EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Przystąpienie UE do konwencji stambulskiej
STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:
JAKIE SĄ CELE KONWENCJI I DECYZJI?
- Konwencja stambulska ma na celu stworzenie ram prawnych służących ochronie kobiet przed wszystkimi formami przemocy. Poruszono w niej następujące kwestie:
- środki prawne uznające różne formy przemocy wobec kobiet za przestępstwo;
- usługi w zakresie ochrony i wsparcia ofiar;
- przemoc ze względu na płeć w obszarach migracji i azylu.
- Decyzje (UE) 2017/865 i 2017/866 upoważniają Unię Europejską (UE) do podpisania konwencji.
- Decyzje (UE) 2023/1075 i 2023/1076 ratyfikują konwencję w imieniu UE. UE jest obecnie związana ambitnymi i kompleksowymi przepisami mającymi na celu zapobieganie i zwalczanie przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w odniesieniu do spraw związanych ze współpracą wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, w odniesieniu do azylu i zasady non-refoulement, a także w odniesieniu do instytucji i administracji publicznej.
- Sześć państw członkowskich UE, które jeszcze nie ratyfikowały konwencji, będzie związanych wyłącznie unijnym dorobkiem prawnym, który przewiduje wdrożenie zapisów konwencji. Wszelkie inne kwestie objęte konwencją pozostają w kompetencji państw członkowskich. Aby konwencja mogła w pełni chronić kobiety w tym sześciu państwach członkowskich, państwa te powinny ratyfikować konwencję wraz z UE.
KLUCZOWE ZAGADNIENIA
Definicje pojęć stosowanych w konwencji
- Przemoc wobec kobiet rozumie się jako naruszenie praw człowieka i formę dyskryminacji kobiet i oznacza wszelkie akty przemocy ze względu na płeć, które powodują lub mogą prowadzić do fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej szkody lub cierpienia kobiet, w tym również groźby takich aktów, przymus lub arbitralne pozbawianie wolności, zarówno w życiu publicznym, jak i prywatnym.
- Przemoc domowa oznacza wszelkie akty przemocy fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej zdarzające się w rodzinie lub gospodarstwie domowym, lub między byłymi lub obecnymi małżonkami lub partnerami, niezależnie od tego, czy sprawca i ofiara dzielą miejsce zamieszkania, czy nie.
- Płeć społeczno-kulturowa oznacza społecznie skonstruowane role, zachowania, działania i atrybuty, które dane społeczeństwo uznaje za odpowiednie dla kobiet lub mężczyzn.
- Przemoc wobec kobiet ze względu na płeć oznacza przemoc skierowaną przeciwko kobiecie, ponieważ jest kobietą, lub która dotyka kobiety w nieproporcjonalnie większym stopniu.
Cele
Konwencja ma na celu:
- ochronę kobiet przed wszystkimi formami przemocy oraz zapobieganie, ściganie i eliminację przemocy wobec kobiet i przemocy domowej;
- pomoc w eliminacji dyskryminacji kobiet oraz wspieranie równości kobiet i mężczyzn, w tym poprzez usamodzielnienie kobiet;
- stworzenie ogólnych ram, polityki i działań na rzecz ochrony i wsparcia wszystkich ofiar;
- zacieśnianie współpracy międzynarodowej w tym obszarze;
- zapewnienie wsparcia i pomocy organizacjom i organom ścigania w skutecznej współpracy mającej na celu eliminację przemocy wobec kobiet i przemocy domowej;
- ustanowienie mechanizmu monitorowania w celu zapewnienia wdrożenia jej postanowień.
Podstawowe prawa, równość i niedyskryminacja
Sygnatariusze przyjmą regulacje prawne, by promować i chronić prawa wszystkich, zwłaszcza kobiet, do życia wolnego od przemocy w sferze publicznej i prywatnej, w tym przez:
- potępienie i zakazanie wszelkich form dyskryminacji kobiet;
- wpisanie do krajowych konstytucji zasady równości kobiet i mężczyzn;
- uchylanie przepisów i praktyk dyskryminacyjnych wobec kobiet.
Zapobieganie
Działania zapobiegawcze obejmują wykorzenianie uprzedzeń, zwyczajów, tradycji oraz innych praktyk opartych na idei niższości kobiet lub na stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn, w tym poprzez:
- edukację,
- podnoszenie świadomości,
- szkolenie specjalistów,
- programy zapobiegawcze i programy leczenia,
- udział sektora prywatnego i mediów.
Ochrona i wsparcie
Strony konwencji muszą chronić ofiary przed kolejnymi aktami przemocy poprzez wypełnienie obowiązków dotyczących sprawozdawczości oraz zapewnienie ofiarom dostępu do:
- istotnych informacji,
- służb wsparcia o charakterze ogólnym i wyspecjalizowanym,
- pomocy w składaniu skarg indywidualnych i zbiorowych,
- schronisk,
- telefonów zaufania,
- wsparcia ofiar przemocy seksualnej,
- ochrony i wsparcia nieletnich świadków.
Środki prawne
Sygnatariusze muszą zapewnić ofiarom środki prawa przeciw sprawcy oraz przeciw władzom państwowym, które nie dopełniły obowiązku podjęcia niezbędnych działań zapobiegawczych lub ochronnych leżących w zakresie ich uprawnień, w tym środki dotyczące takich kwestii jak:
- postępowanie cywilne i zadośćuczynienie,
- odszkodowanie,
- opieka, prawo widzenia i bezpieczeństwo,
- cywilne konsekwencje przymusowych małżeństw,
- przemoc psychiczna i fizyczna,
- nękanie,
- przemoc seksualna, w tym gwałt,
- okaleczanie narządów płciowych kobiet,
- przymusowa aborcja i sterylizacja,
- molestowanie seksualne,
- „zbrodnie honorowe”,
- sankcje.
Postępowanie przygotowawcze, ściganie, postępowanie i środki ochronne
Zagadnienia te obejmują:
- szybką reakcję, zapobieganie i ochronę,
- ocenę ryzyka i zarządzanie ryzykiem,
- nakazy doraźne, zakaz zbliżania się i nakaz ochrony,
- pomoc prawną,
- przedłużenie okresu przedawnienia.
Migracja i azyl
Zagadnienia te obejmują:
- prawo pobytu,
- wnioski o azyl uwarunkowane płcią społeczno-kulturową,
- zasadę non-refoulement.
DATA WEJŚCIA W ŻYCIE
Konwencja została podpisana w imieniu UE 13 czerwca 2017 r., a procedura została zakończona złożeniem dwóch dokumentów zatwierdzających 28 czerwca 2023 r., co spowodowało, że od 1 października 2023 r. konwencja ma zastosowanie do UE.
KONTEKST
Więcej informacji:
- Konwencja stambulska (Rada Europy).
GŁÓWNE DOKUMENTY
Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej Stambuł, 11.5.2011 (Dz.U. L 143I z 2.6.2023, s. 7–32).
Decyzja Rady (UE) 2017/865 z dnia 11 maja 2017 r. w sprawie podpisania, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w odniesieniu do spraw związanych ze współpracą wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych (Dz.U. L 131 z 20.5.2017, s. 11–12).
Decyzja Rady (UE) 2017/866 z dnia 11 maja 2017 r. w sprawie podpisania, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w odniesieniu do azylu i zasady non-refoulement (Dz.U. L 131 z 20.5.2017, s. 13–14).
Decyzja Rady (UE) 2023/1075 z dnia 1 czerwca 2023 r. w sprawie zawarcia, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w odniesieniu do instytucji i administracji publicznej Unii (Dz.U. L 143I z 2.6.2023, s. 1–3).
Decyzja Rady (UE) 2023/1076 z dnia 1 czerwca 2023 r. w sprawie zawarcia, w imieniu Unii Europejskiej, Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej w odniesieniu do spraw związanych ze współpracą wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, w odniesieniu do azylu i zasady non-refoulement (Dz.U. L 143I z 2.6.2023, s. 4–6).
DOKUMENTY POWIĄZANE
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/692 z dnia 28 kwietnia 2021 r. ustanawiające program „Obywatele, równość, prawa i wartości” oraz uchylające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1381/2013 i rozporządzenie Rady (UE) nr 390/2014 (Dz.U. L 156 z 5.5.2021, s. 1–20).
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Unia równości: strategia na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025 (COM(2020) 152 final z 5.3.2020).
Ostatnia aktualizacja: 12.10.2023