Prawo pierwotne Unii Europejskiej

 

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Prawo pierwotne UE

CO TO JEST PRAWO PIERWOTNE?

• To nadrzędne źródło prawa w Unii Europejskiej (UE). Tworzą je głównie traktaty założycielskie, zwłaszcza traktat rzymski (ostatecznie zastąpiony przez Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) oraz traktat z Maastricht (zwany również Traktatem o Unii Europejskiej).
• Prawo pierwotne określa podział kompetencji (między UE a państwami członkowskimi UE. Stanowi kontekst prawny, w ramach którego instytucje UE formułują i realizują politykę w różnych dziedzinach.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Prawo pierwotne, znane także jako pierwotne źródła prawa, tworzą unijne:

• 1.

  traktaty założycielskie;

• 2.

  traktaty zmieniające;

• 3.

  traktaty o przystąpieniu;

• 4.

  protokoły załączane do traktatów;

• 5.

  umowy dodatkowe zmieniające określone postanowienia traktatów założycielskich;

• 6.

  Karta praw podstawowych (począwszy od wejścia w życie Traktatu z Lizbony).

• Do podstawowych traktatów zalicza się:
  • traktat paryski ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (1951 r.);
  • traktat rzymski ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957 r.),
  • traktat Euratom (1957 r.);
  • traktat z Maastricht (1992 r.).
• Traktaty zmieniające:
  • Jednolity akt europejski (1986 r.);
  • traktat z Amsterdamu (1997 r.);
  • traktat z Nicei (2001 r.);
  • traktat z Lizbony (2007 r.).
• Traktaty o przystąpieniu dotyczą następujących państw członkowskich:
  • Dania, Irlandia i Zjednoczone Królestwo (1) (1972 r.);
  • Grecja (1979 r.);
  • Hiszpania, Portugalia (1985 r.);
  • Austria, Finlandia, Szwecja (1994 r.);
  • Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry (2003 r.);
  • Bułgaria, Rumunia (2005 r.);
  • Chorwacja (2012).
• Umowy dodatkowe:
  • traktat brukselski (traktat fuzyjny) (1965 r.);
  • traktat zmieniający niektóre postanowienia budżetowe traktatów ustanawiających Wspólnoty (1970 r.);
  • traktat zmieniający niektóre postanowienia finansowe traktatów ustanawiających Europejską Wspólnotę Gospodarczą i traktatu ustanawiającego Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich (1975 r.);
  • akt ustanawiający wybory przedstawicieli do Parlamentu w powszechnych wyborach bezpośrednich (1976 r.).

Zakres prawa pierwotnego

• Geograficzny:
  • państwa członkowskie UE,
  • najbardziej oddalone regiony UE.
• Czasowy: od chwili wejścia w życie traktatu.

KONTEKST

Poza prawem pierwotnym prawo UE opiera się na źródłach wtórnych i pomocniczych.

• Źródła wtórne obejmują pięć rodzajów aktów prawnych: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie i zalecenia.
• Źródła pomocnicze obejmują orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) i ogólne zasady prawa.

Integralną częścią prawa UE są też umowy międzynarodowe zawierane z państwami niebędącymi członkami UE lub z organizacjami międzynarodowymi. Takie umowy nie należą do prawa pierwotnego ani wtórnego, ale do kategorii sui generis (unikalnej kategorii). Zgodnie z wydanym przez TSUE wyrokiem w sprawie Demirel przeciwko Stadt Schwäbisch Gmünd, umowy międzynarodowe mogą mieć skutek bezpośredni. Jeśli chodzi natomiast o moc prawnie wiążącą, to stoją one nad prawem wtórnym, które musi być z nimi zgodne. Umowa międzynarodowa ma bezpośrednie zastosowanie, jeżeli zawiera jasny i precyzyjny obowiązek, który nie jest uzależniony od wydania kolejnego aktu.

GŁÓWNY DOKUMENT

Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej – Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Protokoły – Załączniki do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Deklaracje dołączone do Aktu końcowego konferencji międzyrządowej, która przyjęła Traktat z Lizbony podpisany w dniu 13 grudnia 2007 r. – Tablice ekwiwalencyjne (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 1–388)

Ostatnia aktualizacja: 12.10.2022

---

(1) Zjednoczone Królestwo wystąpiło z Unii Europejskiej i z dniem 1 lutego 2020 r. stało się państwem trzecim (państwem nienależącym do UE).