ZAPROSZENIE DO ZGŁASZANIA UWAG

DOTYCZĄCYCH INICJATYWY (bez oceny skutków)

Niniejszy dokument ma na celu poinformowanie opinii publicznej i zainteresowanych stron o pracach Komisji, aby umożliwić im przekazanie informacji zwrotnych i skuteczny udział w konsultacjach.

Zwracamy się do tych grup o przedstawienie opinii na temat przyjętego przez Komisję podejścia do wskazanego problemu i możliwych rozwiązań oraz o przekazanie nam wszelkich istotnych informacji.

Tytuł inicjatywy

Ułatwienie rozwiązań transgranicznych (zmieniony wniosek)

Wiodąca DG i odpowiedzialny dział

REGIO D2

Prawdopodobny rodzaj inicjatywy

Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia

Orientacyjny termin

IV kw. 2023

Informacje dodatkowe

-

Niniejszy dokument jest przeznaczony wyłącznie do celów informacyjnych. Nie przesądza on o ostatecznej decyzji Komisji co do tego, czy inicjatywa ta zostanie zrealizowana, ani o jej ostatecznej treści. Wszystkie opisane tu elementy inicjatywy, w tym jej harmonogram, mogą ulec zmianie.

A. Kontekst polityczny, określenie problemu i analiza zgodności z zasadą pomocniczości

Kontekst polityczny

·Programy Interreg mają charakter transgraniczny. Stanowią wsparcie finansowe dla nowych projektów, lecz często napotykają bariery administracyjne i prawne wynikające z różnych systemów prawnych i administracyjnych po obu stronach granicy. W wyniku tego niektóre projekty nie mogą zostać zrealizowane, co wywiera negatywny wpływ na dobrostan ludności mieszkającej w strefach przygranicznych oraz na funkcjonowanie jednolitego rynku. Konieczne jest zatem przyjęcie unijnego instrumentu prawnego pozwalającego usunąć te przeszkody.

·14 września 2023 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję (2022/2194(INL) wzywającą Komisję do przyjęcia wniosku dotyczącego rozporządzenia wprowadzającego instrument eliminujący bariery prawne i administracyjne w regionie przygranicznym.

·Obecna inicjatywa pozwoliłaby na dostosowanie wniosku z 2018 r. i uwzględnienie obaw wyrażonych przez Radę, a także wzięcie pod uwagę inicjatywy ustawodawczej Parlamentu Europejskiego.

Problem, któremu ma zaradzić inicjatywa

·Mimo że istnieje jednolity rynek, w regionach przygranicznych (liczących około jednej trzeciej ludności UE i generujących około jednej trzeciej PKB) bariery prawne i administracyjne hamują codzienną działalność osób fizycznych i organizacji. Działania, które często mają zasadnicze znaczenie dla dobrostanu i jakości życia, są w regionach przygranicznych utrudnione lub wręcz niemożliwe w porównaniu z pozostałymi regionami. Do takich działań należy m.in. podejmowanie pracy u pracodawcy zlokalizowanego blisko miejsca zamieszkania, lecz po drugiej stronie granicy, zakup lub sprzedaż towarów oraz uzyskanie dostępu do edukacji lub innych usług użyteczności publicznej.

·Bariery związane z granicami pojawiają się zwykle, gdy przepisy lub procedury administracyjne po jednej stronie granicy nie są zgodne z przepisami i procedurami obowiązującymi na sąsiednim terytorium po drugiej stronie granicy. Nie chodzi tu o przypadki naruszenia przepisów, lecz jedynie o brak zgodności między różnymi ramami prawnymi. Na przykład, jeżeli w jednym kraju karetki pogotowia ratunkowego muszą mieć żółte światła, a w drugim – niebieskie, może okazać się, że karetka nie może przetransportować ofiary wypadku samochodowego do najbliższego szpitala, jeżeli wypadek wydarzy się w drugim kraju.

·Bariery te mają też skutki gospodarcze ze względu na utratę PKB i potencjału zatrudnienia w regionach przygranicznych. Wyeliminowanie 20% obecnych barier mogłoby doprowadzić do wzrostu PKB w tych regionach o 2%.

·Kolejnym problemem jest dyskryminacja, gdyż mieszkańcy regionów przygranicznych mają mniejszy dostęp do usług użyteczności publicznej, muszą stawiać czoła wyzwaniom związanym z kontaktami z mieszkańcami sąsiedniego regionu lub ponoszą wyższe koszty w życiu codziennym (np. powodowane koniecznością wypełnienia dwóch różnych zbiorów norm technicznych dla regionów po obu stronach granicy).

·Bariery te często występują na poziomie lokalnym lub regionalnym, lecz kompetencje prawne umożliwiające ich wyeliminowanie należą do organów na szczeblu krajowym. W wyniku tego obywatele, organizacje i systemy administracji nie dysponują możliwością wyeliminowania tych barier.

·Nowe rozporządzenie ustanawiające jasność prawa przez wprowadzenie standardowej procedury eliminowania barier zapewni, aby obywatele UE mieszkający w strefach przygranicznych otrzymywali (pozytywną lub negatywną) odpowiedź od swoich państw członkowskich. Jednocześnie państwa członkowskie powinny zawsze mieć prawo do zadecydowania, czy zająć się daną barierą i jakie podjąć działania w tym zakresie. Państwa członkowskie powinny również mieć możliwość korzystania z istniejących już struktur pozwalających na eliminowanie barier związanych z granicami.

Podstawa działania UE (podstawa prawna i analiza zgodności z zasadą pomocniczości)

·Konieczne jest zapewnienie, aby regiony przygraniczne UE i ludzie, którzy tam mieszkają, mogli określać przeszkody, proponować rozwiązania oraz otrzymywać stosowną odpowiedź od właściwych organów w sprawie kluczowych barier związanych z granicami oraz – jeżeli będzie to konieczne – rozwiązania, indywidualnie dla każdego przypadku. Kilka państw członkowskich wprowadziło skuteczne procedury w tym zakresie, pozostałe państwa jednak tego nie uczyniły. Procedura, którą należy zaproponować w zmienionym wniosku, zapewni, aby we wszystkich regionach przygranicznych obowiązywał mechanizm operacyjny inicjujący w razie potrzeby rozwiązania dotyczące istniejących barier.

·Państwa członkowskie miałyby prawo do decydowania, indywidualnie dla każdego przypadku, czy i w jaki sposób zajmować się konkretną przeszkodą.

Podstawa prawna

Art. 175 akapit trzeci Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

Ponadto inicjatywa byłaby odpowiedzią na rezolucję Parlamentu Europejskiego dotyczącą inicjatywy własnej, na podstawie art. 225 TFUE.

Praktyczna potrzeba działania na poziomie UE

Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia umożliwiłby państwom członkowskim stosowanie innych narzędzi. Obawom dotyczącym suwerenności parlamentów zaradzono przez usunięcie europejskiego zobowiązania transgranicznego uwzględnionego we wniosku z 2018 r. Wszelkie odstępstwa od prawa krajowego zostaną włączone do prawa danego kraju. Innymi słowy nie nastąpi przeniesienie prawa obcego. Państwa członkowskie będą miały więcej możliwości ustanowienia punktów współpracy transgranicznej, w tym wspólnych punktów współpracy ze swoimi sąsiadami. Wniosek nadal będzie miał na celu zajmowanie się konkretnymi przypadkami lub projektami, a nie usuwanie barier mających wpływ na cały odcinek granicy.

B. Co ma osiągnąć inicjatywa i w jaki sposób?

·Dzięki przyjęciu rozporządzenia ustanowiono by procedurę, która zapewniłaby zainteresowanym stronom w regionach przygranicznych jasność prawa w odniesieniu do tego, w jaki sposób zainicjować proces poszukiwania rozwiązania dla konkretnej bariery związanej z granicami.

·Przyjęcie rozporządzenia umożliwiłoby utworzenie transgranicznych punktów koordynujących we wszystkich państwach członkowskich. Zapewniłoby to jasność co do przyznawania kompetencji w każdym kraju w zakresie eliminowania konkretnych barier związanych z granicami, przy jednoczesnym umożliwieniu koordynacji między organami administracji w różnych państwach członkowskich.

·Przyjęcie rozporządzenia byłoby proporcjonalne, gdyż ustanowiona w nim procedura nie wiązałaby się ze wzrostem wydatków publicznych. Państwa członkowskie mogłyby działać elastycznie, w najwłaściwszy sposób ustanawiając transgraniczne punkty koordynujące (np. przydzielając zadania istniejącym już strukturom lub tworząc nowe struktury) zgodnie z własną oceną potrzeb związanych z granicami.

Prawdopodobne skutki

Inicjatywa umożliwiłaby znalezienie rozwiązań dotyczących barier utrudniających różne rodzaje interakcji w regionach przygranicznych. Bezpośrednim skutkiem inicjatywy byłby bardziej płynny rozwój rynków lokalnych i regionalnych (w tym rynku pracy) w regionach transgranicznych.

Szacuje się, że wyeliminowanie zaledwie 20% barier granicznych spowodowałoby wzrost PKB o 2% w regionach przygranicznych, co odpowiadałoby 1 milionowi miejsc pracy.

Ponadto w ocenie europejskiej wartości dodanej, przeprowadzonej przez Parlament Europejski w 2023 r. na potrzeby tej inicjatywy, stwierdzono, że usunięcie 20% barier związanych z granicami spowodowałoby wzrost wartości dodanej brutto o 123 mld EUR rocznie.

Jednocześnie inicjatywa b-solutions (w ramach której Komisja wspiera rozwiązania pilotażowe dotyczące barier transgranicznych w konkretnych przypadkach) wykazała, że w odniesieniu do 38% ocenionych przypadków przydatny byłby instrument prawny UE w celu wyeliminowania tych barier (kompendium b-solutions, s. 156).

Skutki takiego instrumentu byłyby odczuwalne głównie w regionach transgranicznych, w których mieszka jedna trzecia ludności UE. W komunikacie w sprawie pobudzania regionów przygranicznych wykazano, że skutki byłyby większe w regionach, w których interakcje transgraniczne są bardziej intensywne.

Poza skutkami gospodarczymi inicjatywa wyraźnie przyczyniłaby się do zapewnienia, aby nikogo nie pozostawiać w tyle. Z kilku badań przeprowadzonych przez Punkt Koordynacyjny ds. Transgranicznych wynika, że w regionach przygranicznych obywatele mają mniejszy dostęp do usług użyteczności publicznej, takich jak opieka zdrowotna lub edukacja, oraz ponoszą wyższe koszty w związku z koniecznością dostosowania się do równolegle obowiązujących ram prawnych. Inicjatywa przyczyniłaby się zatem do ograniczenia tego rodzaju dyskryminacji.

Monitorowanie w przyszłości

Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia wprowadziłby zasady dotyczące monitorowania w przyszłości. Rolą Komisji byłyby kontakty z punktami koordynacyjnymi w państwach członkowskich, a w szczególności prowadzenie rejestru wszystkich barier, którymi zajęły się różne państwa członkowskie w ramach tego mechanizmu.

C. Lepsze stanowienie prawa

Ocena skutków

Inicjatywa odnosi się do zmiany wniosku dotyczącego rozporządzenia, przeprowadzenie oceny skutków nie jest zatem konieczne, a istniejąca ocena skutków pozostaje aktualna. Wszystkie istotne dowody są już dostępne i zostaną włączone do uzasadnienia. 

Ponadto zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia został opracowany w następstwie przyjęcia przez Parlament Europejski rezolucji dotyczącej własnej inicjatywy. Aby przygotować się do tej rezolucji, Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego przeprowadziło już ocenę europejskiej wartości dodanej mechanizmu eliminowania barier prawnych i administracyjnych w kontekście transgranicznym.

Strategia konsultacji

Niniejsze zaproszenie do zgłaszania uwag zostanie opublikowane na głównej stronie internetowej Komisji poświęconej konsultacjom publicznym – „Wyraź swoją opinię” – gdzie przez cztery tygodnie zbierane będą opinie zainteresowanych stron. Zainteresowane strony mogą już przekazywać swoje opinie w odpowiedzi na niniejsze zaproszenie do zgłaszania uwag. Komisja i inne organy zorganizowały już szereg konsultacji z zainteresowanymi stronami, jak przedstawiono powyżej, w związku z czym otwarte konsultacje publiczne nie zostaną przeprowadzone.

Powody prowadzenia konsultacji

Celem zaproszenia do zgłaszania uwag jest zebranie informacji od właściwych zainteresowanych stron na temat zapotrzebowania na europejski instrument prawny służący eliminowaniu barier transgranicznych. Stwarza to również zainteresowanym stronom możliwość przedstawienia informacji na temat barier, którym muszą stawiać czoła, ich skutków oraz istnienia (lub braku) alternatywnych instrumentów pomagających znaleźć rozwiązania.

Grupa docelowa

Grupą docelową będą głównie zainteresowane strony w regionach przygranicznych. Obejmuje to organy administracji regionalnej i lokalnej, organy i projekty Interreg, społeczeństwo obywatelskie oraz organizacje pozarządowe. Kolejną szczególną grupę docelową stanowiłyby transgraniczne struktury prawne, takie jak europejskie ugrupowania współpracy terytorialnej.