zgłoszenia od dostawców sieci lub usług łączności elektronicznej z chwilą zaprzestania przez nie działalności.

(60)

Obowiązki państw członkowskich w zakresie dostarczania informacji do celów obrony interesów Unii w dziedzinie obronności na podstawie umów międzynarodowych, jak również obowiązki składania sprawozdań, wynikające z przepisów prawnych niebędących przepisami szczególnymi dla sektora łączności elektronicznej, takimi jak prawo konkurencji, nie powinny ulec zmianom.

(61)

Powinna być możliwa wymiana informacji uznanej za poufną przez właściwy organ, zgodnie z zasadami prawa unijnego i krajowego o tajemnicy handlowej i ochronie danych osobowych, z Komisją, BEREC i wszelkimi innymi organami, jeżeli takie ujawnienie jest niezbędne dla stosowania prawa krajowego transponującego przepisy niniejszej dyrektywy. Ujawniona informacja powinna ograniczać się do tego, co jest właściwe i proporcjonalne do celów takiego ujawnienia.

(62)

Szerokopasmowe sieci łączności elektronicznej stają się coraz bardziej różnorodne pod względem technologii, topologii, stosowanego medium i struktury własności. Zatem interwencja regulacyjna – aby była skuteczna i ukierunkowana na obszary, gdzie jest potrzebna – musi opierać się na szczegółowych informacjach dotyczących rozwoju sieci. Informacje te są niezbędne do wspierania inwestycji, zapewniania lepszej łączności w całej Unii oraz przekazywania informacji wszystkim właściwym organom i obywatelom. Informacje te powinny obejmować analizy dotyczące zarówno realizacji sieci o bardzo dużej przepustowości, jak i przeprowadzania znaczących modernizacji i rozbudowy dotychczasowych sieci miedzianych lub innych, których parametry wydajności nie dorównują sieciom o bardzo dużej przepustowości pod wszystkimi względami, np. rozwoju sieci „światłowód do szafy” (FTTC) w połączeniu z aktywnymi technologiami, takimi jak wektorowanie. Stosowne prognozy powinny dotyczyć okresów nieprzekraczających trzech lat. Szczegółowość i poziom szczegółowości terytorialnej informacji, które mają gromadzić właściwe organy, powinien zależeć od danego celu regulacyjnego i powinien być adekwatny do celów regulacyjnych, którym informacje służą. Wielkość jednostki terytorialnej będzie zatem różna w poszczególnych państwach członkowskich, w zależności od potrzeb regulacyjnych w konkretnych warunkach krajowych, oraz od dostępności lokalnych danych. W większości przypadków poziom 3 wspólnej klasyfikacji jednostek terytorialnych do celów statystycznych (NUTS) prawdopodobnie nie będzie wystarczająco małą jednostką terytorialną. Krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy powinny kierować się wytycznymi BEREC dotyczącymi najlepszych praktyk w tym przypadku, a wytyczne takie będą mogły opierać się na dotychczasowym doświadczeniu krajowych organów regulacyjnych oraz innych właściwych organów w prowadzeniu analiz rozwoju sieci. Bez uszczerbku dla wymogów dotyczących tajemnicy handlowej, właściwe organy powinny udostępniać dane, o ile informacje te nie są już dostępne na rynku, bezpośrednio w otwartym formacie zgodnie z dyrektywą 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (25) oraz bez ograniczeń w zakresie ich ponownego wykorzystania, a także udostępnić użytkownikom końcowym narzędzia w odniesieniu do jakości usług w celu zwiększenia ich wiedzy na temat dostępnych usług łączności. Przy gromadzeniu tych informacji wszystkie zainteresowane organy powinny przestrzegać zasady poufności i unikać tworzenia niekorzystnych warunków konkurencji dla jakiegokolwiek przedsiębiorstwa.

(63)

Zmniejszenie wykluczenia cyfrowego w Unii jest niezbędne, aby umożliwić wszystkim obywatelom Unii uzyskanie dostępu do internetu i usług cyfrowych. W tym celu, w przypadku konkretnych i dobrze zdefiniowanych obszarów, odpowiednie organy powinny mieć możliwość zwrócenia się do przedsiębiorstw i organów publicznych, by zadeklarowały swój zamiar rozmieszczenia w tych obszarach sieci o bardzo dużej przepustowości, dając im wystarczająco dużo czasu na przedstawienie gruntownie przeanalizowanej odpowiedzi. Informacje zawarte w tych prognozach powinny odzwierciedlać perspektywy gospodarcze sektora sieci łączności elektronicznej oraz zamierzenia inwestycyjne przedsiębiorstw w czasie, gdy gromadzono dane, aby umożliwić ustalenie potencjalnych możliwości dostępu do sieci na różnych obszarach. W przypadku gdy przedsiębiorstwo lub organ publiczny zadeklarują zamiar rozmieszczenia w danym obszarze, krajowy organ regulacyjny lub inny właściwy organ powinni mieć możliwość zwrócenia się do innych przedsiębiorstw i organów publicznych, by zadeklarowały zamiar wdrożenia w tym obszarze sieci o bardzo dużej przepustowości lub przeprowadzenia znaczącej modernizacji lub rozbudowy swojej sieci, pozwalającej uzyskać wydajność pod względem prędkości pobierania danych na poziomie co najmniej 100 Mb/s w tym obszarze. Procedura ta zapewni przejrzystość dla przedsiębiorstw i organów publicznych, które wyraziły zainteresowanie rozmieszczeniem w tym obszarze, tak by przygotowując swoje plany biznesowe, mogły ocenić prawdopodobną konkurencję ze strony innych sieci, z którą będą musiały się zmierzyć. Pozytywny skutek takiej przejrzystości zależy od odpowiedzi uczestników rynku udzielanych szczerze i w dobrej wierze.

(64)

O ile uczestnicy rynku mogą zmienić swoje plany realizacji z nieprzewidzianych, obiektywnych i uzasadnionych powodów, o tyle właściwe organy powinny interweniować, w tym jeśli w grę wchodzi finansowanie publiczne, oraz w stosownych przypadkach wprowadzać sankcje, jeśli świadomie lub w wyniku rażącego niedbalstwa przedsiębiorstwo lub organ publiczny dostarczyły mylące, błędne lub niepełne informacje. Do celów stosownego przepisu dotyczącego sankcji, za rażące niedbalstwo należy uznać sytuację, w której przedsiębiorstwo lub organ publiczny dostarczają mylące, błędne lub niepełne informacje z uwagi na zachowanie lub wewnętrzną organizację, które są w sposób znaczący niezachowaniem należytej staranności w odniesieniu do przekazanych informacji. Rażące zaniedbanie nie oznacza, że przedsiębiorstwo lub organ publiczny wiedzą, że dostarczone informacje są mylące, błędne lub niepełne, ale że powinny były to wiedzieć, gdyby działały lub były zorganizowane z zachowaniem należytej staranności. Ważne jest, by sankcje były wystarczająco odstraszające z uwagi na negatywny wpływ na konkurencję i na projekty finansowane ze środków publicznych. Przepisy dotyczące sankcji powinny pozostawać bez uszczerbku dla wszelkich praw do dochodzenia odszkodowania zgodnie z prawem krajowym.

(65)

Aby zapewnić przewidywalne warunki inwestycyjne, właściwe organy powinny mieć możliwość wymiany informacji z przedsiębiorstwami i organami publicznymi wyrażającymi zainteresowanie realizacją sieci o bardzo dużej przepustowości na temat tego, czy na danym obszarze istnieją lub są planowane inne rodzaje modernizacji sieci, w tym prowadzące do uzyskania wydajności pod względem prędkości pobierania danych na poziomie poniżej 100 Mb/s.

(66)

Ważne jest, by krajowe organy regulacyjne i inne właściwe organy konsultowały się z zainteresowanymi stronami w przedmiocie proponowanych decyzji, dawały im wystarczający czas na przygotowanie uwag ze względu na złożoność kwestii oraz uwzględniały uwagi zgłoszone przez te strony przy podejmowaniu ostatecznych decyzji. Ażeby zagwarantować, że decyzje podejmowane na szczeblu krajowym nie będą oddziaływały negatywnie na funkcjonowanie rynku wewnętrznego ani na realizację innych celów określonych w TFUE, krajowe organy regulacyjne powinny powiadamiać Komisję oraz inne krajowe organy regulacyjne o treści projektowanych decyzji, umożliwiając im zajęcie stanowiska w tym przedmiocie. Wskazane jest, by właściwe organy konsultowały się z zainteresowanymi stronami w kwestiach zdefiniowanych w niniejszej dyrektywie co do wszystkich proponowanych środków, które mają wpływ na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi.

(67)

W kontekście konkurencyjnego otoczenia należy brać pod uwagę poglądy zainteresowanych stron, w tym użytkowników i konsumentów. Aby odpowiednio uwzględnić interesy obywateli, państwa członkowskie powinny wprowadzić odpowiedni mechanizm konsultacji. Taki mechanizm mógłby polegać na powołaniu podmiotu, który – niezależnie od krajowych organów regulacyjnych i dostawców usług – przeprowadzałby badania w zakresie kwestii dotyczących konsumentów, takich jak zachowania konsumentów i mechanizmy zmiany dostawców, i który działałby w sposób przejrzysty oraz wniósłby swój wkład do istniejących mechanizmów przeprowadzania konsultacji z zainteresowanymi stronami. Ponadto można byłoby ustanowić mechanizm służący właściwej współpracy w sprawach związanych z propagowaniem treści zgodnych z prawem. Żadne procedury współpracy uzgodnione w ramach takiego mechanizmu nie powinny jednak umożliwiać systematycznego nadzoru nad korzystaniem z internetu.

(68)

Procedury pozasądowego rozstrzygania sporów mogą stanowić szybki i oszczędny sposób egzekwowania praw przez użytkowników końcowych, w szczególności konsumentów oraz mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa, zgodnie z załącznikiem do zalecenia Komisji 2003/361/WE (26). Państwa członkowskie powinny umożliwiać krajowym organom regulacyjnym lub innemu właściwemu organowi ds. praw użytkowników końcowych lub co najmniej jednemu niezależnemu podmiotowi o udowodnionym fachowym doświadczeniu w kwestiach dotyczących tych praw występowanie w charakterze podmiotu zajmującego się rozstrzyganiem sporów w inny sposób. W odniesieniu do takiego rozstrzygania sporów organy te nie powinny podlegać żadnym wpływom. Ponieważ wiele państw członkowskich ustanowiło procedury rozstrzygania sporów także dla użytkowników końcowych innych niż konsumenci, do których dyrektywa 2013/11/UE Parlamentu Europejskiego i Rady (27) nie ma zastosowania, wskazane jest utrzymanie procedury sektorowego rozstrzygania sporów zarówno dla konsumentów oraz – o ile państwa członkowskie je rozszerzą – również dla innych użytkowników końcowych, w szczególności mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw. W odniesieniu do pozasądowego rozstrzygania sporów państwa członkowskie powinny mieć możliwość utrzymania lub wprowadzenia przepisów wykraczających poza przepisy ustanowione w dyrektywie 2013/11/UE, aby zapewnić wyższy poziom ochrony konsumentów.

(69)

W razie sporu pomiędzy przedsiębiorstwami w tym samym państwie członkowskim, dotyczącego dziedziny objętej zakresem niniejszej dyrektywy, np. w związku z obowiązkami zapewnienia dostępu i wzajemnych połączeń lub metodami przekazywania spisu użytkowników końcowych, strona poszkodowana, która prowadziła negocjacje w dobrej wierze, ale której nie udało się osiągnąć porozumienia, powinna mieć możliwość wystąpienia do krajowego organu regulacyjnego z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu. Krajowe organy regulacyjne winny mieć możliwość narzucenia stronom rozwiązania. Udział krajowego organu regulacyjnego w rozstrzygnięciu sporu pomiędzy dostawcami sieci lub usług łączności elektronicznej lub urządzenia towarzyszące w danym państwie członkowskim powinien zmierzać do zapewnienia zgodności z wymogami określonymi w niniejszej dyrektywie.

(70)

Niezależnie od prawa do odwołania się, przyznanego na mocy przepisów prawa unijnego lub krajowego, należy ustanowić prostą procedurę, która mogłaby zostać wszczęta na wniosek każdej ze stron danego sporu; procedura ta dotyczyłaby rozwiązywania sporów transgranicznych między przedsiębiorstwami dostarczającymi sieci lub usługi łączności elektronicznej lub upoważnionymi do ich dostarczania w różnych państwach członkowskich.

(71)

Jednym z ważnych zadań nałożonych na BEREC jest przyjmowanie w stosownych przypadkach opinii w odniesieniu do sporów transgranicznych. W związku z tym krajowe organy regulacyjne powinny w pełni uwzględniać wszelkie opinie przekazane przez BEREC w swoich działaniach nakładających jakiekolwiek obowiązki na przedsiębiorstwa lub w inny sposób rozstrzygających spory w takich przypadkach.

(72)

Brak koordynacji między państwami członkowskimi przy organizacji wykorzystania widma radiowego na ich terytoriach może – o ile nie zostanie rozwiązany w drodze negocjacji dwustronnych między państwami członkowskimi – spowodować problemy z zakłóceniami na dużą skalę, które będą miały poważny wpływ na rozwój jednolitego rynku cyfrowego. Państwa członkowskie powinny wprowadzić wszelkie niezbędne środki, aby zapobiec transgranicznym i szkodliwym zakłóceniom między sobą. Zespół ds. Polityki Spektrum Radiowego ustanowiony decyzją Komisji 2002/622/WE (28) powinien otrzymać zadanie wspierania niezbędnej koordynacji transgranicznej i zostać wyznaczony do celów rozwiązywania sporów między państwami członkowskimi w kwestiach transgranicznych. W pewnych okolicznościach konieczny jest środek wykonawczy oparty na propozycji Zespołu ds. Polityki Spektrum Radiowego, służący ostatecznemu rozwiązaniu problemu zakłóceń transgranicznych lub zgodnej z prawem Unii realizacji skoordynowanego rozwiązania uzgodnionego przez co najmniej dwa państwa członkowskie w wyniku dwustronnych negocjacji. Brak koordynacji między państwami członkowskimi i państwami sąsiadującymi z Unią może również spowodować problemy z zakłóceniami na dużą skalę. Państwa członkowskie powinny wprowadzić odpowiednie środki, aby zapobiec transgranicznym i szkodliwym zakłóceniom z państwami sąsiadującymi z Unią oraz współpracować ze sobą w tym celu. Na wniosek państw członkowskich narażonych na zakłócenia transgraniczne pochodzące z państw trzecich, Unia powinna zapewnić pełne wsparcie tym państwom członkowskim.

(73)

Zespół ds. Polityki Spektrum Radiowego jest komisyjną grupą doradczą wysokiego szczebla, utworzoną na mocy decyzji 2002/622/WE, a jej zadaniem jest wkład w rozwój rynku wewnętrznego oraz wspieranie tworzenia unijnej polityki widma radiowego z uwzględnieniem uwarunkowań gospodarczych, politycznych, kulturowych, strategicznych, zdrowotnych i społecznych, a także parametrów technicznych. Grupa ta powinna składać się z kierownictwa organów, które ponoszą ogólną odpowiedzialność polityczną za strategię dotyczącą widma radiowego. Powinna ona pomagać i doradzać Komisji w kwestiach dotyczących polityki widma radiowego. Ta współpraca powinna bardziej wyeksponować politykę widma radiowego w różnych obszarach polityki i pomóc w zapewnieniu spójności międzysektorowej na poziomie unijnym i krajowym. Grupa doradcza powinna również zapewniać doradztwo dla Parlamentu Europejskiego i Rady na ich wniosek. Ponadto Zespół ds. Polityki Spektrum Radiowego powinien stanowić także forum koordynujące wykonywanie przez państwa członkowskie ich obowiązków związanych z widmem radiowym, określonych w niniejszej dyrektywie, i powinien odgrywać kluczową rolę w dziedzinach zasadniczych dla rynku wewnętrznego, takich jak koordynacja transgraniczna lub normalizacja. Można utworzyć również techniczne lub eksperckie grupy robocze, które asystowałyby w posiedzeniach plenarnych, podczas których przedstawiciele państw członkowskich i Komisji wysokiego szczebla kształtują politykę strategiczną. Komisja zasygnalizowała swój zamiar zmiany decyzji 2002/622/WE, w ciągu sześciu miesięcy od wejścia w życie niniejszej dyrektywy, tak aby uwzględnić nowe zadania, jakie na ten zespół nakłada niniejsza dyrektywa.

(74)

Właściwe organy powinny monitorować oraz zapewniać przestrzeganie warunków związanych z ogólnymi zezwoleniami i prawami użytkowania, a w szczególności zapewniać efektywne i wydajne wykorzystanie widma radiowego oraz przestrzeganie obowiązków dotyczących zasięgu i jakości usług za pomocą sankcji administracyjnych, w tym sankcji finansowych, nakazów sądowych i cofnięcia praw użytkowania, w przypadku naruszenia tych warunków. Przedsiębiorstwa powinny przekazywać właściwym organom możliwie wiarygodne i kompletne informacje, aby umożliwić im realizację ich zadań w zakresie nadzoru.

(75)

Wymogi związane z wydaniem zezwoleń ogólnych i indywidualnych praw użytkowania, powinny być ograniczone do tego, co jest ściśle niezbędne do zapewnienia zgodności z wymogami i zobowiązaniami wynikającymi z prawa krajowego i prawa Unii.

(76)

Strona, której dotyczy dana decyzja właściwego organu, winna mieć prawo do odwołania się do organu, który będzie niezależny od stron zaangażowanych w dany spór i od wszelkich zewnętrznych wpływów lub nacisków politycznych, które mogłyby zagrozić niezależności jego osądu w sprawach, które rozpatruje. Tym organem może być sąd. Ponadto, każde przedsiębiorstwo, które uzna, iż jego wniosek o przyznanie prawa instalowania urządzeń nie został rozpatrzony zgodnie z zasadami zawartymi w niniejszej dyrektywie, winien mieć prawo zaskarżenia takich decyzji. Ustanowienie takiej procedury odwoławczej nie powinno naruszać zasady podziału kompetencji w ramach krajowego systemu sądownictwa ani wynikających z przepisów prawa krajowego praw osób prawnych i fizycznych. W każdym przypadku państwa członkowskie powinny zapewnić skuteczną kontrolę sądową takich decyzji.

(77)

W celu zapewnienia podmiotom rynkowym pewności prawa organy odwoławcze powinny skutecznie wykonywać swoje zadania. W szczególności postępowania odwoławcze nie powinny być w nieuzasadniony sposób przewlekłe. Środki przejściowe zawieszające skutek decyzji właściwego organu powinny być udzielane jedynie w pilnych przypadkach, tak aby zapobiec poważnym i nieodwracalnym szkodom wyrządzonym stronie ubiegającej się o te środki oraz jeżeli wymaga tego zapewnienie równowagi interesów.

(78)

Istniały znaczne rozbieżności co do sposobu stosowania przez organy odwoławcze środków przejściowych mających na celu zawieszenie decyzji krajowych organów regulacyjnych lub innych właściwych organów. Aby stosowane podejście było bardziej spójne, należy stosować wspólne standardy zgodne z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości. Organy odwoławcze powinny być uprawnione do występowania z wnioskiem o dostępne informacje publikowane przez BEREC. Ze względu na znaczenie odwołań dla ogólnego funkcjonowania ram regulacyjnych konieczne jest ustanowienie we wszystkich państwach członkowskich mechanizmu zbierania informacji na temat odwołań i decyzji o zawieszeniu decyzji podjętych przez właściwe organy oraz mechanizmu przekazywania takich informacji Komisji i BEREC. Mechanizm ten powinien gwarantować, że Komisja i BEREC będą mogły uzyskiwać od państw członkowskich teksty decyzji i orzeczeń w celu utworzenia ich bazy danych.

(79)

Aby zadbać o interes obywateli i interesariuszy, a także umożliwić zainteresowanym stronom przedstawienie swojej opinii, należy zwiększyć przejrzystość stosowania mechanizmu Unii na rzecz konsolidacji rynku wewnętrznego w zakresie łączności elektronicznej, między innymi poprzez zobowiązanie krajowych organów regulacyjnych do publikowania każdego projektowanego środka w tym samym czasie, kiedy jest on przekazywany Komisji, BEREC i krajowym organom regulacyjnym w innych państwach członkowskich. Każdy taki projektowany środek powinien zostać umotywowany oraz powinien obejmować szczegółową analizę.

(80)

Po uwzględnieniu w jak największym stopniu opinii BEREC Komisja powinna mieć możliwość zażądania od krajowego organu regulacyjnego wycofania projektowanego środka, jeżeli dotyczy on definicji odnośnego rynku lub wskazuje przedsiębiorstwa mające znaczącą pozycję rynkową, i jeżeli takie decyzje spowodowałyby powstanie przeszkód w funkcjonowaniu rynku wewnętrznego lub byłyby niezgodne z zasadami prawa Unii, a w szczególności z celami polityki, którą krajowe organy regulacyjne winny realizować. Powyższa procedura nie narusza procedury notyfikacji określonej w dyrektywie 2015/1535 (UE) oraz uprawnień Komisji przyznanych jej na mocy TFUE w przypadku naruszenia prawa Unii.

(81)

Konsultacje krajowe z zainteresowanymi stronami powinny zostać przeprowadzone przed konsultacjami na poziomie Unii w celu konsolidacji wewnętrznego rynku łączności elektronicznej i zgodnie z procedurą dotycząca spójnego stosowania środków naprawczych tak, aby poglądy zainteresowanych stron mogły zostać odzwierciedlone w konsultacjach na poziomie Unii. Pozwoliłoby to również uniknąć konieczności przeprowadzenia drugich konsultacji na poziomie Unii, jeżeli w wyniku konsultacji krajowych projektowany środek zostałby zmieniony.

(82)

Ważne jest, aby ramy regulacyjne były wdrażane terminowo. Gdy Komisja podejmuje decyzję żądającą od krajowego organu regulacyjnego wycofania planowanego środka, krajowe organy regulacyjne powinny wycofać projektowany środek lub przedłożyć Komisji zmieniony środek. Należy ustanowić termin zgłoszenia Komisji zmienionego środka, tak aby powiadomić podmioty rynkowe o czasie trwania przeglądu rynku i aby zwiększyć stopień pewności prawa.

(83)

Mechanizm unijny, na mocy którego Komisja może żądać od krajowych organów regulacyjnych wycofania się z planowanych środków związanych z definiowaniem rynku i wyznaczaniem przedsiębiorstw o znaczącej pozycji rynkowej, znacząco przyczynił się do wypracowania spójnego podejścia przy identyfikowaniu okoliczności, w których można stosować regulacje ex ante, i tych, w których przedsiębiorstwa podlegają takim regulacjom. Doświadczenia związane ze stosowaniem procedur z art. 7 i 7a dyrektywy 2002/21/WE wykazały, że brak spójności w stosowaniu środków naprawczych przez krajowe organy regulacyjne w podobnych warunkach rynkowych osłabiają rynek wewnętrzny łączności elektronicznej. Komisja i BEREC powinny więc – w zakresie swoich odpowiednich kompetencji – uczestniczyć w zapewnianiu wyższego stopnia spójności w stosowaniu środków naprawczych dotyczących projektów środków proponowanych przez krajowe organy regulacyjne. Ponadto, w odniesieniu do projektów środków odnoszących się do rozszerzenia zakresu obowiązków poza pierwszym punktem koncentracji lub dystrybucji tam, gdzie jest to konieczne w celu zaradzenia wysokim i trwałym ekonomicznym lub fizycznym przeszkodom uniemożliwiającym powielanie, na przedsiębiorstwa, niezależnie od tego, czy zostały wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową, lub regulacji w zakresie nowych elementów sieci o bardzo dużych przepustowościach, w przypadkach gdy BEREC podziela obawy Komisji, Komisja powinna mieć możliwość zażądania od krajowego organu regulacyjnego, aby wycofał dany projektowany środek. Aby wykorzystać fachową wiedzę krajowych organów regulacyjnych o analizie rynkowej, przed przyjęciem decyzji lub zaleceń Komisja powinna konsultować się z BEREC.

(84)

Ze względu na krótkie terminy przewidziane w mechanizmach konsultacji na poziomie Unii, należy przyznać Komisji uprawnienia do przyjmowania zaleceń lub wytycznych w celu uproszczenia procedur wymiany informacji między Komisją a krajowymi organami regulacyjnymi – na przykład w sprawach dotyczących stabilnych rynków lub niewielkich zmian wcześniej zgłoszonych środków. Należy również przyznać Komisji uprawnienia w celu wprowadzenia zwolnień z obowiązku dokonywania zgłoszeń, aby uprościć procedury w niektórych przypadkach.

(85)

Krajowe organy regulacyjne powinny współpracować ze sobą, z BEREC oraz z Komisją w sposób jawny tak, aby zapewnić jednolite stosowanie we wszystkich państwach członkowskich niniejszej dyrektywy.

(86)

Swobodę decyzyjną krajowych organów regulacyjnych należy pogodzić z rozwijaniem spójnych praktyk regulacyjnych i spójnym stosowaniem ram regulacyjnych, aby mogła skutecznie przyczyniać się do rozwoju i urzeczywistnienia rynku wewnętrznego. Dlatego też krajowe organy regulacyjne powinny wspierać działania Komisji dotyczące rynku wewnętrznego oraz działania BEREC.

(87)

Środki, które mogłyby oddziaływać na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi, to środki, które mogłyby mieć wpływ pośredni albo bezpośredni, rzeczywisty lub potencjalny, na strukturę wymiany handlowej pomiędzy państwami członkowskimi w taki sposób, że będzie to za sobą pociągało bariery w funkcjonowaniu rynku wewnętrznego. Są to środki, które mają znaczący wpływ na przedsiębiorstwa i użytkowników w innych państwach członkowskich, w tym środki wpływające na cenę dla użytkowników w innych państwach członkowskich, środki, które oddziałują na zdolność świadczenia usług w zakresie łączności elektronicznej przedsiębiorstwa mającego siedzibę w innym państwie członkowskim oraz w szczególności środki, które oddziałują na zdolność świadczenia usług transgranicznych, oraz środki, które oddziałują na strukturę i dostęp do rynku ze skutkiem dla przedsiębiorstw w innych państwach członkowskich.

(88)

Spójniejszemu wykorzystaniu i określeniu elementów procedur selekcji i warunków związanych z prawami użytkowania widma radiowego, które mają znaczny wpływ na warunki rynkowe oraz sytuację w zakresie konkurencji, w tym warunki wejścia na rynek i dalszego rozwoju, sprzyjałby mechanizm koordynacji, w którym Zespół ds. Polityki Spektrum Radiowego, na wniosek krajowego organu regulacyjnego lub innego właściwego organu lub wyjątkowo z własnej inicjatywy, zwołuje forum wzajemnej oceny – mając na uwadze wymianę najlepszych praktyk – do przeanalizowania projektowanych środków, zanim dane państwo członkowskie przyzna prawa użytkowania. Forum wzajemnej oceny jest instrumentem wzajemnego uczenia się. Powinno przyczyniać się do lepszej wymiany najlepszych praktyk między państwami członkowskimi oraz zwiększenia przejrzystości konkurencyjnej lub porównawczej procedur selekcyjnych. Proces wzajemnej oceny nie powinien stanowić formalnego warunku krajowych procedur udzielania zezwoleń. Wymiana poglądów powinna opierać się na informacjach przekazanych przez krajowy organ regulacyjny lub inny właściwy organ, które wystąpiły o zwołanie forum wzajemnej oceny, i powinna być elementem szerszego środka krajowego, który w większym stopniu może obejmować przyznawanie, handel i dzierżawę, czas trwania, odnawianie lub zmianę praw użytkowania. Dlatego krajowy organ regulacyjny lub inny właściwy organ powinni mieć możliwość dostarczenia informacji dotyczących innych projektowanych środków krajowych lub ich elementów związanych z odpowiednią procedurą selekcji w zakresie ograniczania wykorzystania widma radiowego, które to środki nie są objęte mechanizmem wzajemnej oceny. Aby zmniejszyć obciążenia administracyjne, krajowy organ regulacyjny lub inny właściwy organ powinni mieć możliwość przedłożenia takich informacji, korzystając ze wspólnego formatu dokumentów, o ile jest on dostępny, do celów przekazywania członkom Zespołu ds. Polityki Spektrum Radiowego.

(89)

Jeżeli przyznanie widma radiowego poszczególnym przedsiębiorstwom w sposób zharmonizowany zostało uzgodnione na szczeblu unijnym, państwa członkowskie winny ściśle wdrażać takie uzgodnienia dotyczące przyznawania praw użytkowania w odniesieniu do widma radiowego w krajowej tabeli przeznaczeń częstotliwości.

(90)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość rozważenia procedur wspólnego udzielania zezwoleń przy przyznawaniu praw użytkowania, w przypadkach gdy przewidywane użytkowanie ma charakter transgraniczny.

(91)

Każda decyzja Komisji, aby zapewnić zharmonizowane stosowanie niniejszej dyrektywy, powinna ograniczać się do zasad, podejść i metodologii regulacyjnych. Dla uniknięcia wątpliwości nie powinna ona zalecać żadnych szczegółowych rozwiązań, które z zasady są wymagane by odzwierciedlać uwarunkowania krajowe, ani nie powinna zakazywać podejść alternatywnych, które, jak można oczekiwać w rozsądnym zakresie, mogą mieć taki sam skutek. Decyzja taka powinna być proporcjonalna i nie powinna wpływać na decyzje podjęte przez krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy, które nie tworzą barier na rynku wewnętrznym.

(92)

Unia oraz państwa członkowskie przyjęły zobowiązania w zakresie norm i uregulowań dotyczących sieci i usług w dziedzinie telekomunikacji w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO).

(93)

Proces standaryzacji winien pozostać procesem uzależnionym od sytuacji na rynku. Jednakże mogą wystąpić sytuacje, w których wymagać się będzie zgodności z określonymi standardami na poziomie unijnym, aby poprawić interoperacyjność, zapewnić użytkownikom większą swobodę wyboru oraz wspierać wzajemną łączność wewnątrz rynku wewnętrznego. Na szczeblu krajowym państwa członkowskie poddane są dyrektywie 2015/1535/UE. Procedury standaryzacyjne objęte zakresem niniejszej dyrektywy nie naruszają dyrektyw 2014/30/UE (29) i 2014/35/UE (30) Parlamentu Europejskiego i Rady oraz dyrektywy 2014/53/UE.

(94)

Dostawcy publicznych sieci łączności elektronicznej lub publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej (lub zarówno sieci, jak i usług) powinni mieć obowiązek wprowadzania środków w celu ochrony bezpieczeństwa, odpowiednio, sieci lub usług, a także w celu zapobieżenia skutkom incydentów związanych z bezpieczeństwem lub minimalizacji tych skutków. Środki te powinny zapewniać poziom bezpieczeństwa sieci i usług proporcjonalny do istniejącego ryzyka z uwzględnieniem aktualnego stanu wiedzy i technologii. Przy opracowywaniu środków bezpieczeństwa należy brać pod uwagę co najmniej wszystkie stosowne aspekty następujących kwestii: w odniesieniu do bezpieczeństwa sieci i urządzeń – bezpieczeństwo fizyczne i bezpieczeństwo środowiska, bezpieczeństwo dostaw, kontrola dostępu do sieci i integralność sieci; w odniesieniu do postępowania w przypadku incydentów związanych z bezpieczeństwem – procedury postępowania w przypadku incydentu związanego z bezpieczeństwem, zdolności wykrywania incydentów, zgłaszanie incydentów związanych z bezpieczeństwem i informowanie o nich; w odniesieniu do zarządzania ciągłością działalności – strategię ciągłości usług i plany awaryjne, zdolności w zakresie przywracania gotowości do pracy po katastrofie; w odniesieniu zaś do monitorowania, kontroli i testowania – strategie monitorowania i rejestrowania, ćwiczenia w zakresie planów awaryjnych, testowanie sieci i usług, oceny bezpieczeństwa i monitorowanie zgodności; oraz zgodność z normami międzynarodowymi.

(95)

Z uwagi na rosnące znaczenie usług łączności interpersonalnej niewykorzystujących numerów należy zapewnić aby podlegały one również odpowiednim wymogom bezpieczeństwa zgodnie z ich specyficznym charakterem i istotną rolą w gospodarce. Dostawcy usług powinni również zapewnić poziom bezpieczeństwa proporcjonalny do istniejącego ryzyka. Ze względu na to, że dostawcy usługi interpersonalnej łączności niewykorzystujące numerów zazwyczaj nie sprawują rzeczywistej kontroli nad transmisją sygnałów w sieciach, stopień ryzyka w przypadku takich usług można uznać za niższy pod pewnymi względami niż w przypadku tradycyjnych usług łączności elektronicznej. Dlatego też, jeżeli tylko jest to uzasadnione aktualną oceną ryzyka dla bezpieczeństwa, środki podejmowane przez dostawców usługi interpersonalnej łączności niewykorzystujące numerów powinny być łagodniejsze. Takie samo podejście powinno być stosowane odpowiednio do usług łączności interpersonalnej wykorzystującej numery, jeżeli dostawca nie sprawuje rzeczywistej kontroli nad transmisją sygnału.

(96)

Dostawcy publicznych sieci łączności elektronicznej lub publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej powinni poinformować użytkowników o szczególnych i istotnych zagrożeniach dla bezpieczeństwa oraz o środkach, które mogą podejmować w celu ochrony bezpieczeństwa łączności, na przykład przez zastosowanie szczególnych rodzajów oprogramowania lub technologii szyfrowania. Wymóg informowania użytkowników o takich zagrożeniach nie powinien zwalniać danego dostawcy usług z obowiązku podjęcia na własny koszt odpowiednich i natychmiastowych środków w celu zaradzenia wszelkim zagrożeniom bezpieczeństwa oraz przywrócenia normalnego poziomu bezpieczeństwa danej usługi. Udzielanie użytkownikowi takich informacji na temat zagrożeń bezpieczeństwa powinno odbywać się bezpłatnie.

(97)

Aby zagwarantować bezpieczeństwo sieci i usług, a także bez uszczerbku dla uprawnień państw członkowskich w zakresie zapewniania ochrony ich podstawowych interesów bezpieczeństwa i bezpieczeństwa publicznego, oraz aby umożliwić wykrywanie lub ściganie przestępstw i prowadzenie dochodzeń w ich sprawie, należy promować korzystanie na przykład z szyfrowania – w stosownych przypadkach pełnego szyfrowania transmisji – a w razie konieczności, szyfrowanie powinno być obowiązkowe zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i prywatności domyślnie i już w fazie projektowania.

(98)

Właściwe organy powinny zapewniać utrzymanie integralności i dostępności publicznych sieci łączności elektronicznej. Agencja Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji (ENISA) powinna przyczyniać się do zwiększania poziomu bezpieczeństwa łączności elektronicznej, poprzez między innymi zapewnianie wiedzy i doradztwa, oraz propagować wymianę najlepszych praktyk. Właściwe organy powinny dysponować niezbędnymi środkami do wykonywania swoich obowiązków, w tym uprawnieniami do uzyskiwania informacji niezbędnych do oceny poziomu bezpieczeństwa sieci lub usług. Powinny być również uprawnione do pozyskiwania kompleksowych i wiarygodnych danych na temat przypadków rzeczywistych zagrożeń bezpieczeństwa, które wywarły znaczący wpływ na funkcjonowanie sieci lub usług. W stosownych przypadkach powinny udzielać im pomocy Zespoły Reagowania na Incydenty związane z Bezpieczeństwem Komputerowym (CSIRT) utworzone na podstawie dyrektywy (UE) 2016/1148 Parlamentu Europejskiego i Rady (31). W szczególności CSIRT mogą mieć obowiązek, by dostarczać właściwym organom informacji o ryzyku i incydentach związanych z bezpieczeństwem zagrażających publicznym sieciom łączności elektronicznej i publicznie dostępnym usługom łączności elektronicznej i zalecać metody radzenia sobie z tymi problemami.

(99)

W przypadku gdy dostarczenie łączności elektronicznej zależy od zasobów publicznych, których wykorzystanie podlega specjalnym zezwoleniom, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przyznania organowi właściwemu do ich wydawania prawo do nakładania opłat w celu zapewnienia optymalnego wykorzystania tych zasobów zgodnie z procedurami przewidzianymi w niniejszej dyrektywie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości państwa członkowskie nie mogą nakładać żadnych opłat w związku z dostarczaniem sieci i usług łączności elektronicznej oprócz tych, które przewidziano w niniejszej dyrektywie. W związku z tym państwa członkowskie powinny mieć spójne podejście do ustalania tych opłat, aby nie powodować nadmiernych obciążeń finansowych związanych z procedurą udzielania ogólnego zezwolenia lub praw użytkowania dla dostawców sieci i usług łączności elektronicznej.

(100)

Aby zapewnić optymalne wykorzystanie zasobów, opłaty powinny odzwierciedlać ekonomiczną i technologiczną sytuację na danym rynku, a także wszelkie inne istotne czynniki wpływające na ich wartość. Jednocześnie opłaty powinny być ustalane tak, aby zapewnić sprawne przydzielanie i wykorzystywanie widma radiowego. Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla realizacji celu, dla którego stosuje się opłaty za prawa użytkowania i prawa do instalowania urządzeń. Powinno być możliwe wykorzystanie takich opłat na przykład do sfinansowania działalności krajowych organów regulacyjnych i innych właściwych organów, która nie może zostać sfinansowana z opłat administracyjnych. Podczas gdy w przypadku procedur selekcji konkurencyjnej lub porównawczej na opłatę za prawa użytkowania widma radiowego składa się wyłącznie jednorazowo płatna kwota, umowy dotyczące zapłaty powinny zapewniać, by stosowanie takich opłat nie pociągało za sobą w praktyce selekcji prowadzonej na podstawie kryteriów nie związanych z realizacją celu polegającego na zagwarantowaniu optymalnego wykorzystania widma radiowego. Komisja powinna mieć możliwość do regularnego publikowania wyników prowadzonych standardowych badań i innych wytycznych, w zależności od potrzeb, uwzględniających najlepsze metody w zakresie przyznawania widma radiowego, zasobów numeracyjnych lub przyznawania praw drogi.

(101)

Opłaty nakładane na przedsiębiorstwa z tytułu praw użytkowania widma radiowego mogą wpływać na decyzje podmiotów o tym, czy ubiegać się o takie prawa i wykorzystywać zasoby widma radiowego. Mając na uwadze zapewnienie optymalnego wykorzystania widma radiowego, państwa członkowskie powinny zatem ustalać ceny wywoławcze w sposób, który doprowadzi do wydajnego przyznania tych praw, niezależnie od rodzaju zastosowanej procedury selekcji. Państwa członkowskie mogłyby również uwzględniać ewentualne koszty związane ze spełnianiem warunków udzielania zezwoleń, nakładanych z myślą o realizacji celów polityki. Należy wówczas również brać pod uwagę sytuację konkurencji na danym rynku, w tym możliwe alternatywne użytkowanie tych zasobów.

(102)

Optymalne wykorzystanie zasobów widma radiowego zależy od dostępności odpowiednich sieci i urządzeń towarzyszących. W związku z tym państwa członkowskie powinny dążyć do zapewnienia, by tam, gdzie krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy stosują opłaty za prawa użytkowania widma radiowego i prawa do instalowania urządzeń, uwzględniały one potrzebę ułatwienia stałego rozwoju infrastruktury, co pozwoli jak najwydajniej wykorzystywać zasoby. Państwa członkowskie powinny dążyć do zapewnienia, by stosowano możliwie najlepsze warunki płatności dotyczące opłat za prawa użytkowania widma radiowego powiązane z faktyczną dostępnością tego zasobu w sposób będący wsparciem dla inwestycji niezbędnych do promowania takiego rozwoju infrastruktury i świadczenia powiązanych usług. Warunki płatności powinny zostać określone w obiektywny, przejrzysty, proporcjonalny i niedyskryminujący sposób przed rozpoczęciem procedur przyznawania praw użytkowania widma radiowego.

(103)

Należy zapewnić, by procedury przyznawania prawa instalowania urządzeń były przeprowadzane na czas, w sposób niedyskryminujący i jawny, przy zapewnieniu warunków sprawiedliwej i efektywnej konkurencji. Przepisy niniejszej dyrektywy nie naruszają przepisów prawa krajowego o wywłaszczeniu lub korzystaniu z własności, zwykłym wykonywaniu prawa własności, zwykłym wykonywaniu uprawnień władzy publicznej czy zasadom bezstronności, przy uwzględnieniu zasad obowiązujących w państwach członkowskich i dotyczących systemu własności.

(104)

Kluczowymi elementami przy tworzeniu sieci łączności elektronicznej lub nowych elementów sieci są zezwolenia wydawane dostawcom sieci i usług łączności elektronicznej, umożliwiające im dostęp do własności publicznej lub prywatnej. Dlatego też zbędna złożoność i opóźnienia procedur przyznawania praw drogi mogą stanowić istotną przeszkodę dla rozwoju konkurencji. W związku z tym należy uprościć nabywanie praw drogi przez upoważnione przedsiębiorstwa. Właściwe organy powinny koordynować nabywanie praw drogi, udostępniając odpowiednie informacje na swoich stronach internetowych.

(105)

Konieczne jest zwiększenie uprawnień państw członkowskich w odniesieniu do posiadaczy praw drogi, aby zapewnić wprowadzanie lub uruchamianie nowych sieci w sposób sprawiedliwy, skuteczny oraz odpowiedzialny wobec środowiska naturalnego, niezależnie od jakiegokolwiek obowiązku przedsiębiorstwa, wyznaczonego jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową w zakresie zapewniania dostępu do jego sieci łączności elektronicznej. Poprawa współużytkowania urządzeń może obniżyć koszt środowiskowy związany z rozmieszczaniem infrastruktury łączności elektronicznej i służyć zdrowiu publicznemu i bezpieczeństwu publicznemu oraz pomóc w realizacji celów w zakresie planowania przestrzennego. Właściwe organy powinny być uprawnione do żądania, aby przedsiębiorstwa, które korzystały z praw do instalowania urządzeń nad lub pod własnością publiczną lub prywatną, współużytkowały takie urządzenia lub mienie (w tym również w formie fizycznej kolokacji) po odpowiednim okresie konsultacji publicznych, podczas których wszystkie zainteresowane strony powinny mieć możliwość wyrażenia swoich poglądów, i w określonych obszarach, gdzie taki ogólny interes uzasadnia wprowadzenie współużytkowania. Może tak być w przypadku wysokiego zagęszczenia podłoża lub gdy konieczne jest pokonanie naturalnej bariery. Właściwe organy powinny w szczególności móc nakładać obowiązek współużytkowania elementów sieci i urządzeń towarzyszących, takich jak kanały, przewody, maszty, studzienki, szafki uliczne, anteny, wieże i inne konstrukcje wsporne, budynki lub wejścia do budynków oraz obowiązek lepszej koordynacji prac budowlanych ze względów środowiskowych lub innych względów związanych z polityką publiczną. Natomiast to krajowe organy regulacyjne powinny mieć obowiązek określania zasad podziału kosztów współużytkowania urządzeń lub własności, aby zagwarantować, że ryzyko ponoszone przez zainteresowane przedsiębiorstwa będzie w odpowiedni sposób kompensowane. W świetle obowiązków nałożonych dyrektywą 2014/61/UE właściwe organy, zwłaszcza władze lokalne, powinny również ustanowić – we współpracy z krajowymi organami regulacyjnymi – odpowiednie procedury koordynacji w odniesieniu do robót publicznych oraz do innych odpowiednich urządzeń publicznych lub własności publicznej; procedury te powinny obejmować procedury zapewniające zainteresowanym stronom dostęp do informacji dotyczących odpowiednich urządzeń lub własności publicznej oraz do prowadzonych i planowanych robót publicznych, procedury gwarantujące, że strony są terminowo informowane o takich pracach, jak również procedury gwarantujące, że współużytkowanie jest w jak najszerszym zakresie ułatwione.

(106)

Jeżeli w związku z ochroną środowiska operatorzy sieci ruchomych muszą wspólnie korzystać z wież lub masztów, takie wspólne korzystanie mogłoby prowadzić do obniżenia maksymalnego poziomu przekazywanej mocy przyznanej każdemu operatorowi z uwagi na kryterium zdrowia publicznego, a to z kolei mogłoby zmuszać operatorów do instalowania większej ilości nadajników celem osiągnięcia zasięgu na całym terytorium państwa. Właściwe organy powinny dążyć do pogodzenia przedmiotowych względów środowiskowych i względów zdrowia publicznego z należytym uwzględnieniem podejścia ostrożnościowego określonego w zaleceniu Rady 1999/519/WE (32).

(107)

Widmo radiowe jest ograniczonym publicznym zasobem o dużej wartości publicznej i rynkowej. Stanowi ono istotny substrat radiowych sieci i usług łączności elektronicznej i w tym zakresie, w jakim wiąże się z takimi sieciami i usługami, widmo to winno być efektywnie rozdzielane i przyznawane przez krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy, zgodnie ze zharmonizowanymi celami oraz zasadami dotyczącymi ich działania, jak również według obiektywnych, jawnych i niedyskryminujących kryteriów, przy uwzględnieniu demokratycznych, społecznych, językowych i kulturowych interesów związanych z wykorzystaniem pasm widma radiowego. Decyzja nr 676/2002/WE ustanawia ramy harmonizacji widma radiowego.

(108)

Działania podejmowane w Unii w ramach polityki dotyczącej widma radiowego nie powinny naruszać środków podejmowanych zgodnie z prawem Unii na szczeblu unijnym lub krajowym, tak aby realizować cele leżące w interesie ogólnym, w szczególności w odniesieniu do sieci używanych przez publiczne władze rządowe oraz sektor obrony, uregulowań dotyczących treści oraz polityki audiowizualnej i polityki medialnej oraz prawa państw członkowskich do zagospodarowania i wykorzystywania widma radiowego do celów porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i obrony.

(109)

Zapewnienie powszechnej łączności w każdym państwie członkowskim jest kluczowe dla rozwoju gospodarczego i społecznego, uczestnictwa w życiu publicznym i dla spójności społecznej i terytorialnej. Z racji tego, że łączność i korzystanie z łączności elektronicznej stają się integralnym elementem europejskiego społeczeństwa i dobrobytu, państwa członkowskie powinny dążyć do zapewnienia, by cała Unia znalazła się w zasięgu bezprzewodowej łączności szerokopasmowej. Taki zasięg należy osiągnąć dzięki nakładaniu przez państwa członkowskie odpowiednich wymogów w zakresie zasięgu, które powinny być dostosowane do każdego obsługiwanego obszaru i ograniczać się do proporcjonalnych obciążeń, aby nie utrudniać realizacji sieci przez dostawców sieci. Zważywszy na dużą rolę, jaką takie systemy jak lokalne sieci radiowe (RLAN) odgrywają w zapewnianiu szybkich bezprzewodowych szerokopasmowych połączeń w budynkach, podejmowane środki powinny służyć zapewnieniu, by zostały uwolnione wystarczające zasoby częstotliwości fal radiowych, które są szczególnie cennym zasobem dla opłacalnej realizacji sieci bezprzewodowych o powszechnym zasięgu, zwłaszcza w budynkach. Ponadto spójne i skoordynowane środki służące zapewnieniu w całej Unii zasięgu bezprzewodowego sygnału naziemnego o wysokiej jakości, bazujące na najlepszych praktykach krajowych w odniesieniu do obowiązków operatorów w ramach udzielonych im licencji, powinny zmierzać do osiągnięcia celu programu dotyczącego polityki w zakresie widma radiowego, który przewiduje, że wszyscy obywatele Unii powinni do 2020 r. uzyskać dostęp, zarówno w budynkach, jak i poza nimi, do najszybszych połączeń szerokopasmowych o prędkości nie mniejszej niż 30 Mb/s, a także powinien zmierzać do osiągnięcia ambitnej wizji społeczeństw gigabitowych w Unii. Takie środki będą promować nowatorskie usługi cyfrowe, zapewniając długoterminowe korzyści społeczno-ekonomiczne. Nieprzerwany zasięg na danym terytorium, a także łączność w poszczególnych państwach członkowskich, powinny być zmaksymalizowane i niezawodne, co pozwoli promować krajowe i transgraniczne usługi i aplikacje, takie jak samochody podłączone do sieci i e-zdrowie.

(110)

Niezbędne jest zapewnienie, aby obywatele nie byli narażeni na działanie pola elektromagnetycznego na poziomie szkodliwym dla zdrowia publicznego. Państwa członkowskie powinny dążyć do osiągnięcia w całej Unii jednolitego podejścia do tej kwestii, zwracając szczególną uwagę na podejście ostrożnościowe przyjęte w zaleceniu 1999/519/WE, aby prowadzić prace nad zapewnieniem bardziej spójnych warunków realizacji. Państwa członkowskie powinny stosować procedurę określoną w dyrektywie (UE) 2015/1535 w stosownych przypadkach również w celu zapewnienia zainteresowanym stronom przejrzystości oraz w celu umożliwienia reakcji państwom członkowskim i Komisji.

(111)

Harmonizacja i koordynacja wykorzystania widma radiowego oraz regulacje dotyczące urządzeń oparte na normalizacji uzupełniają się wzajemnie i muszą być ściśle skoordynowane, aby skutecznie spełniały swoje wspólne cele ze wsparciem ze strony Zespołu ds. Polityki Spektrum Radiowego. Koordynacja między zakresem i harmonogramem udzielania mandatów Europejskiej Konferencji Administracji Pocztowych i Telekomunikacyjnych (CEPT) na podstawie decyzji nr 676/2002/WE a wnioskami o normalizację do europejskich organizacji normalizacyjnych, takich jak Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych, w tym w odniesieniu do parametrów odbiorników radiowych, powinna ułatwić wprowadzanie przyszłych systemów, zwiększać możliwości współużytkowania widma radiowego i zapewnić wydajne zarządzanie widmem radiowym.

(112)

Zapotrzebowanie na zharmonizowane widmo radiowe nie jest jednakowe we wszystkich częściach Unii. W przypadku gdy na poziomie regionalnym lub krajowym nie ma popytu na całość lub część zharmonizowanego pasma, państwa członkowskie mogłyby wyjątkowo dopuszczać alternatywne wykorzystanie pasma, na przykład aby pokryć brak podaży rynkowej dla niektórych zastosowań, o ile taki brak popytu się utrzymuje i pod warunkiem że to alternatywne wykorzystanie nie stoi na przeszkodzie zharmonizowanemu wykorzystaniu tego pasma przez inne państwa członkowskie i że zostaje ono wstrzymane w momencie pojawienia się popytu na zharmonizowane wykorzystanie.

(113)

Wprowadzono elastyczność zarządzania widmem radiowym i dostępu do niego za pomocą zezwoleń neutralnych technologicznie i usługowo, tak aby umożliwić użytkownikom widma radiowego wybór najlepszych rozwiązań technicznych i usług do stosowania w pasmach widma radiowego określonych jako dostępne dla usług łączności elektronicznej w odnośnych krajowych planach przeznaczeń częstotliwości zgodnie z prawem Unii („zasady neutralności technologii i usług”). Wyłącznie w przypadku gdy zagrożone są cele leżące w interesie ogólnym, określenie rozwiązań technicznych i usług powinno następować w trybie administracyjnym; powinno ono być precyzyjnie uzasadnione i powinno podlegać regularnym przeglądom.

(114)

Ograniczenia zasady neutralności technologicznej powinny być odpowiednie i uzasadnione potrzebą ochrony przed szkodliwymi zakłóceniami, na przykład poprzez narzucenie stosowania masek widmowej gęstości mocy i poziomów mocy dla sygnału nadawczego, potrzebą zapewnienia ochrony zdrowia publicznego poprzez ograniczenie narażenia ludności na działanie pól elektromagnetycznych, potrzebą zapewnienia właściwego funkcjonowania usług dzięki odpowiedniemu poziomowi technicznej jakości usługi, ale niekoniecznie wykluczania przy tym możliwości stosowania więcej niż jednej usługi w tym samym paśmie widma radiowego, potrzebą zapewnienia właściwego współużytkowania widma radiowego, w szczególności gdy jego użytkowanie podlega jedynie ogólnym zezwoleniom, lub potrzebą gwarantowania efektywnego wykorzystania widma radiowego lub osiągnięcia celu leżącego w interesie ogólnym zgodnie z prawem Unii.

(115)

Użytkownicy widma radiowego powinni również móc dokonywać swobodnego wyboru usług, które chcą oferować w danym zakresie widma radiowego. Z drugiej strony w uzasadnionym i proporcjonalnym zakresie należy dopuszczać przyjmowanie środków, które wymagają świadczenia określonej usługi w celu realizacji jasno określonych celów leżących w interesie ogólnym, takich jak bezpieczeństwo życia, konieczność wspierania spójności społecznej, regionalnej i terytorialnej lub unikanie nieefektywnego wykorzystania widma radiowego. Cele te powinny obejmować promowanie różnorodności kulturowej i językowej oraz pluralizmu mediów, określonych przez państwa członkowskie zgodnie z prawem Unii. O ile nie jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa życia lub, w drodze wyjątku, dla realizacji innych celów leżących w interesie ogólnym i określonych przez państwa członkowskie zgodnie z prawem Unii, wyjątki nie powinny prowadzić do wyłącznego wykorzystania w celu świadczenia pewnych usług, ale raczej polegać na przyznaniu pierwszeństwa, tak, aby w tym samym paśmie widma radiowego mogły w jak największym zakresie współistnieć inne usługi lub technologie. Określanie zakresu i charakteru każdego wyjątku związanego z promowaniem różnorodności kulturowej i językowej oraz pluralizmu mediów należy do kompetencji państw członkowskich.

(116)

Ponieważ przeznaczenie widma radiowego na użytek określonych technologii lub usług stanowi wyjątek od zasad neutralności technologicznej i usługowej oraz zmniejsza swobodę wyboru świadczonych usług lub stosowanej technologii, wszelkie wnioski w sprawie takiego przeznaczenia powinny być przejrzyste i podlegać konsultacjom publicznym.

(117)

W przypadku gdy państwa członkowskie, w drodze wyjątku, podejmują decyzję o ograniczeniu swobody dostarczania sieci i świadczenia usług łączności elektronicznej, kierując się względami polityki publicznej, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego, powinny one wyjaśnić przyczyny takiego ograniczenia.

(118)

Widmem radiowym należy zarządzać w taki sposób, aby uniknąć szkodliwych zakłóceń. Dlatego należy właściwie zdefiniować podstawowe pojęcie szkodliwych zakłóceń, aby zagwarantować, że interwencja regulacyjna ogranicza się do zakresu niezbędnego do zapobiegania takim zakłóceniom, mając na uwadze również konieczność uwzględnienia zaawansowanych metod ochrony przed szkodliwymi zakłóceniami, a także dążąc do stosowania tych technologii i metod zarządzania widmem radiowym, tak by unikać w jak najszerszym stopniu stosowania zasady niepowodowania zakłóceń oraz braku żądania ochrony przed zakłóceniami. Z uwagi na silnie transgraniczny charakter transportu cyfryzacja w tym sektorze stanowi wyzwanie. Pojazdy (takie, jak metro, autobusy, samochody osobowe, samochody ciężarowe, pociągi) stają się coraz bardziej autonomiczne i są coraz częściej podłączone do internetu. Na rynku wewnętrznym pojazdy z łatwością przekraczają granice krajowe. Niezawodna łączność i unikanie szkodliwych zakłóceń są fundamentalne dla bezpiecznego i prawidłowego działania pojazdów oraz ich pokładowych systemów łączności.

(119)

W związku z rosnącym popytem na widmo radiowe i pojawianiem się nowych zróżnicowanych aplikacji i technologii, które stwarzają zapotrzebowanie na bardziej elastyczny dostęp do widma radiowego i jego wykorzystanie, państwa członkowskie powinny wspierać współużytkowanie widma radiowego, określając najwłaściwsze systemy udzielania zezwoleń dla każdego scenariusza oraz jego odpowiednie i przejrzyste zasady i warunki. Współużytkowanie widma radiowego coraz częściej zapewnia jego efektywne i wydajne użytkowanie dzięki temu, że umożliwia kilku niezależnym użytkownikom lub urządzeniom dostęp do tego samego pasma widma radiowego w różnych rodzajach uwarunkowań prawnych, co ma na celu udostępnienie dodatkowych zasobów widma radiowego, podniesienie wydajności użytkowania i ułatwienie dostępu do widma radiowego dla nowych użytkowników. Współużytkowanie może się opierać na ogólnych zezwoleniach lub użytkowaniu bez konieczności uzyskania pozwolenia i umożliwiać – na specjalnych warunkach współdzielenia – kilku użytkownikom dostęp i wykorzystanie tego samego zakresu widma radiowego na różnych obszarach geograficznych lub w różnym czasie. Może się ono opierać również na indywidualnych prawach użytkowania w ramach takich rozwiązań jak współdzielony dostęp polegający na tym, że wszyscy użytkownicy (dotychczasowy użytkownik i nowi użytkownicy) zgadzają się na warunki współdzielonego dostępu nadzorowanego przez właściwe organy, tak aby zapewnić minimalną gwarantowaną jakość transmisji sygnałów radiowych. Dopuszczając współużytkowanie w różnych systemach zezwoleń, państwa członkowskie nie powinny wyznaczać rozbieżnych okresów takiego użytkowania na podstawie różnych systemów zezwoleń.

(120)

Ogólne zezwolenia na użytkowanie widma radiowego mogą ułatwić najbardziej efektywne wykorzystanie widma radiowego i wesprzeć innowacje w niektórych przypadkach, sprzyjając także konkurencji, natomiast indywidualne prawa użytkowania widma radiowego mogą być w innych przypadkach najbardziej odpowiednim systemem zezwoleń w razie zaistnienia pewnych szczególnych okoliczności. Należy rozważyć indywidualne prawa użytkowania, na przykład, gdy korzystne cechy propagacyjne widma radiowego lub przewidywany poziom mocy transmisji oznaczają, że wymagana jakość usługi uniemożliwia ogólnym zezwoleniom zaradzenie problemom związanym z zakłóceniami. Środki techniczne, takie jak rozwiązania mające na celu zwiększenie odporności odbiorników, mogą umożliwić zastosowanie ogólnych zezwoleń lub wspólne korzystanie z widma radiowego oraz mogą pomóc uniknąć systematycznego odwoływania się do zasad braku żądania ochrony przed zakłóceniami i niepowodowania zakłóceń.

(121)

Aby zapewnić przewidywalność i zachować pewność prawa oraz stabilność inwestycji, państwa członkowskie powinny z wyprzedzeniem ustalić odpowiednie kryteria służące określeniu stopnia realizacji celu wydajnego wykorzystania widma radiowego przez posiadaczy praw, podczas stosowania warunków, które obwarowują indywidualne prawa użytkowania i ogólne zezwolenia. Zainteresowane strony powinny uczestniczyć w określaniu takich warunków i być informowane w przejrzysty sposób o tym, w jaki sposób będzie oceniana realizacja ich obowiązków.

(122)

Aby uniknąć tworzenia barier utrudniających wejście na rynek, takich jak skupianie częstotliwości, należy zwiększyć skuteczność egzekwowania przez państwa członkowskie warunków związanych z prawami użytkowania widma radiowego i w razie konieczności powinny w tym uczestniczyć wszystkie właściwe organy. Egzekwowanie warunków powinno polegać na stosowaniu klauzuli „wykorzystaj lub strać”. W celu zapewnienia pewności prawa w odniesieniu do ewentualnego narażenia na sankcje z powodu braku korzystania z widma radiowego, progi wykorzystania, m.in. pod względem czasu, ilości i identyfikacji widma radiowego, powinny zostać z góry określone. Handel widmem radiowym i jego dzierżawa powinny zapewniać efektywne użytkowanie widma przez pierwotnego posiadacza praw.

(123)

W przypadku zharmonizowanych warunków w odniesieniu do pasma widma radiowego określonych na podstawie decyzji nr 676/2002/WE, właściwe organy mają zdecydować, jaki systemem zezwoleń będzie najodpowiedniejszy do stosowania dla tego pasma lub jego części. W przypadku gdy wszystkie państwa członkowskie mogą stanąć wobec podobnych problemów, dla których rozbieżne rozwiązania mogłyby doprowadzić do rozdrobnienia rynku wewnętrznego urządzeń, a co za tym idzie opóźnić uruchomienie systemów 5G, konieczne może być, by Komisja, w najwyższym stopniu uwzględniając opinię RSPG zaproponowała wspólne rozwiązania, uwzględniające obowiązujące środki harmonizacji technicznej. Mogłoby to stanowić dla państw członkowskich wspólny zestaw środków, który mogłyby uwzględniać przy określaniu odpowiednich spójnych systemów zezwoleń, które mają być stosowane do pasma lub części pasma, w zależności od czynników takich jak gęstość zaludnienia, cechy propagacyjne pasm, rozbieżność między wykorzystaniem w obszarach zurbanizowanych i w obszarach wiejskich, ewentualna potrzeba ochrony istniejących usług i wynikające z tego konsekwencje dla ekonomii skali w produkcji.

(124)

Współdzielenie infrastruktury sieciowej i w niektórych przypadkach współużytkowanie widma radiowego mogą umożliwić bardziej efektywne i wydajne wykorzystanie widma radiowego oraz zapewnić szybką realizację sieci, zwłaszcza na obszarach o małej gęstości zaludnienia. Przy określaniu warunków obwarowujących prawa użytkowania widma radiowego właściwe organy powinny również rozważyć dopuszczenie form współdzielenia lub koordynacji między przedsiębiorstwami, celem zapewnienia efektywnego i wydajnego wykorzystania widma radiowego lub przestrzegania obowiązków w zakresie zasięgu zgodnie z zasadami prawa konkurencji.

(125)

Wymogi dotyczące respektowania zasad neutralności technologicznej i usługowej przy przyznawaniu praw użytkowania, wraz z możliwością przekazywania praw między przedsiębiorstwami, leżą u podstaw swobody i metod świadczenia usług łączności elektronicznej dla ludności, ułatwiając w ten sposób również osiąganie celów leżących w interesie ogólnym. Niniejsza dyrektywa nie wyklucza możliwości przyznawania widma radiowego bezpośrednio dostawcom sieci i usług łączności elektronicznej lub podmiotom użytkującym te sieci lub usługi. Takimi podmiotami mogą być dostawcy treści radiowych lub telewizyjnych. Odpowiedzialność za zgodność z wymogami, jakie muszą być spełnione w związku z przyznaniem prawa użytkowania widma radiowego, oraz z odpowiednimi wymogami, jakimi jest obwarowane ogólne zezwolenie powinna w każdym wypadku spoczywać na przedsiębiorstwie, któremu prawo użytkowania widma radiowego zostało przyznane. Niektóre obowiązki nałożone na nadawców świadczących audiowizualne usługi medialne mogą wymagać zastosowania szczególnych kryteriów i procedur przy przyznawaniu praw użytkowania widma radiowego w celu spełnienia określonego celu leżącego w ogólnym interesie, który to cel wyznaczają państwa członkowskie zgodnie z prawem Unii. W każdym razie jednak procedura przyznania takiego prawa powinna być obiektywna, przejrzysta, niedyskryminująca i proporcjonalna.

(126)

Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości wymaga, aby wszelkie krajowe ograniczenia praw gwarantowanych postanowieniami art. 56 TFUE były obiektywnie uzasadnione i proporcjonalne oraz aby nie wykraczały poza to, co niezbędne do osiągnięcia tych celów. Ponadto widmo radiowe przyznane bez zastosowania otwartej procedury nie powinno być wykorzystane do celów innych niż ogólny interes publiczny, dla którego realizacji zostały przyznane. W takim przypadku zainteresowane strony powinny mieć możliwość przedstawienia uwag w rozsądnym terminie. W ramach procedury przyznawania praw państwa członkowskie powinny sprawdzić, czy podmiot ubiegający się o nie jest w stanie sprostać wymogom, jakie będą obwarowywać takie prawa. Warunki te powinny być odzwierciedlone w kryteriach kwalifikowalności określonych w obiektywny, przejrzysty, proporcjonalny i niedyskryminujący sposób przed rozpoczęciem jakiejkolwiek procedury selekcji konkurencyjnej. W celu zastosowania takich kryteriów można żądać od wnioskodawcy przedstawienia odpowiedniej informacji celem wykazania jego zdolności do spełnienia powyższych wymagań. Jeżeli taka informacja nie zostanie przedłożona, wniosek o przyznanie prawa użytkowania widma radiowego może zostać odrzucony.

(127)

Przed przyznaniem praw państwa członkowskie powinny wymagać weryfikacji tylko tych elementów, które, jak można przypuszczać, może wykazać wnioskodawca zachowujący zwykłą staranność, z należytym uwzględnieniem wysokiej publicznej i rynkowej wartości widma radiowego jako ograniczonego zasobu publicznego. Nie wyklucza to możliwości przeprowadzenia następnie weryfikacji spełnienia kryteriów kwalifikowalności, na przykład za pomocą kontroli najważniejszych wymogów, w przypadkach gdy można przypuszczać, że kryteria te początkowo nie były spełnione. Aby utrzymać efektywne i wydajne wykorzystanie widma radiowego, państwa członkowskie nie powinny przyznawać praw w przypadku, gdy ocena wykaże niezdolność wnioskodawcy do spełnienia warunków, bez uszczerbku dla ewentualnego umożliwienia ograniczonego czasowo użytkowania doświadczalnego. Wystarczająco długi okres obowiązywania zezwoleń na użytkowanie widma radiowego powinien zwiększyć przewidywalność inwestycji, która przyczyni się do szybszego rozwoju sieci i poprawy usług, a także powinien zwiększyć stabilność sprzyjającą handlowi i dzierżawieniu widma radiowego. O ile zezwolenie na użytkowanie widma radiowego nie zostanie przyznane na czas nieokreślony, okres jego obowiązywania powinien zostać ustalony z uwzględnieniem realizowanych celów, a jednocześnie powinien być na tyle długi, aby możliwe było odzyskanie nakładów inwestycyjnych. Podczas gdy dłuższy okres obowiązywania może zapewnić przewidywalność inwestycji, środki zapewniające efektywne i wydajne wykorzystanie widma radiowego, takie jak uprawnienie właściwego organu do zmiany lub cofnięcia praw w przypadku nieprzestrzegania warunków obwarowujących prawa użytkowania, lub środki ułatwiające handel i dzierżawę widma, mogą zapobiegać nadmiernemu gromadzeniu widma radiowego i sprzyjać większej elastyczności w dystrybucji zasobów widma radiowego. Częstsze stosowanie rocznych opłat stanowi również sposób zapewnienia stałej oceny wykorzystania widma radiowego przez posiadacza prawa.

(128)

Biorąc pod uwagę znaczenie innowacji technologicznych, państwa członkowskie powinny móc przewidzieć prawa wykorzystania widma radiowego do celów eksperymentów, podlegające określonym ograniczeniom i warunkom ściśle uzasadnionym eksperymentalnym charakterem takich praw.

(129)

Podejmując decyzję co do tego, czy odnowić przyznane już prawa użytkowania zharmonizowanego widma radiowego, właściwe organy powinny również brać pod uwagę stopień, w jakim odnowa praw przyczyniłaby się do realizacji celów ram regulacyjnych i innych celów określonych w prawie unijnym i krajowym. Każda taka decyzja powinna podlegać otwartej, niedyskryminacyjnej i przejrzystej procedurze i opierać się na ocenie stopnia spełnienia warunków obwarowujących przedmiotowe prawa. Oceniając potrzebę odnowienia praw użytkowania, państwa członkowskie powinny rozważyć, czy bardziej korzystne byłoby sprzyjające konkurencji odnowienie przypisanych praw czy też wspieranie bardziej wydajnego użytkowania lub nowych innowacyjnych zastosowań, które może wyniknąć z otwarcia pasma dla nowych użytkowników. Właściwe organy powinny mieć możliwość dokonywania w tej kwestii własnych ustaleń i dopuszczać tylko ograniczony czas trwania odnowienia, aby zapobiec poważnemu zakłóceniu ustalonego użytkowania. Decyzje o odnowieniu lub nieodnowieniu praw przyznanych przed rozpoczęciem stosowania niniejszej dyrektywy powinny być podejmowane z poszanowaniem zasad obowiązujących wcześniej, jednak państwa członkowskie powinny również zapewnić, aby nie naruszały one celów niniejszej dyrektywy.

(130)

Odnawiając dotychczas przyznane prawa użytkowania państwa członkowskie, oprócz oceny potrzeby odnowienia praw, powinny dokonać również przeglądu opłat związanych z tymi prawami, aby zagwarantować, że opłaty te nadal sprzyjają optymalnemu użytkowaniu, z uwzględnieniem między innymi bieżącego etapu ewolucji rynkowej i technologicznej. Ze względu na pewność prawa wszelkich korekt dotychczasowych opłat należy dokonywać na podstawie tych samych zasad, które mają zastosowanie do przyznawania nowych praw użytkowania.

(131)

Efektywne zarządzanie widmem radiowym można zapewnić, przyczyniając się do stałego wydajnego wykorzystania widma radiowego, które już zostało przydzielone do użytkowania. Aby zapewnić pewność prawa posiadaczom praw, możliwość odnowienia praw użytkowania powinna być uwzględniana z odpowiednim wyprzedzeniem przed wygaśnięciem przedmiotowych praw, na przykład, gdy zostały one przyznane na co najmniej 15 lat – co najmniej dwa lata przed wygaśnięciem praw, chyba że w momencie przyznawania możliwość odnowienia została wyraźnie wykluczona. Dla zapewnienia trwałości zarządzania zasobami właściwe organy powinny mieć możliwość rozważenia takiej możliwości z własnej inicjatywy, a także w odpowiedzi na wniosek posiadacza praw. Odnowienie praw użytkowania nie powinno być przyznane wbrew woli posiadacza praw.

(132)

Przekazywanie praw użytkowania widma radiowego może stanowić skuteczny sposób zwiększania wydajności użytkowania widma. Ze względu na elastyczność i skuteczność, oraz aby umożliwić wycenę widma radiowego przez rynek, państwa członkowskie powinny z zasady zezwolić użytkownikom widma radiowego na przekazywanie lub dzierżawienie ich praw użytkowania widma radiowego osobom trzecim z zastosowaniem prostej procedury oraz z zastrzeżeniem przestrzegania warunków obwarowujących takie prawa i zasad konkurencji, a także pod nadzorem odpowiednich krajowych organów regulacyjnych. Aby ułatwić takie przekazywanie lub dzierżawienie, o ile techniczne środki wykonawcze przyjęte na podstawie decyzji nr 676/2002/WE są przestrzegane, państwa członkowskie powinny również rozpatrywać wnioski o podział lub dezagregację praw użytkowania widma radiowego i o rewizję warunków użytkowania.

(133)

Decyzja o zastosowaniu środków specjalnie w celu wspierania konkurencji przy przyznawaniu lub odnawianiu praw użytkowania widma radiowego powinna być przydzielania przez krajowe organy regulacyjne oraz inne właściwe organy, które posiadają konieczną wiedzę ekonomiczną, techniczną i rynkową. Warunki przyznawania widma radiowego mogą wpływać na sytuację konkurencji na rynkach łączności elektronicznej i warunki wejścia na rynek. Zmniejszony dostęp do widma radiowego, w szczególności w przypadku gdy jest ono zasobem ograniczonym, może tworzyć barierę w wejściu na rynek lub utrudniać inwestycje, rozwój sieci, świadczenie nowych usług lub udostępnianie nowych aplikacji, innowacje i konkurencję. Nowe prawa użytkowania, w tym nabyte w drodze przekazania lub dzierżawy, oraz wprowadzanie nowych elastycznych kryteriów użytkowania widma radiowego również mogą wpływać na konkurencję. Niektóre warunki stosowane w celu wspierania konkurencji, jeżeli są niewłaściwie stosowane, mogą mieć inne skutki; na przykład limity i rezerwacje widma radiowego mogą powodować sztuczny niedobór widma, obowiązki związane z dostępem hurtowym mogą nadmiernie ograniczać modele biznesowe przy braku siły rynkowej, a limity przekazywania praw mogą hamować rozwój rynków wtórnych. Należy zatem zastosować spójny i obiektywny test skutków nałożenia takich warunków, i regularnie go przeprowadzać. Wykorzystanie takich środków powinno więc opierać się na dogłębnej i obiektywnej ocenie rynku i jego warunków konkurencyjnych, przeprowadzonej przez krajowe organy regulacyjne oraz inne właściwe organy. Krajowe właściwe organy powinny jednak zawsze zapewniać efektywne i wydajne wykorzystanie widma radiowego i unikać zakłóceń konkurencji związanych z antykonkurencyjnym skupianiem zasobów częstotliwości.

(134)

Zgodnie z opiniami Zespołu ds. Polityki Spektrum Radiowego przyjęcie wspólnego terminu dopuszczenia do wykorzystania pasma widma radiowego, które zostało zharmonizowane na podstawie decyzji nr 676/2002/WE, może być konieczne w celu uniknięcia zakłóceń transgranicznych i może pozwolić na czerpanie pełnych korzyści z powiązanych środków harmonizacji technicznej w odniesieniu do rynków urządzeń oraz realizacji usług i sieci o bardzo dużej przepustowości. Pozwolenie na użytkowanie pasma widma radiowego pociąga za sobą przydzielenie widma radiowego na podstawie systemu ogólnych zezwoleń lub indywidualnych praw użytkowania, tak aby umożliwić korzystanie z widma radiowego od razu po zakończeniu procedury przeznaczenia. W celu przydzielania pasma widma radiowego konieczne może być zwolnienie częstotliwości zajmowanej przez innych użytkowników oraz wypłacenie im rekompensaty. Na wprowadzenie wspólnego terminu pozwolenia na wykorzystywanie zharmonizowanych pasm do celów usług łączności elektronicznej, w tym 5G, mogą mieć jednak wpływ w danym państwie członkowskim nierozstrzygnięte problemy związane z koordynacją transgraniczną między państwami członkowskimi lub z państwami trzecimi; problemy związane ze złożonością zapewnienia technicznej migracji aktualnych użytkowników danego pasma; problemy związane z ograniczeniem używania danego pasma w oparciu o cel interesu ogólnego, z ochroną krajowego bezpieczeństwa i obroną narodową lub z działaniem siły wyższej. W każdym przypadku państwa członkowskie powinny podjąć wszelkie środki w celu ograniczenia do minimum wszelkich opóźnień pod względem zasięgu geograficznego, czasu i zakresu widma radiowego. Ponadto, państwa członkowskie, o ile uznają to za stosowne w świetle swojej oceny istotnych okoliczności, powinny mieć możliwość zwrócenia się do Unii o udzielenie im wsparcia prawnego, politycznego i technicznego w celu rozwiązania kwestii koordynacji widma radiowego z państwami sąsiadującymi z Unią, w tym z państwami kandydującymi i przystępującymi, tak by umożliwić zainteresowanym państwom członkowskim wypełnienie obowiązków na mocy prawa unijnego.

(135)

W celu zapewnienia do 2020 r. większej skoordynowanej dostępności widma radiowego, aby uzyskać bardzo szybkie sieci stacjonarne i bezprzewodowe, w kontekście 5G, Zespół ds. Polityki Spektrum Radiowego wskazał zakresy częstotliwości 3,4–3,8 GHz i 24,25–27,5 GHz za priorytetowe pasma odpowiednie do realizacji celów planu działania w zakresie sieci 5G do 2020 r. Zakresy częstotliwości 40,5–43,5 GHz i 66–71 GHz wskazano do dalszej analizy. Konieczne jest zatem zapewnienie, by do dnia 31 grudnia 2020 r. całość lub część zakresów 3,4–3,8 GHz oraz 24,25–27,5 GHz była dostępna dla systemów naziemnych umożliwiających dostarczanie usług bezprzewodowej szerokopasmowej łączności elektronicznej zgodnie ze zharmonizowanymi warunkami ustanowionymi za pomocą technicznych środków wykonawczych przyjętych zgodnie z art. 4 decyzji nr 676/2002/WE, w uzupełnieniu decyzji (UE) 2017/899 Parlamentu Europejskiego i Rady (33), z uwagi na to, że te zakresy mają szczególne właściwości pod względem zasięgu i przepustowości danych, dzięki którym można je odpowiednio połączyć, aby spełnić wymogi 5G. Państwa członkowskie mogłyby jednak być narażone na zakłócenia, które mogą pochodzić z państw trzecich, które zgodnie z Regulaminem Radiokomunikacyjnym ITU przeznaczyły te zakresy na usługi inne niż międzynarodowa ruchoma łączność telekomunikacyjna. Może mieć to wpływ na obowiązek realizacji wspólnego terminu wdrożenia. Najprawdopodobniej przyszłe stosowanie pasma 26 GHz dla usług bezprzewodowych sieci naziemnych 5G będzie, między innymi, koncentrować się na obszarach miejskich i podmiejskich obszarach zawierających hotspoty, natomiast można przewidzieć realizację pewnej części wzdłuż głównych dróg i torów kolejowych na obszarach wiejskich. Daje to możliwość wykorzystywania pasma 26 GHz do innych usług niż sieci bezprzewodowe 5G poza tymi obszarami geograficznymi, na przykład do celów komunikacji biznesowej lub zastosowań w pomieszczeniach; państwa członkowskie będą tym samym miały możliwość wyznaczenia i udostępniania tego pasma na zasadzie niewyłączności.

(136)

Kiedy wniosek o przyznanie pasma widma radiowego przekracza jego dostępność i, w związku z tym państwo członkowskie stwierdzi, że prawa użytkowania widma radiowego mają zostać ograniczone, odpowiednie i przejrzyste procedury powinny zostać zastosowane przy przyznawaniu takich praw tak, aby uniknąć jakiejkolwiek dyskryminacji i zoptymalizować wykorzystanie tego ograniczonego zasobu. Takie ograniczenie powinno być uzasadnione, proporcjonalne i oparte na dogłębnej ocenie warunków rynkowych uwzględniającej w należytym stopniu ogólne korzyści dla użytkowników oraz wpływ na realizację celów rynku wewnętrznego. Cele leżące u podstaw każdej procedury ograniczenia należy określić w sposób jasny i z wyprzedzeniem. Wybierając najbardziej odpowiednią procedurę selekcji, zgodnie ze środkami koordynacji stosowanymi na poziomie Unii, państwa członkowskie powinny w odpowiednim czasie i w przejrzysty sposób przeprowadzić konsultacje ze wszystkimi zainteresowanymi stronami na temat uzasadnienia, celów i warunków przeprowadzenia tej procedury. Podczas przydzielania widma radiowego lub zasobów numeracyjnych o szczególnym znaczeniu gospodarczym państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania, między innymi, procedury selekcji konkurencyjnej lub porównawczej. Zarządzając takimi systemami, właściwe organy powinny uwzględniać cele niniejszej dyrektywy. Jeżeli państwo członkowskie uzna, że w danym paśmie można udostępnić więcej praw, powinno rozpocząć stosowną procedurę.

(137)

Olbrzymi wzrost popytu na widmo radiowe oraz zapotrzebowania wśród użytkowników końcowych na infrastrukturę bezprzewodowej łączności szerokopasmowej stwarza potrzebę rozwiązań umożliwiających alternatywny, komplementarny, wydajny pod względem widma dostęp, w tym systemów bezprzewodowego dostępu o niskiej mocy dysponujących małym zasięgiem, takich jak RLAN i sieci niewielkich komórkowych punktów dostępowych o niskiej mocy. Takie komplementarne bezprzewodowe systemy dostępu, zwłaszcza publicznie dostępne punkty dostępowe RLAN, zwiększają dostęp do internetu dla użytkowników końcowych i zmniejszają natężenie przesyłu danych u operatorów sieci ruchomych. RLAN wykorzystują zharmonizowane widmo radiowe, bez potrzeby indywidualnego zezwolenia lub prawa użytkowania widma radiowego. Jak dotąd większość punktów dostępowych RLAN jest wykorzystywana przez użytkowników prywatnych jako lokalne bezprzewodowe rozszerzenie ich stacjonarnego łącza szerokopasmowego. Użytkownikom końcowym nie należy uniemożliwiać dzielenia się – w granicach ich własnego abonamentu na internet – dostępem do swojej sieci RLAN, ponieważ w ten sposób można zwiększyć liczbę dostępnych punktów dostępowych, szczególnie w gęsto zaludnionych obszarach, zmaksymalizować bezprzewodową przepustowość danych dzięki ponownemu wykorzystaniu widma radiowego i stworzyć opłacalną komplementarną infrastrukturę bezprzewodowej łączności szerokopasmowej dostępną dla innych użytkowników końcowych. Dlatego należy również znieść niepotrzebne ograniczenia dla realizacji i wzajemnego powiązywania punktów dostępowych RLAN.

(138)

Organy publiczne lub dostawcy usług publicznych, którzy wykorzystują RLAN w swoich lokalach na potrzeby personelu, odwiedzających lub klientów – na przykład w celu ułatwienia dostępu do usług administracji elektronicznej lub do informacji na temat transportu publicznego czy zarządzania ruchem drogowym – mogliby również udostępniać takie punkty dostępowe do użytku ogólnego obywateli jako usługę dodatkową w stosunku do usług, które oferują w swoich lokalach, w zakresie, w jakim umożliwiają to przepisy dotyczące konkurencji i zamówień publicznych. Ponadto dostawca takiego lokalnego punktu dostępu do sieci łączności elektronicznej w obrębie lub wokół prywatnej własności bądź na ograniczonej przestrzeni publicznej na zasadach niekomercyjnych lub w charakterze usługi stanowiącej dodatek do innego rodzaju działalności, która nie jest zależna od takiego dostępu (np. hotspoty RLAN udostępniane klientom innych punktów handlowych lub wszystkim osobom na danym obszarze), może podlegać obowiązkowi ogólnych zezwoleń dotyczących praw użytkowania widma radiowego, ale nie powinien podlegać żadnym warunkom lub wymogom obwarowującym ogólne zezwolenia, mającym zastosowanie do dostawców publicznie dostępnych sieci lub usług łączności elektronicznej, ani obowiązkom dotyczącym użytkowników końcowych lub wzajemnych połączeń. Dostawca taki powinien jednak podlegać zasadom dotyczącym odpowiedzialności określonym w dyrektywie 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (34). Nowe technologie, takie jak LiFi, będą uzupełnieniem obecnych zdolności do wykorzystania widma radiowego przez sieci RLAN i bezprzewodowe punkty dostępowe, które będą mogły obejmować optyczne punkty dostępowe wykorzystujące światło widzialne; doprowadzą one do rozwoju lokalnych sieci umożliwiających optyczną łączność bezprzewodową.

(139)

Ponieważ punkty dostępu bezprzewodowego o bliskim zasięgu i o niskiej mocy, takie jak femtokomórki, pikokomórki, metrokomórki lub mikrokomórki, mogą być bardzo małe i wykorzystują niepowodujące zakłóceń urządzenia podobne do domowych routerów RLAN, które nie wymagają żadnych zezwoleń oprócz tych, które są konieczne do wykorzystania widma radiowego, i zważywszy na pozytywny wpływ takich punktów dostępu na wykorzystanie widma radiowego oraz na rozwój łączności bezprzewodowej, wszelkie ograniczenia dotyczące ich zastosowania powinny zostać w możliwie największym stopniu ograniczone. Skutkiem tego, w celu ułatwienia realizacji punktów dostępu bezprzewodowego o bliskim zasięgu i bez uszczerbku dla jakichkolwiek mających zastosowanie wymogów dotyczących zarządzania widmem radiowym, państwa członkowskie nie powinny wymagać żadnych indywidualnych zezwoleń w zakresie rozmieszczania takich urządzeń na budynkach, które nie są urzędowo chronione jako część wyznaczonego środowiska lub ze względu na ich szczególną wartość architektoniczną lub historyczną, z wyjątkiem przypadków gdy wymagają tego względy bezpieczeństwa publicznego. W tym celu na poziomie Unii należy określić ich właściwości – takie jak maksymalny rozmiar, waga i właściwości emisji – w sposób proporcjonalny dla lokalnego rozmieszczenia i tak, by zapewnić wysoki poziom ochrony zdrowia publicznego, jak określono w zaleceniu 1999/519/WE. W odniesieniu do eksploatacji punktów dostępu bezprzewodowego o bliskim zasięgu należy stosować art. 7 dyrektywy 2014/53/EU. Pozostaje to bez uszczerbku dla praw własności prywatnej ustanowionych w prawie unijnym lub krajowym. Procedura rozpatrywania wniosków o zezwolenie powinna zostać dostosowana i pozostawać bez uszczerbku dla jakichkolwiek umów handlowych, a wszelkie związane z nią opłaty administracyjne powinny ograniczać się do kosztów administracyjnych związanych z przetwarzaniem danego wniosku. Proces oceny wniosku o zezwolenie powinien trwać możliwie najkrócej, co do zasady zaś nie dłużej niż cztery miesiące.

(140)

Każdego dnia duża liczba użytkowników końcowych, która odwiedza budynki publiczne i korzysta z innych elementów infrastruktury publicznej, potrzebuje łączności, aby móc skorzystać z usług w obszarze e-administracji, e-transportu oraz innych usług. Pozostałe elementy infrastruktury publicznej, takie jak latarnie uliczne, sygnalizatory świetlne, stanowią – na przykład ze względu na gęstość ich rozmieszczenie – dogodne miejsca dla umieszczenia nadajników o małej mocy. Bez uszczerbku dla możliwości objęcia przez właściwe organy realizacji punktów dostępu bezprzewodowego o bliskim zasięgu indywidualnymi uprzednimi zezwoleniami, operatorzy powinni mieć prawo dostępu do tych publicznych miejsc, aby móc odpowiednio zaspokajać popyt. Dlatego państwa członkowskie powinny zapewnić, aby takie budynki publiczne i inne elementy infrastruktury publicznej były udostępniane na rozsądnych warunkach na potrzeby rozmieszczenia nadajników o małej mocy w celu uzupełnienia dyrektywy 2014/61/UE i bez uszczerbku dla zasad ustanowionych w niniejszej dyrektywie. Dyrektywa 2014/61/UE kieruje się podejściem funkcjonalnym i nakłada obowiązek dostępu do infrastruktury technicznej jedynie wówczas, gdy jest ona częścią sieci oraz gdy stanowi własność operatora sieci lub jest przez niego wykorzystywana, co powoduje, że wiele budynków posiadanych lub użytkowanych przez organy publiczne pozostaje poza jej zakresem. Z drugiej strony specjalny obowiązek nie jest konieczny w przypadku elementów infrastruktury technicznej, takich jak kanały i słupy, wykorzystywanych na potrzeby inteligentnych systemów transportowych, których właścicielami są operatorzy sieci (dostawcy usług transportowych lub dostawcy publicznych sieci łączności elektronicznej) i które służą do umieszczenia na nich elementów sieci, wchodząc zatem w zakres stosowania dyrektywy 2014/61/UE.

(141)

Przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące dostępu i wzajemnych połączeń mają zastosowanie do publicznych sieci łączności elektronicznej. Dostawcy sieci łączności elektronicznej innych niż publiczne nie mają obowiązku zapewnienia dostępu i wzajemnych połączeń na mocy niniejszej dyrektywy z wyjątkiem, gdy, korzystając z dostępu do sieci publicznych, mogą być poddani wymogom ustanowionym przez państwa członkowskie.

(142)

Termin „dostęp” ma szerokie znaczenie i dlatego też należy dokładnie zdefiniować zakres jego użycia w niniejszej dyrektywie, niezależnie od tego, w jakim znaczeniu jest on używany w innych aktach Unii. Operator może być właścicielem sieci i urządzeń, bądź też może dzierżawić niektóre z nich albo nawet wszystkie.

(143)

W ramach otwartego i konkurencyjnego rynku nie powinny istnieć ograniczenia, które uniemożliwiałyby przedsiębiorstwom negocjowanie pomiędzy sobą porozumień, w tym porozumień transgranicznych, dotyczących dostępu i wzajemnych połączeń, stosownie do reguł konkurencji ustanowionych w TFUE. W kontekście kreowania bardziej efektywnego, prawdziwie ogólnoeuropejskiego rynku, z efektywną konkurencją, większym wyborem i bardziej konkurencyjnymi cenami dla użytkowników końcowych, przedsiębiorstwa, które otrzymują wnioski o dostęp lub wzajemne połączenia od innych przedsiębiorstw, podlegających ogólnemu zezwoleniu celem dostarczania sieci lub usług łączności elektronicznej, powinny co do zasady zawierać takie porozumienia według reguł handlowych oraz prowadzić negocjacje w dobrej wierze.

(144)

W odniesieniu do rynków, na których nadal występują duże różnice w pozycji negocjacyjnej pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorstwami, i gdzie niektóre przedsiębiorstwa bazują przy świadczeniu swoich usług na cudzej infrastrukturze, wskazane jest ustanowienie ram regulacyjnych, które gwarantowałyby skuteczne funkcjonowanie rynku. Krajowe organy regulacyjne powinny mieć uprawnienia do zabezpieczenia odpowiedniego dostępu, wzajemnych połączeń oraz interoperacyjności usług ze względu na interes użytkowników końcowych w sytuacji, gdy negocjacje handlowe okażą się bezowocne. W szczególności mogą one zapewnić możliwość podłączenia typu koniec–koniec poprzez nałożenie proporcjonalnych obowiązków na przedsiębiorstwa podlegające ogólnemu zezwoleniu i kontrolujące dostęp do użytkowników końcowych. Kontrolowanie środków dostępu może pociągać za sobą własność lub kontrolę fizycznego połączenia z użytkownikiem końcowym (stacjonarnym albo ruchomym) lub możność zmieniania lub wycofywania numeru bądź numerów niezbędnych do zapewnienia dostępu do punktu zakończenia sieci użytkownika końcowego. Dotyczy to sytuacji, gdy np. operatorzy sieci bezzasadnie ograniczają wybór dostępu użytkowników końcowych do portali i usług internetowych.

(145)

W związku z zasadą niedyskryminacji krajowe organy regulacyjne powinny zapewnić, aby wszystkie przedsiębiorstwa, bez względu na skalę ich działalności i model biznesowy – integracji pionowej bądź separacji – mogli tworzyć wzajemne połączenia na rozsądnych warunkach w celu zapewnienia łączności typu koniec–koniec między użytkownikami końcowymi i dostępu do internetu.

(146)

Krajowe środki prawne i administracyjne, które uzależniają zasady i warunki dostępu lub wzajemnych połączeń od rodzaju działalności podmiotu ubiegającego się o wzajemne połączenia, a w szczególności od rozmiaru jego inwestycji w infrastrukturę, a nie od świadczonych wzajemnych połączeń albo usług dostępu, mogą powodować zniekształcenie rynku, a tym samym mogą być niezgodne z regułami konkurencji.

(147)

Operatorzy sieci, którzy kontrolują dostęp do swoich klientów, dysponują wyłącznym numerem lub adresem identyfikacyjnym w opublikowanej serii numerów i adresów. Inni operatorzy sieci powinni mieć możliwość kierowania ruchu telefonicznego do takich klientów, a tym samym powinni mieć możliwość bezpośredniego lub pośredniego dostępu do wzajemnych połączeń z nimi. Należy zatem ustanowić prawa i obowiązki w zakresie negocjowania wzajemnych połączeń.

(148)

Interoperacyjność stanowi korzyść dla użytkowników końcowych i jest ważnym celem, do którego realizacji zmierzają niniejsze uregulowania prawne. Wspieranie interoperacyjności to jedno z zadań krajowych organów regulacyjnych i innych właściwych organów określonych w niniejszych uregulowaniach ramowych. Te uregulowania ramowe zobowiązują także Komisję do opublikowania listy norm lub specyfikacji dotyczących świadczenia usług, technicznych interfejsów lub funkcji sieciowych, w celu wspierania procesu harmonizacji w dziedzinie łączności elektronicznej. Państwa członkowskie powinny zachęcać do stosowania opublikowanych norm lub specyfikacji w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne dla zwiększenia interoperacyjności usług i swobody wyboru dla użytkowników.

(149)

Obecnie zarówno łączność typu koniec–koniec, jak i dostęp do służb ratunkowych zależą od korzystania przez użytkowników końcowych z usług łączności interpersonalnej wykorzystujących numery. Rozwój technologiczny w przyszłości lub wzrost popularności usług łączności interpersonalnej niewykorzystujących numerów może spowodować brak wystarczającej interoperacyjności między usługami łączności. W konsekwencji mogą się pojawić znaczne bariery we wchodzeniu na rynek i przeszkody w dalszym postępie innowacji w dużym stopniu zagrażające efektywnej łączności koniec–koniec między użytkownikami końcowymi.

(150)

W przypadku tego rodzaju problemów z interoperacyjnością Komisja powinna mieć możliwość wystąpienia do BEREC o sporządzenie sprawozdania, które powinno zawierać merytoryczną ocenę sytuacji rynkowej na poziomie Unii i państw członkowskich. Uwzględniając w jak największym stopniu sprawozdanie BEREC i inne dostępne dowody oraz uwzględniając skutki dla rynku wewnętrznego, Komisja powinna zdecydować, czy istnieje potrzeba interwencji regulacyjnej ze strony krajowych organów regulacyjnych lub innych właściwych organów. Jeśli Komisja uzna, że krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy powinny rozważyć taką interwencję regulacyjną, powinna mieć ona możliwość przyjęcia środków wykonawczych określających charakter i zakres ewentualnych interwencji krajowych organów regulacyjnych lub innych właściwych organów, z uwzględnieniem w szczególności obowiązków w zakresie publikacji istotnych informacji, zezwolenia na korzystanie z nich, ich modyfikację i redystrybucję przez te organy i innych dostawców, a także środków nakładających obowiązkowe stosowanie norm lub specyfikacji dotyczących wszystkich lub określonych dostawców.

(151)

Krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy powinny ocenić, biorąc pod uwagę specyficzne okoliczności krajowe, czy konieczna i uzasadniona jest jakakolwiek interwencja w celu zapewnienia łączności koniec–koniec, a jeżeli tak, powinny nałożyć proporcjonalne obowiązki zgodnie ze środkami wykonawczymi Komisji na te podmioty świadczące usługi łączności interpersonalnej niewykorzystujące numerów, które mają znaczny poziom zasięgu i upowszechnienia wśród użytkowników. Termin „znaczny” należy rozumieć w taki sposób, że zasięg geograficzny i liczba użytkowników końcowych danego dostawcy stanowią masę krytyczną dla realizacji celu polegającego na zapewnieniu łączności koniec–koniec między użytkownikami końcowymi. Podmioty o ograniczonej liczbie użytkowników lub ograniczonym zasięgu geograficznym, którzy jedynie w marginalnym stopniu przyczynialiby się do osiągnięcia tego celu, nie powinni zasadniczo podlegać takim obowiązkom w zakresie interoperacyjności.

(152)

W sytuacjach gdy przedsiębiorstwa są pozbawione dostępu do opłacalnych rozwiązań alternatywnych wobec skorzystania z niemożliwego do powielenia okablowania, przewodów i urządzeń towarzyszących wewnątrz budynków lub na odcinku do pierwszego punktu koncentracji lub dystrybucji oraz aby propagować rozwiązania zwiększające konkurencyjność w interesie użytkowników końcowych, krajowe organy regulacyjne powinny być uprawnione do nakładania obowiązków dotyczących dostępu na wszystkie przedsiębiorstwa niezależnie od wyznaczenia ich jako posiadających znaczącą pozycję rynkową. W związku z tym krajowe organy regulacyjne powinny uwzględnić wszystkie techniczne i gospodarcze bariery dla przyszłego powielania sieci. Jednak ponieważ takie obowiązki mogą w niektórych przypadkach być uciążliwe, mogą zniechęcać do inwestycji oraz mieć niepożądany efekt w postaci umacniania pozycji dominujących graczy, powinno się je nakładać tylko wówczas, jeśli jest to uzasadnione i proporcjonalne do realizacji celu zapewnienia zrównoważonej konkurencji na właściwych rynkach. Sam fakt, że istnieje już więcej niż jedna taka infrastruktura, nie powinien być interpretowany jako dowód, że jej aktywa są odtwarzalne. W razie potrzeby w połączeniu z takimi obowiązkami w zakresie dostępu przedsiębiorstwa powinny mieć możliwość powołania się również na obowiązki w zakresie udzielenia dostępu do infrastruktury technicznej na podstawie dyrektywy 2014/61/UE. Wszelkie obowiązki nakładane przez krajowy organ regulacyjny na mocy niniejszej dyrektywy oraz decyzje podejmowane przez inne właściwe organy na podstawie dyrektywy 2014/61/UE w celu zapewnienia dostępu do wewnętrznej infrastruktury technicznej lub infrastruktury technicznej na odcinku do punktu dostępu powinny być spójne.

(153)

Krajowe organy regulacyjne powinny być w stanie, w niezbędnym zakresie, nakładać na przedsiębiorstwa obowiązki zapewnienia dostępu do urządzeń, o których mowa w załączniku do niniejszej dyrektywy, a mianowicie do interfejsów programowania aplikacji (API) i elektronicznych przewodników po programach (EPG), nie tylko w celu zapewnienia użytkownikom końcowym dostępu do cyfrowych usług radiowych i telewizyjnych, ale również do powiązanych usług uzupełniających. Takie usługi uzupełniające powinny mieć możliwość obejmowania usług powiązanych z programami, które zostały zaprojektowane z myślą o poprawie dostępności dla użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami oraz powiązane z programami usługi telewizji hybrydowej.

(154)

Ważne jest, by przy ocenie koncentracji lub punktu dystrybucji, do którego zamierzają nakazać zapewnienie dostępu krajowe organy regulacyjne wybierały punkt zgodnie z wytycznymi BEREC. Wybór punktu bliżej użytkowników końcowych będzie korzystniejszy dla konkurencji w zakresie infrastruktury i realizacji sieci o bardzo dużej przepustowości. W ten sposób krajowy organ regulacyjny powinien najpierw rozważyć wybór punktu w budynku lub tuż obok niego. Uzasadnione może być rozszerzenie obowiązków w zakresie dostępu na okablowanie i przewody poza pierwszym punktem koncentracji lub dystrybucji przy jednoczesnym zapewnieniu, by były to punkty znajdujące się możliwie najbliżej użytkowników końcowych, zdolnych do zapewnienia usług wystarczającej liczbie użytkowników końcowych, w przypadku gdy zostanie wykazane, że występują wysokie i stałe bariery fizyczne i ekonomiczne uniemożliwiające powielenie, prowadzące do istotnych problemów w zakresie konkurencji lub niewydolności rynku na poziomie detalicznym ze szkodą dla użytkowników końcowych. Ocena możliwości powielenia elementów sieci wymaga przeglądu rynku, która jest czymś innym niż analiza oceniająca znaczącą pozycję rynkową, w związku z czym krajowy organ regulacyjny nie musi wykazywać znaczącej pozycji rynkowej, aby nałożyć te obowiązki. Z drugiej strony taki przegląd wymaga wystarczającej ekonomicznej oceny warunków rynkowych, aby ustalić, czy spełnione są kryteria niezbędne do nałożenia obowiązków poza pierwszym punktem koncentracji lub dystrybucji. Takie rozszerzone obowiązki w zakresie dostępu będą prawdopodobnie bardziej potrzebne w obszarach geograficznych, na których możliwość budowy alternatywnej infrastruktury jest bardziej ryzykowna, na przykład z uwagi na małą gęstość zaludnienia lub z uwagi na ograniczoną liczbę budynków mieszkalnych wielorodzinnych. Z kolei duża koncentracja gospodarstw domowych może wskazywać, że nałożenie takich obowiązków może być zbędne. Krajowe organy regulacyjne powinny również rozważyć, czy takie obowiązki mogą wzmocnić pozycję przedsiębiorstw wyznaczonych jako posiadających znaczącą pozycję rynkową. Krajowe organy regulacyjne powinny mieć możliwość nakładania obowiązku zapewnienia dostępu do aktywnych lub wirtualnych elementów sieci wykorzystywanych do świadczenia usług przy wykorzystaniu tej infrastruktury, jeśli dostęp do elementów pasywnych byłby ekonomicznie nieefektywny lub niemożliwy fizycznie, oraz jeśli krajowy organ regulacyjny uzna, że przy braku takiej interwencji cel obowiązku dostępu nie zostałby zrealizowany. W celu wzmocnienia spójnej praktyki regulacyjnej w całej Unii Komisja powinna móc wymagać od krajowego organu regulacyjnego, by wycofał swój projekt środków rozszerzających obowiązki dostępu poza pierwszy punkt koncentracji lub dystrybucji, w przypadku gdy BEREC podzielałby poważne wątpliwości Komisji co do zgodności danego projektu środka z prawem unijnym, a w szczególności z celami regulacyjnymi określonymi w niniejszej dyrektywie.

(155)

W takich przypadkach może być wskazane, w celu zapewnienia zgodności z zasadą proporcjonalności, aby krajowe organy regulacyjne zwolniły niektóre kategorie właścicieli lub przedsiębiorstw (lub jednych i drugich) z obowiązków poza pierwszym punktem koncentracji lub dystrybucji, który powinien zostać określony przez krajowe organy regulacyjne, z uwagi na to, że obowiązek dostępu niewynikający z faktu wyznaczenia przedsiębiorstwa jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową mógłby osłabić ich uzasadnienie biznesowe dla niedawno wdrożonych elementów sieci, zwłaszcza przez małe lokalne projekty. Przedsiębiorstwa wyłącznie hurtowe nie powinny podlegać takim obowiązkom dotyczącym dostępu, jeżeli oferują skuteczny alternatywny dostęp na zasadach komercyjnych do sieci o bardzo dużej przepustowości na uczciwych, niedyskryminujących i rozsądnych – również pod względem ceny – warunkach. Powinno być możliwe rozszerzenie tego wyłączenia na inne podmioty na tych samych zasadach. Wyjątek ten może nie być odpowiedni dla podmiotów, które otrzymują finansowanie publiczne.

(156)

Współdzielenie infrastruktury pasywnej wykorzystywanej do świadczenia usług bezprzewodowej łączności elektronicznej, zgodnie z zasadami prawa konkurencji, może być szczególnie przydatne w celu zmaksymalizowania zasięgu łączności o bardzo dużej przepustowości w całej Unii, zwłaszcza na obszarach o niższej gęstości zaludnienia, gdzie powielanie jest niemożliwe, a użytkownikom końcowym grozi odcięcie od tego rodzaju łączności. Krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy powinny, w wyjątkowych przypadkach, mieć możliwość narzucenia takiego współdzielenia lub lokalnego dostępu do usług roamingu zgodnie z prawem Unii, jeżeli możliwość taka została wyraźnie określona w pierwotnych warunkach przyznania prawa użytkowania i jeżeli organy te wykażą korzyści płynące z takiego współdzielenia pod względem przezwyciężenia niemożliwych do pokonania przeszkód ekonomicznych lub fizycznych utrudniających lub uniemożliwiających dostęp do sieci lub usług, z uwzględnieniem kilku czynników, w tym w szczególności zapotrzebowania na zasięg wzdłuż głównych szlaków transportowych, możliwości wyboru oraz podniesienia jakości usług dla użytkowników końcowych, jak również potrzeby zachowania zachęt dotyczących uruchamiania infrastruktury. W przypadku gdy użytkownicy końcowi nie mają dostępu, a samo współdzielenie infrastruktury pasywnej nie wystarcza do rozwiązania problemu, krajowe organy regulacyjne powinny mieć możliwość nałożenia obowiązków dotyczących współdzielenia infrastruktury aktywnej. Czyniąc tak, krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy zachowują elastyczność wyboru najodpowiedniejszego obowiązku współdzielenia lub dostępu, który powinien być proporcjonalny i uzasadniony w oparciu o charakter stwierdzonego problemu.

(157)

Mimo że w niektórych okolicznościach właściwe jest, aby krajowy organ regulacyjny lub inny właściwy organ nakładał obowiązki na przedsiębiorstwa, bez względu na to czy są wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową, aby osiągnąć cele, takie jak możliwość podłączenia typu koniec–koniec lub interoperacyjność usług, niezbędne jest zapewnienie, aby takie obowiązki były nakładane zgodnie z ramami regulacyjnymi, a w szczególności z procedurami notyfikacji obowiązującymi dany organ. Takie obowiązki powinny być nakładane jedynie wtedy, gdy jest to uzasadnione do zapewnienia realizacji celów niniejszej dyrektywy oraz gdy są one obiektywnie uzasadnione, przejrzyste, proporcjonalne i niedyskryminacyjne do celów promowania wydajności, zrównoważonej konkurencji, wydajnych inwestycji i innowacji oraz przynoszą maksymalne korzyści użytkownikom końcowym i są nakładane zgodnie z odpowiednimi procedurami notyfikacji.

(158)

Aby przezwyciężyć niemożliwe do pokonania ekonomiczne lub fizyczne przeszkody w świadczeniu użytkownikom końcowym usług lub dostarczaniu sieci, które są uzależnione od wykorzystywania widma radiowego i gdzie nadal utrzymują się luki w zasięgu sieci ruchomych, ich wyrównanie może wymagać dostępu i współdzielenia pasywnej infrastruktury – lub w sytuacji, gdy będzie to niewystarczające – współdzielenia aktywnej infrastruktury, lub lokalnych umów dostępu do usług roamingu. Bez uszczerbku dla obowiązków współdzielenia powiązanych z prawami użytkowania na podstawie innych przepisów niniejszej dyrektywy, a w szczególności środków promujących konkurencję, w przypadku gdy krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy zamierzają wprowadzić środki dotyczące obowiązkowego współdzielenia infrastruktury pasywnej lub – gdy dostęp pasywny i współdzielenie nie są wystarczające – współdzielenia infrastruktury aktywnej lub lokalnych umów dostępu do usług roamingu, mogą one jednak również zostać poproszone o rozważenie ewentualnego ryzyka dla uczestników rynku w rejonach o słabej infrastrukturze.

(159)

Reguły konkurencji mogą okazać się nie zawsze wystarczające dla zapewnienia różnorodności kulturowej i pluralizmu mediów w dziedzinie telewizji cyfrowej. Rozwój technologii i rynku pociąga za sobą konieczność przeprowadzania przez państwa członkowskie w odniesieniu do ich rynków krajowych regularnego przeglądu obowiązków dotyczących zapewniania warunkowego dostępu na uczciwych, rozsądnych i niedyskryminujących warunkach, w szczególności celem określenia, czy uzasadnione byłoby nałożenie tychże wymogów w odniesieniu do EPG czy API w takim zakresie, w jakim byłoby to niezbędne dla zapewnienia użytkownikom końcowym dostępu do określonych usług cyfrowej transmisji. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wskazania tych usług cyfrowej transmisji, do których dostęp ma być zapewniony użytkownikom końcowym na mocy wszelkich przepisów ustawowych, wykonawczych czy administracyjnych, jakie uznają za niezbędne.

(160)

Państwa członkowskie powinny mieć także możliwość upoważnienia krajowych organów regulacyjnych do dokonywania przeglądu wymogów dotyczących warunkowego dostępu do usług przekazu cyfrowej transmisji; ma to umożliwić poprawną analizę rynku, ocenę tego, czy znieść albo zmienić wymogi nałożone na przedsiębiorstwa, które nie posiadają znaczącej pozycji na danym rynku. Takie zniesienie wymogów albo ich zmiana nie powinny negatywnie oddziaływać na dostęp użytkowników końcowych do takich usług ani na perspektywę efektywnej konkurencji.

(161)

W pewnych okolicznościach zachodzi potrzeba uprzedniego ustanowienia obowiązków dla zapewnienia rozwoju konkurencyjnego rynku, którego warunki sprzyjają realizacji i rozpowszechnianiu sieci i usług o bardzo dużej przepustowości oraz maksymalizacji korzyści dla użytkownika końcowego. Definicja znaczącej pozycji rynkowej używana w niniejszej dyrektywie odpowiada koncepcji pozycji dominującej, tak jak została ona zdefiniowana w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości.

(162)

Jedno lub więcej przedsiębiorstw może korzystać ze wspólnej pozycji dominującej nie tylko wtedy, gdy występują pomiędzy nimi powiązania strukturalne lub inne powiązania, ale także wtedy, gdy struktura rynku właściwego sprzyja podejmowaniu skoordynowanych działań, tj. jeżeli sprzyja równoległym lub zbliżonym zachowaniom rynkowym godzącym w konkurencję.

(163)

Ważne jest, by ustanowione ex ante obowiązki prawne były nakładane wyłącznie na rynku hurtowym, gdzie działa jedno lub więcej przedsiębiorstw o znaczącej pozycji rynkowej, w celu zapewnienia zrównoważonej konkurencji, oraz w razie, gdy środki podejmowane na mocy przepisów unijnego lub krajowego prawa konkurencji okażą się niewystarczające dla rozwiązania problemu. Komisja przygotowała, zgodnie z zasadami prawa konkurencji, projekt wytycznych wyznaczających kierunki działania Unii, według których to wytycznych krajowe organy regulacyjne będą postępować przy ocenie, czy konkurencja jest efektywna oraz czy zaistniała znacząca pozycja rynkowa. Krajowe organy regulacyjne powinny dokonać analizy tego, czy dany towar lub dana usługa są efektywnie konkurencyjne w danym obszarze geograficznym, którym może być całość bądź część terytorium danego państwa członkowskiego albo sąsiadujące ze sobą części terytoriów innych państw członkowskich. Analiza efektywnej konkurencji winna zawierać analizę perspektyw rozwoju konkurencyjności na danym rynku, a tym samym wskazywać, czy brak efektywnej konkurencji jest trwały. Takie wytyczne powinny także odnosić się do kwestii nowo rozwijających się rynków, na których faktycznie lider rynku prawdopodobnie będzie mieć znaczny udział w rynku, ale nie powinien zostać obciążony nieodpowiednimi obowiązkami. Komisja powinna dokonywać przeglądu wytycznych regularnie, w szczególności przy okazji przeglądu obowiązujących przepisów, z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, uwarunkowań ekonomicznych i rzeczywistego doświadczenia rynkowego oraz w celu dopilnowania, aby odpowiadały one szybko rozwijającemu się rynkowi. Krajowe organy regulacyjne będą ze sobą współpracować, jeżeli okaże się, że odnośny rynek ma charakter ponadnarodowy.

(164)

Ustalając, czy dane przedsiębiorstwo ma znaczącą pozycję rynkową, krajowe organy regulacyjne winny postępować zgodnie z przepisami prawa Unii i szczególnie mieć na uwadze kierunki działania wyznaczone przez Komisję w zakresie analizy rynku lub oceny znaczącej pozycji rynkowej.

(165)

Krajowe organy regulacyjne powinny zdefiniować właściwe rynki geograficzne w obrębie ich terytorium z uwzględnieniem w możliwie najwyższym stopniu zalecenia Komisji w sprawie właściwych rynków produktów i usług (zwane dalej „zaleceniem) przyjętego zgodnie z niniejszą dyrektywą oraz z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych i lokalnych. Krajowe organy regulacyjne powinny zatem przeprowadzić przynajmniej analizę rynków, które są objęte tym zaleceniem, w tym rynków, które są w nim wymienione, lecz nie są już regulowane w określonym kontekście krajowym lub lokalnym. Krajowe organy regulacyjne powinny również przeprowadzić analizę rynków, które nie są objęte zaleceniem, ale są regulowane w obrębie terytorium ich jurysdykcji, na podstawie poprzednich analiz rynkowych, lub analizę innych rynków, jeżeli mają wystarczające podstawy, by uznać, że trzy kryteria przewidziane w niniejszej dyrektywie są spełnione.

(166)

Rynki ponadnarodowe mogą zostać zdefiniowane, jeżeli jest to uzasadnione definicją rynku geograficznego, przy uwzględnieniu wszystkich czynników po stronie podaży i po stronie popytu zgodnie z zasadami prawa konkurencji. Organem najbardziej odpowiednim do przeprowadzenia takiej analizy jest BEREC, ponieważ dysponuje on rozległym wspólnym doświadczeniem krajowych organów regulacyjnych uzyskanym przy definiowaniu rynków na poziomie krajowym. Przy analizie potencjalnych rynków ponadnarodowych należy wziąć pod uwagę warunki krajowe. Jeżeli rynki ponadnarodowe zostaną zdefiniowane, a interwencja regulacyjna będzie zasadna, zainteresowane krajowe organy regulacyjne powinny współpracować w celu ustalenia właściwej odpowiedzi regulacyjnej, w tym procedury zgłoszenia do Komisji. Mogą one również współpracować w ten sam sposób w przypadku, gdy rynki ponadnarodowe nie zostaną zidentyfikowane, ale na ich terytoriach warunki rynkowe są na tyle jednorodne, aby można było skorzystać ze skoordynowanego podejścia regulacyjnego, np. pod względem podobnych kosztów, struktur rynkowych lub operatorów lub w przypadku popytu ponadnarodowego lub porównywalnego wśród użytkowników końcowych.

(167)

W pewnych okolicznościach rynki geograficzne definiuje się jako krajowe lub regionalne, na przykład ze względu na krajowy lub lokalny charakter rozwoju sieci, który determinuje granice potencjalnej pozycji rynkowej przedsiębiorstw pod względem dostaw hurtowych przy wciąż znacznym popycie ponadnarodowym ze strony co najmniej jednej kategorii użytkowników końcowych. Taka sytuacja może w szczególności dotyczyć popytu ze strony biznesowych użytkowników końcowych prowadzących działalność w wielu lokalizacjach w różnych państwach członkowskich. Jeżeli dostawcy nie zaspokajają w wystarczający sposób tego popytu ponadnarodowego, na przykład jeżeli są rozproszeni wzdłuż granic krajowych lub na poziomie lokalnym, pojawia się potencjalna bariera dla rynku wewnętrznego. Dlatego też BEREC powinien być uprawniony do sporządzania wytycznych dla krajowych organów regulacyjnych w sprawie wspólnych podejść regulacyjnych w celu zapewnienia, aby popyt ponadnarodowy został należycie zaspokojony, co zapewni podstawę dla interoperacyjności produktów hurtowego dostępu w całej Unii i umożliwi oszczędności i korzyści skali pomimo rozproszenia po stronie podaży. Wytyczne BEREC powinny kształtować decyzje podejmowane przez krajowe organy regulacyjne w realizacji celu dotyczącego rynku wewnętrznego przy nakładaniu obowiązków regulacyjnych na przedsiębiorstwa wyznaczone jako posiadające znaczną pozycję rynkową na szczeblu krajowym, zapewniając jednocześnie – w interesie rynku wewnętrznego – wskazówki dotyczące harmonizacji specyfikacji technicznych dla produktów hurtowego dostępu zdolnych zaspokoić ten stwierdzony popyt ponadnarodowy.

(168)

Ostatecznym celem wszelkich interwencji regulacyjnych ex ante jest uzyskanie korzyści dla użytkowników pod względem ceny, jakości i wyboru dzięki zapewnieniu efektywnej i trwałej konkurencyjności rynków detalicznych. Krajowe organy regulacyjne będą prawdopodobnie mogły stopniowo uznawać wiele rynków detalicznych za konkurencyjne nawet w przypadku braku regulacji rynków hurtowych, zwłaszcza z uwagi na przewidywane ulepszenia w zakresie innowacji i konkurencji.

(169)

Dla krajowych organów regulacyjnych punktem wyjścia w identyfikacji rynków hurtowych podlegających regulacji ex ante jest analiza odpowiadających im rynków detalicznych. Analiza skutecznej konkurencji na poziomie detalicznym i hurtowym jest prowadzona w ujęciu perspektywicznym obejmującym określony horyzont czasowy i odbywa się z uwzględnieniem prawa konkurencji, w tym, w stosownych przypadkach, odpowiedniego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Jeżeli stwierdzone zostanie, że rynek detaliczny byłyby skutecznie konkurencyjny przy braku regulacji rynku hurtowego ex ante na odpowiadającym mu rynku właściwym lub większej ich liczbie, krajowy organ regulacyjny powinien uznać, że na poziomie właściwego rynku hurtowego regulacje nie są już potrzebne.

(170)

W czasie stopniowego przechodzenia w stronę deregulacji rynków umowy handlowe między operatorami, w tym dotyczące współinwestowania i dostępu, będą stawały się stopniowo coraz częstsze i jeżeli są one zrównoważone oraz poprawiają dynamikę konkurencji, mogą stanowić czynnik świadczący o tym, że dany rynek hurtowy nie wymaga regulacji ex ante. Podobna logika miałaby zastosowanie w sytuacji odwrotnej, do nieprzewidywalnego rozwiązywania umów handlowych na nieregulowanym rynku. Przy analizie takich umów należy wziąć pod uwagę, że perspektywa regulacji może stać się dla właścicieli sieci motywacją do prowadzenia negocjacji handlowych. Aby odpowiednio uwzględnić wpływ regulacji nakładanych na powiązane rynki przy ustalaniu, czy dany rynek wymaga regulacji ex ante, krajowe organy regulacyjne powinny dopilnować, aby rynki były analizowane zawsze, gdy to możliwe, i w sposób spójny oraz w tym samym momencie lub w jak najkrótszych odstępach czasu.

(171)

Przy ocenie regulacji rynków hurtowych, aby rozwiązywać problemy na poziomie detalicznym, krajowe organy regulacyjne powinny brać pod uwagę fakt, że kilka rynków hurtowych może zapewnić zaopatrzenie hurtowe dla jednego rynku detalicznego – i odwrotnie, jeden rynek hurtowy może zapewnić zaopatrzenie hurtowe dla różnych rynków detalicznych. Ponadto na dynamikę konkurencji na danym rynku mogą wpływać rynki, które się ze sobą stykają, ale nie pozostają w relacji pionowej, jak ma to miejsce w przypadku niektórych rynków łączności stacjonarnej i ruchomej. Krajowe organy regulacyjne powinny przeprowadzić tę ocenę dla każdego rynku hurtowego, którego regulację się rozważa, poczynając od środków naprawczych dotyczących dostępu do infrastruktury cywilnej, ponieważ takie środki zazwyczaj sprzyjają bardziej zrównoważonej konkurencji, w tym konkurencji w zakresie infrastruktury, a następnie oceniając wszelkie rynki hurtowe uznane za podlegające regulacji ex ante w kolejności według prawdopodobieństwa rozwiązania przez dany środek problemów z konkurencją na poziomie detalicznym. Decydując o nałożeniu konkretnego środka naprawczego, krajowe organy regulacyjne powinny ocenić jego techniczną wykonalność i przeprowadzić analizę kosztów i korzyści, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa, że środek ten rozwiąże zidentyfikowane problemy z konkurencją na poziomie detalicznym, oraz stwarzając środowisko dla konkurencji, której podstawą jest zróżnicowanie i neutralność technologiczna. Krajowe organy regulacyjne powinny uwzględnić konsekwencje nałożenia danego środka naprawczego, który, jeżeli jest wykonalny tylko w przypadku niektórych topologii sieci, mógłby stanowić czynnik zniechęcający do realizacji sieci o bardzo dużej przepustowości leżącego w interesie użytkowników końcowych.

(172)

Bez uszczerbku dla zasady neutralności technologicznej krajowe organy regulacyjne powinny tworzyć zachęty za pomocą nakładanych środków naprawczych i, w miarę możliwości, przed uruchomieniem infrastruktury, w celu rozwoju elastycznej i otwartej architektury sieci, co ostatecznie ograniczyłoby ciężar i złożoność środków naprawczych nakładanych na późniejszym etapie. Na każdym etapie oceny, zanim krajowy organ regulacyjny ustali, czy jakikolwiek dodatkowy, bardziej uciążliwy środek naprawczy powinien zostać nałożony na przedsiębiorstwo wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową, powinien on dążyć do ustalenia, czy dany rynek detaliczny byłby skutecznie konkurencyjny, również przy uwzględnieniu wszelkich istotnych umów handlowych lub innych okoliczności dotyczących rynku hurtowego, w tym innych rodzajów regulacji już obowiązujących, takich jak na przykład obowiązki w zakresie ogólnego dostępu do nieodtwarzalnych aktywów lub obowiązki nałożone na podstawie dyrektywy 2014/61/UE, oraz wszelkich innych regulacji uznanych już za właściwe przez krajowy organ regulacyjny w odniesieniu do przedsiębiorstwa wyznaczonego jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową. Taka ocena mająca zapewnić, aby nakładane były tylko najbardziej odpowiednie środki naprawcze konieczne do skutecznego reagowania na problemy określone w analizie rynku, nie stoi na przeszkodzie temu, by krajowy organ regulacyjny stwierdził, że połączenie takich środków, nawet o różnej intensywności, zgodnie z zasadą proporcjonalności oferuje najmniej interwencyjny sposób podejścia do problemu. Nawet jeżeli takie różnice nie wynikają z określenia odrębnych rynków geograficznych, powinny one mieć możliwość uzasadnienia różnicowania właściwych środków naprawczych nałożonych z uwagi na zróżnicowanie stopnia ograniczeń konkurencji.

(173)

Regulacja ex ante nałożona na poziomie hurtowym, która z zasady jest mniej interwencyjna niż regulacja na poziomie detalicznym, jest uznawana za wystarczającą, aby rozwiązać potencjalne problemy z konkurencją na powiązanych rynkach detalicznych. Postępy w funkcjonowaniu konkurencji od czasu wprowadzenia ram regulacyjnych dla łączności elektronicznej uwidaczniają się w postępującej deregulacji rynków detalicznych w całej Unii. Ponadto zasady dotyczące nakładania środków naprawczych ex ante na przedsiębiorstwa wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową powinny w miarę możliwości zostać uproszczone i stać się bardziej przewidywalne. Decydować powinny zatem uprawnienia do nakładania ograniczeń regulacyjnych ex ante na podstawie wyznaczenia przedsiębiorstwa jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową na rynkach hurtowych.

(174)

W przypadku gdy krajowy organ regulacyjny wycofuje regulację rynku hurtowego, powinien on określić odpowiedni okres wypowiedzenia, aby zapewnić stabilny proces przechodzenia na rynek nieregulowany. Definiując taki okres wypowiedzenia, krajowy organ regulacyjny powinien uwzględnić dotychczasowe umowy między podmiotami zapewniającymi dostęp i podmiotami ubiegającymi się o dostęp, które to umowy zawarto na podstawie nałożonych obowiązków regulacyjnych. W szczególności takie umowy mogą zapewniać podmiotom ubiegającym się o dostęp umowną ochronę prawną przez ustalony okres. Krajowy organ regulacyjny powinien również uwzględnić faktyczną możliwość wykorzystania przez uczestników rynku handlowych ofert dostępu hurtowego lub współinwestycji, które mogą istnieć na rynku oraz potrzebę zapobiegnięcia nadmiernemu przedłużaniu się ewentualnego arbitrażu regulacyjnego. Ustalenia na okres przejściowy dokonane przez krajowy organ regulacyjny powinny uwzględniać zakres i harmonogram regulacyjnego nadzoru zawartych wcześniej umów, prowadzonego po rozpoczęciu okresu wypowiedzenia.

(175)

W celu zapewnienia podmiotom rynkowym pewności w odniesieniu do warunków regulacyjnych niezbędne jest ustalenie terminów przeprowadzania analiz rynku. Ważne jest, aby analiza rynku była prowadzona regularnie, w rozsądnych i właściwych ramach czasowych. Istnieje ryzyko, że niedokonanie przez krajowy organ regulacyjny analizy rynku w wyznaczonym terminie zagraża rynkowi wewnętrznemu, a zwykłe postępowanie w sprawie naruszenia przepisów nie prowadzi do uzyskania na czas pożądanego skutku. Krajowy organ regulacyjny, którego to dotyczy, powinien ewentualnie móc wystąpić do BEREC o pomoc w dokonaniu analizy rynku. Pomoc ta mogłaby przybrać na przykład formę specjalnej grupy zadaniowej składającej się z przedstawicieli innych krajowych organów regulacyjnych.

(176)

Ze względu na wysoki poziom innowacyjności technologicznej i wysoce dynamiczne rynki w sektorze łączności elektronicznej, istnieje potrzeba szybkiego, skoordynowanego i zharmonizowanego dostosowywania przepisów na poziomie unijnym, ponieważ z doświadczenia wynika, że rozbieżności we wdrażaniu ram regulacyjnych przez krajowe organy regulacyjne mogą stworzyć barierę dla rynku wewnętrznego.

(177)

Jednakże, dla zapewnienia większej stabilności i przewidywalności środków regulacyjnych, maksymalny dopuszczalny odstęp czasu między analizami rynkowymi powinien zostać przedłużony z trzech do pięciu lat, pod warunkiem że zmiany rynkowe zachodzące w międzyczasie nie powodują konieczności przeprowadzenia nowej analizy. Przy ustalaniu, czy krajowy organ regulacyjny spełnił obowiązek przeprowadzenia analizy rynkowej i zgłaszał odpowiedni projekt środka co najmniej co pięć lat, za moment początkowy nowego pięcioletniego cyklu rynkowego będzie się uznawać tylko zgłoszenie zawierające nową ocenę definicji rynku i znaczącej pozycji rynkowej. Samo zgłoszenie nowych lub zmienionych regulacyjnych środków naprawczych, nałożonych na podstawie poprzedniej i niezrewidowanej analizy rynku, nie będzie uznawane za spełnienie obowiązku. Nieprzestrzegania przez krajowy organ regulacyjny ustanowionego w niniejszej dyrektywie obowiązku przeprowadzania analizy rynku w regularnych odstępach czasu nie należy uznawać samego w sobie jako podstawy do stwierdzenia nieważności lub nieadekwatności istniejących obowiązków nałożonych przez ten krajowy organ regulacyjny na danym rynku.

(178)

Nałożenie szczególnego wymogu na przedsiębiorstwo wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową nie powinno wiązać się z przeprowadzeniem dodatkowej analizy rynku, ale raczej będzie wymagało uzasadnienia, że dany wymóg jest stosowny i proporcjonalny do charakteru zidentyfikowanego problemu na danym rynku i na powiązanym rynku detalicznym.

(179)

Oceniając proporcjonalność obowiązków i warunków, jakie mają zostać nałożone, krajowe organy regulacyjne powinny uwzględniać odmienne warunki konkurencyjne istniejące w poszczególnych obszarach na terytorium ich państw członkowskich, biorąc pod uwagę w szczególności wyniki analizy geograficznej przeprowadzonej zgodnie z niniejszą dyrektywą.

(180)

Rozważając, czy wprowadzić środki naprawcze w celu kontrolowania cen, a jeżeli tak, to w jakiej formie, krajowe organy regulacyjne powinny dążyć do zapewnienia inwestorowi godziwego zwrotu w przypadku konkretnego nowego przedsięwzięcia inwestycyjnego. W szczególności istnieje ryzyko związane z przedsięwzięciami inwestycyjnymi typowe dla nowych sieci dostępu wspierających produkty, na które popyt jest niepewny w czasie realizacji inwestycji.

(181)

Przeglądy obowiązków nałożonych na przedsiębiorstwa wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową w okresie objętym analizą rynku powinny umożliwić krajowym organom regulacyjnym uwzględnienie wpływu, jaki mają na warunki konkurencji zaistniałe zmiany, na przykład nowo zawarte dobrowolne umowy między przedsiębiorstwami, takie jak umowy dotyczące dostępu i współinwestowania; zapewni to elastyczność, która jest szczególnie potrzebna w kontekście dłuższych cyklów regulacyjnych. Podobna zasada powinna mieć zastosowanie w przypadku nieprzewidywalnego łamania warunków lub rozwiązania umowy handlowej lub jeżeli skutki takiej umowy odbiegają od analizy rynku. Gdyby rozwiązanie istniejącej umowy miało miejsce na rynku nieregulowanym, konieczne mogłoby być przeprowadzenie nowej analizy rynku. W razie braku jednej istotnej zmiany na rynku, ale w przypadku rynków dynamicznych, konieczne może być przeprowadzanie analizy rynku częściej niż co pięć lat, na przykład nie wcześniej niż co trzy lata, jak miało to miejsce przed dniem stosowania niniejszej dyrektywy. Rynki należy uznać za dynamiczne, jeżeli zmiany technologiczne i modele popytu wśród użytkowników końcowych mogą z dużym prawdopodobieństwem ewoluować w taki sposób, że wnioski z analizy przestałyby być aktualne w perspektywie średnioterminowej dla znacznej liczby obszarów geograficznych lub użytkowników końcowych na danym rynku geograficznym i produktowym określonym przez krajowy organ regulacyjny.

(182)

Jawność zasad i warunków dostępu oraz wzajemnych połączeń, w tym cen, służy przyspieszaniu negocjacji, unikaniu sporów i daje uczestnikom rynku pewność, że usługa nie jest świadczona na dyskryminujących warunkach. Otwartość i jawność technicznych interfejsów może mieć szczególne znaczenie dla zapewnienia interoperacyjności. Jeżeli krajowy organ regulacyjny ustanowi wymóg ujawnienia danej informacji, powinien on mieć także możliwość określenia sposobu, w jaki informacja ta powinna zostać udostępniona, oraz ustalenia, czy będzie ona udostępniona bezpłatnie czy też nie, mając na uwadze rodzaj i cel danej informacji.

(183)

Z uwagi na różnorodność topologii sieci, produktów dostępu i uwarunkowań rynkowych, które pojawiły się od 2002 r., cele załącznika II do dyrektywy 2002/19/WE dotyczące uwolnienia dostępu do pętli lokalnej oraz produktów dostępu dla podmiotów świadczących cyfrowe usługi telewizyjne i radiowe, mogą zostać osiągnięte w większym stopniu i w bardziej elastyczny sposób dzięki przedstawieniu wytycznych dotyczących minimalnych kryteriów dla oferty ramowej, które zostaną opracowane przez BEREC i będą przed niego okresowo aktualizowane. Załącznik ten należy zatem uchylić.

(184)

Zasada niedyskryminacji gwarantuje, że przedsiębiorstwa o znaczącej pozycji rynkowej nie będą zniekształcać konkurencji, a w szczególności w sytuacji, gdy są oni pionowo zintegrowanymi przedsiębiorstwami świadczącymi usługi przedsiębiorstwom, z którymi konkurują na detalicznych rynkach.

(185)

Aby wyeliminować niezwiązane z cenami praktyki dyskryminacyjne i im zapobiegać, należy stosować zasadę równoważności produktów, która stanowi najbardziej niezawodny sposób uzyskania skutecznej ochrony przed dyskryminacją. Z drugiej strony dostarczanie produktów na regulowanym rynku hurtowym zgodnie z tą zasadą może pociągnąć za sobą wyższe koszty zapewnienia zgodności niż w przypadku innych form obowiązków niedyskryminacji. Te wyższe koszty zapewnienia zgodności należy mierzyć w porównaniu z korzyściami płynącymi z bardziej ożywionej konkurencji na rynku detalicznym oraz z gwarancji niedyskryminacji, które mają znaczenie w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową nie podlega bezpośredniej kontroli cen. Krajowe organy regulacyjne mogą w szczególności uznać, że dostarczanie produktów hurtowych za pośrednictwem nowych systemów i zgodnie z zasadą równoważności produktów prawdopodobnie zapewni wystarczające korzyści netto, a tym samym będzie proporcjonalne, ze względu na stosunkowo niższe koszty przyrostowe przestrzegania przepisów związane z zapewnieniem zgodności nowo wybudowanych systemów z zasadą równoważności produktów. Z drugiej strony krajowe organy regulacyjne powinny również rozważyć, czy obowiązki nakładane na przedsiębiorstwa, których dotyczą, są proporcjonalne, na przykład poprzez uwzględnienie kosztów realizacji, i ocenić ewentualne czynniki zniechęcające do realizacji nowych systemów w porównaniu z bardziej stopniową modernizacją, w przypadku gdyby to pierwsze rozwiązanie podlegało bardziej rygorystycznym obowiązkom regulacyjnym. W państwach członkowskich o wysokiej liczbie przedsiębiorstw wyznaczonych jako posiadających znaczącą pozycję rynkową, działających na małą skalę narzucenie każdemu z tych przedsiębiorstw zasady równoważności produktów może być nieproporcjonalne.

(186)

Rozdzielność księgowa umożliwia ujawnienie wewnętrznych cen transferowych oraz umożliwia krajowym organom regulacyjnym weryfikację zgodności z zasadą niedyskryminacji, jeżeli powinna być ona zastosowana. W tym celu Komisja opublikowała zalecenie 2005/698/ (35).

(187)

Obiekty inżynierii cywilnej, w których można realizować sieci łączności elektronicznej, mają zasadnicze znaczenie dla udanego uruchamiania nowych sieci, ze względu na wysoki koszt duplikacji sieci oraz znaczne oszczędności, jakich można dokonać, kiedy można je ponownie wykorzystać. Dlatego oprócz zasad dotyczących infrastruktury technicznej określonych w dyrektywie 2014/61/UE, konieczny jest specjalny środek naprawczy w sytuacji, gdy obiekty inżynierii cywilnej stanowią własność przedsiębiorstwa wyznaczonego jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową. W przypadku gdy obiekty inżynierii cywilnej istnieją i można je ponownie wykorzystać, uzyskanie rzeczywistego dostępu do nich ma bardzo pozytywne skutki dla rozwoju konkurencyjnej infrastruktury i dlatego należy dopilnować, aby dostęp do takich obiektów mógł być wykorzystywany jako samodzielny środek naprawczy służący poprawie dynamiki konkurencji i realizacji sieci na rynku detalicznym; należy go rozważyć przed oceną potrzeby nałożenia innych potencjalnych środków naprawczych i nie tylko jako pomocniczy środek naprawczy wobec innych hurtowych produktów lub usług lub jako środek naprawczy ograniczony do przedsiębiorstw korzystających z tych innych hurtowych produktów lub usług. Krajowe organy regulacyjne powinny wyceniać dotychczasowe obiekty inżynierii cywilnej możliwe do ponownego wykorzystania na podstawie regulacyjnej wartości księgowej pomniejszonej o wysokość skumulowanej amortyzacji w momencie kalkulacji, zindeksowanej o odpowiedni wskaźnik cen, np. wskaźnik cen detalicznych, z wyłączeniem tych obiektów, które zostały całkowicie zamortyzowane, w okresie nie krótszym niż 40 lat, lecz wciąż są użytkowane.

(188)

Przy nakładaniu na nową i rozszerzoną infrastrukturę obowiązków udzielania dostępu krajowe organy regulacyjne powinny zapewnić, aby warunki dostępu odzwierciedlały okoliczności leżące u podstaw decyzji inwestycyjnych, przy uwzględnieniu, między innymi, kosztów uruchamiania sieci, oczekiwanego tempa przyswajania nowych produktów i usług oraz oczekiwanych poziomów cen detalicznych. Ponadto krajowe organy regulacyjne powinny być w stanie określić w stosownych przypadkach zasady i warunki udzielenia dostępu, które będą spójne w ciągu wystarczająco długiego okresu, by zapewnić inwestorom bezpieczeństwo planowania. W przypadku gdy kontrola cen zostanie uznana za stosowną, takie zasady i warunki mogą obejmować ustalenia dotyczące cen zależne od ilości lub okresu obowiązywania umowy zgodnie z prawem Unii i pod warunkiem, że nie powodują one dyskryminującego traktowania. Wszelkie warunki dotyczące dostępu powinny być zgodne z potrzebą utrzymania skutecznej konkurencji w dziedzinie usług świadczonych na rzecz konsumentów i przedsiębiorstw.

(189)

Uczynienie obowiązkowym przyznawania dostępu do infrastruktury sieciowej może być uzasadnione zwiększaniem konkurencji, jednakże krajowe organy regulacyjne powinny zrównoważyć prawa właściciela infrastruktury do jej eksploatowania dla własnych korzyści z prawami innych dostawców usług do dostępu do zasobów niezbędnych dla zapewnienia konkurencyjnych usług.

(190)

Na rynkach, na których w ujęciu perspektywicznym można oczekiwać wzrostu liczby sieci dostępu, istnieje większe prawdopodobieństwo, że użytkownicy końcowi skorzystają z poprawy jakości sieci dzięki konkurencji opartej na infrastrukturze, niż na rynkach, gdzie istnieje tylko jedna sieć. Jakość konkurencji opartej na innych parametrach, takich jak cena i możliwości wyboru, może zależeć od sytuacji konkurencji krajowej i lokalnej. Oceniając adekwatność konkurencji opartej na takich parametrach oraz konieczność interwencji regulacyjnej, krajowe organy regulacyjne powinny również brać pod uwagę, czy dostęp hurtowy jest dostępny każdemu zainteresowanemu przedsiębiorstwu na rozsądnych warunkach handlowych mających zrównoważone skutki pod względem konkurencji dla użytkowników końcowych na rynku detalicznym. Wystarczające powinno być wówczas zastosowanie ogólnych zasad konkurencji na rynkach charakteryzujących się zrównoważoną i skuteczną konkurencją opartą na infrastrukturze.

(191)

Jeżeli na przedsiębiorstwa został nałożony obowiązek rozpatrywania uzasadnionych wniosków o dostęp i o użytkowanie elementów sieci i urządzeń towarzyszących, wnioski takie mogą być odrzucane jedynie w oparciu o obiektywne kryteria, takie jak techniczna wykonalność albo potrzeba zapewnienia integralności sieci. W razie odrzucenia wniosku strona poszkodowana powinna mieć możliwość przekazania sprawy do rozstrzygnięcia zgodnie z procedurami rozstrzygania sporów określonymi w niniejszej dyrektywie. Od przedsiębiorstwa, na którego został nałożony obowiązek zapewnienia dostępu, nie można wymagać, by zapewniał taki rodzaj dostępu, jakiego nie jest w stanie zapewnić. Sam fakt, że krajowe organy regulacyjne nałożyły obowiązek zapewnienia dostępu do infrastruktury, co pociąga za sobą zwiększenie konkurencji w krótkiej perspektywie, nie powinien zniechęcać konkurentów do inwestowania w alternatywne rozwiązania, co pociągnie za sobą zwiększoną zrównoważoną konkurencyjność lub lepszą jakość i większe korzyści dla użytkownika końcowego w dłuższej perspektywie. Przy wyborze najmniej interwencyjny regulacyjny sposób podejścia do problemu oraz zgodnie z zasadą proporcjonalności, krajowe organy regulacyjne mogą, na przykład, zdecydować o przeglądzie obowiązków nałożonych na przedsiębiorstwa wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową i zmienić wszelkie wcześniejsze decyzje, łącznie z wycofaniem obowiązków, nałożeniem lub nienakładaniem nowych obowiązków dostępu, jeżeli leży to w interesie użytkowników i zrównoważonej konkurencji w zakresie usług. Krajowe organy regulacyjne powinny mieć możliwość nakładania, zgodnie z prawem Unii, technicznych i operacyjnych wymogów na podmioty świadczące dostęp lub korzystające z dostępu, którego przyznanie było obowiązkowe. W szczególności nakładanie norm technicznych winno być zgodne z przepisami dyrektywy (UE) 2015/1535.

(192)

Kontrola cen może okazać się niezbędna, jeżeli analiza rynkowa przeprowadzona w odniesieniu do danego rynku wykaże nieefektywną konkurencję. W szczególności przedsiębiorstwa wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycją rynkową powinni unikać wymuszania cen, gdy różnica pomiędzy ich ceną detaliczną a ceną wzajemnych połączeń lub dostępu narzuconą konkurentom, którzy świadczą podobne usługi detaliczne, nie pozwala na utrzymanie zrównoważonej konkurencji. Jeżeli krajowy organ regulacyjny obliczy koszty poniesione przy wdrażaniu usługi, której świadczenie jest obowiązkowe na mocy niniejszej dyrektywy, należy umożliwić dokonanie uzasadnionego zwrotu wniesionego kapitału, w tym kosztów siły roboczej i kosztów montażowych, wraz z wartością kapitału, w razie potrzeby skorygowaną w celu odzwierciedlenia bieżącej wartości aktywów i wydajności operacji. Metoda zwrotu kosztów powinna być stosowna w zależności od okoliczności, zważywszy na potrzebę zapewnienia wydajności, zrównoważonej konkurencji i realizacji sieci o bardzo dużej przepustowości oraz, co za tym idzie zwiększenia korzyści dla użytkownika końcowego; należy również wziąć pod uwagę potrzebę utrzymania przewidywalnych i stabilnych cen hurtowych z korzyścią dla wszystkich operatorów dążących do wdrożenia nowych i bardziej zaawansowanych sieci, zgodnie z zaleceniem Komisji 2013/466/UE (36).

(193)

Z uwagi na niepewność dotyczącą tempa przyrostu popytu na świadczenie usług dostępu szerokopasmowego nowej generacji, ważne jest, aby w celu wspierania wydajnych inwestycji i innowacji zapewnić operatorom inwestującym w nowe lub zmodernizowane sieci pewien stopień elastyczności cenowej. Krajowe organy regulacyjne powinny mieć możliwość decydowania o utrzymaniu lub nienakładaniu regulowanych cen hurtowego dostępu do sieci nowej generacji, jeżeli istnieją wystarczające środki ochrony konkurencji lub decydować o ich utrzymaniu. Konkretniej, aby zapobiec zbyt wysokim cenom na rynkach, gdzie działają przedsiębiorstwa wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową, elastyczności cenowej powinny towarzyszyć dodatkowe środki ochrony konkurencji i interesów użytkowników końcowych, takie jak restrykcyjne obowiązki dotyczące niedyskryminacji, środki mające na celu zapewnienie technicznej i ekonomicznej odtwarzalności produktów na rynku detalicznym oraz wyraźna presja cenowa na poziomie detalicznym wynikająca z konkurencji infrastrukturalnej lub cena referencyjna stanowiąca zaporę cenową wynikająca z innych produktów regulowanego dostępu lub zarówno presja cenowa, jak i cena referencyjna. Te środki ochrony konkurencji nie stoją na przeszkodzie identyfikacji przez krajowe organy regulacyjne innych okoliczności, w których niewłaściwe byłoby narzucanie regulowanych cen dostępu w odniesieniu do niektórych produktów hurtowych, takich jak sytuacja, gdy duża elastyczność cenowa związana z popytem wśród użytkowników końcowych sprawia, że dla przedsiębiorstwa wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkowa nieopłacalne jest ustalanie cen znacznie przekraczających próg konkurencyjności lub gdy mniejsza gęstość zaludnienia zmniejsza zachęty do rozwoju sieci o bardzo dużej przepustowości, a krajowy organ regulacyjny ustali, że skuteczny i niedyskryminujący dostęp jest zapewniany poprzez spełnianie obowiązków nałożonych zgodnie z niniejszą dyrektywą.

(194)

Jeżeli krajowy organ regulacyjny nałoży obowiązek wprowadzenia księgowego systemu obliczania kosztów celem zwiększenia kontroli cen, powinien on mieć możliwość przeprowadzenia corocznego badania, żeby upewnić się co do realizacji tego systemu obliczania kosztów, pod warunkiem że dysponuje on wykwalifikowanym personelem lub przeprowadzenia takiego badania za pośrednictwem innego wykwalifikowanego organu, niezależnego od przedsiębiorstwa, którego badanie dotyczy.

(195)

System pobierania opłat w Unii w przypadku hurtowego rynku zakańczania połączeń głosowych opiera się na zasadzie „płaci sieć strony rozpoczynającej połączenie” (ang. Calling Party Network Pays). Analiza zastępowalności popytu i podaży wykazała, że obecnie lub w bliskiej przyszłości nie będzie na poziomie hurtowym substytutów, które mogłyby ograniczyć ustalanie opłat za zakańczanie połączeń w danej sieci. Biorąc pod uwagę, że rynki zakańczania połączeń charakteryzują się dostępem dwukierunkowym, kolejne potencjalne problemy związane z konkurencją obejmują subsydiowanie skrośne między operatorami. Te potencjalne problemy związane z konkurencją są wspólne dla rynków zakańczania połączeń zarówno w sieciach stacjonarnych, jak i ruchomych. W świetle możliwości i motywacji operatorów zakańczających połączenia do ustalania cen znacznie powyżej kosztów, wprowadzanie zasady określania cen w zależności od kosztów jest zatem uważane za najbardziej właściwy sposób zwalczania tej praktyki w perspektywie średniookresowej. Przyszły rozwój sytuacji na rynku może zmienić dynamikę tych rynków w takim zakresie, że regulacja nie będzie już potrzebna.

(196)

W celu zmniejszenia regulacyjnego obciążenia przy rozwiązywaniu problemów z konkurencją związanych z hurtowym rynkiem zakańczania połączeń głosowych w sposób spójny w całej Unii Komisja powinna ustanowić, drodze aktu delegowanego, jednolitą maksymalną stawkę za zakończenie połączenia głosowego w usługach ruchomych oraz jednolitą maksymalną stawkę za zakończenie połączenia głosowego w usługach stacjonarnych mające zastosowanie w całej Unii.

(197)

Niniejszą dyrektywą należy ustanowić szczegółowe kryteria i parametry, na których podstawie ustalane będą wartości stawek za zakańczanie połączeń głosowych. Stawki za zakończenie połączenia systematycznie spadają w całej Unii i spodziewany jest ich dalszy spadek. Gdy Komisja będzie określać maksymalne stawki za zakańczanie połączeń w pierwszym akcie delegowanym, który przyjmie na mocy niniejszej dyrektywy, powinna zignorować wszelkie nieuzasadnione krajowe odstępstwa od tej tendencji.

(198)

Z uwagi na niepewność dotyczącą tempa przyrostu popytu na świadczenie usług łączności szerokopasmowej o bardzo dużej przepustowości, a także ogólne efekty skali i zagęszczenia, umowy współinwestycji oferują znaczne korzyści pod względem współdzielenia kosztów i ryzyka, umożliwiając mniejszym przedsiębiorstwom inwestowanie na warunkach racjonalnych pod względem ekonomicznym i w ten sposób wspierając zrównoważoną, długoterminową konkurencję, w tym na obszarach, gdzie konkurencja oparta na infrastrukturze może nie być skuteczna. Takie współinwestycje mogą przybierać różne formy, w tym współwłasności aktywów sieci lub długoterminowego dzielenia ryzyka poprzez współfinansowanie lub umowy zakupu. W tym kontekście umowy zakupu, które stanowią współinwestycje, zakładają nabycie określonych praw do przepustowości o charakterze strukturalnym, obejmujące pewien stopień współdecyzyjności i pozwalające współinwestorom na konkurowanie w skuteczny i zrównoważony sposób w długiej perspektywie na rynkach niższego szczebla, na których działa przedsiębiorstwo wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową. Natomiast umowy handlowe w sprawie dostępu, które są ograniczone do dzierżawy przepustowości, nie powodują powstania takiego prawa, a co za tym idzie, nie mogą zostać uznane za współinwestycje.

(199)

W przypadku gdy przedsiębiorstwo wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową składa na uczciwych, rozsądnych i niedyskryminujących warunkach ofertę dotyczącą współinwestycji w sieci o bardzo dużej przepustowości, które składają się z elementów światłowodowych na odcinku do lokalu użytkownika końcowego lub stacji bazowej, dając przedsiębiorstwom o różnej wielkości i możliwościach finansowych możliwość zostania współinwestorem, krajowy organ regulacyjny powinien mieć możliwość powstrzymania się od nakładania zgodnie z niniejszą dyrektywą obowiązków na nowe sieci o bardzo dużej przepustowości, jeśli przynajmniej jeden potencjalny współinwestor zawarł umowę o współinwestycji z przedsiębiorstwem. W przypadku gdy krajowy organ regulacyjny zdecyduje, że oferta współinwestycji, która nie zakończyła się podpisaniem umowy, ma się stać wiążąca, i postanowi nie nakładać dodatkowych obowiązków regulacyjnych, może to zrobić pod warunkiem, że taka umowa musi zostać zawarta, zanim środek deregulacyjny stanie się skuteczny. W przypadku gdy poprowadzenie elementów światłowodowych do lokalu użytkownika końcowego jest technicznie niemożliwe, sieci o bardzo dużej przepustowości składające się z elementów światłowodowych poprowadzonych w bezpośrednim sąsiedztwie, czyli tuż obok takiego lokalu powinny mieć możliwość korzystania z tego samego traktowania regulacyjnego.

(200)

Podejmując decyzję o powstrzymaniu się od nakładania obowiązków, krajowy organ regulacyjny powinien podjąć takie kroki po zapewnieniu, by oferty wspólinwestycji spełniały niezbędne kryteria i były składane w dobrej wierze. Zróżnicowane traktowanie regulacyjne nowych sieci o bardzo dużej przepustowości powinno być przedmiotem przeglądu w kolejnych analizach rynku, które – w szczególności po pewnym czasie – mogą wymagać zmian w traktowaniu regulacyjnym. W należycie uzasadnionych okolicznościach krajowe organy regulacyjne powinny mieć możliwość nałożenia obowiązków na takie nowe elementy sieci, kiedy stwierdzą, że przy braku interwencji regulacyjnej na niektórych rynkach mogą wystąpić poważne problemy w zakresie konkurencji. W szczególności, jeśli istnieje wiele rynków niższego szczebla, które nie osiągnęły jeszcze tego samego poziomu konkurencji, krajowe organy regulacyjne mogą wymagać szczególnych asymetrycznych środków w celu promowania skutecznej konkurencji, na przykład – aczkolwiek niewyłącznie – na niszowych rynkach detalicznych, takich jak produkty łączności elektronicznej dla biznesowych użytkowników końcowych. W celu utrzymania konkurencyjności rynków krajowe organy regulacyjne powinny również chronić prawa podmiotów ubiegających się o dostęp nieuczestniczących w danej współinwestycji. Powinno to zostać osiągnięte poprzez utrzymanie istniejących produktów dostępu lub – w przypadku planowego demontażu dotychczasowych elementów sieci – poprzez nałożenie produktów dostępu o funkcjonalności i jakości przynajmniej porównywalnej do produktów dostępnych poprzednio w dotychczasowej sieci, w obu przypadkach z zastrzeżeniem wprowadzenia odpowiedniego zmiennego mechanizmu zatwierdzonego przez krajowy organ regulacyjny, nieosłabiającego zachęt dla współinwestorów.

(201)

W celu wzmocnienia spójnej praktyki regulacyjnej w całej Unii, w przypadku gdy krajowe organy regulacyjne uznają, że spełnione są warunki oferty współinwestycji, Komisja powinna mieć możliwość zażądania od krajowego organu regulacyjnego, by wycofał projekt środków dotyczących powstrzymania się od nakładania obowiązków lub interwencji w zakresie obowiązków regulacyjnych tak aby zająć się znaczącymi problemami dotyczącymi konkurencji, w przypadku gdy BEREC podziela poważne wątpliwości Komisji co do zgodności danego projektu środka z prawem Unii, a w szczególności z celami regulacyjnymi określonymi w niniejszej dyrektywie. W interesie wydajności, krajowy organ regulacyjny powinien mieć możliwość przedłożenia Komisji pojedynczego zgłoszenia projektu środka dotyczącego systemu współinwestycji spełniającego odpowiednie wymogi. W przypadku gdy Komisja nie korzysta ze swoich uprawnień w zakresie wymogu wycofania projektu środka, nieproporcjonalne byłoby, by dalsze uproszczone zgłoszenia pojedynczych projektów decyzji krajowego organu regulacyjnego na podstawie tego samego systemu, z uwzględnieniem dodatkowo dowodu faktycznego zawarcia umowy z przynajmniej jednym współinwestorem, podlegały decyzji wymagającej wycofania w przypadku braku zmiany okoliczności. Ponadto w dalszym ciągu będą stosowane obowiązki nakładane na przedsiębiorstwa, niezależnie czy są one wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową na podstawie niniejszej dyrektywy lub dyrektywy 2014/61/UE. Obowiązki związane z umowami o współinwestycjach pozostają bez uszczerbku dla stosowania prawa Unii.

(202)

Podział funkcjonalny, zgodnie z którym od przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo wymaga się ustanowienia rozdzielonych operacyjnie jednostek organizacyjnych, ma na celu zapewnienie w pełni równoważnych produktów dostępu wszystkim przedsiębiorstwom detalicznym, w tym jednostkom detalicznym, które należą do takiego operatora zintegrowanego pionowo. Podział funkcjonalny – w istotny sposób ograniczający motywację do dyskryminacji oraz pomagający weryfikować i egzekwować przestrzeganie zasady niedyskryminacji – może doprowadzić do zwiększenia konkurencji na kilku ważnych rynkach. Uzasadnienie dokonania podziału funkcjonalnego jako środek naprawczego powinno być możliwe w wyjątkowych przypadkach, jeżeli na kilku ważnych rynkach nie udało się zapobiec dyskryminacji i jeżeli szanse na zaistnienie w rozsądnym terminie konkurencji w zakresie infrastruktury – po zastosowaniu jednego lub kilku środków naprawczych uznanych wcześniej za odpowiednie – są nikłe lub całkowicie ich brak. Ważne jest zapewnienie, aby nałożenie takiego obowiązku wiązało się z zachowaniem zachęt dla danego przedsiębiorstwa do inwestowania w swoją sieć i by nie pociągało za sobą jakichkolwiek potencjalnie niekorzystnych skutków dla dobrobytu konsumentów. Nałożenie takiego obowiązku wymaga skoordynowanej analizy różnych rynków właściwych związanych z siecią dostępu, zgodnie z procedurą analizy rynku. Podczas dokonywania analizy rynku i określania szczegółów tego środka naprawczego, krajowe organy regulacyjne powinny zwrócić szczególną uwagę na produkty, którymi będą zarządzać oddzielne jednostki organizacyjne, oraz uwzględnić zakres rozwoju sieci i stopień postępu technologicznego, które mogą wpływać na zastępowalność usług stacjonarnych i bezprzewodowych. Aby zapobiec zakłóceniom konkurencji na rynku wewnętrznym, wnioski w sprawie podziału funkcjonalnego powinna uprzednio zatwierdzać Komisja.

(203)

Wdrażanie podziału funkcjonalnego nie powinno uniemożliwiać stosowania przez oddzielne jednostki organizacyjne odpowiednich mechanizmów koordynacji, aby zapewnić przysługujące spółce dominującej prawa nadzoru nad zarządzaniem i działalnością gospodarczą.

(204)

W przypadku gdy przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo zdecyduje się na przekazanie znacznej części lub całości aktywów lokalnej sieci dostępu oddzielnej jednostce organizacyjnej mającej innych właścicieli lub na ustanowienie oddzielnej jednostki organizacyjnej, która będzie się zajmowała produktami dostępu, krajowy organ regulacyjny powinien ocenić wpływ planowanej transakcji, w tym wszystkich zobowiązań dotyczących dostępu złożonych przez to przedsiębiorstwo, na wszystkie istniejące obowiązki regulacyjne nałożone na przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo, aby zapewnić, że wszelkie nowe ustalenia są zgodne z niniejszą dyrektywą. Krajowy organ regulacyjny, którego to dotyczy, powinien dokonać nowej analizy rynków, na których prowadzi działalność wyodrębniona jednostka, i powinien odpowiednio nałożyć, utrzymać, zmienić lub uchylić nałożone obowiązki. W tym celu krajowy organ regulacyjny powinien móc żądać informacji od przedsiębiorstwa.

(205)

Już dziś na niektórych rynkach możliwe jest, by w ramach analizy rynku przedsiębiorstwa wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową mogło proponować zobowiązania mające na celu rozwiązanie problemów związanych z konkurencją zidentyfikowanych przez krajowy organ regulacyjny, a które krajowy organ regulacyjny uwzględnia następnie przy podejmowaniu decyzji o odpowiednich obowiązkach regulacyjnych. Przy podejmowaniu decyzji dotyczącej najodpowiedniejszych środków naprawczych należy uwzględnić wszystkie nowe zmiany na rynku. Bez uszczerbku jednak dla przepisów dotyczących traktowania regulacyjnego współinwestycji charakter złożonych zobowiązań jako takich nie ogranicza uprawnień dyskrecjonalnych przyznanych krajowemu organowi regulacyjnemu do wprowadzenia środków naprawczych w przedsiębiorstwie wyznaczonym jako posiadające znaczącą pozycję rynkową. Aby poprawić przejrzystość i zapewnić pewność prawa w całej Unii, w niniejszej dyrektywie należy ustanowić dla przedsiębiorstw procedurę składania zobowiązań, a dla krajowych organów regulacyjnych – procedurę ich oceny, z uwzględnieniem opinii uczestników rynku w drodze testu rynkowego, oraz – w stosownych przypadkach – nadania im mocy wiążącej wobec przedsiębiorstwa i możliwości ich egzekwowania przez krajowy organ regulacyjny. O ile krajowe organy regulacyjne podjęły wiążące zobowiązania dotyczące współinwestycji i zdecydowały nie nakładać obowiązków, procedura ta pozostaje bez uszczerbku dla stosowania procedury analizy rynku oraz obowiązku stosowania odpowiednich i proporcjonalnych środków naprawczych służących zaradzeniu stwierdzonym nieprawidłowościom w funkcjonowaniu rynku.

(206)

Krajowe organy regulacyjne powinny być w stanie uczynić zobowiązania wiążącymi w całości lub w części, na określony czas, który nie powinien być dłuższy niż okres, na który są składane, po przeprowadzeniu testu rynkowego w drodze publicznych konsultacji z zainteresowanymi stronami. W przypadku gdy zobowiązania uczyniono wiążącymi, krajowy organ regulacyjny powinien rozważyć skutki tej decyzji w swojej analizie rynku i uwzględnić je podczas wybierania najodpowiedniejszych środków regulacyjnych. Krajowe organy regulacyjne powinny rozważyć przyjęte zobowiązania z punktu widzenia ich stabilności w ujęciu perspektywicznym, w szczególności przy wyborze okresu, w którym te zobowiązania mają być wiążące; powinny również uwzględnić znaczenie, jakie zainteresowane podmioty przypisują w ramach konsultacji społecznych stabilnym i przewidywalnym warunkom rynkowym. Wiążące zobowiązania związane z dobrowolnym podziałem przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, które zostało wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową na co najmniej jednym rynku właściwym, mogą zwiększać przewidywalność i przejrzystość tego procesu dzięki ustanowieniu procedury wdrożenia planowanego podziału, np. w formie harmonogramu wdrażania według jasno określonych kluczowych etapów z podaniem przewidywalnych skutków braku realizacji niektórych etapów.

(207)

Zobowiązania mogą obejmować wyznaczenie pełnomocnika ds. monitorowania, którego tożsamość i zakres uprawnień powinny zostać zatwierdzone przez krajowy organ regulacyjny, jak również obowiązek składającego te zobowiązania przedsiębiorstwa do przedstawiania okresowych sprawozdań z wdrażania.

(208)

Właściciele sieci, których model biznesowy jest ograniczony do świadczenia usług hurtowych innym podmiotom, mogą mieć korzystny wpływ na tworzenie dobrze rozwijającego się rynku hurtowego oraz na konkurencyjność rynku detalicznego. Ponadto ich model biznesowy może być atrakcyjny dla potencjalnych inwestorów finansowych inwestujących w mniej niestabilne aktywa infrastruktury i postrzegających w bardziej długoterminowej perspektywie realizacji sieci o bardzo dużej przepustowości. Niemniej jednak obecność przedsiębiorstwa działającego wyłącznie na rynku hurtowym nie musi prowadzić do skutecznej konkurencji na rynkach detalicznych i przedsiębiorstwa działające wyłącznie na rynku hurtowym mogą zostać wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową w odniesieniu do konkretnych rynków produktów i rynków geograficznych. Niektóre zagrożenia dla konkurencji wynikające z praktyk przedsiębiorstw zgodnych z modelami biznesowymi działalności wyłącznie hurtowej mogą być mniejsze niż w przypadku przedsiębiorstw zintegrowanych pionowo, pod warunkiem że model faktycznie dotyczy tylko działalności hurtowej i nie motywuje do dyskryminacji żadnych podmiotów detalicznych. Odpowiedź regulacyjna powinna zatem być proporcjonalnie mniej interwencyjna, ale powinna zachowywać w szczególności możliwość wprowadzenia obowiązków dotyczących uczciwego i rozsądnego ustalania cen. Z drugiej strony krajowe organy regulacyjne powinny mieć możliwość ingerencji, jeżeli pojawią się problemy związane z konkurencją przynoszące szkodę użytkownikom końcowym. Przedsiębiorstwo działające na rynku hurtowym, które świadczy usługi detaliczne wyłącznie podmiotom większym niż małe i średnie przedsiębiorstwa, należy uznać za przedsiębiorstwo wyłącznie hurtowe.

(209)

Aby ułatwić migrację z tradycyjnych sieci miedzianych do sieci nowej generacji, co jest w interesie użytkowników końcowych, krajowe organy regulacyjne powinny mieć możliwość monitorowania inicjatyw własnych operatorów sieci w tym zakresie i ustanawiania, w razie potrzeby, warunków odpowiednich procesów migracji, na przykład obejmujących wcześniejsze powiadomienie, przejrzystość i dostępność alternatywnych produktów dostępu o przynajmniej porównywalnej jakości po tym, jak właściciel sieci wyraził zamiar i gotowość do przejścia na sieci zmodernizowane. Aby uniknąć nieuzasadnionych opóźnień w migracji, krajowe organy regulacyjne powinny być uprawnione do zniesienia obowiązków dotyczących dostępu w odniesieniu do sieci miedzianej z chwilą ustanowienia odpowiedniego procesu migracji oraz zapewnienia zgodności z warunkami oraz procedurą odejścia od dotychczasowej infrastruktury. Właściciele sieci powinni jednak być w stanie wycofać z eksploatacji dotychczasowe sieci. Podmioty ubiegające się o dostęp, które migrują z produktu dostępu opartego na dotychczasowej infrastrukturze do produktu dostępu opartego na bardziej zaawansowanej technologii lub mediu, powinny mieć możliwość modernizacji dostępu do każdego produktu regulowanego o większej przepustowości, ale nie powinno to być obowiązkowe. W przypadku modernizacji podmioty ubiegające się o dostęp powinny przestrzegać regulacyjnych warunków dostępu do produktu dostępu o większej przepustowości, ustalonych przez krajowy organ regulacyjny w analizie rynku.

(210)

Liberalizacja sektora telekomunikacji oraz podniesienie konkurencyjności i zwiększenie wyboru usług łączności idą w parze z równoległym działaniem na rzecz stworzenia zharmonizowanych ram regulacyjnych, które zabezpieczają dostarczanie usługi powszechnej. Koncepcja usługi powszechnej winna ewoluować tak, aby odzwierciedlała postępy w technologii, rozwój rynku oraz zmiany w zapotrzebowaniu użytkowników.

(211)

Zgodnie z art. 169 TFUE Unia ma przyczyniać się do ochrony konsumentów.

(212)

Usługa powszechna stanowi zabezpieczenie gwarantujące, że pewien zestaw przynajmniej minimalnych usług jest dostępny dla wszystkich użytkowników końcowych oraz w cenach przystępnych dla konsumentów, w przypadkach gdy ryzyko wykluczenia społecznego wynikające z braku takiego dostępu uniemożliwia obywatelom pełne społeczne i ekonomiczne uczestnictwo w życiu społecznym.

(213)

Podstawowy dostęp do szerokopasmowego internetu jest niemal powszechny w całej Unii i masowo wykorzystywany do szerokiego zakresu działalności. Ogólne tempo upowszechniania jest jednak niższe niż dostępność i są nadal osoby niemające dostępu do internetu z przyczyn związanych z poziomem świadomości, kosztami, umiejętnościami oraz z własnego wyboru. Przystępny cenowo adekwatny dostęp do szerokopasmowego internetu nabrał kluczowego znaczenia dla społeczeństwa i szeroko rozumianej gospodarki. Stanowi on fundament uczestnictwa w gospodarce cyfrowej i życiu społecznym ze względu na podstawowe usługi świadczone przez internet.

(214)

Fundamentalnym wymogiem usługi powszechnej jest zapewnienie wszystkim konsumentom przystępnego cenowo dostępu do oferowanych usług adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usług łączności głosowej w stałej lokalizacji. Państwa członkowskie powinny mieć również możliwość zapewnienia przystępności cenowej usług adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usług łączności głosowej innych niż usługi świadczone w stałej lokalizacji, oferowanych obywatelom będącym w ruchu, jeżeli uznają to za konieczne dla zapewnienia pełnego społecznego i ekonomicznego uczestnictwa tych konsumentów w życiu społecznym. Szczególną uwagę należy zwrócić w związku z tym na zapewnienie równorzędnego dostępu użytkownikom końcowym z niepełnosprawnościami. Nie powinno być ograniczeń odnośnie do środków technicznych, za pomocą których zapewnia się takie połączenie, uwzględniając technologie przewodowe i bezprzewodowe, ani żadnych ograniczeń odnośnie do kategorii dostawców którzy zapewniają wykonanie części lub wszystkich obowiązków świadczenia usługi powszechnej.

(215)

Szybkość dostępu do internetu, z jaką ma do czynienia dany użytkownik, zależy od szeregu czynników, w tym od połączenia z dostawcą (dostawcami) internetu, jak również od danego zastosowania, do jakiego używa się połączenia. Zadaniem państw członkowskich jest – po uwzględnieniu sprawozdania BEREC na temat najlepszych praktyk – określenie adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego w świetle warunków krajowych i minimalnej przepustowości łącza pasma z jakiego korzysta większość konsumentów na terytorium danego państwa członkowskiego, w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu włączenia społecznego oraz uczestnictwa w gospodarce cyfrowej i społeczeństwie cyfrowym na ich terytorium. Przystępna cenowo usługa adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego powinna zapewniać wystarczającą przepustowość, mieć wystarczająco szerokie pasmo, by zapewnić dostęp przynajmniej do minimalnego zestawu podstawowych usług i korzystania z tego zestawu, który obejmuje usługi, z jakich korzysta większość użytkowników końcowych. W tym celu Komisja powinna monitorować rozwój sytuacji w zakresie korzystania z internetu, aby zidentyfikować te usługi online, z których korzysta większość użytkowników końcowych w całej Unii i które są konieczne do społecznego i gospodarczego udziału w życiu społecznym, i odpowiednio aktualizować ten wykaz. Do każdej usługi adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego powinny mieć zastosowanie wymogi prawa unijnego dotyczące dostępu do otwartego internetu, w szczególności wymogi rozporządzenia (UE) nr 2015/2120.

(216)

Konsumenci nie powinni mieć obowiązku posiadania dostępu do usług, których nie chcą, i dlatego uprawnieni konsumenci powinni mieć możliwość ograniczenia na żądanie przystępnej cenowo usługi powszechnej do usług łączności głosowej.

(217)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość objęcia mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw oraz organizacji non-profit środkami dotyczącymi przystępności cenowej i kontroli wydatków, pod warunkiem że spełniają one odpowiednie warunki.

(218)

Krajowe organy regulacyjne w porozumieniu z innymi właściwymi organami powinny być w stanie monitorować zmiany i poziom cen detalicznych na usługi, które mieszczą się w zakresie obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Takie monitorowanie należy przeprowadzać w taki sposób, aby nie stanowiło ono nadmiernego obciążenia administracyjnego ani dla krajowych organów regulacyjnych i innych właściwych organów, ani dla podmiotów świadczących takie usługi.

(219)

Przystępna cena oznacza cenę zdefiniowaną przez państwa członkowskie na szczeblu krajowym w świetle określonych warunków krajowych. Państwa członkowskie powinny podjąć odpowiednie środki, w przypadku gdy stwierdzą, że ceny detaliczne usług adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usług łączności głosowej nie są przystępne cenowo dla konsumentów o niskich dochodach lub o szczególnych potrzebach społecznych, w tym osób starszych, użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami oraz konsumentów mieszkających na obszarach wiejskich lub odizolowanych geograficznie. W tym celu państwa członkowskie mogłyby zapewnić tym konsumentom bezpośrednie wsparcie do celów komunikacji, które mogłoby być częścią świadczeń socjalnych, lub mieć formę bonów lub bezpośrednich płatności dla tych konsumentów. Może to być odpowiednią alternatywą przy uwzględnieniu konieczności minimalizacji zakłóceń na rynku. Alternatywnie lub dodatkowo państwa członkowskie mogłyby wymagać od wszystkich podmiotów świadczących takie usługi, by oferowały tym konsumentom podstawowe opcje taryfowe lub pakiety.

(220)

Zapewnienie przystępności cenowej może pociągać za sobą specjalne opcje taryfowe lub pakiety w celu zaspokojenia potrzeb użytkowników o niskich dochodach lub użytkowników o szczególnych potrzebach społecznych. Takie oferty te powinny obejmować podstawowe elementy, aby uniknąć zakłócenia funkcjonowania rynku. Przystępność cenowa dla poszczególnych konsumentów powinna opierać się na ich prawie do zawarcia umowy z dostawcą, dostępności numeru, stałej dostępności usługi oraz możliwości monitorowania i kontrolowania przez nich swoich wydatków.

(221)

W przypadku gdy państwo członkowskie wymaga od dostawców, by oferowali konsumentom o niskich dochodach lub szczególnych potrzebach społecznych opcje taryfowe lub pakiety inne niż te oferowane na zwykłych warunkach handlowych, takie opcje taryfowe lub pakiety powinny być oferowane przez wszystkich dostawców usług dostępu do internetu i usług łączności głosowej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności wymóg, by wszyscy dostawcy usług dostępu do internetu i usług łączności głosowej oferowali opcje taryfowe lub pakiety, nie powinien prowadzić do nadmiernych obciążeń administracyjnych lub finansowych dla tych dostawców lub państw członkowskich. W przypadku gdy na podstawie obiektywnej oceny państwo członkowskie wykaże występowanie takiego nadmiernego obciążenia administracyjnego lub finansowego, może ono wyjątkowo zdecydować o nałożeniu obowiązku oferowania specjalnych opcji taryfowych lub pakietów wyłącznie na wyznaczonych dostawców. W obiektywnej ocenie należy również uwzględnić wynikające dla konsumentów o niskich dochodach lub szczególnych potrzebach społecznych korzyści z wyboru dostawców i korzyści dla wszystkich dostawców mogących skorzystać z faktu bycia dostawcą usługi powszechnej. W przypadku gdy państwo członkowskie wyjątkowo zdecyduje się nałożyć obowiązek oferowania specjalnych opcji taryfowych lub pakietów jedynie na wyznaczonych dostawców, powinni oni zapewnić, by konsumenci o niskich dochodach lub szczególnych potrzebach społecznych mieli pewien wybór między dostawcami oferującymi taryfy socjalne. W niektórych sytuacjach państwa członkowskie mogą jednak nie być w stanie zagwarantować wyboru dostawców, na przykład w sytuacji, gdy w obszarze zamieszkania beneficjenta tylko jedno przedsiębiorstwo świadczy usługi lub gdy zapewnienie wyboru stanowiłoby nadmierne dodatkowe obciążenie organizacyjne i finansowe dla danego państwa członkowskiego.

(222)

Przystępność cenowa nie powinna być już dla konsumentów barierą w dostępie do minimalnego zestawu usług łączności. Prawo do zawarcia umowy z dostawcą powinno oznaczać, że konsumenci, którym mogłaby grozić odmowa, w szczególności ci o niskich dochodach lub szczególnych potrzebach społecznych, powinni mieć możliwość zawarcia umowy o świadczenie przystępnych cenowo usług adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usług łączności głosowej co najmniej w stałej lokalizacji z jakimkolwiek dostawcą takich usług w tej lokalizacji lub z wyznaczonym dostawcą, w przypadku gdy państwo członkowskie postanowiło wyjątkowo wyznaczyć jednego lub kilku dostawców do oferowania takich opcji taryfowych lub pakietów. W celu zminimalizowania ryzyka finansowego, takiego jak niepłacenie rachunków, dostawcy powinni mieć możliwość oferowania umowy na zasadzie przedpłat, na podstawie przystępnych cenowo opłaconych z góry jednostek.

(223)

Aby kontakt z obywatelami był możliwy za pośrednictwem usług łączności głosowej, państwa członkowskie powinny zapewnić dostępność numeru przez odpowiedni czas również w okresach, gdy usługi łączności głosowej nie są używane. Dostawcy powinni mieć możliwość wprowadzania mechanizmów kontrolowania, czy konsument jest nadal zainteresowany zachowaniem swojego numeru.

(224)

Kompensowanie dostawców takich usług w takich okolicznościach nie powinno skutkować zakłóceniem konkurencji, pod warunkiem że tacy dostawcy otrzymują kompensację w zakresie związanych z dostarczaniem usług kosztów netto oraz pod warunkiem że obciążenie kosztami netto odzyskuje się w sposób konkurencyjnie neutralny.

(225)

Aby ocenić potrzebę wprowadzenia środków zapewniających przystępność cenową, krajowe organy regulacyjne na zasadzie porozumienia z innymi właściwymi organami powinny mieć możliwość monitorowania zmian i szczegółów ofert opcji taryfowych lub pakietów dla konsumentów o niskich dochodach lub specjalnych potrzebach społecznych.

(226)

Państwa członkowskie powinny wprowadzić środki promujące tworzenie rynku dla przystępnych cenowo produktów i usług oferujących rozwiązania dla konsumentów z niepełnosprawnościami, w tym sprzęt wyposażony w technologie wspomagające. Można tego dokonać między innymi, odwołując się do norm europejskich lub wspierając wdrażanie wymogów wynikających z prawa unijnego w zakresie harmonizacji wymogów dostępności produktów i usług. Państwa członkowskie powinny wprowadzić stosowne, odpowiadające warunkom krajowym środki, które dawałyby państwom członkowskim elastyczność przy wyborze szczegółowych środków np. w sytuacji gdyby rynek, w zwykłych warunkach ekonomicznych, nie zapewniał przystępnych cenowo produktów i usług obejmujących ułatwienia dla konsumentów z niepełnosprawnościami. Środki te mogłyby obejmować bezpośrednie wsparcie finansowe dla użytkowników końcowych. Koszt usług przekazu ponoszony przez konsumentów z niepełnosprawnościami powinien odpowiadać średniemu kosztowi usług łączności głosowej.

(227)

Usługi przekazu oznaczają usługi, które umożliwiają dwukierunkową łączność między (oddalonymi od siebie) użytkownikami końcowymi przy użyciu różnych środków komunikacji (na przykład tekstu, znaków lub mowy) przez zapewnienie konwersji między tymi środkami komunikacji, zazwyczaj przez człowieka. Komunikacja tekstowa w czasie rzeczywistym jest definiowana zgodnie z unijnym prawem harmonizującym wymogi dostępności produktów i usług i odnosi się do formy komunikacji tekstowej między dwoma punktami lub w postaci konferencji wielopunktowej, w której tekst wprowadzany jest w taki sposób, że komunikacja jest odbierana przez użytkownika jako ciągła, widoczna litera po literze.

(228)

Jeśli chodzi o przesyłanie danych z szybkością, która jest wystarczająca, by umożliwić adekwatny dostęp do internetu szerokopasmowego, połączenia stacjonarne są niemal powszechnie dostępne i wykorzystywane przez większość obywateli Unii. Standardowy zasięg stacjonarnych łączy szerokopasmowych i ich dostępność w Unii obejmowały w 2015 r. 97 % gospodarstw domowych przy średnim wykorzystaniu wynoszącym 72 %, a usługi oparte na technologiach bezprzewodowych mają jeszcze większy zasięg. Między państwami członkowskimi występują jednak różnice pod względem dostępności i przystępności cenowej stacjonarnych łączy szerokopasmowych na obszarach miejskich i wiejskich.

(229)

Rynek ma do odegrania najistotniejszą rolę, jeśli chodzi o zapewnienie dostępu do internetu szerokopasmowego o stale rosnącej przepustowości. Na obszarach, gdzie rynek nie zaspokaja potrzeb, pojawiają się inne narzędzia polityki publicznej zwiększające dostępność adekwatnego połączenia z internetem szerokopasmowym, które są zasadniczo bardziej opłacalne i mniej zakłócające dla rynku niż obowiązki świadczenia usługi powszechnej – np. stosowanie instrumentów finansowych, takich jak te dostępne w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych i instrumentu „Łącząc Europę”, wykorzystanie finansowania publicznego z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, obwarowywanie praw użytkowania widma radiowego obowiązkami w zakresie zasięgu w celu wsparcia realizacji sieci szerokopasmowych na obszarach o mniejszej gęstości zaludnienia oraz inwestycje publiczne zgodne z unijnymi przepisami dotyczącymi pomocy państwa.

(230)

Jeżeli należyta ocena z uwzględnieniem wyników analizy geograficznej realizacji sieci przeprowadzona przez właściwy organ lub najnowsze informacje, jakimi dysponuje państwo członkowskie, zanim dostępne będą wyniki pierwszej analizy geograficznej, wykażą, że ani mechanizm rynkowy, ani mechanizm interwencji publicznej prawdopodobnie nie zapewni użytkownikom końcowym na pewnych obszarach połączenia umożliwiającego usługę adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego określoną przez państwa członkowskie i usługi łączności głosowej w stałej lokalizacji, dane państwo członkowskie powinno w drodze wyjątku mieć możliwość wyznaczenia różnych dostawców lub grup dostawców do świadczenia tych usług w różnych stosownych częściach terytorium kraju. Oprócz analizy geograficznej państwa członkowskie powinny być w stanie stosować, w razie konieczności, wszelkie dodatkowe dowody, by ustalić, w jakim zakresie usługi adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usługi łączności głosowej są dostępne w stałej lokalizacji. Te dodatkowe dowody mogą obejmować dane, do których krajowe organy regulacyjne mają dostęp dzięki procedurze analizy rynku i danym zebranym od użytkowników. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość ograniczenia obowiązków świadczenia usługi powszechnej zwiększających dostępność usługi adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego do głównej siedziby lub głównego miejsca zamieszkania użytkownika końcowego. Nie powinno być ograniczeń w odniesieniu do środków technicznych, za pomocą których zostają zapewnione usługi adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usługi łączności głosowej w stałej lokalizacji, uwzględniając technologie przewodowe lub bezprzewodowe, ani żadnych ograniczeń w odniesieniu do tego, które przedsiębiorstwa wykonują całość lub część obowiązku świadczenia usługi powszechnej.

(231)

Zgodnie z zasadą pomocniczości to państwa członkowskie decydują, na podstawie obiektywnych kryteriów, które przedsiębiorstwa zostają wyznaczone do świadczenia usługi powszechnej, w stosownych przypadkach uwzględniając zdolność i gotowość przedsiębiorstw do podjęcia całości lub części obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Nie oznacza to, że podczas wyznaczania przedsiębiorstw państwa członkowskie nie mogą stosować szczególnych, uzasadnionych wymogami skuteczności warunków, w tym grupowania obszarów lub komponentów geograficznych, lub określania minimalnego okresu wyznaczenia.

(232)

Koszty zapewnienia dostępności połączenia umożliwiającego świadczenie usługi adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego określonej zgodnie z niniejszą dyrektywą oraz usługi łączności głosowej w stałej lokalizacji po przystępnej cenie w ramach obowiązków świadczenia usługi powszechnej powinny zostać oszacowane w szczególności za pomocą oceny przewidywanego obciążenia finansowego dla dostawców i użytkowników w sektorze łączności elektronicznej.

(233)

Wymogi zapewnienia ogólnokrajowego zasięgu terytorialnego nałożone w ramach procedury wyznaczania prawdopodobnie z góry wykluczą niektóre przedsiębiorstwa z ubiegania się o wyznaczenie na dostawcę usługi powszechnej lub będą dla nich czynnikiem zniechęcającym. Wyznaczenie podmiotów mających obowiązek świadczenia usługi powszechnej na okres zbyt długi lub na czas nieokreślony również może doprowadzić do wykluczenia z góry niektórych dostawców. W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi wyznaczyć jednego lub więcej dostawców do celów zapewnienia przystępności cenowej, mogą to być inni dostawcy niż wyznaczeni do celów zapewnienia dostępności usługi powszechnej.

(234)

W przypadku gdy przedsiębiorstwo wyznaczone wyjątkowo do przedstawienia opcji taryfowych lub pakietów innych niż przewidziane na zwykłych warunkach handlowych, określonych zgodnie z niniejszą dyrektywą lub do zapewnienia dostępności w stałej lokalizacji usługi adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego lub usług łączności głosowej, określonych zgodnie z niniejszą dyrektywą postanowi zbyć znaczną część – z punktu widzenia swojego obowiązku świadczenia usługi powszechnej – lub całość aktywów swojej lokalnej sieci dostępu na terytorium krajowym na rzecz odrębnego podmiotu prawnego należącego do innego właściciela ostatecznego, właściwy organ powinien ocenić skutki transakcji w celu zapewnienia ciągłości obowiązków świadczenia usługi powszechnej na całym terytorium krajowym lub jego częściach. W tym celu przedsiębiorstwo powinno z wyprzedzeniem poinformować o zbyciu ten właściwy organ, który nałożył obowiązki świadczenia usługi powszechnej. Ocena właściwego organu powinna pozostać bez uszczerbku dla dokonania transakcji.

(235)

W celu zapewnienia stabilności i wsparcia w okresie przejściowym państwa członkowskie powinny mieć możliwość dalszego zapewniania świadczenia usług powszechnych na swoim terytorium, innych niż usługi adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usługi łączności głosowej w stałej lokalizacji, które to usługi są objęte zakresem ich obowiązków świadczenia usługi powszechnej na podstawie dyrektywy 2002/22/WE w dniu wejścia w życie niniejszej dyrektywy, pod warunkiem że usługi te lub porównywalne nie są dostępne w normalnych warunkach handlowych. Umożliwienie dalszego udostępniania ogółowi społeczeństwa publicznych automatów telefonicznych, za korzystanie z których można płacić monetami, kartami kredytowymi lub debetowymi lub kartami przedpłatowymi, w tym kartami z kodami wybierania numerów, spisów abonentów i usług biura numerów w ramach systemu usługi powszechnej tak długo, jak istnieje tego wyraźna potrzeba, dałoby państwom członkowskim elastyczność niezbędną do należytego uwzględnienia zróżnicowanych warunków krajowych. Może to obejmować udostępnienie publicznych automatów telefonicznych w głównych miejscach wjazdu do kraju, takich jak porty lotnicze lub dworce kolejowe i autobusowe, oraz w miejscach wykorzystywanych przez ludność w nagłych przypadkach, takich jak szpitale, komisariaty policji i miejsca postoju awaryjnego na autostradach, aby zaspokoić uzasadnione potrzeby użytkowników końcowych, w tym w szczególności użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami.

(236)

Państwa członkowskie powinny monitorować sytuację konsumentów pod względem korzystania z usług adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usług łączności głosowej, a w szczególności pod względem ich przystępności. Przystępność cenowa usług adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usług łączności głosowej wiąże się z informacją dla konsumentów odnośnie do kosztów użytkowania, jak również relatywnego kosztu użytkowania w porównaniu z innymi usługami; wiąże się także z ich zdolnością do kontrolowania wydatków. Dlatego przystępność oznacza nadanie uprawnień konsumentom w drodze nałożenia obowiązków na dostawców. Te obowiązki obejmują określony poziom szczegółowości rachunków, umożliwienie konsumentom zablokowania określonych połączeń takich jak połączenia na numery o podwyższonej opłacie, kontrolowania wydatków za pomocą przedpłat oraz uzyskania wyrównania za ponoszone z góry opłaty za podłączenie. Ocena i zmiana takich środków w świetle zmian rynkowych mogą okazać się konieczne. Rachunki szczegółowe za korzystanie z dostępu do internetu powinny podawać jedynie czas, długość i zużycie podczas jednej sesji, ale nie powinny podawać stron internetowych lub punktów końcowych, do których podłączono się podczas takiej sesji.

(237)

Z wyjątkiem przypadków uporczywego spóźniania się z płaceniem lub niepłacenia rachunków, należy chronić konsumentów uprawnionych do przystępnych cenowo taryf przed natychmiastowym odłączeniem od sieci z powodu niezapłaconego rachunku, a szczególnie w przypadku sporów o wysokie rachunki za usługi o podwyższonej opłacie do czasu rozwiązania sporu konsumenci powinni mieć ciągły dostęp do podstawowych usług łączności głosowej oraz do minimalnego poziomu usług dostępu do internetu określonego przez państwa członkowskie. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość zdecydowania, że ciągłość takiego dostępu ma być zapewniona tylko pod warunkiem, że abonent wnosi opłaty abonamentowe lub opłaty za podstawowy dostęp do internetu.

(238)

W przypadku gdy świadczenie usług adekwatnego dostępu do internetu szerokopasmowego i usług łączności głosowej lub innych usług zgodnie z niniejszą dyrektywą powoduje niesprawiedliwe obciążenie dla dostawcy, przy należytym uwzględnieniu kosztów i przychodów, a także korzyści niematerialnych wynikających ze świadczenia przedmiotowych usług, to niesprawiedliwe obciążenie może zostać włączone do wszelkich kalkulacji kosztów netto związanych z obowiązkami świadczenia usługi powszechnej.

(239)

Tam gdzie to jest konieczne, państwa członkowskie powinny ustanowić mechanizmy finansowania kosztów netto obowiązku świadczenia usługi powszechnej, w przypadku kiedy dowiedzie się, że ten obowiązek może być spełniony jedynie ze stratą lub po kosztach netto, które nie mieszczą się w normalnych standardach handlowych. Ważne jest zapewnienie, aby koszt netto obowiązku świadczenia usługi powszechnej był właściwie obliczony oraz aby finansowanie kosztu netto podejmowano z jak najmniejszym zakłóceniem funkcjonowania rynku i przedsiębiorstw, oraz aby było zgodne z art. 107 i 108 TFUE.

(240)

Jakakolwiek kalkulacja kosztu netto obowiązku usługi powszechnej powinna uwzględniać koszty i przychody, jak również niematerialne korzyści wynikające ze świadczenia usługi powszechnej, ale nie powinna utrudniać osiągnięcia ogólnego celu, jakim jest zapewnienie, aby struktury cenowe odzwierciedlały koszty. Jakiekolwiek koszty netto obowiązku świadczenia usługi powszechnej powinny być obliczane na podstawie przejrzystych procedur.

(241)

Uwzględnianie korzyści niematerialnych oznacza, że w celu określenia całościowego obciążenia kosztami należy pomniejszyć bezpośredni koszt netto obowiązku świadczenia usługi powszechnej o wycenę w formie pieniężnej tych korzyści pośrednich, które dostawca osiąga z tytułu jego pozycji jako dostawcy usługi powszechnej.

(242)

Gdy obowiązek świadczenia usługi powszechnej stanowi nieuzasadnione obciążenie dla dostawcy, właściwe jest zezwolenie państwom członkowskim na ustanawianie mechanizmów dla sprawnego zwrotu kosztów netto. Zwrot poprzez fundusze publiczne stanowi jedną z metod zwracania kosztów netto wynikających z obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Inną metodą jest podział kosztów netto obowiązków świadczenia usługi powszechnej pomiędzy dostawcami sieci łączności elektronicznej i usług łączności elektronicznej. Państwa członkowskie powinny być w stanie finansować koszty netto różnych składników usługi powszechnej za pomocą różnych mechanizmów lub finansować koszty netto niektórych lub wszystkich składników, używając jednego z dwóch lub kombinacji obu mechanizmów. Adekwatny dostęp do internetu szerokopasmowego przynosi korzyści nie tylko sektorowi łączności elektronicznej, lecz również szeroko pojętej gospodarce cyfrowej oraz całemu społeczeństwu. Zapewnienie połączeń obsługujących szerokopasmowy dostęp do internetu dla większej liczby użytkowników końcowych umożliwia im korzystanie z usług online i aktywne uczestnictwo w społeczeństwie cyfrowym. Zapewnienie takich połączeń na zasadzie obowiązku świadczenia usługi powszechnej służy zarówno interesowi publicznemu, jak i interesom podmiotów świadczących usługi łączności elektronicznej. Fakty te państwa członkowskie powinny brać pod uwagę przy wyborze i opracowywaniu mechanizmów zwrotu kosztów netto.

(243)

W przypadku zwrotu kosztów za pomocą podziału kosztu netto obowiązku świadczenia usługi powszechnej pomiędzy dostawcami sieci łączności elektronicznej i usług łączności elektronicznej, państwa członkowskie powinny zapewnić, by metoda podziału między podmioty opierała się na obiektywnych i niedyskryminacyjnych kryteriach i była zgodna z zasadą proporcjonalności. Ta zasada nie powstrzymuje państw członkowskich przed zwolnieniami dla firm nowo wchodzących, których obecność na rynku nie jest jeszcze silnie zaznaczona. Każdy z mechanizmów finansowania powinien zapewniać, aby uczestnicy rynku mieli wkład w finansowanie jedynie obowiązku świadczenia usługi powszechnej, a nie innych działań, które nie łączą się bezpośrednio z wypełnianiem obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Mechanizmy zwrotu powinny przestrzegać zasad prawa Unii, a w szczególności, w przypadku mechanizmów rozdzielczych, zasad niedyskryminacji i proporcjonalności. Każdy z mechanizmów finansowania powinien zapewniać, by użytkownicy w jednym państwie członkowskim nie ponosili kosztów usługi powszechnej w innym państwie członkowskim. Powinno być możliwe wspólne ponoszenie kosztu netto obowiązku świadczenia usługi powszechnej przez wszystkie lub niektóre szczególne kategorie dostawców udostępniających sieci łączności elektronicznej i świadczących usługi łączności elektronicznej. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby mechanizmy wspólnego ponoszenia kosztów przestrzegały zasad przejrzystości, najmniejszego uszczerbku dla rynku, niedyskryminacji i proporcjonalności. Najmniejsze zakłócenie rynku oznacza, że składki powinny być uzyskiwane w sposób, który w miarę możliwości minimalizuje wpływ obciążenia finansowego przypadającego na użytkowników końcowych, na przykład poprzez możliwie najszersze rozłożenie składek.

(244)

Przedsiębiorstwa korzystające z finansowania usługi powszechnej powinny przekazywać krajowym organom regulacyjnym, w celu uzasadnienia swojego wniosku o finansowanie, dostatecznie szczegółowe informacje dotyczące konkretnych elementów wymagających takiego finansowania. Plany państw członkowskich dotyczące wyceny finansowania obowiązku świadczenia usługi powszechnej powinny być przekazane do Komisji w celu sprawdzenia zgodności z TFUE. Państwa członkowskie powinny zapewnić skuteczną przejrzystość i kontrolę sum żądanych na finansowanie obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Wyliczenie kosztów netto świadczenia usługi powszechnej powinno być oparte na obiektywnej i przejrzystej metodyce, aby zapewnić najbardziej efektywne pod względem kosztów świadczenie usługi powszechnej i wspierać równe warunki działania dla uczestników na rynku. Wcześniejsze ujawnienie metodologii, jaka ma być stosowana do wyliczenia kosztów netto poszczególnych elementów usługi powszechnej przed zastosowaniem kalkulacji może pomóc w zwiększeniu przejrzystości.

(245)

Państwom członkowskim nie wolno nakładać na uczestników rynku udziałów finansowych dotyczących środków, które nie są częścią obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Poszczególnym państwom członkowskim wolno podejmować szczególne kroki (poza zakresem obowiązku świadczenia usługi powszechnej) i finansować je zgodnie z prawem Unii, ale nie w drodze udziałów wnoszonych przez uczestników rynku.

(246)

W celu skutecznego wspierania swobodnego przepływu towarów, usług i osób w Unii powinna istnieć możliwość korzystania z pewnych krajowych zasobów numeracyjnych, w szczególności pewnych numerów niegeograficznych w sposób eksterytorialny, tzn. poza terytorium przypisującego państwa członkowskiego. Z uwagi na znaczne ryzyko oszustw związanych z łącznością interpersonalną, takie eksterytorialne użytkowanie powinno zostać dopuszczone jedynie w przypadku świadczenia usług łączności elektronicznej innych niż usługi łączności interpersonalnej. Egzekwowanie stosownych praw krajowych, w szczególności przepisów ochrony konsumentów i innych przepisów związanych z użytkowaniem zasobów numeracyjnych, powinno być zapewniane przez państwa członkowskie niezależnie od tego, gdzie prawa użytkowania zostały przyznane i gdzie w granicach Unii te zasoby numeracyjne są użytkowane. Państwa członkowskie zachowują kompetencję do stosowania własnych praw krajowych do zasobów numeracyjnych stosowanych na ich terytorium, również w przypadku, gdy prawa zostały przyznane w innym państwie członkowskim.

(247)

Krajowy organ regulacyjny lub inne właściwe organy państw członkowskich, w których użytkowane są zasoby numeracyjne z innego państwa członkowskiego, nie mają kontroli nad tymi zasobami numeracyjnymi. Kluczowe jest zatem, by krajowy organ regulacyjny lub inny właściwy organ państwa członkowskiego, który przyznaje prawa do eksterytorialnego użytkowania, zapewnia również skuteczną ochronę użytkowników końcowych w państwach członkowskich, w których te numery są użytkowane. W celu zapewnienia skutecznej ochrony, krajowy organ regulacyjny lub inne właściwe organy przyznające prawa do eksterytorialnego użytkowania powinny dołączyć warunki zgodnie z niniejszą dyrektywą dotyczące przestrzegania przez dostawcę przepisów ochrony konsumentów i innych przepisów związanych z użytkowaniem zasobów numeracyjnych w tych państwach członkowskich, w których te zasoby będą użytkowane.

(248)

Krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy tych państw członkowskich, w których użytkowane są zasoby numeracyjne, powinny mieć możliwość zwrócenia się o wsparcie ze strony krajowych organów regulacyjnych lub innych właściwych organów, które przyznały prawa do użytkowania zasobów numeracyjnych, w egzekwowaniu ich własnych przepisów. Stosowane przez krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy, które przyznały prawa użytkowania, środki w zakresie egzekwowania przepisów powinny obejmować odstraszające kary, w szczególności w przypadku poważnego naruszenia wycofania prawa do eksterytorialnego użytkowania zasobów numeracyjnych przyznanych danemu przedsiębiorstwu. Wymogi dotyczące eksterytorialnego użytkowania nie powinny naruszać uprawnień państw członkowskich do blokowania, w każdym przypadku z osobna, dostępu do numerów lub usług, w sytuacji gdy jest to uzasadnione oszustwem lub niewłaściwym użytkowaniem. Eksterytorialne użytkowanie zasobów numeracyjnych nie powinno naruszać przepisów unijnych związanych ze świadczeniem usług roamingu, w tym usług związanych z zapobieganiem nieprawidłowemu lub niewłaściwemu korzystaniu z usług roamingu, które podlegają regulacji cen detalicznych i są objęte regulowanymi hurtowymi stawkami za roaming. Państwa członkowskie powinny nadal mieć możliwość zawierania szczegółowych umów z państwami trzecimi w sprawie eksterytorialnego użytkowania zasobów numeracyjnych.

(249)

Państwa członkowskie powinny promować zdalne przydzielanie zasobów numeracyjnych, aby ułatwiać zmianę podmiotów udostępniających sieci lub usługi łączności elektronicznej. Bezprzewodowe przydzielanie zasobów numeracyjnych umożliwia przeprogramowywanie identyfikatorów urządzeń komunikacyjnych bez potrzeby fizycznego dostępu do tych urządzań. Funkcja ta jest szczególnie istotna w przypadku usług łączności maszyna–maszyna, tj. usług obejmujących automatyczne przesyłanie danych i informacji między urządzeniami lub aplikacjami opartymi na oprogramowaniu z ograniczonym udziałem człowieka lub bez jego udziału. Podmioty świadczące takie usługi łączności maszyna–maszyna mogą nie korzystać z fizycznego dostępu do swoich urządzeń, ponieważ użytkują je zdalnie, liczba urządzeń jest zbyt duża lub ze względu na schematy korzystania z urządzeń. Z uwagi na rozwijający się rynek usług maszyna–maszyna oraz nowe technologie państwa członkowskie powinny dążyć do zapewnienia technologicznej neutralności przy promowaniu zdalnego przydzielania zasobów numeracyjnych.

(250)

Aby umożliwić konkurencję przedsiębiorstw w sektorze łączności elektronicznej, niezbędny jest dostęp do zasobów numeracyjnych przy zastosowaniu jawnych, obiektywnych i niedyskryminujących kryteriów. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość przyznawania praw użytkowania zasobów numeracyjnych przedsiębiorstwom innym niż dostawcy sieci lub usług łączności elektronicznej, aby zwiększyć wykorzystanie numerów w przypadku różnych usług internetu rzeczy. Wszystkie elementy krajowego planu numeracyjnego, w tym kody punktowe używane przy wybieraniu sieci, powinny być zarządzane przez krajowe organy regulacyjne lub inne właściwe organy. Jeżeli zachodzi potrzeba harmonizacji zasobów numeracyjnych w Unii celem wspierania rozwoju usług ogólnoeuropejskich lub usług transgranicznych, w szczególności nowych usług łączności maszyna–maszyna, takich jak samochody podłączone do internetu, oraz w przypadkach gdy popytu nie da się zaspokoić za pomocą dostępnych zasobów numeracyjnych, Komisja może zastosować środki wykonawcze przy pomocy BEREC.

(251)

Powinna istnieć możliwość realizacji wymogu publikacji decyzji o przyznaniu prawa użytkowania zasobów numeracyjnych poprzez ogłaszanie ich na stronach internetowych.

(252)

Mając na względzie szczególne aspekty związane ze zgłaszaniem przypadków zaginięcia dzieci, państwa członkowskie powinny podtrzymać swoje zobowiązanie do zapewnienia faktycznej dostępności na swoich terytoriach, pod numerem „116000”, dobrze funkcjonującej usługi z zakresu zgłaszania przypadków zaginięcia dzieci. Państwa członkowskie powinny podjąć odpowiednie środki, aby zapewnić osiągnięcie wystarczającego poziomu jakości usługi w obsłudze numeru „116000”.

(253)

Równolegle z infolinią „116000”, umożliwiającą zgłaszanie przypadków zaginięcia dzieci, wiele państw członkowskich zapewnia również, by dzieci miały dostęp do przyjaznej dziecku usługi umożliwiającej połączenie za pośrednictwem numeru „116111” z telefonem zaufania, pomagającym dzieciom wymagającym opieki i ochrony. Takie państwa członkowskie i Komisja powinny zapewnić, by wśród obywateli, a w szczególności wśród dzieci i krajowych systemów ochrony dzieci rosła świadomość istnienia infolinii „116111”.

(254)

Rynek wewnętrzny oznacza, że użytkownicy końcowi mogą mieć w obrębie Unii dostęp do wszystkich numerów uwzględnionych w krajowych planach numeracji innych państw członkowskich oraz do usług wykorzystujących numery niegeograficzne, w tym do bezpłatnych numerów telefonicznych i numerów o podwyższonej opłacie, z wyjątkiem przypadków gdy wywoływany użytkownik końcowy postanowił, ze względów ekonomicznych ograniczyć dostęp z określonych obszarów geograficznych. Użytkownicy końcowi powinni również być w stanie korzystać z dostępu do powszechnych międzynarodowych bezpłatnych numerów telefonicznych („UIFN”). Transgraniczny dostęp do zasobów numeracyjnych i związanych z nimi usług nie powinien być ograniczany, z wyjątkiem obiektywnie uzasadnionych przypadków, na przykład gdy jest to niezbędne do zwalczania oszustw lub nadużyć (na przykład w związku z niektórymi usługami o podwyższonej opłacie), jeżeli numer jest uznawany za numer o zasięgu wyłącznie krajowym (np. krótki kod krajowy) lub jeżeli jest to ekonomicznie niewykonalne. Opłaty pobierane od stron wywołujących spoza danego państwa członkowskiego nie muszą być takie same jak opłaty pobierane od stron wywołujących z terytorium tego państwa członkowskiego. Użytkownicy powinni być w pełni informowani, z wyprzedzeniem i w jasny sposób, o wszelkich zmianach mających zastosowanie do bezpłatnych numerów, takich jak opłaty za połączenia międzynarodowe w przypadku numerów dostępnych za pośrednictwem standardowych międzynarodowych kodów dla połączeń zagranicznych. W przypadku gdy dostawcy usług łączności elektronicznej ze względu na oszustwo lub nadużycie wstrzymują wypłatę dochodów z połączeń wzajemnych lub innych usług, państwa członkowskie powinny zapewnić, by w miarę możliwości dochody z takich wstrzymanych usług zostały zwrócone użytkownikom końcowym, których dotknęło dane oszustwo lub nadużycie.

(255)

Zgodnie z zasadą proporcjonalności szereg przepisów dotyczących praw użytkowników końcowych w niniejszej dyrektywie nie powinien mieć zastosowania do mikroprzedsiębiorstw, które dostarczają usługi łączności interpersonalnej niewykorzystujące numerów. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości definicję małego i średniego przedsiębiorstwa, która obejmuje mikroprzedsiębiorstwa, należy interpretować w sposób ścisły. Aby włączyć tylko przedsiębiorstwa, które są rzeczywiście niezależnymi mikroprzedsiębiorstwami, należy przeanalizować strukturę mikroprzedsiębiorstw tworzących grupę gospodarczą, której moc przekracza moc jednego mikroprzedsiębiorstwa, oraz zapewnić, aby definicja mikroprzedsiębiorstwa nie była obchodzona sposobami czysto formalnymi.

(256)

Tworzenie jednolitego rynku łączności elektronicznej wymaga usunięcia barier dla użytkowników końcowych w dostępie transgranicznym do usług łączności elektronicznej w całej Unii. Dostawcy łączności elektronicznej nie powinni odmawiać ani ograniczać dostępu użytkownikom końcowym ani dyskryminować ich na podstawie ich narodowości, państwa członkowskiego zamieszkania lub państwa członkowskiego siedziby. Różne traktowanie powinno być jednak niewykraczające poza środki przewidziane w rozporządzeniu (UE) nr 531/2012 w przypadku niewłaściwego lub nieprawidłowego korzystania z regulowanych detalicznych usług roamingu.

(257)

Rozbieżne wdrażanie zasad dotyczących ochrony użytkownika końcowego spowodowało znaczne bariery dla rynku wewnętrznego wpływające zarówno na dostawców usług łączności elektronicznej, jak i na użytkowników końcowych. Bariery te należy zmniejszyć, stosując jednakowe zasady zapewniające wysoki wspólny poziom ochrony w całej Unii. Skalibrowana pełna harmonizacja praw użytkowników końcowych objętych niniejszą dyrektywą powinna w znacznym stopniu zwiększać pewność prawa zarówno dla użytkowników końcowych, jak i dostawców usług łączności elektronicznej i powinna znacznie obniżyć bariery wejścia na rynek oraz nadmierne obciążenie związane z przestrzeganiem przepisów wynikające z ich rozdrobnienia. Pełna harmonizacja pomaga pokonać bariery dla funkcjonowania rynku wewnętrznego wynikające z takich krajowych przepisów dotyczących praw użytkownika końcowego, które jednocześnie chronią dostawców krajowych przed konkurencją z innych państw członkowskich. Aby osiągnąć wysoki wspólny poziom ochrony, niektóre przepisy dotyczące praw użytkowników końcowych powinny zostać wzmocnione w niniejszej dyrektywie z uwzględnieniem najlepszych praktyk w państwach członkowskich. Pełna harmonizacja ich praw zwiększa zaufanie użytkowników końcowych do rynku wewnętrznego, ponieważ korzystają oni z jednakowo wysokiego poziomu ochrony przy korzystaniu z usług łączności elektronicznej, nie tylko w swoich państwach członkowskich, lecz także wówczas, gdy mieszkają, pracują lub podróżują w innych państwach członkowskich. Pełna harmonizacja powinna dotyczyć wyłącznie kwestii objętych przepisami niniejszej dyrektywy dotyczącymi praw użytkowników końcowych. Nie powinna ona zatem wpływać na prawo krajowe w odniesieniu do tych aspektów ochrony użytkowników końcowych, w tym niektórych aspektów środków dotyczących przejrzystości, które nie są objęte tymi przepisami. Na przykład środki dotyczące obowiązków w zakresie przejrzystości, które nie są objęte niniejszą dyrektywą, uznaje się za zgodne z zasadą pełnej harmonizacji, natomiast dodatkowe wymogi dotyczące kwestii przejrzystości objętych niniejszą dyrektywą, takie jak publikacja informacji, uznaje się za niezgodne. Państwa członkowskie powinny mieć ponadto możliwość zachowania lub wprowadzenia przepisów krajowych nieuregulowanych wyraźnie w niniejszej dyrektywie, w szczególności aby zająć się nowo pojawiającymi się kwestiami.

(258)

Umowy to dla użytkowników końcowych ważne narzędzie zapewnienia przejrzystości informacji i pewności prawa. Większość dostawców usług działających w środowisku konkurencyjnym zawiera umowy ze swoimi klientami, ponieważ są one handlowo pożądane. W uzupełnieniu do niniejszej dyrektywy do transakcji konsumenckich dotyczących sieci i usług łączności elektronicznej stosują się wymagania obowiązującego prawa Unii dotyczącego ochrony konsumentów w odniesieniu do umów, a w szczególności dyrektywa Rady 93/13/EWG (37) i dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE (38). Włączenie do niniejszej dyrektywy wymogów informacyjnych, które mogą być także wymagane na podstawie dyrektywy 2011/83/UE, nie powinno prowadzić do powielania tych samych informacji w dokumentach przed zawarciem umowy i w dokumentach umownych. Stosowne informacje przekazywane w odniesieniu do niniejszej dyrektywy, w tym bardziej nakazowe i szczegółowe wymogi informacyjne, należy uznać za spełniające odpowiednie wymogi na podstawie dyrektywy 2011/83/UE.

(259)

Niektóre z tych przepisów dotyczących ochrony użytkowników końcowych, które z założenia odnoszą się wyłącznie do konsumentów, a mianowicie te dotyczące informacji umownych, maksymalnego okresu obowiązywania umowy i pakietów, powinny przynosić korzyści nie tylko konsumentom, ale również mikroprzedsiębiorstwom i małym przedsiębiorstwom oraz organizacjom non-profit w rozumieniu prawa krajowego. Pozycja negocjacyjna tych kategorii przedsiębiorstw i organizacji jest porównywalna z pozycją konsumentów, powinny one zatem korzystać z tego samego poziomu ochrony, chyba że wyraźnie zrezygnują z tych praw. Obowiązki dotyczące informacji umownych zawarte w niniejszej dyrektywie, z uwzględnieniem obowiązków zawartych w dyrektywie 2011/83/UE, o których mowa w niniejszej dyrektywie, powinny mieć zastosowanie niezależnie od tego, czy klient ma dokonać jakiejkolwiek płatności, ani od jej wysokości. Obowiązki dotyczące informacji umownych, z uwzględnieniem obowiązków zawartych w dyrektywie 2011/83/UE, powinny mieć automatycznie zastosowanie do mikroprzedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw i organizacji non-profit, chyba że wolą one negocjować zindywidualizowane warunki umowne z dostawcami usług łączności elektronicznej. W przeciwieństwie do mikroprzedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw oraz organizacji non-profit większe przedsiębiorstwa zwykle mają większą siłę przetargową, a zatem nie są uzależnione od tych samych wymogów dotyczących informacji umownych co konsumenci. Inne przepisy, takie jak te dotyczące przenoszenia numerów, które są istotne także dla większych przedsiębiorstw, powinny mieć nadal zastosowanie do wszystkich użytkowników końcowych. Organizacje non-profit są osobami prawnymi, które nie przynoszą zysków ich właścicielom ani członkom. Zazwyczaj organizacje non-profit to organizacje charytatywne lub inne rodzaje organizacji pożytku publicznego. W związku z tym, z uwagi na ich porównywalną sytuację, zasadne jest traktowanie takich organizacji na mocy niniejszej dyrektywy w taki sam sposób jak mikroprzedsiębiorstw lub małych przedsiębiorstw, w zakresie, w jakim dotyczy to praw użytkowników końcowych.

(260)

Specyfika sektora łączności elektronicznej wymaga, oprócz przestrzegania horyzontalnych zasad umownych, także przestrzegania ograniczonej liczby dodatkowych przepisów dotyczących ochrony użytkowników końcowych. Użytkownicy końcowi powinni być informowani, między innymi, o wszelkich oferowanych poziomach jakości usług, warunkach promocji i rozwiązywania umów, aktualnych planach taryfowych oraz opłatach za usługi podlegające szczególnym warunkom cenowym. Informacje te mają znaczenie dla podmiotów świadczących publicznie dostępne usługi łączności elektronicznej inne niż usługi transmisji używane do świadczenia usług łączności maszyna–maszyna. Bez uszczerbku dla mających zastosowanie przepisów dotyczących ochrony danych osobowych, podmiot świadczący publicznie dostępne usługi łączności elektronicznej nie powinien podlegać obowiązkom w zakresie wymogów informacyjnych dotyczących umów, jeżeli dany dostawca i powiązane z nim przedsiębiorstwa lub osoby nie otrzymują żadnego wynagrodzenia bezpośrednio lub pośrednio związanego ze świadczeniem usług łączności elektronicznej, tak jak w przypadku uniwersytetu, który oferuje odwiedzającym swobodny dostęp do swojej sieci Wi-Fi na terenie kampusu, nie otrzymując żadnego, czy to w formie płatności ze strony użytkowników, czy też w formie przychodów z reklam.

(261)

Aby użytkownik końcowy mógł dokonać świadomego wyboru, musi otrzymać wymagane istotne informacje przed zawarciem umowy, przedstawione jasnym i zrozumiałym językiem, oraz na trwałym nośniku lub – w przypadku gdy nie jest to możliwe i bez uszczerbku dla definicji trwałego nośnika zawartej w dyrektywie 2011/83/EU – w dokumencie udostępnionym przez dostawcę, i o którym użytkownik został poinformowany, łatwym do pobrania, otwarcia i sprawdzenia na urządzeniach stosowanych powszechnie przez konsumentów. W celu ułatwienia wyboru, dostawcy powinni również przedstawiać streszczenie głównych warunków umowy. Aby ułatwić porównywanie ofert i obniżyć koszty związane z przestrzeganiem przepisów, Komisja, po skonsultowaniu się z BEREC, powinna przyjąć wzór takich streszczeń umowy. Informacje dostarczone przed zawarciem umowy oraz wzór streszczeń powinny stanowić integralną część ostatecznej umowy. Streszczenie umowy powinno być zwięzłe i łatwe do odczytania, najlepiej nie dłuższe niż odpowiednik jednej strony formatu A4 lub – w przypadku gdy w jednej umowie powiązany jest pakiet kilku różnych usług – odpowiednik maksymalnie trzech stron formatu A4.

(262)

Po przyjęciu rozporządzenia (UE) 2015/2120 przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące informowania o warunkach ograniczających dostęp do usług i aplikacji lub ich użytkowanie oraz informacje dotyczące kształtowania ruchu w sieci stały się nieaktualne i powinny zostać uchylone.

(263)

W odniesieniu do urządzeń końcowych umowa z klientem powinna precyzować wszelkie warunki nakładane przez dostawcę w zakresie korzystania z urządzeń, takich jak blokada SIM w urządzeniach komórkowych – jeżeli warunki takie nie są zabronione przez prawo krajowe – oraz wszelkie opłaty należne w związku z rozwiązaniem umowy, przed uzgodnionym terminem jej wygaśnięcia lub w tym terminie, w tym wszelkie opłaty nałożone w celu zatrzymania urządzenia. Jeżeli użytkownik końcowy decyduje się na zachowanie urządzenia końcowego stanowiącego element oferty w momencie zawierania umowy, należna rekompensata nie powinna przekraczać wartości pro rata temporis obliczonej na podstawie jego wartości w momencie zawierania umowy lub pozostałej części opłaty za usługę do zakończenia umowy w zależności od tego, która z tych kwot jest niższa. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość zdecydowania o zastosowaniu innych metod obliczania stawki rekompensaty, jeżeli taka stawka jest równa obliczonej rekompensacie lub od niej niższa. Wszelkie ograniczenia użytkowania urządzeń końcowych w innych sieciach powinny być nieodpłatnie znoszone przez dostawcę najpóźniej w momencie uiszczenia tej rekompensaty.

(264)

Bez uszczerbku dla spoczywającego na dostawcy istotnego obowiązku związanego z bezpieczeństwem na podstawie niniejszej dyrektywy, umowa powinna precyzować, jaki rodzaj działań dostawca może podjąć w razie wystąpienia zdarzeń naruszających bezpieczeństwo, zagrożeń takimi zdarzeniami lub podatnością na wystąpienie takich wydarzeń. Ponadto umowa powinna również precyzować wszelkie ustalenia dotyczące możliwości kompensacji lub zwrotu pieniędzy, jeśli dostawca w nieadekwatny sposób zareaguje na incydent związany z bezpieczeństwem, w tym jeżeli do zgłoszonego dostawcy incydentu związanego z bezpieczeństwem dochodzi z powodu znanych luk bezpieczeństwa w oprogramowaniu lub sprzęcie komputerowym, w związku z czym producent lub programista udostępnił poprawki, a dostawca nie zastosował ich ani nie podjął żadnych innych odpowiednich środków zaradczych.

(265)

Dostępność przejrzystych, aktualnych i porównywalnych informacji o ofertach i usługach ma kluczowe znaczenie dla konsumentów na konkurencyjnych rynkach, na których występuje wielu dostawców usług. Użytkownicy końcowi powinni być w stanie dokonywać łatwego porównywania cen różnych usług oferowanych na rynku na podstawie informacji publikowanych w łatwo dostępnej formie. Aby umożliwić im łatwe porównywanie cen i usług, właściwe organy, w stosownych przypadkach w porozumieniu z krajowymi organami regulacyjnymi, powinny mieć możliwość wymagania od dostawców usługi dostępu do internetu lub publicznie dostępne usługi łączności interpersonalnej większej przejrzystości w odniesieniu do informacji (w tym taryf, jakości usług, warunków dotyczących dostarczanych urządzeń końcowych, oraz innych stosownych danych statystycznych). Nakładając wszelkie takie wymogi, należy uwzględniać właściwości tych sieci i usług. Należy również zapewnić, aby osoby trzecie miały prawo do bezpłatnego korzystania z publicznie dostępnych informacji publikowanych przez te przedsiębiorstwa, co zapewni im narzędzia porównawcze.

(266)

Użytkownicy końcowi często nie są świadomi kosztów swoich praktyk konsumpcyjnych lub mają trudność z określeniem czasu użytkowania lub zużycia danych przy korzystaniu z usług łączności elektronicznej. Aby zwiększyć przejrzystość i umożliwić lepsze kontrolowanie budżetu przeznaczonego na łączność, należy zapewnić użytkownikom końcowym udogodnienia, które umożliwią im śledzenie zużycia w odpowiednim czasie. Państwa członkowskie powinny mieć ponadto możliwość utrzymania lub wprowadzenia przepisów dotyczących poziomów zużycia, chroniących użytkowników końcowych przed „szokująco wysokimi rachunkami”, w tym w odniesieniu do usług o podwyższonej opłacie i innych usług podlegających szczególnym warunkom cenowym. Pozwala to właściwym organom stosować wymóg, by informacje o takich cenach były przekazywane przed świadczeniem takiej usługi, i nie ma wpływu na możliwość utrzymania lub wprowadzenia przez państwa członkowskie ogólnych obowiązków dotyczących usług o podwyższonej opłacie w celu zapewnienia skutecznej ochrony użytkowników końcowych.

(267)

Niezależne narzędzia porównawcze, takie jak strony internetowe, są dla użytkowników końcowych skutecznym sposobem, aby ocenić zalety ofert różnych dostawców usług dostępu do internetu i usługi łączności interpersonalnej, w przypadku gdy są świadczone w oparciu o powtarzalne lub oparte na zużyciu bezpośrednie opłaty pieniężne oraz uzyskać bezstronne informacje, w szczególności dzięki możliwości porównywania w jednym miejscu cen, taryf i parametrów jakości usług. Narzędzia takie powinny być funkcjonalnie niezależne od podmiotów świadczących usługi i żaden podmiot świadczący usługi nie powinien być traktowany preferencyjnie w wynikach wyszukiwania. Takie narzędzia powinny dążyć do dostarczania informacji, które są jasne, precyzyjne, kompletne i kompleksowe. Powinno się w nich również dążyć do uwzględnienia jak najszerszego zakresu ofert, aby przedstawić ich reprezentatywny przegląd i objąć znaczną część rynku. Informacje podawane przez takie narzędzia powinny być wiarygodne, bezstronne i przejrzyste. Użytkownicy końcowi powinni być informowani o dostępności takich narzędzi. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby na ich terytoriach użytkownicy końcowi mieli swobodny dostęp do co najmniej jednego takiego narzędzia. W przypadku gdy w danym państwie członkowskim jest tylko jedno tego rodzaju narzędzie i przestaje ono funkcjonować lub nie spełnia już kryteriów jakości, państwa członkowskie powinny dopilnować, aby użytkownicy końcowi uzyskali w odpowiednim terminie dostęp do innego narzędzia porównawczego na poziomie krajowym.

(268)

Niezależne narzędzia porównawcze mogą być prowadzone przez prywatne przedsiębiorstwa lub przez właściwe organy bądź w ich imieniu, powinny być jednak prowadzone zgodnie z określonymi kryteriami jakości, w tym z wymogiem dostarczenia informacji o ich właścicielach, zapewniania dokładnych i aktualnych informacji, podawania czasu ostatniej aktualizacji, wyznaczania jasnych, obiektywnych kryteriów, na jakich będzie opierać się porównywanie, oraz uwzględniania szerokiego zakresu ofert obejmującego znaczną część rynku. Państwa członkowskie powinny móc ustalić, jak często w narzędziach porównawczych należy dokonywać przeglądu i aktualizacji informacji udostępnianych użytkownikom końcowym, z uwzględnieniem częstotliwości, z jaką dostawcy usług dostępu do internetu i publicznie dostępnych usług łączności interpersonalnej na ogół aktualizują swoje informacje o planach taryfowych i jakości usług.

(269)

W celu uwzględnienia kwestii interesu publicznego związanych z korzystaniem z usług dostępu do internetu i publicznie dostępnych usług łączności interpersonalnej wykorzystujących numery oraz, aby zachęcić do ochrony praw i wolności innych, państwa członkowskie powinny mieć możliwość wytwarzania i rozpowszechniania, z pomocą dostawców tych usług, informacji użyteczności publicznej związanych z korzystaniem z takich usług. Mogłoby to obejmować informacje użyteczności publicznej dotyczące najczęstszych naruszeń przepisów i ich skutków prawnych, np. naruszeń praw autorskich, innego bezprawnego wykorzystywania oraz rozpowszechniania treści szkodliwych, oraz porady i sposoby własnej ochrony przed zagrożeniami, które mogą zaistnieć na przykład w związku z ujawnieniem w niektórych przypadkach informacji prywatnych, jak również przed zagrożeniami dla prywatności i danych osobowych, a także dostępność łatwego w użytkowaniu oraz konfigurowalnego oprogramowania lub innych odpowiednich narzędzi umożliwiających ochronę dzieci lub osób podatnych na powyższe zagrożenia. Przepływ informacji mógłby być koordynowany w ramach procedury współpracy ustanowionej w niniejszej dyrektywie. Takie informacje użyteczności publicznej należy w razie potrzeby uaktualniać i przedstawiać w zrozumiałych formach, zależnie od decyzji państwa członkowskiego, także na stronach internetowych krajowych organów publicznych. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość nałożenia na dostawców usług dostępu do internetu i publicznie dostępnych usług łączności interpersonalnej wykorzystujące numery obowiązku przekazywania wszystkim swoim klientom takich standardowych informacji w sposób uznany za odpowiedni przez krajowe organy publiczne. Rozpowszechnianie takich informacji nie powinno jednak powodować nakładania na dostawców nadmiernych obciążeń. Jeżeli taka sytuacja ma miejsce, państwa członkowskie powinny wymagać, aby takie rozpowszechnianie następowało w sposób stosowany przez dostawców celem porozumiewania się z użytkownikami końcowymi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

(270)

W razie braku odpowiednich przepisów prawa Unii treści, aplikacje i usługi uznaje się za zgodne z prawem lub szkodliwe zgodnie z krajowym prawem materialnym i proceduralnym. Podejmowanie zgodnie z odpowiednią procedurą decyzji o tym, czy treści, aplikacje lub usługi są zgodne z prawem lub szkodliwe, należy do zadań państw członkowskich, a nie do dostawców sieci lub usług łączności elektronicznej. Niniejsza dyrektywa oraz dyrektywa 2002/58/WE pozostają bez uszczerbku dla dyrektywy 2000/31/WE, która zawiera między innymi zasadę „zwykłego przekazu” dotyczącą określonych w niej dostawców usług będących pośrednikami.

(271)

Krajowe organy regulacyjne w porozumieniu z innymi właściwymi organami lub – w stosownych przypadkach – inne właściwe organy w porozumieniu z krajowymi organami regulacyjnymi powinny być uprawnione do monitorowania jakości usług i do systematycznego gromadzenia informacji na temat jakości usług oferowanych przez dostawców usług dostępu do internetu i publicznie dostępnych usług łączności interpersonalnej w takim zakresie, w jakim ci ostatni są w stanie zaoferować minimalne poziomy jakości usług, albo poprzez kontrolę przynajmniej niektórych elementów sieci, albo w oparciu o podpisaną w tym celu umowę o gwarantowaniu poziomu usług, w tym jakość związaną ze świadczeniem usług użytkownikom końcowym z niepełnosprawnościami. Informacje te należy gromadzić na podstawie kryteriów pozwalających na porównywanie dostawców usług i sytuacji w państwach członkowskich. Jest prawdopodobne, że dostawcy takich usług łączności elektronicznej, działający w konkurencyjnym środowisku, zechcą dla korzyści handlowych publicznie udostępniać wystarczające i aktualne informacje o swoich usługach. Krajowe organy regulacyjne w porozumieniu z innymi właściwymi organami lub – w stosownych przypadkach – inne właściwe organy w porozumieniu z krajowymi organami regulacyjnymi z innymi właściwymi organami powinny mimo to mieć możliwość wprowadzenia wymogu publikacji takich informacji, jeżeli wykazano, że nie są one faktycznie dostępne dla obywateli. W przypadku gdy jakość publicznie dostępnych usług łączności interpersonalnej zależy od jakichkolwiek czynników zewnętrznych, takich jak kontrola transmisji sygnału lub zdolność przyłączeniowa do sieci, krajowe organy regulacyjne w porozumieniu z innymi właściwymi organami powinny mieć możliwość wymagania od dostawców takich usług, by odpowiednio informowali o tym swoich konsumentów.

(272)

Krajowe organy regulacyjne w porozumieniu z innymi właściwymi organami powinny również określić metody pomiaru, które mają stosować dostawcy usług w celu poprawy porównywalności dostarczanych danych. Aby ułatwić porównywalność w Unii i obniżyć koszty przestrzegania przepisów, BEREC powinien przyjąć wytyczne dotyczące odpowiednich parametrów jakości usług, które krajowe organy regulacyjne w porozumieniu z innymi właściwymi organami powinny w najwyższym stopniu uwzględniać.

(273)

Aby odnieść pełną korzyść z konkurencji, konsumenci powinni mieć możliwość dokonywania świadomych wyborów i – gdy leży to w ich najlepszym interesie – zmieniać dostawców. Istotne jest zapewnienie, aby możliwości tej nie ograniczały przeszkody prawne, techniczne ani praktyczne, w tym warunki umów, procedury i opłaty. Nie wyklucza to jednak wprowadzania przez dostawców racjonalnie uzasadnionych minimalnych okresów umownych wynoszących maksymalnie 24 miesiące w umowach konsumenckich. Państwa członkowskie powinny mieć jednak możliwość utrzymania lub wprowadzenia – ze względu na uwarunkowania krajowe, takie jak poziomy konkurencji i stabilność inwestycji sieciowych – przepisów dotyczących krótszego maksymalnego okresu trwania umowy oraz pozwolenia konsumentom na zmianę planu taryfowego lub rozwiązanie umowy przed upływem okresu jej obowiązywania bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Niezależnie od danej umowy o usługi łączności konsumenci mogą woleć skorzystać z dłuższego okresu spłaty kosztów uruchomienia fizycznego łącza. Takie zobowiązania konsumenckie mogą być istotnym czynnikiem ułatwiającym realizację sieci o bardzo dużej przepustowości w lokalach użytkowników końcowych lub w ich bezpośredniej bliskości, w tym poprzez systemy agregacji popytu umożliwiające inwestorom sieciowym obniżenie początkowego ryzyka związanego z upowszechnianiem sieci. Ustanowione w niniejszej dyrektywie prawa konsumentów do zmiany dostawców usług łączności elektronicznej nie powinny być jednak ograniczane takimi okresami spłaty określanymi w umowach o uruchomienie fizycznego łącza, a umowy takie nie powinny obejmować urządzeń końcowych ani urządzeń dostępu do internetu, takich jak urządzenia telefoniczne, rutery czy modemy. Państwa członkowskie powinny zapewniać równe traktowanie podmiotów, w tym operatorów, finansujących instalację podłączenia sieci o bardzo dużej przepustowości w lokalu użytkownika końcowego, w tym w przypadkach, gdy takie finansowanie odbywa się w drodze umowy ratalnej.

(274)

Możliwe jest również automatyczne przedłużanie umów na świadczenie usług łączności elektronicznej. W takich przypadkach użytkownicy końcowi powinni mieć możliwość rozwiązania umowy bez ponoszenia żadnych kosztów po zakończeniu okresu jej obowiązywania.

(275)

Wszelkie zmiany warunków umownych proponowane przez dostawców publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej innych niż usług łączności interpersonalnej niewykorzystujące numerów, które to zmiany nie pociągają za sobą korzyści dla użytkownika końcowego – na przykład w związku z opłatami, taryfami, limitami ilości danych, szybkością przesyłu danych, zasięgiem lub przetwarzaniem danych osobowych – powinny dawać użytkownikowi końcowemu prawo do rozwiązania umowy bez ponoszenia żadnych kosztów, nawet jeżeli są one powiązane z pewnymi korzystnymi zmianami. Każda zmiana warunków umownych przez dostawcę powinna zatem upoważniać użytkownika końcowego do rozwiązania umowy, chyba że każda taka zmiana jest sama w sobie korzystna dla użytkownika końcowego lub zmiany te mają charakter czysto administracyjny, np. zmiana adresu dostawcy i nie mają negatywnego wpływu na użytkownika końcowego lub zmiany te wynikają ze zmian ustawowych lub regulacyjnych, takich jak nowe wymogi dotyczące informacji umownych nałożone prawem unijnym lub krajowym. W przypadku gdy zmiana jest wyłącznie na korzyść użytkownika końcowego, powinna być oceniana na podstawie obiektywnych kryteriów. Prawo użytkownika końcowego do rozwiązania umowy powinno być wykluczone wyłącznie wtedy, gdy dostawca może wykazać, że wszystkie zmiany w umowie są wyłącznie na korzyść użytkownika końcowego lub mają charakter czysto administracyjny i nie wpływają negatywnie na użytkownika końcowego.

(276)

Użytkownicy końcowi powinni być informowani o wszelkich zmianach warunków umownych za pomocą trwałego nośnika. Użytkownicy końcowi inni niż konsumenci, mikroprzedsiębiorstwa lub małe przedsiębiorstwa lub organizacje non-profit nie powinni korzystać z prawa do rozwiązania umowy w przypadku zmiany umowy w odniesieniu do usług transmisji stosowanych w usługach łączności maszyna–maszyna. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wprowadzenia określonych sposobów ochrony użytkowników końcowych w odniesieniu do rozwiązania umowy, w przypadku gdy użytkownik końcowy zmienia miejsce zamieszkania. Przepisy dotyczące rozwiązania umowy powinny pozostawać bez uszczerbku dla innych przepisów prawa unijnego lub krajowego dotyczących podstaw rozwiązania umowy lub możliwości zmiany warunków umownych przez dostawcę lub użytkownika końcowego.

(277)

Możliwość zmiany dostawców jest fundamentem skutecznej konkurencji w konkurencyjnym środowisku. Dostępność przejrzystych, dokładnych i podanych w odpowiednim czasie informacji o takiej możliwości powinna zwiększyć pewność użytkowników końcowych dokonujących takiej zmiany i zachęcić ich do aktywnego uczestnictwa w procesie konkurencyjnym. Dostawcy usług powinni zapewnić ciągłość usługi, tak aby użytkownicy końcowi mogli zmieniać dostawców bez narażania się na ryzyko utraty usługi oraz tam, gdzie jest to technicznie możliwe – umożliwiać zmianę w terminie wskazanym przez użytkowników końcowych.

(278)

Przenoszenie numeru jest kluczowym czynnikiem ułatwiającym podejmowanie wyborów przez konsumentów oraz skuteczną konkurencję na konkurencyjnych rynkach łączności elektronicznej. Użytkownicy końcowi, którzy sobie tego zażyczą, powinni mieć możliwość zachowania numeru(-ów) niezależnie od tego, który dostawca usług świadczy usługę, i przez ograniczony czas między zmianą dostawców usług. Niniejsza dyrektywa nie obejmuje zapewnienia tej usługi dodatkowej w przypadku połączeń z publiczną siecią telefoniczną między lokalizacją stacjonarną i niestacjonarną. Jednakże państwa członkowskie powinny mieć możliwość zastosowania przepisów dotyczących przenoszenia numerów między sieciami stacjonarnymi i komórkowymi.

(279)

Wpływ przenoszenia numerów znacznie wzrasta w przypadku, gdy istnieje przejrzysta informacja o taryfach, dla użytkowników końcowych, którzy przenoszą swój numer, jak i dla tych użytkowników końcowych, którzy dzwonią do tych, którzy przenieśli swoje numery. Krajowe organy regulacyjne powinny, tam gdzie to jest możliwe, umożliwić odpowiednią przejrzystość taryf jako część wprowadzania przenoszenia numerów.

(280)

Zapewniając kierowanie się kosztami przy ustalaniu cen za połączenia wzajemne w odniesieniu do wprowadzenia przenoszenia numerów, krajowe organy regulacyjne powinny mieć możliwość uwzględniania cen dostępnych na porównywalnych rynkach.

(281)

Możliwość przeniesienia numeru jest jednym z kluczowych czynników ułatwiających wybór konsumentowi oraz skutecznym elementem konkurencji na rynku łączności elektronicznej i powinna być realizowana w jak najkrótszym czasie, tak aby numer był aktywowany i gotowy do wykorzystania w ciągu jednego dnia roboczego, a użytkownik końcowy nie doświadczał braku usługi trwającego dłużej niż jeden dzień roboczy od uzgodnionego terminu. Prawo przeniesienia numeru powinno przysługiwać użytkownikowi końcowemu, który zawarł z dostawcą stosowną umowę (płatności z góry lub z dołu). Aby zapewnić jeden punkt kompleksowej obsługi umożliwiający sprawną zmianę dostawcy, proces zmiany powinien być prowadzony przez przejmujący podmiot świadczący usługi łączności elektronicznej. Krajowe organy regulacyjne lub – w stosownych przypadkach – inne właściwe organy powinny mieć możliwość zalecenia ogólnego procesu zmiany dostawcy i przenoszenia numerów, uwzględniając krajowe przepisy dotyczące umów oraz rozwój technologii. Powinno to obejmować, w miarę możliwości, wymóg ukończenia procesu przeniesienia numeru w ramach przydzielania zdalnego, chyba że użytkownik końcowy wystąpi z innym wnioskiem. Doświadczenie w niektórych państwach członkowskich pokazuje, że istnieje ryzyko przenoszenia numerów użytkowników końcowych do innego dostawcy bez udzielenia przez nich zgody. Chociaż sprawą tą powinny zająć się w głównej mierze organy egzekwowania prawa, państwa członkowskie powinny być w stanie nakładać takie minimalne proporcjonalne środki w odniesieniu do przenoszenia numeru, w tym odpowiednie kary, które są niezbędne do zminimalizowania takiego zagrożenia oraz do zapewnienia użytkownikom końcowym ochrony w trakcie przenoszenia numeru bez zmniejszania dla nich atrakcyjności tego procesu. Prawo do przenoszenia numerów nie powinno być ograniczone warunkami umownymi.

(282)

Aby zapewnić zmianę dostawcy i przeniesienie numeru w ramach czasowych przewidzianych w niniejszej dyrektywie, państwa członkowskie powinny zapewniać użytkownikom końcowym wypłatę odszkodowania przez dostawcę w sposób sprawny i terminowy, w przypadku niewykonania umowy z użytkownikiem końcowym. Środki takie powinny być proporcjonalne do czasu trwania opóźnienia w realizacji umowy. Użytkownicy końcowi powinni przynajmniej otrzymywać rekompensatę za opóźnienia przekraczające jeden dzień roboczy w przypadku aktywacji usługi, przeniesienia numeru lub utraty usługi oraz za niedotrzymanie przez dostawców uzgodnionych terminów wizyty serwisowej lub instalacyjnej. Dodatkowa rekompensata może mieć również postać automatycznego obniżenia płatności w przypadkach, gdy dawca ma nadal świadczyć swoje usługi do czasu aktywacji usług przez dostawcę biorcę.

(283)

Coraz powszechniejsze stają się pakiety składające się co najmniej z usługi dostępu do internetu albo publicznie dostępnych usług łączności interpersonalnej wykorzystujących numery i innych usług, takich jak publicznie dostępne usługi łączności interpersonalnej niewykorzystujące numerów, linearne usługi medialne oraz usługi maszyna–maszyna lub urządzenia końcowe, i są one ważnym elementem konkurencji. Do celów niniejszej dyrektywy za istnienie pakietu uznaje się sytuacje, w których elementy pakietu są dostarczane lub sprzedawane przez tego samego dostawcę na podstawie tej samej lub ściśle związanej lub połączonej umowy. Chociaż pakiety często przynoszą korzyści konsumentom, mogą utrudniać zmianę dostawcy lub powodować koszty i podnosić ryzyko umownego uzależnienia od jednego dostawcy. W przypadku gdy różne usługi oraz urządzenia końcowe, które wchodzą w zakres pakietu podlegają rozbieżnym zasadom dotyczącym rozwiązywania umowy i zmiany dostawcy lub do wszelkich umownych zobowiązań dotyczących nabywania urządzeń końcowych, jest to faktyczne ograniczenie określonych w niniejszej dyrektywie praw konsumentów do przejścia na konkurencyjną ofertę w odniesieniu do całego pakietu lub jego części. Niektóre podstawowe przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące informacji zawartych w streszczeniu umowy, jej przejrzystości, czasu trwania, rozwiązania i zmiany dostawcy powinny zatem mieć zastosowanie do wszystkich elementów danego pakietu, w tym urządzeń końcowych, innych usług, takich jak dostarczanie treści cyfrowych lub usługi cyfrowe, oraz usług łączności elektronicznej, które nie są bezpośrednio objęte zakresem stosowania tych przepisów. Wszystkie obowiązki użytkownika końcowego mające na mocy niniejszej dyrektywy zastosowanie do danej usługi łączności elektronicznej świadczonej lub sprzedawanej jako odrębna usługa powinny mieć zastosowanie również wtedy, gdy jest ona częścią pakietu obejmującego przynajmniej usługę dostępu do internetu lub publicznie dostępną usługę łączności interpersonalnej wykorzystującą numery. Inne kwestie umowne, takie jak środki ochrony prawnej mające zastosowanie w przypadku nieprzestrzegania warunków umowy, powinny być regulowane zasadami mającymi zastosowanie do danego elementu oferty wiązanej, na przykład warunkami umów o sprzedaż towarów lub o dostarczanie treści cyfrowych. Jednak prawo rozwiązania umowy w odniesieniu do któregokolwiek z elementów pakietu obejmującego przynajmniej usługę dostępu do internetu lub publicznie dostępną usługę łączności interpersonalnej wykorzystującą numery przed upływem uzgodnionego okresu obowiązywania umowy – ze względu na brak zgodności lub brak realizacji dostawy – powinno dawać konsumentowi prawo do rozwiązania umowy w odniesieniu do wszystkich elementów tego pakietu. Również w celu zachowania możliwości łatwej zmiany dostawcy konsumenci nie powinni być uzależnieni od jednego dostawcy na podstawie umownego automatycznego przedłużenia pierwszego okresu umownego.

(284)

Dostawcy usług łączności interpersonalnej wykorzystującej numery mają obowiązek zapewniania dostępu do służb ratunkowych za pomocą zgłoszeń alarmowych. W wyjątkowych okolicznościach, tj. ze względu na brak możliwości technicznych, mogą nie być w stanie zapewnić dostępu do służb ratunkowych lub informacji o lokalizacji osoby wykonującej połączenie lub obu tych usług. W takich przypadkach powinni odpowiednio poinformować o tym w umowie swoich klientów. Dostawcy ci powinni podać swoim klientom wyraźne i przejrzyste informacje w pierwotnej umowie oraz aktualizować je w przypadku jakiejkolwiek zmiany w zakresie dostępu do służb ratunkowych, na przykład wraz z fakturami. Informacje te powinny dotyczyć także wszelkich ograniczeń zasięgu terytorialnego wynikających z planowanych operacyjnych parametrów technicznych usługi łączności oraz dostępnej infrastruktury. W przypadku gdy usługa nie jest świadczona w ramach połączenia mającego zapewnić określoną jakość usługi, informacje powinny dotyczyć również poziomu niezawodności dostępu oraz informacji o lokalizacji osoby wykonującej połączenie w porównaniu z usługą świadczoną w ramach takiego połączenia, z uwzględnieniem aktualnych standardów technologicznych i standardów jakości, a także wszelkich parametrów jakości usług określonych w niniejszej dyrektywie.

(285)

Użytkownicy końcowi powinni mieć możliwość dostępu do służb ratunkowych za pomocą bezpłatnych zgłoszeń alarmowych bez konieczności użycia żadnego środka płatniczego, z jakiegokolwiek urządzenia, które umożliwia korzystanie z usług łączności interpersonalnej wykorzystującej numery, w tym w czasie korzystania z usług roamingu w państwie członkowskim. Zgłoszenia alarmowe są formą łączności, która obejmuje nie tylko usługi łączności głosowej, lecz również wiadomości tekstowe, komunikatory, połączenia wideo lub inne rodzaje łączności, na przykład usługi komunikacji tekstowej w czasie rzeczywistym, pełnej konwersacji lub usługi przekazu. Państwa członkowskie, uwzględniając możliwości i wyposażenie techniczne PSAP, powinny mieć możliwość określenia, które usługi łączności interpersonalnej wykorzystujące numery są odpowiednie dla służb ratunkowych, w tym mieć możliwość ograniczenia tych opcji do usług łączności głosowej i usług równorzędnych dla użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami, lub dodania dodatkowych opcji po uzgodnieniu z krajowymi PSAP. Zgłoszenie alarmowe może zostać uruchomione w imieniu danej osoby przez system pokładowy eCall lub zgłoszenie eCall zdefiniowane w rozporządzeniu (UE) 2015/758.

(286)

Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby dostawcy usług łączności interpersonalnej wykorzystujących numery zapewniali niezawodny i dobrze ukierunkowany dostęp do służb ratunkowych, z uwzględnieniem krajowych warunków i kryteriów oraz zdolności krajowych PSAP. Państwa członkowskie powinny uwzględnić zdolność PSAP do obsługi zgłoszeń alarmowych w więcej niż jednym języku. Jeżeli usługa łączności interpersonalnej wykorzystująca numery nie jest dostarczana za pomocą połączenia mającego zapewnić określoną jakość, dostawca usług może nie być w stanie zagwarantować, że zgłoszenia alarmowe dokonywane w ramach tej usługi będą przekierowywane równie niezawodnie do najbardziej odpowiedniego publicznego punktu przyjmowania zgłoszeń o wypadkach (PSAP). W przypadku takich niezależnych od sieci dostawców, czyli dostawców, którzy nie są zintegrowani z publicznym dostawcą udostępniającym sieci łączności elektronicznej, udostępnianie informacji o lokalizacji osoby wykonującej połączenie może nie zawsze być technicznie wykonalne. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby normy gwarantujące właściwe i niezawodne przekierowywanie i uzyskiwanie połączeń ze służbami ratunkowymi zostały jak najszybciej wdrożone w celu umożliwienia niezależnym od sieci dostawcom usług łączności interpersonalnej wykorzystujących numery wypełnianie obowiązków związanych z dostępem do służb ratunkowych i do informacji o lokalizacji osoby wykonującej połączenie na poziomie porównywalnym z tym, jakiego wymaga się od innych podmiotów świadczących takie usługi łączności. Jeżeli takie standardy i powiązane systemy PSAP nie zostały wdrożone, nie należy wymagać od niezależnych od sieci usług łączności interpersonalnej wykorzystujących numery zapewnienia dostępu do służb ratunkowych w inny sposób niż technicznie wykonalny lub ekonomicznie opłacalny. To może na przykład obejmować wyznaczenie przez państwo członkowskie jednego, centralnego PSAP do odbierania zgłoszeń alarmowych. Jednak tacy dostawcy powinni informować użytkowników końcowych, w jakich sytuacjach dostęp do jednolitego europejskiego numeru alarmowego „112” lub informacji o lokalizacji osoby wykonującej połączenie nie jest zapewniony.

(287)

Aby poprawić sprawozdawczość i pomiar wydajności przez państwa członkowskie w odniesieniu do odbierania i obsługi zgłoszeń alarmowych, Komisja powinna co dwa lata przedkładać Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie na temat skuteczności wdrażania jednolitego europejskiego numeru alarmowego „112”.

(288)

Państwa członkowskie powinny podjąć szczególne środki w celu zapewnienia, by służby ratunkowe, w tym za pośrednictwem jednolitego europejskiego numeru alarmowego „112”, były w równym stopniu dostępne dla użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami, w szczególności niesłyszących, słabo słyszących, z zaburzeniami mowy i głuchoniewidomych, a także zgodne z unijnym prawem harmonizującym wymogi dotyczące dostępności produktów i usług. Może się to wiązać z zapewnieniem specjalnych urządzeń końcowych dla osób z niepełnosprawnościami, jeśli inne sposoby łączności nie są dla nich odpowiednie.

(289)

Istotne znaczenie ma podnoszenie świadomości istnienia jednolitego europejskiego numeru alarmowego „112”, aby poprawić ochronę i bezpieczeństwo obywateli podróżujących po terytorium Unii. W tym celu obywatele podróżujący na terytorium któregokolwiek z państw członkowskich powinni być w pełni świadomi – w szczególności poprzez informacje dostarczane w międzynarodowych terminalach autobusowych, na dworcach kolejowych, w portach i portach lotniczych oraz informacje zamieszczane w książkach telefonicznych i rozliczeniach usług – że jednolity europejski numer alarmowy „112” mogą wykorzystywać jako jednolity numer alarmowy w całej Unii. Odpowiedzialne są za to przede wszystkim państwa członkowskie, ale Komisja powinna nadal wspierać i uzupełniać ich inicjatywy na rzecz zwiększania świadomości istnienia jednolitego europejskiego numeru alarmowego „112” oraz regularnie oceniać wiedzę społeczeństwa o tym numerze.

(290)

Informacje o lokalizacji osoby wykonującej połączenie, które mają zastosowanie do wszystkich zgłoszeń alarmowych, podnoszą poziom ochrony i bezpieczeństwa użytkowników końcowych i pomagają służbom ratunkowym w wykonywaniu ich obowiązków, pod warunkiem że przekazanie zgłoszenia alarmowego i powiązanych informacji służbom ratunkowym jest gwarantowane przez krajowy system PSAP. Odbiór i wykorzystanie informacji o lokalizacji osoby wykonującej połączenie, obejmujących zarówno informacje oparte na sieci, jak i – jeśli są dostępne – informacje o lokalizacji oparte na urządzeniach telefonicznych, powinny być zgodne z odnośnym prawem Unii o przetwarzaniu danych osobowych i środkach bezpieczeństwa. Przedsiębiorstwa, które zapewniają lokalizację opartą na sieci, powinny udostępniać informacje o lokalizacji osoby wykonującej połączenie służbom ratunkowym, kiedy tylko to połączenie dotrze do tych służb, niezależnie od użytej techniki. Technologie lokalizacji oparte na urządzeniach telefonicznych okazały się jednak znacznie bardziej sprawne i opłacalne ze względu na dostępność danych dostarczanych przez europejski system wspomagania satelitarnego i system satelitarny Galileo oraz inne globalne systemy nawigacji satelitarnej i dane przesyłane za pośrednictwem sieci WiFi. Dlatego też pochodzące z urządzeń telefonicznych informacje o lokalizacji osoby wykonującej połączenie powinny być uzupełnieniem dla tego rodzaju informacji opartych na sieci, nawet jeżeli lokalizacja za pomocą urządzeń telefonicznych staje się dostępna dopiero po dokonaniu zgłoszenia alarmowego. Państwa członkowskie powinny zapewnić, by – w miarę możliwości – pochodzące z urządzeń telefonicznych informacje o lokalizacji osoby wykonującej połączenie były przekazywane najodpowiedniejszemu PSAP. Nie zawsze będzie to możliwe, na przykład jeśli lokalizacja nie jest dostępna w danym urządzeniu telefonicznym lub w wykorzystywanej usłudze łączności interpersonalnej lub kiedy uzyskanie tych informacji nie jest technicznie wykonalne. Państwa członkowskie powinny ponadto zapewnić PSAP możliwość pozyskiwania dostępnych informacji o lokalizacji osoby wykonującej połączenie i zarządzania tymi informacjami wtedy, gdy jest to wykonalne. Ustalenie i przekazanie informacji o lokalizacji osoby wykonującej połączenie powinno być bezpłatne zarówno dla użytkownika końcowego, jak i dla organu przyjmującego zgłoszenie alarmowe, bez względu na sposób ich ustalenia, na przykład za pomocą urządzenia telefonicznego lub sieci, lub na sposób ich przekazania, na przykład za pomocą kanału głosowego, wiadomości tekstowej lub technologii IP.

(291)

Aby odpowiednio reagować na rozwój technologiczny związany z precyzyjnym informowaniem o lokalizacji osoby wykonującej połączenie, równorzędnym dostępem dla użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami i przekierowywaniem połączeń do właściwych PSAP, Komisja powinna mieć możliwość przyjmowania w drodze aktu delegowanego środków niezbędnych do zapewnienia kompatybilności, interoperacyjności, jakości, niezawodności i ciągłości zgłoszeń alarmowych w Unii, takich jak środki składające się z funkcjonalnych przepisów określających rolę różnych stron w łańcuchu łączności, na przykład dostawców usług łączności interpersonalnej wykorzystujących numery, operatorów sieci j oraz PSAP, jak również przepisów technicznych określających techniczne środki wykonania przepisów funkcjonalnych. Środki takie powinny pozostawać bez uszczerbku dla organizacji służb ratunkowych w państwach członkowskich.

(292)

Obywatel w jednym państwie członkowskim, który potrzebuje nawiązać kontakt ze służbami ratunkowymi w innym państwie członkowskim, nie może tego zrobić, ponieważ służby ratunkowe mogą nie dysponować żadnymi danymi kontaktowymi służb ratunkowych w innych państwach członkowskich. Należy zatem wprowadzić bezpieczną bazę danych obejmującą całą Unię, zawierającą numery głównej służby ratunkowej w każdym państwie. W tym celu BEREC powinien utrzymywać bezpieczną bazę danych zawierającą numery służb ratunkowych E.164 państw członkowskich, aby zapewnić możliwość kontaktu ze służbą ratunkową jednego z państw członkowskich z innego państwa członkowskiego, jeżeli taka baza danych nie jest utrzymywana przez inną organizację.

(293)

Rozbieżne krajowe przepisy prawne zostały rozwinięte w odniesieniu do transmisji – za pomocą usług łączności elektronicznej – publicznych ostrzeżeń dotyczących zbliżających się lub pogłębiających się stanów wyjątkowych i katastrof. W celu zbliżenia prawodawstwa w tej dziedzinie niniejsza dyrektywa powinna zatem przewidywać, aby w przypadku ustanowienia publicznych systemów ostrzegania dostawców usług ruchomej łączności interpersonalnej wykorzystujące numery przekazywały publiczne ostrzeżenia wszystkim użytkownikom końcowym, których to dotyczy. Za użytkowników końcowych, których to dotyczy, należy uznawać tych, którzy w okresie objętym ostrzeżeniem – wyznaczonym przez właściwe organy – znajdują się w obszarach geograficznych potencjalnie dotkniętych zbliżającymi się lub pogłębiającymi się stanami wyjątkowymi i katastrofami.

(294)

W przypadku gdy zapewniany jest skuteczny i spełniający najwyższy poziom bezpieczeństwa danych kontakt ze wszystkimi zainteresowanymi użytkownikami końcowymi, niezależnie od miejsca lub państwa członkowskiego ich zamieszkania, państwa członkowskie powinny mieć możliwość wprowadzenia transmisji publicznych ostrzeżeń za pośrednictwem publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej innych niż usługi ruchomej łączności interpersonalnej wykorzystujące numery i innych niż usługi transmisji wykorzystywane do celów nadawczych lub za pośrednictwem aplikacji mobilnej przesyłanej za pomocą usług dostępu do internetu. W celu informowania użytkowników końcowych przyjeżdżających do danego państwa członkowskiego o istnieniu takich publicznych systemów ostrzegania państwo to powinno zapewnić, by ci użytkownicy końcowi otrzymywali automatycznie za pomocą SMS, niezwłocznie i bezpłatnie, łatwo zrozumiałe informacje dotyczące sposobu otrzymywania ostrzeżeń publicznych, w tym za pomocą ruchomych urządzeń końcowych nieobsługujących usług dostępu do internetu. Publiczne ostrzeżenia inne niż oparte na usługach ruchomej łączności interpersonalnej wykorzystujących numery powinny być przekazywane użytkownikom końcowym w sposób łatwy do otrzymania. W przypadku gdy publiczny system ostrzegania opiera się na aplikacji, nie powinna ona wymagać od użytkowników końcowych logowania się lub rejestrowania w danym organie ani u danego dostawcy aplikacji. Dane dotyczące lokalizacji użytkowników końcowych powinny być używane zgodnie z dyrektywą 2002/58/WE. Transmisja publicznych ostrzeżeń powinna być bezpłatna dla użytkowników końcowych. Dokonując przeglądu wdrożenia niniejszej dyrektywy Komisja mogłaby również ocenić, czy zgodnie z prawem Unii możliwe i wykonalne jest ustanowienie jednolitego ogólnounijnego systemu ostrzegania, w celu zawiadomienia ogółu społeczeństwa w przypadku zagrażającej lub mającej miejsce katastrofy lub stanu nadzwyczajnego w różnych państwach członkowskich.

(295)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość określenia, czy propozycje dotyczące alternatywnych systemów innych niż za pomocą usług ruchomej łączności interpersonalnej wykorzystujących numery są faktycznie równoważne z takimi usługami, uwzględniając w jak największym stopniu odpowiednie wytyczne BEREC. Wytyczne takie powinny być opracowywane po konsultacji z krajowymi organami odpowiedzialnymi za publiczny punkt przyjmowania zgłoszeń o wypadkach, w celu zapewnienia, aby specjaliści ds. sytuacji nadzwyczajnych brali udział w ich opracowaniu oraz, aby poszczególne organy w poszczególnych państwach członkowskich podobnie rozumiały, co jest potrzebne do zapewnienia pełnego wdrożenia takich publicznych systemów ostrzegania w państwach członkowskich, przy jednoczesnym zapewnieniu, by obywatele Unii byli skutecznie chronieni podczas podróży do innego państwa członkowskiego.

(296)

Zgodnie z celami Karty oraz obowiązkami zapisanymi w Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych ramy regulacyjne powinny zapewniać wszystkim użytkownikom końcowym, w tym użytkownikom końcowym z niepełnosprawnościami, osobom starszym oraz użytkownikom o szczególnych potrzebach społecznych, niezależnie od ich miejsca zamieszkania w Unii, łatwy i równoważny dostęp do przystępnych cenowo usług o wysokiej jakości. Deklaracja 22 załączona do aktu końcowego z Amsterdamu stanowi, że instytucje Unii mają brać pod uwagę potrzeby osób z niepełnosprawnościami przy opracowywaniu środków na mocy art. 114 TFUE.

(297)

W celu zapewnienia użytkownikom końcowym z niepełnosprawnościami korzyści z konkurencji oraz wyboru spośród dostawców usług dostępnych większości użytkowników końcowych, właściwe organy powinny w stosownych przypadkach, przy uwzględnieniu warunków krajowych i po konsultacji z użytkownikami końcowymi z niepełnosprawnościami, określić wymogi w zakresie ochrony konsumenta dotyczące użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami, których to wymogów muszą przestrzegać podmioty świadczące publicznie dostępne usługi łączności elektronicznej. Wymogi takie mogą dotyczyć w szczególności zapewnienia przez dostawców, aby użytkownicy końcowi z niepełnosprawnościami mogli korzystać z ich usług na warunkach równoważnych – w tym w zakresie cen, taryf i jakości – warunkom oferowanym ich pozostałym użytkownikom końcowym, niezależnie od dodatkowych kosztów poniesionych przez tych dostawców. Inne wymogi mogą dotyczyć uzgodnień między dostawcami w zakresie sprzedaży hurtowej. Aby zapobiec nadmiernemu obciążeniu dla dostawców, właściwe organy powinny sprawdzić, czy cele dotyczące równego dostępu i wyboru mogą zostać osiągnięte bez zastosowania takich środków.

(298)

Obok unijnego prawa harmonizującego wymogi dotyczące dostępności produktów i usług, w niniejszej dyrektywie ustanawia się nowe ściślejsze wymogi dotyczące przystępności cenowej i dostępności stosownych urządzeń końcowych oraz szczególnego sprzętu i usług dla użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami. Odpowiadające tym wymogom zobowiązanie określone w dyrektywie 2002/22/WE, aby państwa członkowskie zachęcały do udostępniania urządzeń końcowych dla użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami, stało się zatem nieaktualne i należy je uchylić.

(299)

W dziedzinie zapewnienia usług biura numerów oraz spisów abonentów rozwinęła się już skuteczna konkurencja między innymi na podstawie art. 5 dyrektywy Komisji 2002/77/WE (39). W celu podtrzymania tej skutecznej konkurencji wszystkie podmioty świadczące usługi łączności interpersonalnej wykorzystujące numery, którzy przypisują numery z planu numeracyjnego swoim użytkownikom końcowym, powinni nadal być zobowiązani udostępniać odnośne informacje w sposób uczciwy, uwzględniający koszty i niedyskryminacyjny.

(300)

Użytkownicy końcowi powinni być informowani, że mają prawo zdecydować, czy chcą zostać ujęci w spisie. Podmioty świadczące usługi łączności interpersonalnej wykorzystującej numery powinni uwzględniać decyzję użytkowników końcowych, przekazując dane podmiotom udostępniającym spisy abonentów. Art. 12 dyrektywy 2002/58/WE zapewnia użytkownikom końcowym prawo do prywatności, jeśli chodzi o umieszczanie ich danych osobowych w publicznie dostępnych spisach abonentów.

(301)

Środki hurtowe zapewniające umieszczenie danych użytkownika w bazach danych powinny być zgodne z gwarancjami ochrony danych osobowych na podstawie rozporządzenia (UE) 2016/679 oraz art. 12 dyrektywy 2002/58/WE. Aby użytkownicy końcowi mogli odnieść pełną korzyść z konkurencji, co w dużej mierze umożliwia zniesienie regulacji na poziomie detalicznym dla tych usług oraz udostępnianie ofert w zakresie usług spisu abonentów na rozsądnych i przejrzystych warunkach, należy zapewnić zorientowane na koszty dostarczanie tych danych dostawcom usług, wraz z umożliwieniem państwom członkowskim ustanowienia scentralizowanego mechanizmu przekazywania dostawcom usług udostępniania spisu abonentów kompleksowych informacji zbiorczych oraz zapewnienia dostępu do sieci na rozsądnych i przejrzystych warunkach.

(302)

W związku ze zniesieniem obowiązku świadczenia usługi powszechnej w odniesieniu do usług spisów abonentów oraz ze względu na istnienie funkcjonującego rynku takich usług, prawo do dostępu do usług biura numerów nie jest już konieczne. Krajowe organy regulacyjne powinny jednak nadal mieć możliwość nakładania obowiązków i warunków na przedsiębiorstwa, które kontrolują dostęp do użytkowników końcowych, w celu utrzymania dostępu i konkurencji na tym rynku.

(303)

Użytkownicy końcowi powinni mieć możliwość korzystania z gwarancji interoperacyjności wszelkiego sprzętu do odbioru radia w nowych pojazdach kategorii M i telewizji cyfrowej sprzedawanego w Unii. Państwa członkowskie powinny być w stanie wymagać minimalnych zharmonizowanych norm w odniesieniu do takiego sprzętu. Takie normy powinny być od czasu do czasu dostosowywane w miarę rozwoju rynku i technologii.

(304)

W przypadku gdy państwa członkowskie zdecydują się przyjąć środki zgodnie z dyrektywą (UE) 2015/1535 w odniesieniu do interoperacyjności konsumenckich odbiorników radiowych, odbiorniki radiowe powinny być w stanie odbierać i odtwarzać usługi radiowe świadczone za pośrednictwem naziemnych cyfrowych transmisji radiowych lub sieci IP, aby zapewnić utrzymanie interoperacyjności. Może to także poprawić bezpieczeństwo publiczne przez umożliwienie użytkownikom polegania na szerszym zestawie technologii w zakresie dostępu do informacji na temat sytuacji wyjątkowych w państwach członkowskich i otrzymywania takich informacji.

(305)

Jest pożądane, aby umożliwić konsumentom jak najpełniejszą możliwość podłączenia się do odbiorników telewizji cyfrowej. Interoperacyjność to koncept ewoluujący na dynamicznych rynkach. Organy ustanawiające normy powinny uczynić wszystko, co jest w ich mocy, aby zapewnić ewolucję odpowiednich norm wraz z technologiami, których dotyczą. Podobnie jest ważne, aby zapewnić wyposażenie cyfrowych odbiorników telewizyjnych w złącza zdolne do przesyłania wszystkich koniecznych składników sygnału cyfrowego, włączając strumienie audio i wideo, informacje o dostępie warunkowym, informacje o serwisie, informacje o API oraz informacje o zabezpieczeniu przed kopiowaniem. Dlatego niniejsza dyrektywa powinna zapewniać, aby funkcjonalność związana ze złączami lub do nich wprowadzana nie była ograniczana przez operatorów sieciowych, dostawców usług czy producentów sprzętu i dalej ewoluowała równolegle z rozwojem technologii. Realizację, poprzez mechanizm, jaki narzuca rynek, powszechnego standardu dla wyświetlania i prezentacji usług telewizji hybrydowej, uważa się za korzystną dla konsumentów. Państwa członkowskie i Komisja powinny mieć możliwość podejmowania inicjatyw politycznych, zgodnych z Traktatami, w celu pobudzenia takich prac rozwojowych.

(306)

Przepisy dotyczące interoperacyjności konsumenckich urządzeń radiowych i telewizyjnych nie stoją na przeszkodzie, by samochodowe urządzenia radiowe w nowych pojazdach kategorii M były w stanie odbierać i odtwarzać usługi radiowe świadczone za pomocą analogowych naziemnych programów radiowych i nie zabraniają także państwom członkowskim nakładania obowiązków w celu zapewnienia, by cyfrowy sprzęt radiowy mógł odbierać i odtwarzać analogowe naziemne programy radiowe.

(307)

Bez uszczerbku dla prawa Unii niniejsza dyrektywa nie uniemożliwia państwom członkowskim przyjmowania regulacji technicznych dotyczących sprzętu naziemnej telewizji cyfrowej, tak aby przygotować migrację konsumentów do nowych norm nadawania naziemnego oraz uniknąć podaży sprzętu, który nie byłby zgodny z normami, które mają zostać wprowadzone.

(308)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość nakładania proporcjonalnych zobowiązań do transmisji obowiązkowej („must carry”)na przedsiębiorstwa podlegające ich jurysdykcji, w interesie uzasadnionym względami polityki publicznej, ale takie obowiązki powinny być nakładane tam, gdzie są one konieczne do osiągnięcia celów wynikających z interesu ogółu, wyraźnie określonych przez państwa członkowskie zgodnie z prawem Unii, oraz powinny być proporcjonalne i przejrzyste. Powinna istnieć możliwość stosowania transmisji obowiązkowej do określonych kanałów radiowych i telewizyjnych oraz usług uzupełniających, dostarczanych przez określonego dostawcę usług medialnych. Nakładane przez państwa członkowskie obowiązki powinny mieć rozsądny zakres, to znaczy powinny być proporcjonalne i przejrzyste w świetle jasno określonych celów interesu ogólnego. Państwa członkowskie powinny podać obiektywne uzasadnienie zobowiązań do transmisji obowiązkowej, które nakładają w przepisach prawa krajowego, tak aby takie zobowiązania były przejrzyste, proporcjonalne i jasno określone. Zobowiązania te powinny być sformułowane w taki sposób, aby dostarczyć wystarczających zachęt do wydajnych inwestycji w infrastrukturę.

(309)

Obowiązki must carry powinny podlegać okresowemu przeglądowi co najmniej co pięć lat, aby można było dostosowywać je do zmian technologicznych i rynkowych oraz zagwarantować, że są nadal proporcjonalne do wyznaczonych celów. Takie obowiązki mogłyby, w stosownych przypadkach, obejmować świadczenie proporcjonalnego wynagrodzenia, które powinno zostać ustanowione w prawie krajowym. W takim przypadku prawo krajowe powinno również określać metodologię stosowaną do obliczania odpowiedniego wynagrodzenia. W metodologii tej należy unikać niespójności ze środkami zaradczymi, które mogą zostać nałożone przez krajowe organy regulacyjne na dostawców usług transmisji używanych do nadawania, którzy zostali wyznaczeni jako podmioty o znaczącej pozycji rynkowej. Jednakże, w przypadku gdy umowa na czas określony podpisana przed dniem 20 grudnia 2018 r. przewiduje inną metodologię, powinna istnieć możliwość kontynuowania stosowania tej metodologii przez okres obowiązywania umowy. Przy braku krajowego przepisu dotyczącego wynagrodzenia, dostawcy kanałów radiowych i telewizyjnych oraz dostawcy sieci komunikacji elektronicznej wykorzystywanych do transmisji tych kanałów radiowych lub telewizyjnych powinni mieć możliwość uzgodnienia proporcjonalnego wynagrodzenia w formie umowy.

(310)

Do sieci i usług łączności elektronicznej używanych do rozpowszechniania programów radiowych lub telewizyjnych zalicza się sieci nadawcze kablowe, IPTV, satelitarne i naziemne. Można również do nich zaliczyć inne sieci o tyle, o ile znacząca liczba użytkowników końcowych używa takich sieci jako swojego głównego sposobu odbioru programów radiowych czy telewizyjnych. Transmisję obowiązkową w odniesieniu do analogowych transmisji przekazu telewizyjnego należy rozważać tylko wtedy, jeżeli brak takiego zobowiązania skutkowałby znacznymi zakłóceniami dla znaczącej liczby użytkowników końcowych lub jeżeli brak jest innych środków transmisji dla określonych nadawczych kanałów telewizyjnych. W zakres transmisji obowiązkowej może wchodzić transmisja specjalnie pomyślana w celu umożliwienia równorzędnego dostępu użytkownikom końcowym z niepełnosprawnościami. Podobnie, usługi uzupełniające obejmują usługi mające na celu ułatwienie dostępu użytkowników końcowych z niepełnosprawnościami, takie jak wideotekst, wyświetlane listy dialogowe dla użytkowników końcowych, którzy są osobami niesłyszącymi i niedosłyszącymi, dźwiękowa ścieżka narracyjna, głosowa lista dialogowa i tłumaczenie na język migowy, i w razie konieczności mogą obejmować dostęp do odnośnych surowych danych. W świetle rozpowszechniania oferty i odbioru usług telewizji hybrydowej i utrzymującej się popularności EPG umożliwiających wybór użytkownikom końcowym, w zakres transmisji obowiązkowej może wejść przekaz danych dotyczących programów niezbędnych do zapewnienia telewizji hybrydowej i EPG. Powinna istnieć możliwość, aby takie dane dotyczące programów obejmowały informacje na temat treści programu oraz sposobu dostępu do nich, ale nie samej treści programu.

(311)

Usługi identyfikacji rozmów przychodzących są już zwykle dostępne w nowoczesnych centralach telefonicznych i dlatego mogą być coraz szerzej udostępniane niewielkim kosztem lub bez ponoszenia kosztów. Państwa członkowskie, w których takie usługi dodatkowe są już dostępne, nie muszą wprowadzać obowiązku ich udostępnienia. Dyrektywa 2002/58/WE chroni prywatność użytkowników w odniesieniu do szczegółowych rachunków telefonicznych, dając im środki ochrony ich prawa do prywatności po wprowadzeniu identyfikacji rozmów przychodzących. Rozwój tych usług na poziomie ogólnoeuropejskim byłby z korzyścią dla konsumentów i jest popierany w niniejszej dyrektywie. Powszechną praktyką wśród dostawców usług dostępu do internetu jest zapewnienie klientom adresu poczty elektronicznej wykorzystującego nazwę handlową lub znak towarowy dostawcy. W celu zapewnienia, by użytkownicy nie byli narażeni na zjawisko blokady technicznej związanej z ryzykiem utraty dostępu do e-maili w związku ze zmianą usług dostępu do internetu, państwa członkowskie powinny mieć możliwość nałożenia na dostawców takich usług obowiązku, by – na żądanie – albo udzielali dostępu do e-maili przesłanych na dane konto lub konta e-mail, albo przekazywali takie e-maile. Funkcja ta powinna być zapewniana nieodpłatnie i przez okres, który krajowy organ regulacyjny uzna za odpowiedni.

(312)

Publikacja przez państwa członkowskie informacji zagwarantuje, że uczestnicy rynku oraz potencjalni nowi uczestnicy rynku będą znać zakres swoich praw i obowiązków oraz wiedzieć, gdzie szukać odpowiedniej szczegółowej informacji. Publikacja w krajowym biuletynie ułatwi zainteresowanym stronom w innych państwach członkowskich znalezienie stosownej informacji.

(313)

Dla zapewnienia wydajności i efektywności ogólnoeuropejskiego rynku łączności elektronicznej Komisja powinna kontrolować elementy kosztów, które przyczyniają się do określenia cen dla użytkowników końcowych, oraz publikować zgromadzone informacje.

(314)

W celu ustalenia, czy prawo Unii jest właściwie stosowane, Komisja musi wiedzieć, które przedsiębiorstwa zostały wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową, i wiedzieć, jakie wymogi zostały ustanowione w odniesieniu do uczestników rynku przez krajowe organy regulacyjne. Niezależnie od publikacji takiej informacji na szczeblu krajowym konieczne jest, by państwa członkowskie przedkładały takie informacje Komisji. Jeżeli państwa członkowskie są zobowiązane przesyłać informacje Komisji, powinny one mieć możliwość dokonania tego drogą elektroniczną, po uzgodnieniu procedur odpowiedniego uwierzytelnienia.

(315)

Aby uwzględnić zmiany rynkowe, społeczne i technologiczne, w tym rozwój standardów technicznych, zarządzać ryzykiem dla bezpieczeństwa sieci i usług oraz zapewnić skuteczny dostęp do służb ratunkowych za pomocą zgłoszeń alarmowych, Komisja zgodnie z art. 290 TFUE powinna otrzymać uprawnienie w odniesieniu do ustalania maksymalnej ogólnounijnej stawki za zakańczanie połączeń głosowych na rynkach łączności stacjonarnej i ruchomej przyjęcia środków związanych ze zgłoszeniami alarmowymi w Unii; oraz dostosowania załączników do niniejszej dyrektywy. Szczególnie istotne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja przeprowadziła odpowiednie konsultacje, w tym na poziomie eksperckim, oraz aby konsultacje te były przeprowadzone zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (40). W szczególności, aby zapewnić równe uczestnictwo w przygotowaniu aktów delegowanych, Parlament Europejski i Rada otrzymują wszystkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci z państw członkowskich, a eksperci z tych instytucji mają systematyczny dostęp do spotkań grup ekspertów Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(316)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wdrożenia niniejszej dyrektywy, Komisji powinny zostać powierzone uprawnienia wykonawcze do: przyjmowania decyzji w celu wyeliminowania szkodliwych zakłóceń transgranicznych między państwami członkowskimi; określenia zharmonizowanego lub skoordynowanego podejścia celem zajęcia się niespójnym wdrażaniem ogólnych podejść regulacyjnych przez krajowe organy regulacyjne w kwestii regulacji sektorów łączności elektronicznej, a także numerowania, w tym zakresów numerów, przenoszenia numerów i identyfikatorów, systemów translacji numerów i adresów oraz dostępu do służb ratunkowych za pomocą jednolitego europejskiego numeru alarmowego „112”; wprowadzenia obowiązku wdrożenia odpowiednich norm lub usuwania norm lub specyfikacji z obowiązkowej części wykazu norm; ustanowienia środków technicznych i organizacyjnych w razie wystąpienia zagrożenia dla bezpieczeństwa sieci lub usług, a także okoliczności, format i procedury stosowane w odniesieniu do wymogów dotyczących powiadamiania o incydentach związanych z bezpieczeństwem; określenia odpowiednich szczegółowych informacji dotyczących zbywalnych praw indywidualnych w standardowym formacie elektronicznym w momencie utworzenia tych praw; określenia fizycznych i technicznych cech punktów dostępu bezprzewodowego o bliskim zasięgu; upoważnienia lub uniemożliwienia krajowemu organowi regulacyjnemu nakładania na przedsiębiorstwa wyznaczone jako posiadające znaczącą pozycję rynkową niektórych obowiązków w odniesieniu do dostępu lub wzajemnych połączeń; sprostania niezaspokojonemu transgranicznemu lub ogólnoeuropejskiemu popytowi na numery; oraz określenia formularza zawierającego podsumowanie warunków umowy, który ma być dostarczony konsumentom. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (41).

(317)

Wreszcie, Komisja powinna mieć możliwość przyjęcia, w razie potrzeby i z uwzględnieniem w najwyższym stopniu opinii BEREC, zaleceń w związku z identyfikacją właściwych rynków produktowych i usługowych, zgłoszeniami w ramach procedury konsolidacji rynku wewnętrznego oraz zharmonizowanym stosowaniem przepisów ram regulacyjnych.

(318)

Komisja powinna dokonywać okresowego przeglądu stosowania niniejszej dyrektywy, w szczególności celem określenia potrzeby jej zmiany w związku z postępem technologicznym i zmianą warunków rynkowych.

(319)

Dokonując przeglądu działania niniejszej dyrektywy, Komisja powinna ocenić, czy w świetle rozwoju rynku i przy uwzględnieniu zarówno konkurencji, jak i ochrony konsumenta wciąż istnieje potrzeba utrzymywania przepisów w zakresie specjalnych sektorowych regulacji ex ante, czy też należy zmienić lub uchylić te przepisy. Ponieważ niniejsza dyrektywa wprowadza nowatorskie podejścia do regulacji sektorów łączności elektronicznej, takie jak możliwość rozszerzenia zakresu symetrycznych obowiązków poza pierwszy punkt koncentracji lub dystrybucji i w uregulowany sposób traktowania współinwestycji, szczególną uwagę należy zwrócić na ocenę ich funkcjonowania.

(320)

Przyszłe zmiany technologiczne i rynkowe, w szczególności zmiany w wykorzystaniu poszczególnych usług łączności elektronicznej i ich zdolności do zapewnienia skutecznego dostępu do służb ratunkowych, mogą zagrozić osiągnięciu celów niniejszej dyrektywy dotyczącej praw użytkowników końcowych. BEREC powinien zatem monitorować zmiany sytuacji w państwach członkowskich i regularnie publikować opinię zawierającą ocenę wpływu takich zmian na stosowanie w praktyce przepisów niniejszej dyrektywy dotyczących użytkowników końcowych. Komisja, uwzględniając w jak największym stopniu opinię BEREC, powinna opublikować sprawozdanie oraz przedstawić wniosek ustawodawczy, w przypadku gdy uzna to za niezbędne do zapewnienia realizacji celów niniejszej dyrektywy.

(321)

Należy uchylić dyrektywy 2002/19/WE, 2002/20/WE, 2002/21/WE, 2002/22/WE oraz art. 5 decyzji nr 243/2012/UE.

(322)

Komisja powinna monitorować proces przechodzenia od istniejących ram prawnych do nowych ram prawnych.

(323)

Ponieważ że cele niniejszej dyrektywy, mianowicie ustanowienie zharmonizowanych i uproszczonych ram prawnych dotyczących sieci łączności elektronicznej, usług łączności elektronicznej, urządzeń i usług towarzyszących, warunków wydawania zezwoleń na dostarczanie sieci i usług, wykorzystania widma radiowego i zasobów numeracyjnych, dostępu do sieci łączności elektronicznej i powiązanych urządzeń i ich wzajemnych połączeń oraz ochrony użytkownika końcowego nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiar i skutki takiego działania, możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości, określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(324)

Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną państw członkowskich i Komisji z dnia 28 września 2011 r. dotyczącą dokumentów wyjaśniających (42) państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o środkach transpozycji jednego lub większej liczby dokumentów wyjaśniających związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy ustawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione.

(325)

Zobowiązanie do przeniesienia niniejszej dyrektywy do prawa krajowego powinno ograniczać się do tych przepisów, które stanowią zasadniczą zmianę w porównaniu z uchylonymi dyrektywami. Zobowiązanie do przeniesienia przepisów, które nie uległy zmianie wynika z uchylonych dyrektyw.

(326)

Niniejsza dyrektywa nie powinna naruszać zobowiązań państw członkowskich dotyczących terminów przeniesienia do prawa krajowego i terminów zastosowania dyrektyw określonych w załączniku XII część B,