KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 14.10.2020

COM(2020) 667 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Strategia w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności






na rzecz nietoksycznego środowiska

{SWD(2020) 225 final} - {SWD(2020) 247 final} - {SWD(2020) 248 final} - {SWD(2020) 249 final} - {SWD(2020) 250 final} - {SWD(2020) 251 final}

1.zrównoważone chemikalia na potrzeby transformacji ekologicznej i cyfrowej

Europejski Zielony Ład 1 , nowa unijna strategia na rzecz wzrostu, wytyczył UE drogę realizacji do 2050 r. zrównoważonej, neutralnej dla klimatu gospodarki o obiegu zamkniętym. Określono w nim również cel, jakim jest lepsza ochrona zdrowia ludzkiego i środowiska w ramach ambitnego podejścia dążącego do przeciwdziałania zanieczyszczeniom ze wszystkich źródeł i stworzenia środowiska wolnego od toksyn. Chemikalia są wszechobecne i odgrywają w naszym codziennym życiu zasadniczą rolę w większości naszych działań, ponieważ wchodzą w skład praktycznie każdego urządzenia, które wykorzystujemy do zapewnienia naszego dobrostanu, bezpieczeństwa i ochrony naszego zdrowia oraz sprostania nowym wyzwaniom dzięki innowacjom. Chemikalia są również podstawowym komponentem niskoemisyjnych, energooszczędnych i zasobooszczędnych technologii, materiałów i produktów o zerowym poziomie emisji zanieczyszczeń. Aby możliwe było opracowanie nowych rozwiązań i wsparcie transformacji cyfrowej i ekologicznej naszej gospodarki i naszego społeczeństwa, konieczne będą zwiększone inwestycje i zdolności innowacyjne przemysłu chemicznego w zakresie zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów.

Jednocześnie chemikalia o niebezpiecznych właściwościach mogą szkodzić środowisku i zdrowiu ludzi. Chociaż nie wszystkie niebezpieczne chemikalia budzą takie same obawy, niektóre z nich wywołują nowotwory, wpływają na układ odpornościowy, oddechowy, hormonalny, rozrodczy i sercowo-naczyniowy, osłabiają odporność człowieka i zdolność do reagowania na szczepionki 2 , zwiększają też podatność na choroby 3 .

Narażenie na te szkodliwe chemikalia stanowi zatem zagrożenie dla zdrowia ludzi. Ponadto zanieczyszczenie chemiczne jest jednym z głównych czynników, które zagrażają Ziemi 4 , wywierając wpływ na kryzysy na naszej planecie, takie jak zmiana klimatu, degradacja ekosystemów i utrata różnorodności biologicznej, oraz potęgując je 5 . Nowe chemikalia i materiały muszą być z natury bezpieczne i zrównoważone, począwszy od momentu wyprodukowania aż do końca przydatności do użycia, natomiast aby umożliwić przemysłowi chemicznemu przejście na neutralność klimatyczną musimy zastosować nowe procesy i technologie produkcyjne.

UE posiada już jedne z najbardziej kompleksowych i ochronnych ram regulacyjnych w odniesieniu do chemikaliów, poparte najbardziej zaawansowaną bazą wiedzy na świecie. Te ramy regulacyjne w coraz większym stopniu stają się wzorem norm bezpieczeństwa na całym świecie 6 . UE udało się bez wątpienia stworzyć sprawnie funkcjonujący rynek wewnętrzny chemikaliów, zmniejszyć zagrożenia dla ludzi i środowiska stwarzane przez niektóre niebezpieczne substancje chemiczne, takie jak substancje rakotwórcze 7 i metale ciężkie 8 , oraz zapewnić przewidywalne ramy prawne dla działalności przedsiębiorstw.

W celu opracowania i wdrożenia zrównoważonych chemikaliów, które umożliwią ekologiczną i cyfrową transformację, oraz aby chronić środowisko i zdrowie ludzi, w szczególności grup wysokiego ryzyka 15 , należy przyspieszyć innowacje na rzecz ekologicznej transformacji sektora chemicznego i jego łańcuchów wartości, a obecna unijna polityka w zakresie chemikaliów musi ewoluować i reagować szybciej i skuteczniej na wyzwania stwarzane przez niebezpieczne chemikalia. Obejmuje to zapewnienie bardziej bezpiecznego i zrównoważonego stosowania wszystkich chemikaliów, promowanie, by stosowanie chemikaliów mających wpływ długoterminowy na zdrowie ludzi i środowisko – substancji potencjalnie niebezpiecznych 16 – było minimalizowane i aby były one w miarę możliwości zastępowane, a także stopniowe wycofywanie najbardziej szkodliwych substancji w odniesieniu do innych niż nieodzowne zastosowań społecznych, w szczególności w produktach konsumpcyjnych.

Bardziej spójne, przewidywalne i restrykcyjne ramy regulacyjne, w połączeniu z zachętami pozaregulacyjnymi, będą stymulować niezbędne innowacje, zapewnią większą ochronę, a jednocześnie zwiększą konkurencyjność europejskiego przemysłu chemicznego i jego łańcuchów wartości. Aby zapewnić równe warunki działania podmiotom z UE i spoza UE, Unia musi zagwarantować pełne egzekwowanie swoich przepisów dotyczących chemikaliów zarówno w wymiarze wewnętrznym, jak i na swoich granicach, oraz promować je jako „złoty standard” na całym świecie, zgodnie z naszymi zobowiązaniami międzynarodowymi.

Pandemia COVID-19 nie tylko uwypukliła pilną potrzebę ochrony zdrowia ludzi i planety, ale również uświadomiła nam, że produkcja i łańcuchy dostaw stają się coraz bardziej złożone i zglobalizowane w przypadku niektórych chemikaliów o podstawowym znaczeniu, takich jak produkty lecznicze. UE musi wzmocnić swoją otwartą strategiczną autonomię za pomocą odpornych łańcuchów wartości i zróżnicować zrównoważone pozyskiwanie tych chemikaliów, których zastosowanie jest nieodzowne dla naszego zdrowia i osiągnięcia neutralnej dla klimatu gospodarki o obiegu zamkniętym.

W strategii tej zwrócono uwagę na obszary, w których Komisja chce poczynić większe postępy, w ścisłej współpracy z zainteresowanymi stronami, w celu dopracowania tych celów w ramach rygorystycznych procesów oceny skutków w oparciu o liczne zgromadzone już dowody na skuteczność istniejących przepisów 17 . Komisja ustanowi okrągły stół wysokiego szczebla z przedstawicielami sektora, w tym MŚP, instytucji naukowych i społeczeństwa obywatelskiego, w celu realizacji celów strategii we współpracy z zainteresowanymi stronami. Dyskusje podczas obrad okrągłego stołu mają skupić się w szczególności na sposobach zwiększenia efektywności i skuteczności przepisów dotyczących chemikaliów oraz na tym, jak pobudzić rozwój i zwiększyć wykorzystanie innowacyjnych bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów we wszystkich sektorach.

2.w kierunku nietoskycznego środowiska: nowa długoterminowa wizja polityki UE w zakresie chemikaliów

Prawie 20 lat po pierwszym strategicznym podejściu do zarządzania chemikaliami w Europie 18 nadszedł czas na opracowanie nowej długoterminowej wizji polityki UE w dziedzinie chemikaliów. Zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem w strategii dąży się do stworzenia środowiska wolnego od toksyn, w którym chemikalia są produkowane i wykorzystywane w sposób podnoszący do maksimum ich wkład w społeczeństwo, w tym w realizację transformacji ekologicznej i cyfrowej, przy jednoczesnym nieszkodzeniu planecie oraz obecnym i przyszłym pokoleniom. Przewiduje się w niej, że przemysł UE będzie konkurencyjnym na skalę światową podmiotem w produkcji i stosowaniu bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów. W strategii zaproponowano jasny plan działania i harmonogram transformacji przemysłu, aby zachęcić do inwestycji w bezpieczne i zrównoważone produkty i metody produkcji.

Rysunek: Hierarchia środków w zakresie nietoksyczności - nowa hierarchia w zarządzaniu chemikaliami

Strategia ta wyznacza drogę do realizacji tej wizji poprzez działania mające na celu wspieranie innowacji w zakresie bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów, wzmocnienie ochrony środowiska i zdrowia ludzi, uproszczenie i wzmocnienie ram prawnych dotyczących chemikaliów, stworzenie kompleksowej bazy wiedzy, aby wspierać kształtowanie polityki opartej na dowodach oraz dawanie całemu światu przykładu należytego zarządzania chemikaliami.

2.1.Innowacje w zakresie bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów w UE

Przejście na chemikalia, które są bezpieczne i zrównoważone już na etapie projektowania, jest nie tylko pilną potrzebą społeczną, ale również wielką szansą gospodarczą, a także kluczowym elementem odbudowy UE po kryzysie związanym z COVID-19. Biorąc pod uwagę tendencje w światowej produkcji chemikaliów, jest to dla przemysłu chemicznego w UE okazja do odzyskania konkurencyjności poprzez dalszy rozwój bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów oraz do wprowadzenia zrównoważonych rozwiązań w różnych sektorach, w szczególności w zakresie materiałów budowlanych, tekstyliów, mobilności niskoemisyjnej, baterii, turbin wiatrowych i odnawialnych źródeł energii. Wniosek Komisji w sprawie narzędzia służącego odbudowie Next Generation EU i Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności przewiduje, że państwa członkowskie UE będą inwestować w projekty, które ułatwiają ekologiczną i cyfrową transformację przemysłu UE, w tym w sektorze chemicznym, oraz zwiększają konkurencyjność zrównoważonego przemysłu UE. Przejście na zrównoważone chemikalia będzie również uwzględniać skutki społeczno-gospodarcze, w tym wpływ na zatrudnienie dla konkretnych regionów, sektorów i pracowników.

2.1.1.Promowanie bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów już na etapie projektowania

Europa ma wiodące przedsiębiorstwa oraz potencjał naukowo-techniczny umożliwiający przyjęcie bezpiecznego i zrównoważonego podejścia do chemikaliów  19  już na etapie projektowania. W dużym stopniu podjęto już inicjatywy regulacyjne i rynkowe, ale nie doszło do zastąpienia najbardziej szkodliwych substancji w oczekiwanym tempie 20 , a liderzy nadal napotykają poważne bariery gospodarcze i techniczne 21 . Taka transformacja wymaga silniejszego wsparcia politycznego i finansowego, a także doradztwa i pomocy, w szczególności dla MŚP, i skoncentrowanych wysiłków ze strony wszystkich: organów władzy, przedsiębiorstw, inwestorów i naukowców.

Należy wykorzystać narzędzia 22 do stymulowania i nagradzania produkcji i stosowania bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów. Szczególnie ważne jest zachęcanie przemysłu do priorytetowego traktowania innowacji w celu zastąpienia, w miarę możliwości, substancji potencjalnie niebezpiecznych 23 . Przejście na bezpieczne i zrównoważone chemikalia już na etapie projektowania, w tym na zrównoważone biochemikalia 24 , oraz inwestowanie w poszukiwanie alternatyw dla substancji potencjalnie niebezpiecznych ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia ludzi i środowiska, a także jest ważnym warunkiem wstępnym osiągnięcia czystej gospodarki o obiegu zamkniętym.

2.1.2.Bezpieczne produkty i nietoksyczne cykle materiałowe

W ramach czystej gospodarki o obiegu zamkniętym konieczne jest zwiększenie produkcji i wykorzystania surowców wtórnych oraz zapewnienie, aby zarówno pierwotne, jak i wtórne materiały i produkty były zawsze bezpieczne. Niedawno przyjęty plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym 26 pokazał, że wymaga to połączenia działań na początku cyklu życia produktu, aby zapewnić bezpieczeństwo i zrównoważony charakter produktów już na etapie projektowania, i pod jego koniec, aby zwiększyć bezpieczeństwo materiałów i produktów pochodzących z recyklingu i zaufanie do nich. Jednak tworzenie dobrze funkcjonującego rynku surowców wtórnych oraz przejście na bezpieczniejsze materiały i produkty ulega spowolnieniu ze względu na szereg kwestii, w szczególności brak odpowiednich informacji na temat składu chemicznego produktów 27 . Konsumenci, podmioty łańcucha wartości oraz podmioty gospodarujące odpadami nie mogą zatem dokonywać świadomych wyborów.

Aby przejść na nietoksyczne cykle materiałowe i czysty recykling oraz zagwarantować, że „Poddano recyklingowi w UE” stanie się punktem odniesienia na całym świecie, konieczne jest ograniczenie do minimum obecności substancji potencjalnie niebezpiecznych w produktach i materiałach pochodzących z recyklingu. Co do zasady te same wartości dopuszczalne dla substancji niebezpiecznych powinny mieć zastosowanie do surowca pierwotnego i surowca pochodzącego z recyklingu. Mogą jednak zaistnieć wyjątkowe okoliczności, w których konieczne może być odstępstwo od tej zasady. Byłoby to możliwe pod warunkiem, że wykorzystanie materiału pochodzącego z recyklingu będzie ograniczone do jasno określonych zastosowań, które nie wywierają negatywnego wpływu na zdrowie konsumentów i środowisko, a wykorzystanie materiału pochodzącego z recyklingu zamiast surowca pierwotnego jest uzasadnione na podstawie analizy danego przypadku.

Działania regulacyjne muszą iść w parze ze zwiększonymi inwestycjami w innowacyjne technologie, aby zaradzić obecności substancji „odziedziczonych” w strumieniach odpadów, co z kolei umożliwiłoby recykling większej ilości odpadów 28 . Jest to szczególnie ważne w przypadku niektórych tworzyw sztucznych i wyrobów włókienniczych. W tym celu konieczne będzie opracowanie zrównoważonych innowacji i technologii. Technologie takie jak recykling chemiczny mogą również odgrywać pewną rolę, ale tylko wtedy, gdy zapewniają ogólną realizację celów środowiskowych i klimatycznych, z perspektywy całego cyklu życia produktu.

2.1.3.Transformacja ekologiczna i cyfrowa produkcji chemikaliów

Produkcja chemikaliów jest jednym z najbardziej zanieczyszczających, energochłonnych i zasobochłonnych sektorów i jest ściśle zintegrowana z innymi energochłonnymi sektorami i procesami. Chociaż europejski przemysł chemiczny zainwestował już w ulepszone zakłady produkcyjne, transformacja ekologiczna i cyfrowa nadal wymaga znacznych inwestycji w sektorze 31 . Nowatorskie i czystsze procesy i technologie przemysłowe pomogłyby nie tylko zmniejszyć ślad ekologiczny produkcji chemikaliów, lecz także zmniejszyć koszty, zwiększyć gotowość rynkową i stworzyć nowe rynki dla europejskiego zrównoważonego przemysłu chemicznego.

Efektywność energetyczna musi być traktowana priorytetowo zgodnie z ambicjami Europejskiego Zielonego Ładu, a paliwa takie jak odnawialny wodór i biometan produkowany w sposób zrównoważony mogą odgrywać decydującą rolę w nadaniu źródłom energii zrównoważonego charakteru 32 . Technologie cyfrowe – takie jak internet rzeczy, duże zbiory danych, sztuczna inteligencja, inteligentne czujniki i robotyka – mogą również odgrywać ważną rolę w ekologicznej transformacji procesów produkcyjnych. Ponadto innowacje chemiczne mogą przynieść zrównoważone rozwiązania w różnych sektorach służące zmniejszeniu ogólnego śladu środowiskowego procesów produkcyjnych.

Oprócz roli, jaką odgrywa technologia, innowacje w modelach biznesowych mogą być ważnym bodźcem dla ekologicznej transformacji przemysłu produkującego i wykorzystującego chemikalia. Należy zbadać i promować możliwości przejścia od tradycyjnej produkcji i stosowania chemikaliów do chemikaliów jako usługi 33 . Takie innowacje mogłyby zoptymalizować wykorzystanie wiedzy fachowej i zapewnić zasobooszczędność w trakcie całego cyklu życia, a także zachęcać do innowacji ukierunkowanych na konkretny obszar i do zaangażowania MŚP. Zmiany te będą wspierane przez unijną systematykę zrównoważonego finansowania 34 , która pomoże ukierunkować fundusze na produkcję i stosowanie chemikaliów zrównoważonych środowiskowo.

2.1.4.Wzmocnienie otwartej strategicznej autonomii UE

W ostatnich dziesięcioleciach łańcuchy produkcji i dostaw niektórych chemikaliów o podstawowym znaczeniu (takich jak surowce, półprodukty, farmaceutyczne składniki czynne) stają się coraz bardziej złożone i zglobalizowane. Pandemia COVID-19 uwidoczniła, że ograniczona liczba dostawców niektórych chemikaliów stosowanych w nieodzownych zastosowaniach społecznych może stanowić zagrożenie, na przykład dla dostępności leków i zdolności UE do reagowania na kryzysy w dziedzinie zdrowia. Odporność UE na zakłócenia w dostawach ma kluczowe znaczenie nie tylko dla zagwarantowania dostępności chemikaliów wykorzystywanych w aplikacjach związanych ze zdrowiem, ale również dla osiągnięcia ogólnych celów zrównoważonego rozwoju określonych w Europejskim Zielonym Ładzie, w tym technologii na rzecz neutralności klimatycznej, takich jak baterie, turbiny wiatrowe i fotowoltaika, czystego obiegu zamkniętego i zerowego poziomu zanieczyszczeń.

Zwiększenie odporności gospodarki i opieki zdrowotnej wymaga, aby istniejące moce produkcyjne w sektorze chemicznym UE dobrze prosperowały, źródła dostaw były wystarczająco zdywersyfikowane, zarządzanie ryzykiem zakłóceń, rezerwami strategicznymi i gromadzeniem zapasów działało sprawniej na wszystkich szczeblach, oraz aby istniały mechanizmy gwarantujące, że w przypadku kryzysu łańcuchy dostaw będą mogły nadal funkcjonować bez zakłóceń.

2.2.Wzmocnienie unijnych ram prawnych, by rozwiązać pilne problemy środowiskowe i zdrowotne

Chociaż podejście UE do zarządzania chemikaliami skutecznie ograniczyło narażenie ludzi i środowiska na niektóre problematyczne substancje, trwające i dopiero pojawiające się problemy zdrowotne i środowiskowe wymagają wzmocnienia ram prawnych w celu szybkiego reagowania na wyniki badań naukowych, dzięki czemu staną się one prostsze, bardziej spójne i przewidywalne dla wszystkich podmiotów. W szczególności należy wzmocnić rozporządzenia REACH i CLP leżące u podstaw unijnej regulacji chemikaliów oraz uzupełnić je spójnymi podejściami do oceny chemikaliów i zarządzania nimi w obowiązujących przepisach sektorowych, w szczególności regulujących produkty konsumpcyjne.

2.2.1.Ochrona konsumentów, słabszych grup społecznych i pracowników przed najbardziej szkodliwymi chemikaliami

Konsumenci są w dużym stopniu narażeni na substancje chemiczne obecne w produktach, od zabawek i artykułów pielęgnacyjnych dla dzieci po materiały przeznaczone do kontaktu z żywnością, kosmetyki, meble i tekstylia (aby wymienić tylko kilka z nich), a miliony pracowników w całej UE codziennie wchodzą w kontakt ze środkami chemicznymi, które mogą być dla nich szkodliwe 38 . Szczególnie słabsze grupy społeczne, takie jak dzieci, kobiety ciężarne i osoby starsze, są szczególnie wrażliwe na chemikalia o pewnych niebezpiecznych właściwościach 39 .

Jedną z największych korzyści dla zdrowia, jakie w ostatnich dziesięcioleciach przyniosły obywatelom unijne przepisy w zakresie chemikaliów, było ograniczenie narażenia obywateli na działanie substancji rakotwórczych. Było to możliwe w szczególności dzięki zastosowaniu podejścia zapobiegawczego w całym prawodawstwie – „ogólnego podejścia do zarządzania ryzykiem” 40 , co oznacza, że substancje rakotwórcze zostały generalnie zakazane w większości produktów konsumpcyjnych i w zastosowaniach, które narażają słabsze grupy społeczne, dopuszczając jednocześnie ograniczone odstępstwa na warunkach wyraźnie określonych w przepisach prawa. Takie zapobiegawcze podejście jest prostsze, zazwyczaj szybsze i dostarcza jasnych sygnałów wszystkim zaangażowanym podmiotom – organom egzekwowania prawa, sektorowi i dalszym użytkownikom – co do rodzajów substancji chemicznych, w odniesieniu do których sektor powinien traktować innowacje priorytetowo 41 .

Większość chemikaliów w UE jest jednak obecnie regulowana indywidualnie dla każdego przypadku i dla każdego konkretnego zastosowania 42 . Liczne dowody i obawy obywateli przekonują, że w przypadku najbardziej szkodliwych chemikaliów ogólne podejście do zarządzania ryzykiem staje się wariantem domyślnym, w szczególności w odniesieniu do ich stosowania w produktach konsumpcyjnych. Będzie to odbywać się stopniowo. Po pierwsze Komisja rozszerzy ogólne podejście do zarządzania ryzykiem w celu zapewnienia, aby produkty konsumpcyjne nie zawierały substancji chemicznych powodujących nowotwory, mutacje genowe, wpływających na układ rozrodczy lub układ hormonalny, lub które są trwałe, wykazują zdolność do bioakumulacji. Po drugie Komisja rozpocznie niezwłocznie kompleksową ocenę skutków w celu określenia warunków i harmonogramu rozszerzenia tego samego ogólnego podejścia – w odniesieniu do produktów konsumpcyjnych – na dalsze chemikalia, w tym na substancje mające wpływ na układ odpornościowy, neurologiczny lub oddechowy oraz na substancje chemiczne toksyczne dla określonego narządu.

Rozszerzenie ogólnego podejścia zapewni większą spójność ochrony konsumentów, słabszych grup społecznych i środowiska naturalnego, przy jednoczesnym umożliwieniu stosowania tych najbardziej szkodliwych chemikaliów, w przypadku gdy okażą się one nieodzowne dla społeczeństwa. Kryteria dotyczące nieodzownych zastosowań tych chemikaliów będą musiały zostać odpowiednio określone w celu zapewnienia spójnego ich stosowania w całym prawodawstwie UE, w szczególności z uwzględnieniem potrzeb w zakresie realizacji ekologicznej i cyfrowej transformacji.

Szczególną uwagę należy zwrócić na narażenie ludzi i środowiska na substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego. Substancje te są w coraz większym stopniu powiązane z chorobami działającymi za pośrednictwem układu hormonalnego 45 . Ich stosowanie jest coraz częstsze i stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i dzikiej fauny i flory, a także generuje koszty gospodarcze dla społeczeństwa. Ponieważ hormony kontrolują rozwój i wzrost mózgu, narażenie na substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego podczas rozwoju płodu i w okresie dojrzewania może prowadzić do nieodwracalnych skutków, przy czym niektóre z nich zostają wykryte dopiero wiele lat później 46 . Chociaż w niektórych aktach prawnych zdołano 47 zidentyfikować substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego, ogólnie system regulacyjny UE jest rozdrobniony, ograniczony i należy go skonsolidować i uprościć, aby zapewnić wczesne rozpoznanie substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego i ograniczyć do minimum narażenie ludzi i środowiska. Wymaga to przyjęcia ogólnego, zapobiegawczego podejścia do zarządzania ryzykiem w całym prawodawstwie 48 , w szczególności aby uniknąć stosowania substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego w produktach konsumpcyjnych.

2.2.2.Ochrona ludzi i środowiska przed połączonym oddziaływaniem chemikaliów

49 50 51 52 53 Ludzie i inne żywe organizmy są codziennie narażeni na działanie wielu substancji chemicznych pochodzących z różnych źródeł. W ostatnich latach poczyniono znaczne postępy w celu zlikwidowania pewnych luk w wiedzy na temat skutków połączonego oddziaływania tych chemikaliów. Bezpieczeństwo chemikaliów w UE określa się jednak zazwyczaj w drodze oceny pojedynczych substancji lub w niektórych przypadkach mieszanin celowo dodawanych dla konkretnych zastosowań, bez uwzględniania łącznego narażenia na wiele substancji chemicznych pochodzących z różnych źródeł i w miarę upływu czasu. W przypadku ludzi połączone oddziaływanie chemikaliów może nasilić się w zamkniętych środowiskach. Niektóre akty prawne wymagają oceny łącznego narażenia na tę samą substancję chemiczną pochodzącą z różnych źródeł. Zasadniczo brakuje jasno określonych wymogów w celu uwzględnienia wpływu niezamierzonych mieszanin, które obecnie obowiązują w celu ochrony pracowników. Przepisy dotyczące pestycydów i produktów biobójczych wymagają uwzględnienia skutków skumulowanych i synergicznych. W odniesieniu do pestycydów poczyniono postępy w opracowywaniu ukierunkowanej metodyki, a prace zostaną przyspieszone, tak aby istniejące przepisy mogły zostać w pełni wdrożone.

54 Aby odpowiednio uwzględnić połączone oddziaływanie mieszanin chemicznych, należy konsekwentnie wprowadzać wymogi prawne, aby zapewnić skuteczne i systematyczne uwzględnianie we wszystkich obszarach polityki związanych z chemikaliami ryzyka wynikającego z jednoczesnego narażenia na wiele chemikaliów. Ponieważ nie jest obecnie realistyczna ani ekonomicznie wykonalna szczegółowa ocena i uregulowanie niemal nieskończonej liczby możliwych kombinacji chemikaliów, osiągnięto konsensus naukowy, zgodnie z którym wpływ mieszanin chemicznych musi być brany pod uwagę i w większym stopniu uwzględniany w ocenach ryzyka chemicznego. Równolegle można by dalej rozwijać i dopracowywać metody ukierunkowane na konkretne obszary polityki.

2.2.3.Dążenie do zerowego poziomu zanieczyszczenia chemicznego w środowisku

Niebezpieczne chemikalia i ich złożona interakcja z innymi środowiskowymi czynnikami stresogennymi mogą mieć długoterminowy i wielkoskalowy wpływ na środowisko lądowe i morskie. Mogą one przyczynić się do zmniejszenia odporności ekosystemu, prowadząc do gwałtownego spadku populacji zwierząt, a w ostatecznym rozrachunku do ich wymierania 56 , a także wywierać wpływ na zdrowie i dobrostan ludzi, zwłaszcza poprzez ewentualną obecność zanieczyszczeń w łańcuchu żywnościowym. Szacuje się, że w UE istnieje 2,8 mln miejsc potencjalnie zanieczyszczonych, głównie z powodu unieszkodliwiania i przetwarzania odpadów, co stanowi poważne zagrożenie środowiskowe dla ekosystemów lądowych i wodnych oraz wpływa na wydajność gleb 57 . Obecne ramy regulacyjne i polityczne nie są w stanie tego uwzględnić i wymagają wzmocnienia.

Substancje per- i polifluoroalkilowe (PFAS) wymagają szczególnej uwagi, z powodu dużej liczby przypadków zanieczyszczenia gleby i wody (w tym wody pitnej) 59 w UE i na świecie 60 , dużej liczby ludzi cierpiących na szereg chorób oraz powiązane koszty społeczne i gospodarcze. 61 Dlatego też Komisja proponuje kompleksowy zestaw działań mających na celu rozwiązanie problemu stosowania PFAS i zanieczyszczenia nimi. Mają one w szczególności zapewnić stopniowe wycofywanie PFAS w UE, chyba że okażą się one nieodzowne dla społeczeństwa.

2.3.Uproszczenie i konsolidacja ram prawnych

Unijne ramy regulacyjne dotyczące oceny zagrożeń i ryzyka oraz zarządzania chemikaliami są kompleksowe i złożone. Ogólnie rzecz biorąc, unijne prawodawstwo w zakresie chemikaliów przynosi zamierzone rezultaty i jest adekwatne do zakładanych celów. Jednak szereg istotnych niedociągnięć uniemożliwia pełne wykorzystanie potencjału prawodawstwa UE w zakresie chemikaliów 64 . Jeżeli nie zostaną one szybko naprawione, ramy te będą nieadekwatne i uniemożliwią terminowe i skuteczne reagowanie na obecne i przyszłe potrzeby w zakresie produkcji i stosowania chemikaliów. Głównym celem tej strategii jest uproszczenie tych ram, a także konsolidacja i pełne wdrożenie unijnych przepisów dotyczących chemikaliów.

2.3.1.„Jedna substancja, jedna ocena”

Złożoność procedur oceny stanowi szczególne wyzwanie dla organów i zainteresowanych stron. Może ona prowadzić do niespójności, spowolnienia procedur, nieefektywnego wykorzystania zasobów i niepotrzebnych obciążeń.

Komisja będzie dążyć do uproszczenia tych procedur i uczynienia ich bardziej przejrzystymi, aby zmniejszyć obciążenie dla wszystkich zainteresowanych stron i sprawić, aby proces decyzyjny stał się szybszy, bardziej spójny i przewidywalny. Proces ten przyczyni się również do stopniowego odchodzenia od oceniania i regulowania substancji chemicznych pojedynczo na rzecz ich regulowania jako grupy.

Oceny bezpieczeństwa chemicznego są inicjowane na podstawie różnych aktów prawnych przez różne podmioty i w różnych momentach i są przeprowadzane przez różne agencje UE 65 , komitety naukowe 66 , grupy ekspertów lub departamenty Komisji. Zainteresowane strony i ogół społeczeństwa mają trudności z monitorowaniem procesów regulacyjnych i wynikających z nich decyzji. Zasada „jedna substancja, jedna ocena” sprawi, że inicjowanie i ustalanie priorytetów ocen bezpieczeństwa będzie odbywało się w sposób skoordynowany, przejrzysty i w możliwie największym stopniu zsynchronizowany, z uwzględnieniem specyfiki każdego sektora. W przypadku gdy w ramach jednego aktu prawnego zostanie zaproponowana ocena, jej harmonogram zostanie uwzględniony w innych aktach prawnych, tak aby zapewnić skoordynowane działanie. Można to osiągnąć najskuteczniej, opierając się na sukcesie narzędzia koordynacji działań publicznych, mechanizmu ustanowionego na podstawie rozporządzeń REACH i CLP 67 . Aby uniknąć powielania prac, kluczowe znaczenie będzie miało wczesne porozumienie w sprawie określenia problemu, sprzyjające ocenie grup substancji podobnych pod kątem struktury lub funkcji. Należy zoptymalizować wykorzystanie dostępnych zasobów i wiedzy fachowej poprzez jasny podział obowiązków oraz dobrą współpracę między wszystkimi podmiotami.

Aby osiągnąć spójność wyników regulacyjnych, w prawodawstwie UE dotyczącym chemikaliów należy stosować spójną terminologię, w szczególności definiując substancje chemiczne (np. nanomateriały). Oceny polityki wykazują również, że zainteresowane strony nie zawsze wiedzą, jakie informacje są dostępne, oraz że prawa do ponownego wykorzystywania są czasami zbyt restrykcyjne. Zwracają one również uwagę na szereg niedociągnięć w zakresie interoperacyjności i dostępności danych chemicznych 71 . Ponadto regulacyjne oceny bezpieczeństwa opierają się na różnych metodach, co może prowadzić do niespójnych wyników, a badania naukowe nie są w wystarczającym stopniu wykorzystywane. Ponadto do inicjowania i przeprowadzania ocen oraz wykorzystywania danych mają zastosowanie różne zasady przejrzystości.

Podejście oparte na zasadzie „jedna substancja, jedna ocena” ma na celu zapewnienie większej spójności i – w miarę możliwości – harmonizacji metod. Ma ono sprawić, że dostęp do danych będzie wolny od przeszkód technicznych lub administracyjnych, zgodnie z zasadami, według których dane powinny być z założenia łatwe do znalezienia, interoperacyjne, bezpieczne, wspólne i ponownie wykorzystywane 72 . Dane będą udostępniane w odpowiednich formatach i za pomocą odpowiednich narzędzi - tj. IUCLID 73 i IPCHEM 74 – w celu zapewnienia interoperacyjności. Zasada „jedna substancja, jedna ocena” podniesie poziom zaufania do podstaw naukowych unijnego procesu decyzyjnego w zakresie chemikaliów, czerpiąc z istotnych doświadczeń zgromadzonych w wyniku zapewniania przejrzystości w unijnym sektorze bezpieczeństwa żywności 75 .

2.3.2.Podejście zakładające zerową tolerancję w odniesieniu do niezgodności z przepisami

Wszystkie chemikalia, materiały i produkty wytwarzane w UE lub wprowadzane na rynek europejski muszą być w pełni zgodne z wymogami UE w zakresie informacji, bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Mimo to prawie 30 % ostrzeżeń dotyczących niebezpiecznych produktów znajdujących się na rynku wiąże się obecnie z zagrożeniami związanymi z chemikaliami, przy czym prawie 90 % tych produktów pochodzi spoza UE 81 , a wyroby importowane i sprzedaż przez internet stanowią szczególny problem. Jednocześnie tylko jedna trzecia dokumentacji rejestracyjnej substancji chemicznych zarejestrowanych przez przemysł na podstawie rozporządzenia REACH jest w pełni zgodna z wymogami dotyczącymi informacji 82 . Pilnie potrzebne jest przyspieszenie wdrożenia i egzekwowania przepisów dotyczących chemikaliów, aby zapewnić zgodność z przepisami w zakresie ich produkcji i wprowadzania do obrotu, a także ich uwalniania i usuwania.

Wdrożenie nowego rozporządzenia w sprawie nadzoru rynku 83 oraz zapowiedziane środki mające na celu wzmocnienie unii celnej UE wzmocnią egzekwowanie przepisów zarówno na jednolitym rynku, jak i na zewnętrznych granicach UE. Komisja rozważa, jakie dodatkowe środki można byłoby zastosować, by wzmocnić egzekwowanie przepisów REACH na granicach UE 84 , a także aby wspierać współpracę za pośrednictwem internetowych platform handlowych 85 .

Ponadto egzekwowanie unijnych przepisów dotyczących chemikaliów nie jest równie skuteczne w całej UE ze względu na różne możliwości i zasoby na szczeblu krajowym. Państwa członkowskie muszą zwiększyć swoje zdolności w zakresie egzekwowania prawa do poziomu, na którym mogą być skuteczne, tak aby możliwe było czerpanie korzyści z unijnych narzędzi szybkiego informowania i ostrzegania 86 , lepsze wykorzystanie narzędzi cyfrowych do szybszego działania i optymalizacja zasobów, w tym organów nadzoru rynku. Forum wymiany informacji o egzekwowaniu przepisów Europejskiej Agencji Chemikaliów 87 skutecznie przyczynia się do zwiększenia harmonizacji w egzekwowaniu przepisów i rozszerzy współpracę z istniejącymi sieciami 88 i organami egzekwowania prawa 89 , aby uniknąć powielania działań i zwiększyć skuteczność.

Bieżące działania mają na celu poprawę zgodności z prawodawstwem w zakresie ochrony środowiska odnoszącym się do chemikaliów 90 . Dobrym przykładem jest Forum ds. Przestrzegania Prawa Ochrony Środowiska i Zarządzania Środowiskiem 91 , które skupia organy państw członkowskich ds. chemikaliów oraz sieci egzekwowania prawa ochrony środowiska 92 . Przyszły plan działania na rzecz zerowego poziomu zanieczyszczeń przewiduje dalsze konkretne działania mające na celu kontrolę zanieczyszczenia chemicznego.

Kluczowe znaczenie będą miały również działania na rzecz wzmocnienia pozycji konsumentów i organizacji konsumenckich, ponieważ ich zachowanie jest potężnym motorem przemian w przemyśle i zapewniania zgodności z prawodawstwem. Cel ten będzie realizowany poprzez wdrożenie przepisów dotyczących ochrony konsumentów 93 .

2.4.Kompleksowa baza wiedzy na temat chemikaliów

Należyte zarządzanie chemikaliami w Europie zależy od zdolności UE i jej państw członkowskich do podejmowania decyzji w oparciu o solidną i aktualną wiedzę. W ciągu kilkudziesięciu lat UE zdobyła światowej klasy wiedzę na temat właściwości chemikaliów i zagrożeń związanych z nimi, również dzięki pracom prowadzonym przez jej organy naukowe, a ta baza wiedzy jest szeroko wykorzystywana również w innych częściach świata. Władze muszą jednak nadal poszerzać wiedzę na temat swoistych właściwości zdecydowanej większości chemikaliów, w tym polimerów i chemikaliów, które nie są produkowane w dużych ilościach. Podobnie wiedza na temat zastosowań i narażenia jest fragmentaryczna, w szczególności dlatego, że głównym źródłem dokładnych informacji jest przemysł. Sama liczba chemikaliów obecnych na rynku stanowi ogromne wyzwanie dla wiedzy, a spodziewany w przyszłości wzrost produkcji i stosowania chemikaliów grozi dalszym rozszerzeniem „nieznanego obszaru zagrożeń chemicznych”.

Rysunek: Nieznany obszar zagrożeń chemicznych, EEA 96

2.4.1.Większa dostępność danych chemicznych

UE nadal nie dysponuje kompleksową bazą informacyjną na temat wszystkich substancji wprowadzanych do obrotu i ich ogólnego śladu środowiskowego, w tym ich wpływu na klimat, co utrudnia właściwe zarządzanie chemikaliami i produktami i uniemożliwia przeprowadzenie pełnej oceny zrównoważonego charakteru. W szczególności polimery, które stanowią podstawowe elementy składowe tworzyw sztucznych, nie podlegają rejestracji na podstawie rozporządzenia REACH. Ponadto informacje wymagane w odniesieniu do substancji o niskiej i średniej wielkości obrotu na podstawie rozporządzenia REACH nie pozwalają w pełni zidentyfikować substancji o krytycznie niebezpiecznych właściwościach. Zaostrzenie wymogów informacyjnych dotyczących rakotwórczości substancji i innych krytycznych zagrożeń na wszystkich poziomach produkcji odgrywa zasadniczą rolę w skutecznej walce z chorobami takimi jak nowotwór 97 . Ponadto należy poprawić wydajność i skuteczność procedur oceny REACH 98 .

2.4.2.Wzmocnienie powiązań między chemią jako dyscypliną naukową a polityką

Podjęto znaczne wysiłki w celu poprawy naukowego zrozumienia wpływu chemikaliów na zdrowie i środowisko 99 . Monitorowanie obecności chemikaliów w organizmie człowieka i ekosystemach ma kluczowe znaczenie dla lepszego zrozumienia ich wpływu i należy je nadal propagować, w tym w celu zrozumienia powiązań między chemikaliami a płcią 100 . We współpracy z państwami członkowskimi Komisja będzie nadal wspierać badania i (bio)monitoring, aby zrozumieć zagrożenia związane z chemikaliami i zapobiegać im, oraz stymulować innowacje w obszarze oceny ryzyka chemicznego i nauki regulacyjnej, poprzez przyszły program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji. 

Pomimo rygorystycznej polityki UE w zakresie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych, przyjętej 10 lat temu, w której ostatecznym celem jest pełne zastąpienie badań na zwierzętach, nadal konieczne jest systematyczne wykorzystywanie zwierząt do badań w dziedzinie chemikaliów 101 . Badania bezpieczeństwa i ocena ryzyka chemicznego potrzebują innowacji w celu zmniejszenia zależności od badań na zwierzętach, a także poprawy jakości, skuteczności i szybkości oceny zagrożeń chemicznych i ryzyka.

2.5.Dawanie przykładu należytego zarządzania chemikaliami na poziomie światowym

Produkcja i wykorzystanie chemikaliów oraz handel nimi rosną we wszystkich regionach świata. W 2018 r. światowy obrót chemikaliami wyceniono na poziomie 3 347 mld EUR 106 , a do 2030 r. oczekuje się, że produkcja podwoi się. Rosną również sektory intensywnie wykorzystujące chemikalia, takie jak budownictwo, motoryzacja i elektronika, co zwiększa popyt na chemikalia i stwarza możliwości, ale również stwarza ryzyko 107 . Chociaż jego wkład w globalne obciążenie zdrowotne jest nadal niedoszacowany 108 , zanieczyszczenie chemiczne uznaje się za zagrożenie dla prawa do godnego życia, zwłaszcza w przypadku dzieci 109 , w szczególności w krajach o niskich i średnich dochodach 110 .

W 2015 r. społeczność międzynarodowa ponownie zobowiązała się do osiągnięcia celu, jakim jest należyte zarządzanie chemikaliami na poziomie światowym do 2020 r. 111 , co jest również istotnym elementem przekrojowym służącym osiągnięciu większości pozostałych celów zrównoważonego rozwoju. Pomimo działań podjętych na wszystkich szczeblach, postępy są nadal powolne i niewystarczające i to globalne zobowiązanie nie zostało zrealizowane 112 . Konieczne jest przyspieszenie działań. Unia Europejska może i musi odgrywać wiodącą rolę w propagowaniu wysokich standardów na świecie.

2.5.1.Wzmocnienie norm międzynarodowych

Istnieje już duża różnorodność międzynarodowych, regionalnych i krajowych instrumentów i podejść związanych z należytym zarządzaniem chemikaliami i odpadami. Globalne zarządzanie pozostaje jednak niezwykle rozdrobnione, a standardy i wymogi dotyczące zgodności są bardzo zróżnicowane w poszczególnych krajach. Na przykład od 2018 r. ponad 120 państw nie wdrożyło Globalnie Zharmonizowanego Systemu Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów 113 . Rozdrobnienie to ograniczyło ogólny wpływ i skuteczność istniejących organizacji, programów i inicjatyw.

Globalne strategiczne cele i zadania są potrzebne, aby możliwe było utworzenie ambitnych ram międzynarodowych, które rozwiążą problem obecnego rozdrobnienia i umożliwią prowadzenie spójnej polityki i działań przez wszystkie istotne organizacje międzynarodowe, rządy i zainteresowane strony 114 , w tym przemysł. Odnowione Strategiczne Podejście do Międzynarodowego Zarządzania Chemikaliami jest zasadniczym porozumieniem wielostronnym, które pozwoli w pełni zająć się kwestią należytego zarządzania chemikaliami w całym ich cyklu życia. Chociaż przy opracowywaniu przepisów UE ważne jest stosowanie odpowiednich międzynarodowych norm, wytycznych i metod, o ile nie są one nieskuteczne lub niewłaściwe, to jednocześnie zasadnicze znaczenie ma włączenie należytego zarządzania chemikaliami i odpadami do programów prac wszystkich odpowiednich organizacji międzynarodowych 115 . Umożliwi to UE wspieranie spójnych polityk i działań w ramach agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami UE.

2.5.2.Promowanie norm bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju poza UE

Chociaż szacuje się, że do 2030 r. światowa produkcja chemikaliów podwoi się, szacowany globalny udział unijnego przemysłu chemicznego zmniejszy się do około 10,7 % 118 . Za znaczną część oczekiwanego wzrostu produkcji chemicznej będą odpowiedzialne kraje rozwijające się i gospodarki w okresie przejściowym. Unijne przepisy dotyczące chemikaliów ustawiły UE w pozycji lidera w zakresie norm zdrowotnych i środowiskowych w odniesieniu do zarządzania chemikaliami, a strategia ta ma na celu umożliwienie UE odgrywanie wiodącej roli w produkcji i stosowaniu zrównoważonych chemikaliów. UE musi wykorzystać swoją pozycję na świecie, aby propagować na całym świecie bezpieczne i zrównoważone podejście już na etapie projektowania, aby zapewnić równe warunki działania i zwiększyć udział w rynku przedsiębiorstw, które produkują i stosują bezpieczne i zrównoważone chemikalia.

Niezbędna jest również ściślejsza współpraca międzynarodowa i ściślejsza koordynacja. Komisja zobowiązuje się do wspierania zdolności krajów partnerskich UE do wywiązywania się z międzynarodowych zobowiązań wynikających z instrumentów międzynarodowych związanych z chemikaliami oraz do przyjmowania i egzekwowania wysokich norm środowiskowych, zdrowotnych i społecznych. W swoich działaniach zewnętrznych UE będzie promować i uwzględniać należyte zarządzanie chemikaliami w trakcie ich cyklu życia oraz przejście na nietoksyczną gospodarkę o obiegu zamkniętym, jako podstawowe elementy przekrojowe zrównoważonego rozwoju, uwzględniające spójność polityki na rzecz rozwoju.

Ponadto dzielenie się unijną bazą wiedzy ma istotne znaczenie dla wspierania krajów rozwijających się, ale pozostaje również z korzyścią dla wzajemnej akceptacji danych przez OECD i inne odpowiednie państwa. Ma to kluczowe znaczenie dla uniknięcia powielania pracy, oszczędzania zasobów i wspierania międzynarodowych standardów. Istniejąca baza wiedzy i doświadczenie, jakim dysponują agencje UE w ramach swojego mandatu i zasobów, są również korzystne dla międzynarodowych strategii i przywództwa UE.

3.Wnioski

Niniejsza strategia jest okazją do pogodzenia społecznej wartości chemikaliów z wartościami granicznymi dla zdrowia ludzi i planety, a także do zachęcenia przemysłu do produkcji bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów. Jest to również okazja do spełnienia uzasadnionych oczekiwań obywateli UE i zapewnienia im wysokiego poziomu ochrony przed niebezpiecznymi chemikaliami oraz wypromowania przemysłu UE jako światowego lidera w produkcji i stosowaniu bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów.

Strategia ta stanowi pierwszy krok w kierunku realizacji europejskiego dążenia do osiągnięcia zerowego poziomu zanieczyszczeń oraz powiązanych celów określonych w strategii na rzecz różnorodności biologicznej i strategii „od pola do stołu” stanowiących podstawę przyszłego planu działania na rzecz zerowego poziomu zanieczyszczeń oraz przyczyniających się do powodzenia europejskiego planu walki z rakiem. Strategia ta stanowi również uzupełnienie strategii przemysłowej UE 120 , planu odbudowy Europy 121 , planu działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym oraz innych strategii i inicjatyw przewidzianych w Europejskim Zielonym Ładzie, takich jak strategia farmaceutyczna, strategia w zakresie wodoru i inicjatywa dotycząca baterii.

Podstawę nowych inicjatyw ustawodawczych zapowiedziane w tej strategii będą stanowić narzędzia Komisji służące lepszemu stanowieniu prawa. Wnioski ustawodawcze (m.in. przegląd rozporządzenia REACH przeprowadzony w możliwie najbardziej ukierunkowany sposób, ograniczony do osiągnięcia celów niniejszej strategii) zostaną przedstawione po przeprowadzeniu konsultacji społecznych i poddaniu ich kompleksowym ocenom skutków, w tym analizie badającej ich wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) i na innowacje (czy je wspierają, czy utrudniają).

Komisja zwraca się do Parlamentu Europejskiego i Rady o zatwierdzenie tej strategii i przyczynienie się do jej realizacji. Komisja będzie kontaktować się z obywatelami i zainteresowanymi stronami w sposób skoordynowany, aby zachęcić ich do aktywnego uczestnictwa.

(1)   COM(2019) 640 .

(2) Udowodniono, że substancje takie jak PFOS i PFOA zmniejszają reakcję przeciwciał na szczepienia; EFSA, Opinia naukowa na temat PFAS .  

(3)   Linking pollution and infectious disease , C&en, 2019; Environmental toxins impair immune system over multiple generations , Science Daily, 2 października, 2019.

(4)  Rockström, J. et al., Planetary Boundaries: Exploring the Safe Operating Space for Humanity. Ecology and Society, 2009.

(5) Wśród przykładów wymienia się negatywne skutki dla owadów zapylających, pozostałych owadów, ekosystemów wodnych i populacji ptaków. 

(6)  A. Bradford, The Brussels effect, 2020.

(7) Szacuje się, że w ciągu ostatnich 20 lat w UE udało się zapobiec 1 mln nowych przypadków zachorowań na raka; SWD (2019)199 .

(8) W tym rtęć, kadm i arsen, SWD (2019)199 .

(9) Sprawozdanie CEFIC  dotyczące faktów i danych liczbowych  z 2020 r.

(10)  Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów Dz.U. L 396 z 30.12.2006.

(11)  Rozporządzenie (WE) nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin. Dz.U. L 353 z 31.12.2008.

(12) Komisja Europejska, Study for the Strategy for the Non-Toxic Environment [Badanie do celów strategii na rzecz nietoksycznego środowiska], s. 123.

(13)  Ibid.

(14) Eurostat, Eurobarometer , 2020.

(15)  W odniesieniu do zakresu niniejszej strategii grupami wysokiego ryzyka są te grupy, które są bardziej narażone na działanie chemikaliów, ponieważ z różnych powodów wykazują większą na nie wrażliwość lub mają obniżoną odporność, są lub mogą być bardziej na nie narażone, bądź mają mniejsze możliwości chronienia się. Do grup wysokiego ryzyka należą zazwyczaj kobiety ciężarne i karmiące, dzieci w łonie matki, niemowlęta i dzieci, osoby starsze, a także pracownicy i mieszkańcy będący przedmiotem wysokiego lub długotrwałego narażenia na działanie substancji chemicznych.

(16)  W kontekście niniejszej strategii i powiązanych działań, przede wszystkim związanych z gospodarką o obiegu zamkniętym, substancje mające wpływ długoterminowy na zdrowie ludzi i środowisko (wykaz kandydacki w rozporządzeniu REACH i załączniku VI do rozporządzenia CLP), ale także te, które utrudniają recykling w celu uzyskania bezpiecznych surowców wtórnych wysokiej jakości.

(17)  Obejmuje to niedawne kontrole sprawności i ocenę prawodawstwa UE w dziedzinie chemikaliów.

(18)   COM(2001) 88 .

(19)  W tej fazie bezpieczne i zrównoważone już na etapie projektowania podejście do chemikaliów jeszcze przed wprowadzeniem do obrotu, które koncentruje się na zapewnianiu funkcji (lub usługi) przy jednoczesnym unikaniu ilości i właściwości chemicznych, które mogą być szkodliwe dla środowiska lub zdrowia ludzi, w szczególności grup substancji chemicznych, które mogą być (eko)toksyczne, trwałe, wykazujące zdolność do bioakumulacji lub mobilne. Z perspektywy cyklu życia należy zapewnić ogólną zrównoważoność poprzez zminimalizowanie śladu środowiskowego chemikaliów, w szczególności w odniesieniu do zmiany klimatu, wykorzystania zasobów, ekosystemów i różnorodności biologicznej.

(20) Eurostat, Statystyka dotycząca produkcji i zużycia chemikaliów , 2020.

(21) Wood and Lowell Center for Sustainable Production, sprawozdanie dla Komisji Europejskiej „ Chemicals innovation action agenda ” , 2019.

(22) Na podstawie rozporządzenia REACH, zgodnie z przeglądem rozporządzenia REACH, COM (2018) 0116 , działaniem 5 i innymi przepisami, takimi jak rozporządzenie w sprawie oznakowania ekologicznego, dyrektywy w sprawie ekoprojektu i dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych.

(23) Zob. przypis 16.

(24)  Zgodnie ze strategią dotyczącą biogospodarki, COM (2018) 673; zrównoważenie środowiskowe biochemikaliów należy udowodnić z perspektywy pełnego cyklu życia.

(25)  Z zastrzeżeniem zgodności z obowiązującymi zasadami pomocy państwa.

(26)   COM(2020) 98 .

(27)   COM(2018) 32 .

(28)  Ibid .

(29)  W szczególności, w oparciu o bazę danych SCIP prowadzoną przez ECHA, bieżące prace nad przeglądem REACH (działanie 3),  COM(2018)0116  oraz opracowanie paszportów produktów.

(30)  Z uwzględnieniem odpowiednich zasad pomocy państwa.

(31) EEA, Industrial pollution in Europe ; State of the environment and outlook report [Zanieczyszczenia przemysłowe w Europie – Sprawozdanie na temat stanu środowiska i perspektyw], 2020. 

(32)  Strategia w zakresie wodoru na rzecz Europy neutralnej dla klimatu podkreśla potrzebę środków wsparcia po stronie popytu oraz wykorzystania wodoru ze źródeł odnawialnych w konkretnych sektorach zastosowań końcowych, takich jak sektor chemiczny. Takie kwoty lub udziały minimalne można również rozważyć w odniesieniu do innych paliw odnawialnych, takich jak biometan. COM (2020) 301 .

(33)  „Chemikalia jako usługa” obejmują leasing chemiczny, ale także leasing usług, takich jak logistyka, rozwój specyficznych procesów i zastosowań chemicznych oraz gospodarowanie odpadami.

(34)  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088. Komisja przyjmie akty delegowane w celu określenia technicznych kryteriów kwalifikacji dotyczących tego, w jaki sposób i kiedy działalność gospodarcza może być zakwalifikowana jako zrównoważona środowiskowo.

(35)  Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, mechanizm sprawiedliwej transformacji, InvestEU, Instrument na rzecz Inwestycji Strategicznych, REACT-EU, program „Horyzont Europa” i program „Cyfrowa Europa”.

(36)  W ramach polityki spójności UE  inteligentna specjalizacja  jest podejściem ukierunkowanym na konkretny obszar.

(37)  Np. europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, mechanizm sprawiedliwej transformacji, Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych, REACT-EU, program „Horyzont Europa”, z zastrzeżeniem zgodności z zasadami pomocy państwa, gdy mają one zastosowanie.

(38)  W odniesieniu do chemikaliów, w przypadku których narażenie w miejscu pracy uznaje się za główne ryzyko, szczególnie istotne są dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy.

(39)   SWD(2019) 199 .

(40)  W unijnych ramach prawnych dotyczących chemikaliów „ogólne podejście do zarządzania ryzykiem” jest automatycznym czynnikiem uruchamiającym wcześniej określone środki zarządzania ryzykiem (np. wymogi dotyczące pakowania, ograniczenia, zakazy itp.) w oparciu o niebezpieczne właściwości chemikaliów i ogólne względy związane z narażeniem na nie (np. powszechne zastosowania, zastosowania w produktach przeznaczonych dla dzieci, trudne do kontrolowania narażenia). Jest ono stosowane w szeregu aktów prawnych w oparciu o szczególne względy (np. cechy zagrożenia, wrażliwość niektórych grup ludności, niekontrolowane lub powszechne narażenie). SWD(2019) 199 .

(41)   SWD(2019) 199 .

(42)  „Szczegółowe oceny ryzyka” uwzględniają zagrożenie, stosowanie substancji i powiązane konkretne scenariusze narażenia ludzi i środowiska, a środki zarządzania ryzykiem są uruchamiane na podstawie wyników tych ocen.  SWD(2019) 199 .

(43)  Prawo dzieci do zdrowia zostanie również uwzględnione w przyszłej strategii UE na rzecz praw dziecka.

(44) Z uwzględnieniem definicji nieodzownych zastosowań zawartej w Protokole montrealskim w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową , która została wprowadzona w celu oceny, czy stosowanie pewnych chemikaliów było faktycznie konieczne, przy czym przyznano, że zakres chemikaliów objętych unijnymi ramami prawnymi dotyczącymi chemikaliów jest o wiele szerszy niż zakres chemikaliów objętych protokołem montrealskim.

(45)  Zaburzenia związane z układem hormonalnym mają wpływ w szczególności na funkcjonowanie tarczycy, układu odpornościowego, układu rozrodczego i ogólnie metabolizmu człowieka. SWD (2020) 249.

(46) C. Ganzleben, A. Kazmierczak, Leaving no one behind – understanding environmental inequality in Europe , 2020.

(47)  Rozporządzenie REACH; Rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin; oraz rozporządzenie (UE) nr 528/2012 w sprawie udostępniania na rynku i stosowania produktów biobójczych.

(48) SWD (2020) 249.

(49) SWD (2020) 248.

(50)  Np. przepisy dotyczące materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością i ochrony środowiska; SWD(2020) 248

(51)  Dyrektywa Rady 98/24/WE w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy (Dz.U. L 131 z 5.5.1998) przewiduje, że ryzyko stwarzane przez połączenie czynników chemicznych jest oceniane i zarządza się nim.

(52) SWD (2020) 248.

(53)  Będzie się to odbywało początkowo na podstawie rozporządzenia (WE) nr 396/2005 w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów, a w drugiej fazie na podstawie rozporządzenia dotyczącego środków ochrony roślin.

(54)  SWD (2020) 248.

(55) Dyrektywa 2014/40/UE w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów Dz.U. L 127 z 29.4.2014. 

(56)   COM(2019) 264 .  

(57) Komisja Europejska, Stan zanieczyszczenia gleby w Europie , 2018.

(58)  Jako działanie następcze do komunikatu pt. „Strategiczne podejście Unii Europejskiej do substancji farmaceutycznych w środowisku”  COM(2019) 128 .

(59) WHO, Keeping our water clean: the case of water contamination in the Veneto Region [Utrzymywanie czystości naszych wód: przypadek zanieczyszczenia wody w regionie Wenecji Euganejskiej], Włochy, 2017.

(60) Badanie sfinansowane przez Nordycką Radę Ministrów, The Costs of Inaction. A socioeconomic analysis of environmental and health impacts linked to exposure to PFAS [Koszt bierności. Analiza społeczno-ekonomiczna skutków dla środowiska i zdrowia związanych z narażeniem na PFAS], 2019.

(61)  Koszty związane z narażeniem na PFAS w Europie oszacowano na 52–84 mld EUR rocznie; Ibid.

(62) Więcej informacji można znaleźć w dokumencie roboczym służb Komisji SWD (2020) 247.

(63)  Konwencja sztokholmska, rotterdamska i bazylejska oraz OECD.

(64)   COM (2019)264.

(65)  Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA), Europejska Agencja Leków (EMA) oraz Europejska Agencja Środowiska (EEA).

(66) Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska oraz Pojawiających się Zagrożeń ( SCHEER ), Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów ( SCCS ).

(67) ECHA, Narzędzie koordynacji działań publicznych .

(68) EFSA, ECHA, EMA and EEA.

(69)   Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska oraz Pojawiających się Zagrożeń (SCHEER) i Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów (SCCS).

(70) Przegląd REACH, COM(2018) 0116 .

(71)   COM(2019) 264 .

(72) Zgodnie z Strategią UE w zakresie danych .

(73)   ECHA, IUCLID .

(74) Komisja Europejska, IPCHEM .

(75)  W szczególności w odniesieniu do obowiązkowego powiadamiania o zleconych badaniach oraz dostępności wszystkich danych naukowych i informacji, jak określono w celu zapewnienia przejrzystości unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym. Zob. rozporządzenie (UE) 2019/1381 w sprawie przejrzystości i zrównoważonego charakteru unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym, Dz.U. L 231 z 6.9.2019.

(76)  W szczególności poprzez dodanie substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego oraz PBT/vPvB, dokonanie oceny, na ile konieczne jest wprowadzenie szczegółowych kryteriów dotyczących immunotoksyczności i neurotoksyczności, obecnie w ramach punktów końcowych zagrożenia „działanie toksyczne na narządy docelowe” i „toksyczność reprodukcyjna”, oraz, w razie potrzeby, poprzez zmianę tych kryteriów.

(77)  Zalecenie Komisji 2011/696/UE dotyczące definicji nanomateriału (Dz.U. L 275 z 20.10.2011).

(78) Jako część wspólnej europejskiej przestrzeni danych dotyczących Zielonego Ładu zapowiedzianej w ramach Strategii UE w zakresie danych .

(79)  Np. PNEC, DNEL, bezpieczne dla zdrowia dopuszczalne wartości narażenia zawodowego, normy jakości wody, maksymalne całkowite dzienne spożycie danej substancji, itd.

(80)  W oparciu o istniejące praktyki, takie jak ocena substancji REACH, listy zagrożeń przewidziane w ramowej dyrektywie wodnej i dyrektywie w sprawie wód gruntowych, badanie terenowe użytkowania gruntów i pokrycia terenu, HBM4EU oraz proponowane europejskie partnerstwo na rzecz oceny ryzyka.

(81) Dane pochodzące ze strony systemu szybkiej informacji UE Safety Gate/Rapex .

(82)  W przeglądzie REACH Komisja Europejska stwierdziła, że niezgodność dokumentacji rejestracyjnej z wymogami jest kluczową kwestią utrudniającą postępy. ECHA i Komisja opracowały w międzyczasie  wspólny plan działania  w celu zwiększenia kontroli zgodności wszystkich dokumentów rejestracyjnych.

(83)  Rozporządzenie (UE) 2019/1020 w sprawie nadzoru rynku i zgodności produktów, które wejdzie w życie w lipcu 2021 r., Dz.U. L 169 z 25.6.2019.

(84)  Obecnie prowadzone jest badanie na temat sposobu włączenia wymogów REACH do procedur celnych. Następnie przeprowadzona zostanie ocena skutków w celu określenia opcji na przyszłość.

(85)  Szereg platform internetowych podpisało  zobowiązanie do zapewnienia bezpieczeństwa , polegające na usunięciu ze swoich internetowych wykazów wszelkich produktów zgłoszonych w Safety Gate/RAPEX.

(86)  RAPEX i RASFF są narzędziami, które informują konsumentów i organy państw członkowskich w przypadku wykrycia produktów stwarzających zagrożenie;  strona internetowa dla konsumentów Safety gate .

(87)   Forum wymiany informacji o egzekwowaniu przepisów (forum)  to sieć organów odpowiedzialnych za egzekwowanie przepisów rozporządzeń, takich jak REACH, CLP, PIC, POP i rozporządzeń w sprawie produktów biobójczych.

(88)  Np. SLIC (bezpieczeństwo zawodowe i zdrowie), PARCS (cła), IMPEL (odpady i emisje przemysłowe). 

(89)  Tzn. organy nadzoru rynku zajmujące się prawodawstwem w zakresie chemikaliów obejmującym rozporządzenie REACH, kosmetyki, produkty biobójcze, organy celne, organy ochrony konsumentów i agencje takie jak ECHA.

(90)  Na przykład prawodawstwo dotyczące odpadów i emisji przemysłowych.

(91) Komisja Europejska, Forum ds. Przestrzegania Prawa Ochrony Środowiska i Zarządzania Środowiskiem .

(92)  IMPEL (inspektorzy), EnviCrimeNet (policja), ENPE (prokuratorzy) i EUFJE (sędziowie).

(93)  Mechanizm powództw przedstawicielskich mógłby być wykorzystywany do zbiorowego egzekwowania naruszeń instrumentów prawa UE (COM (2018) 0184 final).

(94)  Czerpanie inspiracji z przepisów dotyczących wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

(95)  Rozporządzenie (UE) 2019/1020 w sprawie nadzoru rynku i zgodności produktów.

(96) EEA, The European Environment – State and outlook report , [Środowisko w Europie – Sprawozdanie na temat stanu środowiska i perspektyw], 2020.

(97) Przegląd REACH, COM (2018) 0116

(98)  Ibid.

(99)  Od 2000 r. Komisja Europejska przeznaczyła ponad 800 mln EUR na projekty badawcze dotyczące zagrożeń i ryzyka związanych z chemikaliami.

(100)  Choć decydenci zaczynają rozumieć rolę, jaką w rozwoju gospodarczym i społecznym odgrywa należyte zarządzanie chemikaliami, to jednak, mimo iż istnieją również istotne powiązania między płcią a chemikaliami, nadal w dużej mierze brakuje danych dotyczących płci. UNDP, Chemicals and Gender, [Chemikalia a płeć] 2015.

(101) Dyrektywa 2010/63/UE. W 2017 r. w UE przeprowadzono ponad 230 000 badań na zwierzętach w celu spełnienia wymogów określonych w przepisach dotyczących chemikaliów; SWD (2020)10

(102) Np. toksykologia prognostyczna lub platformy wirtualnych ludzi

(103)  Np. inicjatywy w zakresie monitorowania w ramach prawodawstwa UE w zakresie ochrony środowiska oraz programy monitorowania, takie jak LUCAS , EMBAL, przyszłe unijne obserwatorium gleby i monitorowanie owadów zapylających w UE.

(104)  W związku z bieżącymi inicjatywami takimi jak „Safety Gate” w ramach systemu RAPEX.

(105)  Opracowane w oparciu o istniejące inicjatywy i wskaźniki, będą one stanowić część szerszych ram monitorowania dążenia do zerowego poziomu zanieczyszczeń i perspektyw w kontekście zbliżającego się 8. programu działań w zakresie środowiska, a także będą służyć przeglądowi wdrażania polityki ochrony środowiska .

(106) Sprawozdanie CEFIC  dotyczące faktów i danych liczbowych   2020.

(107) UNEP, Global Chemicals Outlook II [Globalna prognoza dotycząca chemikaliów II], 2019.

(108)   The Lancet Commission on health and pollution [Komisja Lancet na temat zdrowia i zanieczyszczenia], 2017.

(109) Human Rights Committee, general comment No. 36 on the right to life [Komitet Praw Człowieka, uwaga ogólna nr 36 na temat prawa do życia], 2018.

(110) UNEP, Global Chemicals Outlook II [Globalna prognoza dotycząca chemikaliów II], 2019.

(111)  W oparciu o cel SAICM z 2006 r. cel 12.4 Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 stanowi, by: „Do 2020 r. osiągnąć przyjazne dla środowiska zarządzanie substancjami chemicznymi i wszystkimi odpadami w całym cyklu ich życia, zgodnie z ustalonymi ramami międzynarodowymi, i znacznie ograniczyć ich uwalnianie do powietrza, wody i gleby, aby zminimalizować ich negatywny wpływ na zdrowie ludzi i środowisko”.

(112) UNEP, Global Chemicals Outlook II [Globalna prognoza dotycząca chemikaliów II], 2019.

(113)  Ibid.

(114) Np. UNEP, WHO, MOP, UNIDO, Bank Światowy, OECD, SAICM, MEA.

(115)  W szczególności organizacje uczestniczące w międzyorganizacyjnym programie na rzecz należytego zarządzania chemikaliami (IOMC).

(116)  W szczególności konwencje sztokholmska, rotterdamska i konwencja z Minamaty.

(117)  Wprowadzenie nowych kryteriów/klas zagrożeń dla PBT/vPvB, toksyczności lądowej, substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego, trwałości i mobilności; dostosuje istniejące kryteria w oparciu o wiedzę naukową i postęp, m.in. w celu uwzględnienia metod alternatywnych, oraz doprecyzuje kryteria dotyczące działania mutagennego na komórki rozrodcze.

(118) Sprawozdanie CEFIC  dotyczące faktów i danych liczbowych  z 2020 r.

(119)  W kierunku kompleksowej strategii współpracy z Afryką, JOIN (2020)4.

(120)   COM/2020/102

(121)   COM/2020/456

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 14.10.2020

COM(2020) 667 final

ZAŁĄCZNIK

do

KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Strategia w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności








na rzecz nietoksycznego środowiska

{SWD(2020) 225 final} - {SWD(2020) 247 final} - {SWD(2020) 248 final} - {SWD(2020) 249 final} - {SWD(2020) 250 final} - {SWD(2020) 251 final}

PLAN DZIAŁANIA

Wszystkie środki przedstawione w niniejszym planie działania, w tym wnioski ustawodawcze i ukierunkowane zmiany do rozporządzenia REACH, będą musiały być realizowane zgodnie z zasadami lepszego stanowienia prawa i w stosownych przypadkach podlegać ewaluacjom i ocenom skutków.